Ustrój polityczny Polski
Konstytucja RP 2 kwietnia 1997 Konstytucja ustawa zasadnicza, podstawowy akt prawny o specjalnej mocy, treści i sposoby zmiany. Referendum bezpośrednie głosowanie ogółu obywateli, w którym podejmują oni decyzję w ważnej kwestii publicznej Referendum konstytucyjne odbyło się 25.05.1997 frekwencja 42,86 % za przyjęciem: 52,71 %, przeciw 45,9 %, reszta głosy nieważne lipiec 1997 podpis prezydenta wejście w życie październik 1997 Preambuła wstęp do aktu prawnego, najczęściej o ważnym znaczeniu politycznym, wyjaśniający okoliczności wydania aktu oraz określający cele, jakim powinien służyć. Invocatio Dei odwołanie się do Boga w ważnym akcie prawnym
Preambuła W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku, złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot. Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą stosowali, wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.
Źródła prawa Art. 87. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. KONSTYTUCJA Ustawy Ratyfikowane ustawy międzynarodowe Rozporządzenia Akty prawa miejscowego Art. 90 Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Art. 91. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Wybory władzy ustawodawczej w RP System parlamentarny system rządów, w którym parlament ma władzę ustawodawczą oraz uprawnienia w zakresie kontroli a rząd ponosi polityczną odpowiedzialność przed parlamentem Wybory Jedna z demokratycznych procedur polegająca na wyłanianiu, w drodze dobrowolnego głosowania obywateli kandydatów do organów władzy politycznej. Ordynacja wyborcza ustawa normalizująca organizację i tryb przeprowadzenia wyborów do organu lub organów przedstawicielskich (np. Sejm, Senat) czyli: sposób przeprowadzenia wyborów, ustalania wyników i finansowania wyborów. Mandat pełnomocnictwo udzielone osobie sprawującej funkcję z wyboru Kadencja określony w ustawie okres pełnienia funkcji obieralnego organu państwa lub urzędnika
Sejm i Senat - wybory Art. 95. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. Art. 96. Sejm składa się z 460 posłów. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. Art. 98. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu. Art. 99. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.
Wybory do Senatu Art. 97. Senat składa się ze 100 senatorów. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Powszechne czynne prawo jak przy Sejmie, bierne od 30 lat Bezpośrednie wybieramy osobiście jednego senatora z okręgu, sposobem liczenia głosów jest system większościowy Tajne jak przy Sejmie Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy. Gdy zabraknie posła bierze się kolejną osobę z danej listy wyborczej, gdy zabraknie senatora urządza się wybory uzupełniające.
Finansowanie kampanii wyborczej Pieniądze jakimi dysponuje komitet wyborczy partii muszą pochodzić jedynie ze środków tej partii: 1. Składki członkowskie 2. Osoba fizyczna może poprzeć dany komitet wyborczy zapisaną w ordynacji sumą. 3. Jeśli komitet wyborczy otrzyma więcej niż 3% głosów po wyborach przysługuje mu zwrot kosztów uśrednionej kampanii wyborczej. Nie można finansować kampanii: 1. Przez cudzoziemców 2. Zbiórek publicznych 3. Inne instytucje finansowe (banki, przedsiębiorstwa itd.)
Funkcjonowanie Sejmu i Senatu Kworum liczba członków jakiegoś zgromadzenia niezbędna do prowadzenia obrad, prawomocności wyborów lub głosowania nad uchwałą. W polskim Sejmie wynosi 50% Większość zwykła = większość względna w procedurze parlamentarnej liczba głosów za jest większa od liczby głosów przeciw Większość bezwzględna określenie oznaczające, ze podczas głosowania nad określoną propozycją opowiedziało się za nią więcej niż połowa głosujących, tzn. głosujących było więcej niż wszystkich pozostałych. Większość kwalifikowana większość przy głosowaniu, która nie może być niższa od pewnej ustalonej granicy (2/3 lub 3/5). Granica ta jest zawsze określona w ustawie lub regulaminie 300 Posłów Większość zwykła Większość bezwzględna Za 1 160 210 Przeciw 0 100 40 Wstrzymało się 299 40 50 Większość kwalifikowana
Zasada Incompatibilitas Art. 103. 1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej. 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego. Mandat wolny mandat sprawowany przez posła zgodnie z jego przekonaniami politycznymi, nie wiążący go z instrukcją wyborców, bez odpowiedzialności przed nimi, bez konieczności składania sprawozdań. Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być przez nich odwołany przed terminem Mandat imperatywny mandat posła, który jest przedstawicielem konkretnych wyborców, mających prawne możliwości odwołania go przed upływem kadencji. Ściśle wypełnia instrukcje, które dostał od swojego elektoratu.
Przywileje parlamentarzystów Przywileje parlamentarzystów podział a) Osobiste nietykalność i immunitet parlamentarny b) Finansowo-organizacyjny dieta, ryczałt, przywileje komunikacyjne i pocztowe Nietykalność zakaz aresztowania lub w inny sposób ograniczenia wolności parlamentarzysty bez zgody izby Immunitet formalny (procesowy) wprowadza utrudnienia w pociągnięciu parlamentarzysty do odpowiedzialności Immunitet materialny wyłącza odpowiedzialność parlamentarzystów za czyny wynikające ze sprawowania mandatu Dieta suma, którą otrzymuje parlamentarzysta na wykonywanie mandatu Ryczałt ekwiwalent za pracę zawodową Przywilejem parlamentarnym jest możliwość zrzeszania się w kluby i koła poselskie i senatorskie Klub w Sejmie tworzy min. piętnastu członków, koło min. Trzech.
Organy wewnętrzne Sejmu i Senatu 1. Marszałek i wicemarszałkowie Sejmu i Senatu 2. Prezydium Sejmu (Senatu) Marszałek i Wicemarszałkowie ustalający plan pracy Izb, kierujący ich pracami, koordynujący pracę komisji 3. Konwent Seniorów organ doradczy w stosunku do Prezydium, składa się z członków prezydium oraz przewodniczących klubów i kół parlamentarnych 4. Komisje Sejmowe (stałe i nadzwyczajne) Szczególnym rodzajem komisji jest komisja śledcza
Funkcje parlamentu 1. Ustrojodawcza prawo parlamentu do zmiany ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego poprzez zmianę konstytucji. Projekt wnosi co najmniej 1/5 posłów, Senat lub Prezydent Sejm podejmuje decyzję większością 2/3 głosów, Senat większością bezwzględną. 2. Ustawodawcza 3. Kreacyjna możliwość wyboru innych organów państwowych (np. Rady Ministrów, sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu) 4. Kontrolna (przysługuje tylko Sejmowi) kontroluje rząd i inne organy państwa