BEZPIECZNY SALON Aleksandra Flis, Katarzyna Pikul Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Streszczenie Potrzeba higieny jest niezbędnym i koniecznym elementem prawidłowej pracy kosmetyczki. Tylko odpowiednio dobrane artykuły jednorazowe i konsekwentnie przestrzegany program higieny gwarantuje bezpieczne wykonanie zabiegu i eliminuje ryzyko zakażenia, zarówno klientki poddanej usłudze jak i kosmetyczki wykonującej zabieg. Korzystanie z salonów kosmetycznych staje się coraz częstszą formą relaksu, gdzie pragniemy zapomnieć o stresach dnia codziennego. Czystość i higiena to najważniejsze kryteria, jakie musi spełniać salon kosmetyczny. Zadaniem kosmetyczki jest pomagać, a nie szkodzić, dlatego ważne jest drobiazgowe dbanie m. in. o dezynfekcje przedmiotów, sterylizację narzędzi, czy pamiętanie o czystości dłoni i odzieży ochronnej. Nie bez znaczenia pozostaje lokal, który także podlega ścisłym regułom sanitarnym. 1. Zasady sanitarne w gabinecie kosmetycznym W myśl rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 r. (Dz. U. Nr 31, poz. 273) w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny podlegać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej, zakład kosmetyczny rozumiany jest, jako zakład świadczący usługi w zakresie regeneracji, pielęgnacji i upiększania ciała. W praktyce w gabinecie kosmetycznym wykonuje się również inne zabiegi, które mieszczą się w zakresie usług zakładu odnowy biologicznej. Zgodnie z tym samym rozporządzeniem zakład odnowy biologicznej to miejsce, w którym wykonuje się usługi w zakresie regeneracji ciała poprzez: ćwiczenia fizyczne, naświetlania, opalanie, masaż, oddziaływanie suchym lub wilgotnym, gorącym powietrzem oraz zabiegi relaksujące. Są to miejsca, do których udajemy się chętnie, aby przez chwilę, z dala od zgiełku i codzienności, w atmosferze tajemniczości i relaksu poddać się zabiegom upiększania. Przychodząc do gabinetu, rzadko patrzymy na niego www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 2 (14) 2013, s. 13-18
z drugiej strony - jak na miejsce, w którym istnieje ryzyko zakażenia wieloma drobnoustrojami chorobotwórczymi. W gabinecie zakazić się może zarówno klient, jak i kosmetyczka. Do najważniejszych zagrożeń należą przede wszystkim: złe zabezpieczanie zużytych materiałów opatrunkowych, które służyły do oczyszczania ran, oraz wykorzystywanego w tym celu sprzętu, niedostateczna dezynfekcja przedmiotów, brak lub niedostateczna sterylizacja narzędzi służących do wykonywania zabiegów, podczas których narusza się (celowo lub nieumyślnie) narusza się ciągłość skóry 1. 1.1. Higiena personelu Ze względu na duże prawdopodobieństwo zakażenia przez naruszenie ciągłości skóry, podczas wykonywania zabiegów ważne, aby personel przestrzegał zasad higieny, by zmniejszyć ryzyko powikłań. Do obowiązku personelu należy posiadanie aktualnych szczepień, zwłaszcza przeciwko WZW typu B. Pracownicy muszą nosić czystą odzież ochronną wykonaną z materiałów, które można dezynfekować. Ważne, aby kosmetyczka miała na uwadze utrzymywanie porządku i czystości w gabinecie oraz w trakcie zabiegów. Ochrona rąk jest bardzo ważna przez stosowanie jednorazowych rękawiczek. Rękawiczki te powinny być zakładane do każdego zabiegu i po wykonaniu usługi wyrzucane do odpowiednich pojemników. Do każdego pacjenta zakłada się nową parę rękawiczek. Oczy stanowią bardzo łatwą drogę wnikania różnych drobnoustrojów nawet wtedy, gdy śluzówki oczu nie są uszkodzone, dlatego zaleca się stosowanie osłon na oczy chroniących je przed aerozolem powstającym podczas kichania, mówienia, pochodzącym z naruszonych podczas zabiegów z przerwaniem ciągłości skóry czy w trakcie usuwania zmian ropnych naczynek, najlepsze do tego celu są długie osłony zakrywające nie tylko oczy, ale także nos i usta kosmetyczki oraz bezwzględnie maski chirurgiczne. Mechaniczne oczyszczanie skóry zawsze wykonujemy pod lupą, która stanowi