Propozycja legislacyjna Rzecznika Ubezpieczonych w odniesieniu do rzeczoznawców samochodowych W dniu 14 maja 2009 roku Rzecznik Ubezpieczonych przedstawił propozycje legislacyjne dotyczące zmiany ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw 1). Niniejsza propozycja została skierowana do Ministra Infrastruktury oraz Ministra Finansów jako resortów właściwych ze względu na materię propozycji, jak również do wiadomości szerokiego grona zainteresowanych środowisk ( m.in. Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, Prezesa Polskiej Izby Ubezpieczeń, Przewodniczących właściwych komisji sejmowych czy też przedstawicieli rzeczoznawców oraz branży rzemieślniczej i motoryzacyjnej ). Przedmiotowa propozycja legislacyjna wraz z uzasadnieniem oraz pismem przewodnim, kierując się zasadą transparentności została również zamieszczona na stronie internetowej Rzecznika Ubezpieczonych: www.rzu.gov.pl, w zakładce aktualności ( pismo z dnia 14 maja 2009 roku, znak: RU/126/BCH/09 wraz z projektem ustawy oraz uzasadnieniem - załącznik nr 1 ). Propozycja Rzecznika Ubezpieczonych dotyczy dwóch kwestii. Po pierwsze w ocenie Rzecznika, obecnie obowiązujące unormowania prawne dotyczące działalności rzeczoznawców samochodowych, ze względu na zakres czynności prowadzonych przez rzeczoznawców oraz niezwykle istotne znaczenie wydawanych przez nich opinii i ekspertyz, zarówno w procesie likwidacji szkód komunikacyjnych jak również podczas sporów cywilnych czy też procesów karnych są niewystarczające i wymagają nowelizacji. Głównym celem zmian w zakresie nowego uregulowania zawodu rzeczoznawcy samochodowego jest zatem: podniesienie rangi zawodu rzeczoznawcy samochodowego, zobiektywizowanie opinii wydawanych przez rzeczoznawców oraz spowodowanie, iż osoby zajmujące się rzeczoznawstwem samochodowym będą wybitnej klasy specjalistami, których cechować będzie obiektywizm, szczególna staranność, etyka, bezstronność oraz wysokie standardy w prowadzonych badaniach i formułowanych ocenach. Stąd też propozycja Rzecznika, w zakresie projektowanych zmian w ustawie Prawo o ruchu drogowym w szczególności zakłada, iż: rzeczoznawcą samochodowym może być tylko osoba fizyczna posiadająca uprawnienia zawodowe i została wpisana do centralnego rejestru rzeczoznawców samochodowych prowadzonego przez ministra właściwego do spraw transportu, uprawniania rzeczoznawcy samochodowego nadaje się osobie, która będzie spełniała określone w ustawie 1) Propozycja zakłada również zmiany w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej.
wymagania, tytuł zawodowy rzeczoznawcy samochodowego podlega ochronie prawnej, biegłych sądowych powołuje się spośród osób posiadających tytuł zawodowy rzeczoznawcy samochodowego, rzeczoznawca samochody podlegałby obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej, rzeczoznawcy samochodowi mieliby obowiązek stałego doskonalenia kwalifikacji zawodowych oraz wykonywania swoich obowiązków zgodnie z przepisami prawa, standardami zawodowymi oraz zasadami etyki, jak również rzeczoznawcy samochodowi ponosiliby odpowiedzialność zawodową za niewypełnianie lub niewłaściwe wypełnianie obowiązków określonych ustawą. Po drugie przedstawione przez Rzecznika propozycje legislacyjne zakładają również zmiany w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Genezą przedstawienia propozycji zmian zapisów w wyżej wymienionej ustawie, było poprawienie pozycji poszkodowanego w procesie likwidacji szkody w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, który w polskim modelu procesu likwidacji ma wyjątkową słabą pozycję w odróżnieniu chociażby do modelu niemieckiego, gdzie poszkodowany na koszt ubezpieczyciela może zwrócić się do niezależnego rzeczoznawcy o sporządzenie oceny technicznej i kosztorysu naprawy i wówczas rola ubezpieczyciela nie polega na jednostronnym ustalaniu swoich własnych zobowiązań ( jak ma to obecnie miejsce w polskim modelu ), ale na wypłaceniu odszkodowania w oparciu o opinię niezależnego, obiektywnego, profesjonalnego podmiotu. Rzecznik Ubezpieczonych formując swoje propozycje legislacyjne kierował się również wytycznymi płynącymi z orzecznictwa Sądu Najwyższego, w szczególności tezą zawartą w uchwale SN z dnia 18 maja 2004 roku 2, w której Sąd stwierdził, że odszkodowanie przysługujące z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów może - stosownie do okoliczności sprawy - obejmować także koszty ekspertyzy wykonanej na zlecenie poszkodowanego. Głównym celem zmian przedstawionych przez Rzecznika jest zatem, umożliwienie skorzystania przez poszkodowanych z systemu niezależnej wyceny szkody w sytuacji zastrzeżeń związanych z ustaleniami dokonanymi przez zakłady ubezpieczeń oraz nałożenia ustawowego obowiązku pokrywania przez zakłady ubezpieczeń kosztów weryfikacyjnych opinii niezależnych rzeczoznawców samochodowych. Przedstawiając wskazane wyżej propozycje zmian, Rzecznik dostrzegał i zauważał również potrzebę przeprowadzenia dyskusji oraz zebrania opinii na powyższy temat wszystkich 2 Orzeczenie SN z dnia 18 maja 2004 roku, sygn. akt III CZP 24/04, publ. OSNC 2005/7-8/117.
