Zasady postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym INFORMACJA DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Źródła prawa Dyrektywa 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (dyrektywa WEEE) ma na celu zapobieganie powstawaniu tego rodzaju odpadów oraz wspieranie ponownego użycia, recyklingu i innych form odzysku tak, aby zmniejszyć ilość składowanych lub spalanych odpadów zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE). Dyrektywa WEEE: zobowiązuje do zbierania, przetwarzania, odzysku i ponownego użycia/recyklingu, (wskazując jako priorytet ponowne użycie całego urządzenia), wymaga, aby państwa członkowskie zapewniły ustanowienie systemów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, określa szereg nowych obowiązków m.in. zobowiązanie do uchwalenia aktu prawnego nakładającego na producentów obowiązek finansowania kosztów zbierania, przetwarzania, odzysku, recyklingu i przyjaznego dla środowiska usuwania ZSEE pochodzącego z gospodarstw domowych, jak również z innych źródeł np. od instytucji i firm. 21 października 2005 r. weszła w życie ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (ustawa o ZSEE) (Dz. U. z 2005 r., Nr 180, poz. 1495), stanowiąca transpozycję dyrektywy 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Ustawa o ZSEE: określa wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny, jak również zasady postępowania ze zużytym sprzętem w sposób zapewniający ochronę zdrowia i życia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, nakłada na producentów oraz importerów wprowadzających na rynek sprzęt elektryczny i elektroniczny obowiązek utworzenia systemu zbierania, odzysku i recyklingu ZSEE, określa również obowiązki innych podmiotów związanych z gospodarowaniem ZSEE zbierających, przetwarzających, recyklerów, gminy oraz konsumentów. Nowelizacja ustawy o ZSEE z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. z 2008 r., Nr 223, poz. 1464) wprowadza zmiany mające usprawnić funkcjonowanie systemu gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w celu osiągnięcia przez Polskę minimalnego rocznego poziomu zbierania ZSEE w ilości 4 kg/mieszkańca. Nowe przepisy obowiązują od 1 stycznia 2009 r. Do głównych zmian zaliczyć należy: wprowadzenie nowych definicji i zmienienie już istniejących (przedsiębiorcy, wprowadzający, zbierający, zakłady przetwarzania), włączenie punktów skupu złomu oraz punktów serwisowych jako zbierających ZSEE, upoważnienie ministra właściwego do spraw środowiska do wydania rozporządzenia określającego minimalne roczne poziomy zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych, www.weeezo.pl 3
wprowadzenie degresywnych stawek opłat produktowych, nowe uregulowania w kwestii uwidaczniania kosztów gospodarowania odpadami (KGO) w cenie produktu, nałożenie na wprowadzających obowiązku organizowania kampanii edukacyjnych. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r., Nr 236, poz. 2008) określa zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku, a także warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie objętym regulacją ustawy. 4 www.weeezo.pl
Co to jest ZSEE? ZSEE zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny Zużyty sprzęt to sprzęt stanowiący odpady, czyli przedmioty należące do jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2001 r., Nr 62, poz. 628), których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany. Obowiązki zawarte w ustawie o ZSEE dotyczą urządzeń zaliczających się do 10 grup sprzętu: 1. Wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego, 2. Małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego, 3. Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny, 4. Sprzęt audiowizualny, 5. Sprzęt oświetleniowy, 6. Narzędzia elektryczne i elektroniczne, z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, 7. Zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, 8. Przyrządy medyczne, z wyjątkiem wszystkich wszczepianych i skażonych produktów, 9. Przyrządy do nadzoru i kontroli, 10. Automaty do wydawania. Materiały, elementy i podzespoły urządzeń elektrycznych oraz elektronicznych zawierają również substancje niebezpieczne: elementy zawierające rtęć, np. wyłączniki, podświetlacze, płytki obwodów drukowanych zawierają stopy lutownicze na bazie ołowiu, izolacje okablowania elektrycznego zwłaszcza polichlorek winylu (PVC), świetlówki zawierają rtęć i luminofory, układy chłodzące lodówek i ich izolacje mogą zawierać niebezpieczne dla środowiska freony, lampy kineskopowe: szczególnie niebezpieczne substancje to arsen, ołów, kadm, chrom, miedź, nikiel, rtęć, cynk, baterie: dwutlenek manganu, żelazo, cynk, grafit, chlorek amonowy, rtęć, nikiel, lit, kadm, rtęć, wnętrze baterii i akumulatorów wypełniają elektrolity są to kwasy i zasady mające właściwości żrące i korozyjne. Z uwagi na powyższe występuje konieczność kwalifikowania poszczególnych rodzajów odpadów ZSEE jako odpady niebezpieczne (kod 16 02 13). www.weeezo.pl 5