dodatkową ochronę i nie powoduje nadmiernego zmęczenia narządu wzroku. Jeśli jest to możliwe zaleca się stosowanie sprzętu jednorazowego w trakcie wykonywania zabiegów, w przypadku, kiedy jest to możliwe, zaś, jeśli korzystamy ze sprzętu wielokrotnego użycia wszystkie narzędzia tnące, kłujące, sprzęt wielokrotnego użytku muszą być bezwzględnie poddawane sterylizacji, zwłaszcza wtedy, kiedy będą lub już miały kontakt ze skórą, krwią, śluzem. Sama dezynfekcja jest postępowaniem niewystarczającym, a niedopuszczalną metodą sterylizacji jest samo gotowanie narzędzi w wodzie. Ważnym elementem, którego nie można pominąć świadcząc usługi są odpady zabiegowe. Odpady po zabiegach powinny być zbierane do worków foliowych znajdujących się w oznakowanych, szczelnych pojemnikach o sztywnych ściankach, najlepiej koszach pedałowych. Materiały wykorzystane w zabiegach, zabrudzone krwią, wydzielinami, ropą, zbiera się do worków foliowych i przechowuje w oddzielnych pojemnikach, również odpowiednio oznakowanych. Odpady muszą być codziennie przetransportowane do odpowiednich placówek, gdzie spalane są odpady medyczne. Kosmetyczka do zabiegu oczyszczania skóry musi stosować jednorazowe, jałowe gaziki, a nie, jak to się zdarza w praktyce, chusteczki higieniczne. Materiały, takie jak tampony, gaziki, lignina, ręczniki papierowe używa się oczywiście jednorazowo i przechowuje w opakowaniach, na których znajduje się etykieta zawierająca datę ich sterylizacji. 1 Murawska-Ciałowicz E. Zawadzki M., Higiena, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005. 14
Do wykonywania zabiegów powinno się używać wyłącznie technicznie sprawnych narzędzi i urządzeń oraz preparatów o aktualnym terminie ważności i zaleconym stężeniu. Każda kosmetyczka powinna pamiętać o tym, że klienci przychodzą do gabinetu w określonym celu. Zawsze zwracają uwagę na sposób urządzenia salonu, wystrój, a także estetykę miejsca, poziom zaplecza sanitarnego i oczywiście poziom świadczonych usług, atmosferę gabinetu. Nawet, jeśli będą zachwalać wybrany element specyfiki miejsca, to na pewno, jeśli znajdą jakiś mankament, właśnie przez pryzmat tego drobnego odstępstwa od zasad będą oceniali gabinet niekorzystnie. Często nie uznają nawet poziomu kwalifikacji zawodowych personelu. Pamiętajmy, zatem, że profesjonalizm to nie tylko miła atmosfera czy umiejętnie prowadzona rozmowa. To także dbałość o szczegóły, zwłaszcza te dotyczące kwestii sanitarnych 2. 1.2. Zachowanie higieny w salonie kosmetycznym dezynfekcja i sterylizacja Gabinet kosmetyczny jest niewątpliwie miejscem gdzie są wykonywane zabiegi często z naruszeniem ciągłości skóry. Niesie to ryzyko zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi. Jest to niebezpieczne zarówno dla klientów jak i pracowników zakładu. Zarazić możemy się miedzy innymi poprzez bezpośredni kontakt z krwią chorego bądź przez kontakt skóry z brudną bielizną zabiegową, niesterylnymi narzędziami i tym podobne. Aby zapobiec tego typu zdarzeniom należy wyeliminować znajdujące się w gabinecie patogeny poprzez procesy sterylizacji i dezynfekcji. Sterylizacja jest to proces polegający na zabiciu wszystkich drobnoustrojów ich form wegetatywnych oraz przetrwalników. Dezynfekcja jest to proces zabicia form wegetatywnych drobnoustrojów, pozostawia on aktywne formy przetrwalnikowe bakterii. Procesy wyjaławiania przeprowadza się z użyciem metod fizycznych, mechanicznych oraz chemicznych. Metody fizyczne: zastosowanie wysokich temperatur. Poprzez gotowanie, gorące i suche powietrze uzyskane przy użyciu suszarki, gorąca bieżąca para wodna w aparacie Kocha, gorąca para wodna pod ciśnieniem w autoklawie; zastosowanie promieniowania UV X i gamma. Metody mechaniczne: filtrowanie; wirowanie. Metody chemiczne, czyli zastosowanie związków chemicznych takich jak: czwartorzędowe sole amoniowe; związki nadtlenowe; 2 Tamże. 15