zainteresowanych środowisk, zarówno zrzeszających rzeczoznawców, przedsiębiorców zajmujących się naprawą pojazdów mechanicznych, ubezpieczycieli, przedstawicieli administracji rządowej, organizacji, stowarzyszeń konsumentów jak również innych podmiotów zainteresowanych omawianą problematyką. Przedstawione przez Rzecznika propozycje zmian spowodowały reakcję rynku, czego wyrazem były zawarte w prasie komentarze, jak również pozytywny odzew m.in. samych zainteresowanych środowisk rzeczoznawczych. Z inicjatywy Krajowego Porozumienia Stowarzyszeń Rzeczoznawców Samochodowych, w dniu 8 września 2009 roku ( pismo Pana Prezesa Emila Wolskiego z dnia 8 czerwca 2009 roku, znak: 188/09 załącznik nr 2 ) w siedzibie Rzecznika Ubezpieczonych doszło do spotkania, na którym całe środowisko rzeczoznawców skupione w Krajowym Porozumieniu bardzo pozytywnie oceniło propozycję uregulowania zawodu rzeczoznawcy, jak również wskazało, iż zmiany w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK stwarzają ogromną szansę na zwiększenie ochrony praw konsumenta ( poszkodowanego ) w procesie likwidacji szkody. Krajowe Porozumienie Stowarzyszeń Rzeczoznawców Samochodowych zgłosiło również kilka uwag merytorycznych, które w ocenie Rzecznika zasługują na akceptację ( pismo z dnia 3 września 2009 roku, znak: 336/09 - załącznik nr 3 ). Przedmiotowy projekt Rzecznika Ubezpieczonych, stał się również przedmiotem prac Grupy Roboczej ds. przeglądu regulacji prawa ubezpieczeń gospodarczych powołanej w ramach Rady Rozwoju Rynku Finansowego działającej przy Ministrze Finansów. W dniu 22 września 2009 roku Grupa Robocza, zajmowała się propozycją Rzecznika Ubezpieczonych dotyczącą kompleksowego uregulowania zasad prowadzenia działalności przez rzeczoznawców samochodowych oraz zaproponowanych zmian w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK. Na posiedzeniu oprócz przedstawicieli Rzecznika Ubezpieczonych, obecni byli również przedstawiciele Polskiej Izby Ubezpieczeń, Stowarzyszenia ProMotor, Komisji Nadzoru Finansowego, Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego oraz Krajowego Porozumienia Stowarzyszeń Rzeczoznawców Samochodowych. Podczas posiedzenia PIU, UFG oraz przedstawiciele Stowarzyszenia ProMotor zgłosili uwagi, które zostały przesłane również do Rzecznika Ubezpieczonych. Dotyczyły one m.in. propozycji zapisu art. 13 i 36b ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. W nawiązaniu do ustaleń z posiedzenia Grupy Roboczej z dnia 22 września 2009 roku, na którym Grupa pozytywnie odniosła się do kierunku zaproponowanych przez Rzecznika zmian legislacyjnych, Rzecznik Ubezpieczonych w dniu 30 listopada 2009 roku przedstawił Radzie Rozwoju Rynku Finansowego zmodyfikowane propozycje zmian w odniesieniu do ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz przedstawione w kilku wariantach propozycje wykorzystania
niezależnych rzeczoznawców samochodowych w procesie likwidacji szkód komunikacyjnych poprzez zmiany w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK ( pismo z dnia 30 listopada 2009 roku - załącznik nr 4 ). W odniesieniu do ustawy Prawo o ruchu drogowym, zmodyfikowane propozycje zmian do pierwotnego projektu związane były z uwzględnieniem uwag Krajowego Porozumienia Stowarzyszeń Rzeczoznawców Samochodowych przedstawionych w piśmie z dnia 3 września 2009 roku, znak: 336/09. Natomiast w odniesieniu do ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK, Rzecznik Ubezpieczonych przedstawił dwie propozycje, w ramach których zostały przedstawione szczegółowe wariantowe legislacyjne uregulowania. Propozycja pierwsza jest zdecydowanie szersza bowiem zakłada, że poszkodowanemu przysługuje zwrot wszelkich poniesionych kosztów, ponoszonych przez poszkodowanego w trakcie dochodzenia