Podmioty odpowiedzialne za wypełnienie obowiązków wynikających z ustawy o ZSEE Ustawa o ZSEE określa następujące grupy podmiotów odpowiedzialnych za wypełnienie obowiązków wynikających z ustawy w Polsce: 1. Wprowadzający sprzęt na rynek (producenci i importerzy sprzętu) oraz organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, 2. Użytkownicy sprzętu, 3. Podmioty prowadzące selektywne zbieranie ZSEE (w tym gminne jednostki organizacyjne prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych), 4. Zakłady przetwarzające oraz podmioty zajmujące się odzyskiem i recyklingiem, 5. Prowadzący skupy złomu lub punkty napraw sprzętu, 6. Instytucje monitorujące i kontrolujące realizację obowiązków ustawowych. Obowiązki gmin Na podstawie ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r., Nr 236, poz. 2008), w związku z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2008 r., Nr 223, poz. 1464) do obowiązków gmin należy m.in.: utrzymanie czystości i porządku w gminach, zapewnienie odpowiedniej infrastruktury dla gospodarowania ZSEE, poprzez inicjowanie i ułatwia nie tworzenia punktów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, wskazywanie lokalizacji, w których mogą być prowadzone akcje odbierania zużytego sprzętu od mieszkańców gminy oraz podejmowanie działań informacyjnych i edukacyjnych w tym zakresie, udostępnienie mieszkańcom na stronie internetowej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informacji o znajdujących się na terenie gminy zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny pochodzą cy z gospodarstw domowych, zawierających: firmę, oznaczenie siedziby i adres albo imię i nazwisko i adres zbierającego zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, a także adresy punktów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, uchwalenie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, który jest aktem prawa miejscowego. Regulamin ten określa m.in. wymagania w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości. Wymagania te obejmują prowadzenie we wskazanym zakresie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, w tym powstających w gospodarstwach domowych odpadów niebezpiecznych, odpadów wielkogabarytowych, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych baterii i zużytych akumulatorów i odpadów z remontów. Rada gminy ma obowiązek dostosować taki regulamin do gminnego planu gospodarki odpadami w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od daty uchwalenia tego planu, organizowanie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, którzy nie zawarli umów na takie usługi z zakładami będącymi gminnymi jednostkami organizacyjnymi lub przedsiębiorcami posiadającymi zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych, 6 www.weeezo.pl
nałożenie kary na właściciela nieruchomości, który nie przestrzega regulaminu karą grzywny, egzekwowanie od zbierającego informacji o adresach prowadzonych przez niego punktów zbierania elektrośmieci w terminie 30 dni od podjęcia przez niego działalności. Obowiązki gminnych jednostek organizacyjnych gminne jednostki organizacyjne (jako zbierającego zużyty sprzęt) mają obowiązek złożenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska wniosku o wpis do rejestru, złożenie stosownych sprawozdań do GIOŚ, gminne jednostki organizacyjne prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych na obszarze własnej gminy nie mają obowiązku uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych, ale muszą spełniać warunki wymagane przy udzielaniu takich zezwoleń, gminna jednostka organizacyjna, jak i przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych mogą posiadać punkt zbierania odpadów, o ile posiadają zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania odpadów. www.weeezo.pl 7
W jaki sposób gmina może uczestniczyć w tworzeniu systemu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego? Przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w związku z ustawą o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym nie określają wymogów w zakresie tworzenia przez gminy punktu zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. W/w ustawa narzuca jedynie na gminę podanie do publicznej wiadomości adresów punktów zbierania zużytego sprzętu znajdujących się na terenie gminy. Gmina ma jednak obowiązek zapewnienia odpowiedniej infrastruktury dla gospodarowania ZSEE i w związku z powyższym ma kilka wariantów realizacji tego obowiązku: WARIANT 1. WARIANT 2. WARIANT 3. Gmina poprzez swoje jednostki organizacyjne zajmujące się odbiorem odpadów komunalnych, przy współpracy z organizacją odzysku, może tworzyć lokalne punkty zbierania zużytego sprzętu. Gmina uzyskuje wtedy pełną kontrolę nad realizacją swoich zadań, ograniczając przy tym własne nakłady finansowe oraz zyskując pewność, co do dalszych losów odebranego starego sprzętu, który zgodnie z zapisami ustawy musi być przekazany do zakładu przetwarzania. Cały proces od momentu odbierania zużytego sprzętu, do chwili przetworzenia urządzenia powinien być finansowany przez organizację odzysku. Gmina może samodzielnie otworzyć lokalny punkt zbierania ZSEE. Gmina sama finansuje cały proces tworzenia i utrzymania punktu oraz podpisuje umowę z odbierającym, który odbierać będzie zebrany w punkcie sprzęt. Gmina może przełożyć obowiązek utworzenia punktu zbierania na lokalną firmę zajmującą się utrzymaniem czystości w gminie: w takim przypadku obciążenie finansowe dotyczące punktu zbierania (inwestycja i utrzymanie) zostaje przełożone na firmę utrzymującą czystość w gminie. Takie rozwiązanie nie gwarantuje gminie poprawności realizacji zobowiązań wynikających z ustawy powinna, więc ona dopilnować, by zbierający przekazywał zebrane urządzenia do zakładu przetwarzania lub organizacji odzysku i wykazał się tym wobec odpowiednich urzędów środowiskowych oraz gminy. 8 www.weeezo.pl
NOTATKI www.weeezo.pl 9
NOTATKI 10 www.weeezo.pl
Broszura przygotowana w ramach realizacji projektu: Polsko-norweskie partnerstwo na rzecz transferu wiedzy w zakresie zagospodarowywania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem województw mazowieckiego i śląskiego. Polish-Norwegian partnership for transfer of knowledge in range of waste of electrical and electronic equipment management in Poland, with particular emphasis on Mazowieckie and Śląskie voivodship. BIURO PROJEKTU: Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego ul. Racjonalizacji 6/8 02-673 Warszawa Więcej informacji: Koordynator projektu: tel. + 48 22 843 59 51 www.weeezo.pl Wsparcie udzielone przez Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego Supported by a grant from Norway through the Norwegian Financial Mechanism