alkohole; aldehydy; związki fenolowe; związki chloru; jodofory; związki azotu; metale ciężkie 3. Obecnie za najbardziej odpowiednią dla potrzeb gabinetów kosmetycznych uważa się sterylizację z zastosowaniem tlenku etylenu lub gorącego, wilgotnego powietrza, czyli warunki, jakie zapewnia autoklaw. W przypadku braku odpowiedniego sprzętu narzędzia mogą być sterylizowane poza gabinetem. Wówczas po wykorzystaniu muszą zostać umieszczone w środku dezynfekującym i przekazane placówce, w której przeszkolony w tym zakresie pracownik wykona usługę. Narzędzia nie mogą być sterylizowane na zapas, lecz przed samym użyciem, oczywiście z zastosowaniem odpowiednich zasad bezpieczeństwa. Przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z 17 lutego 2004 (Dz. U. Nr 31, poz. 273) mówią jednoznacznie, iż narzędzia, których stosowanie powoduje naruszenie ciągłości tkanek, po każdorazowym użyciu należy zdezynfekować, umyć i poddać sterylizacji. Jednocześnie dopuszcza się stosowanie, zamiast sterylizacji, dezynfekcji w preparacie o działaniu sporobójczym; oczywiście jest to wyjątek, gdyż dezynfekcja preparatem sporobójczym dopuszczalna jest jedynie w przypadku narzędzi, których nie można poddać klasycznej sterylizacji (z uwagi na wrażliwość materiału, z którego są wykonane), jednocześnie należy pamiętać, że nie są to metody alternatywne. Do dezynfekcji powinno się używać wyłączne środków dezynfekcyjnych dopuszczonych do obrotu. Dezynfekcja powinna być przeprowadzana w pojemnikach posiadających odpowiedni atest, przykrywanych, aby uniemożliwić parowanie związku chemicznego, posiadających sito praktyczne do wyjmowania narzędzi po dezynfekcji; Wszystkie narzędzia muszą być traktowane, jako skażone i bezpośrednio po użyciu powinny zostać zanurzone w roztworze środka dezynfekcyjnego o pełnym spektrum działania. Narzędzia należy rozmontować, jeśli trzeba - udrożnić, oddzielić narzędzia drobne od większych. Muszą być całkowicie zanurzone w środku dezynfekcyjnym, a dobór środka determinuje rodzaj tworzywa, z jakiego wykonano narzędzia. Roztwory środków dezynfekcyjnych muszą być wymieniane codziennie, nie wolno uzupełniać pojemników zawierających częściowo zużyty roztwór. Narzędzia jednorazowego użytku po wykorzystaniu należy przechowywać w pojemnikach o sztywnych, nienasiąkliwych ściankach, szczelnie zamknięte; następnie przekazuje się je do spalenia w odpowiednich placówkach służby zdrowia. Roztwory robocze środków dezynfekcyjnych przygotowywane codziennie i przechowywane w przeznaczonych do tego celu pojemnikach muszą być oznaczone - posiadać na etykiecie nazwę preparatu, jego stężenie, datę sporządzenia roztworu i końcowy termin użycia oraz nazwisko i imię osoby wykonującej roztwór, podobnie należy postępować z preparatami kosmetycznymi przechowywanymi w pojemnikach innych niż oryginalne. Po zdezynfekowaniu partii narzędzi, przez odpowiednio długi, rygorystycznie przestrzegany czas, narzędzia opłukujemy z resztek środka dezynfekcyjnego i poddajemy dalszej obróbce. Roztwór roboczy można wykorzystywać do dalszej dezynfekcji. Jeżeli jest mocno zanieczyszczony, wylewamy go. Trzeba pamiętać jednak o przygotowywaniu co- 3 http://ammaterialy.dl.interia.pl/mikrob/praktycz.pdf 16
dziennie na nowo roztworów roboczych. Jeżeli już raz przeprowadziliśmy dezynfekcję w danym roztworze, nie możemy wykorzystywać go dłużej niż jeden dzień 4. 