uzasadnionych roszczeń. Uzasadniając tą propozycję, Rzecznik wskazał m.in. w piśmie kierowanym do Rady Rozwoju Rynku Finansowego, iż poszkodowany powinien mieć zagwarantowane prawo do uzyskania pomocy w dochodzeniu roszczeń i weryfikacji ustaleń dokonanych przez osobę odpowiedzialną za szkodę i ubezpieczyciela świadczącego ochronę w ramach ubezpieczenia OC. W sytuacji gdy zakład ubezpieczeń kwestionuje zasadność wypłaty odszkodowania, poszkodowany niejako zmuszony jest do poparcia swoich roszczeń opinią biegłego, czy też eksperta dysponującego fachową specjalistyczną wiedzą. Koszt jej sporządzenia jest stratą w majątku poszkodowanego, która pozostaje w związku przyczynowym z działaniem sprawcy skutkującym wyrządzeniem szkody i zaniechaniu zakładu ubezpieczeń polegającym na odmowie wypłaty całości bądź też części należnej kwoty odszkodowania. Propozycja druga, która została przedstawiona przez Rzecznika Ubezpieczonych w trzech wariantach zapisów legislacyjnych nawiązuje do pierwotnej propozycji Rzecznika. Mianowicie nakłada na zakład ubezpieczeń obowiązek zwrotu kosztów ekspertyzy wykonanej na zlecenie poszkodowanego przez rzeczoznawcę samochodowego, jeżeli jej wykonanie było celowe, potrzebne lub istotne dla ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, okoliczności wypadku lub rozmiaru szkody. Wprowadzenie takiej regulacji prawnej w opinii Rzecznika byłoby pierwszym krokiem w kierunku zobiektywizowania przede wszystkim wyceny wartości szkody, ale także innych ustaleń zakładu ubezpieczeń w ramach postępowania likwidacyjnego, jak ustalenie okoliczności, przebiegu wypadku (stanu faktycznego), a tym samym odpowiedzialności, co do zasady. Propozycja ta stanowi więc zalążek do stworzenia w Polsce systemu niezależnej wyceny szkody przez profesjonalne podmioty wzorem rozwiązań przyjętych w wielu innych państwach UE. W ocenie Rzecznika wprowadzenie takiej regulacji, wpłynie korzystnie na sytuację poszkodowanego, który będzie mógł w razie wątpliwości odnośnie stanowiska zakładu ubezpieczeń skorzystać z opinii weryfikującej owe stanowisko przez niezależnego rzeczoznawcę.
Przedstawione przez Rzecznika Ubezpieczonych propozycje, mają wkrótce stać się przedmiotem dyskusji na posiedzeniu Grupy Roboczej. Rzecznik wyraża nadzieję, iż w gronie fachowców i przedstawicieli administracji rządowej oraz samorządu rzeczoznawców samochodowych przy pełnym konsensusie, uda się wypracować propozycje rozwiązań, które będą korzystne przede wszystkim dla konsumentów ( poszkodowanych ), ale również dla całej branży ubezpieczeniowej, jak również dla środowiska rzeczoznawców samochodowych. Należy również wskazać, iż w dniu 23 marca 2010 roku na posiedzeniu Rady Ubezpieczonych ( organ opiniodawczo doradczy Rzecznika Ubezpieczonych ), na które to posiedzenie zostali zaproszeni przedstawiciele Krajowego Porozumienia Stowarzyszeń Rzeczoznawców Samochodowych, zostały przedstawione członkom Rady Ubezpieczonych główne założenia propozycji legislacyjnej Rzecznika Ubezpieczonych dotyczącej rzeczoznawców samochodowych oraz umożliwienia skorzystania przez poszkodowanych z systemu niezależnej wyceny szkody w sytuacji zastrzeżeń związanych z ustaleniami dokonanymi przez zakłady ubezpieczeń. Załączniki: 1. Pismo Rzecznika Ubezpieczonych z dnia 14 maja 2009 roku skierowane do Ministra Finansów oraz Ministra Infrastruktury wraz z projektem ustawy oraz uzasadnieniem, 2. Pismo Pana Prezesa Emila Wolskiego z dnia 8 czerwca 2009 roku, znak: 188/09, 3. Pismo z dnia 3 września 2009 roku, znak: 336/09 zawierające opinię oraz uwagi Krajowego Porozumienia Stowarzyszeń Rzeczoznawców Samochodowych, 4. Zmodyfikowane propozycje Rzecznika Ubezpieczonych, przedstawione w piśmie z dnia 30 listopada 2009 roku skierowanym do Rady Rozwoju Rynku Finansowego.