1.3. Wymogi dotyczące pomieszczenia Gabinet kosmetyczny powinien znajdować się w oddzielnym budynku lub przynajmniej stanowić wyodrębnioną część budynku bądź lokalu z osobnym wejściem, nieprzechodzącym przez inne pomieszczenia, w których nie są świadczone usługi w tym zakresie. Miejsce pracy musi być zaplanowane zgodnie z zasadami ergonomii. Przede wszystkim musi być dobrze oświetlone, aby nie psuć wzroku, być wyposażone w sprawną wentylację, zapewniającą właściwą temperaturę otoczenia, a pozycja przy pracy nie powinna nadwyrężać kręgosłupa. Taboret na kółkach powinien mieć regulowaną wysokość. Gabinet kosmetyczny jest wyposażony w aparaturę zasilaną prądem elektrycznym. Niezmiernie ważny jest stan techniczny tej aparatury i jego stała konserwacja. Kontrola aparatury powinna być przeprowadzana regularnie, przynajmniej raz w miesiącu, przez upoważnionego specjalistę. Aparaty muszą być uziemione. Podczas wykonywania zabiegów przy użyciu aparatów elektrycznych należy bezwzględnie unikać kontaktów z wodą. Praca z urządzeniem musi być wykonywana zgodnie ze wskazówkami podanymi w instrukcji obsługi. Musi również posiadać wyodrębnione pomieszczenia na szatnię dla personelu, (w której znajdują się oddzielne, odpowiednio oznakowane szafy na odzież własną, czystą i brudną), poczekalnię, pomieszczenia sanitarne, pomieszczenie na sprzęt służący do utrzymywania czystości w lokalu, miejsce, w którym znajdują się pojemniki na odpady po zabiegach oraz oddzielne pomieszczenie lub szafy do przechowywania kosmetyków, czystej i brudnej bielizny wykorzystanej w trakcie zabiegów oraz odrębne pomieszczenia zabiegowe. W pomieszczeniu zabiegowym ściany przy umywalkach i zlewach powinny być pokryte do wysokości, co najmniej 1,6 m materiałem łatwym do wyczyszczenia, nienasiąkliwym, odpornym na działanie środków dezynfekcyjnych i wilgoci. W pomieszczeniu, w którym przechowuje się środki zapewniające czystość oraz środki dezynfekcyjne, powinien być zamontowany zlew na wysokości 0, 5 m od podłogi. Meble wiszące i stojące oraz wszelkie wyposażenie gabinetu powinno być wykonane z materiału niechłonącego kurzu i wody, z gładką powierzchnią odporną na uszkodzenia mechaniczne i działanie środków dezynfekcyjnych. Pranie brudniej bielizny powinno odbywać się poza gabinetem. Pojemniki z brudną odzieżą i bielizną po napełnieniu muszą niezwłocznie zostać przetransportowane do pralni. Jeżeli w gabinecie jest wyodrębnione pomieszczenie na pralnię spełniające określone wymogi, dopuszcza się pranie bielizny na miejscu. Jeżeli w gabinecie wykonywane są zabiegi powodujące zabrudzenie ciała, w części zabiegowej musi być osobne pomieszczenie z natryskiem. 4 Murawska-Ciałowicz E. Zawadzki M., Higiena, dz. cyt. 17
W zakładach, w których wykonuje się pedikiur, muszą być spełnione następujące wymagania: wyodrębnione stanowisko do tego zabiegu o powierzchni nie mniejszej niż 6 m2 i odpowiednio izolowane od innych stanowisk; zamontowany brodzik z doprowadzoną ciepłą i zimną wodą, wraz z odprowadzeniem ścieków do kanalizacji albo przenośny brodzik z zapewnionym miejscem do jego mycia i dezynfekcji; brodzik po każdym zabiegu musi być umyty i zdezynfekowany. W gabinecie nie wolno palić papierosów i wprowadzać do niego zwierząt, ze względu na zachowanie higieny pomieszczenia. Jeżeli w gabinecie wykonuje się zabieg przekłuwania, można do tego wykorzystać pistolet z jednorazowymi, sterylnymi kolczykami. Te części pistoletu, które mają bezpośredni kontakt z ciałem, muszą być po każdym kliencie umyte i zdezynfekowane 5. Podsumowanie Higiena pracy, personelu i pomieszczeń stanowi bardzo ważny element w pracy kosmetyczki. Bez niej efekty zabiegów były by odwrotne do zamierzonych. Pobyt w salonie łączył by się z rykiem zakażenia chorobami bakteryjnymi, wirusowymi lub grzybiczymi. Czystość, dezynfekcja i sterylizacja gwarantują nam bezpieczeństwo zabiegów. Przestrzeganie wymogów sanitarnych i odpowiedzialność kosmetyczki budują zaufanie wśród klientów, którzy chętnie wrócą do naszego salonu i skorzystają z kolejnych zabiegów. Bibliografia 1. Peters I. B., Kosmetyka, Rea, Warszawa 2010. 2. Dylewska-Grzelakowska J., Kosmetyka stosowana, Warszawa 1999. 3. http://ammaterialy.dl.interia.pl/mikrob/praktycz.pdf. 4. Murawska-Ciałowicz E. Zawadzki M., Higiena, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005. 5 Peters I. B., Kosmetyka, Rea, Warszawa 2010; Dylewska-Grzelakowska J., Kosmetyka stosowana, Warszawa 1999; Murawska-Ciałowicz E. Zawadzki M., Higiena, dz. cyt. 18