INFORMACJA DOTYCZĄCA ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ WSCHODNIEGO BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W CHEŁMIE PODLEGAJĄCA UJAWNIENIOM WEDŁUG STANU NA CHEŁM 2012 ROK
SPIS TREŚCI: I. INFORMACJE OGÓLNE... 3 II. CELE I ZASADY POLITYKI ZARZĄDZANIA POSZCZEGÓLNYMI RYZYKAMI... 4 1. STRATEGIE I PROCESY ZARZĄDZANIA POSZCZEGÓLNYMI RODZAJAMI RYZYKA...4 2. STRUKTURA I ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W BANKU...4 3. RYZYKO KREDYTOWE...5 3.1. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KREDYTOWYM...5 3.2. ZMIANA STANU WARTOŚCI REZERW CELOWYCH NA NALEśNOŚCI BILANSOWE W OKRESIE OD 01.01.2011 R. DO 31.12.2011 R....8 3.3. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KONCENTRACJI ZAANGAśOWAŃ...8 3.3.1. STRUKTURA KONCENTRACJI GEOGRAFICZNEJ EKSPOZYCJI NIEFINANSOWYCH I BUDśETOWYCH WEDŁUG STANU NA 31.12.2011 R... 9 3.3.2. STRUKTURA ZAANGAśOWANIA BANKU WOBEC POSZCZEGÓLNYCH SEKTORÓW LUB WEDŁUG TYPU KONTRAHENTA W ROZBICIU NA KATEGORIE EKSPOZYCJI... 9 3.3.3. STRUKTURA EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH (WARTOŚĆ NOMINALNA) WEDŁUG OKRESÓW ZAPADALNOŚCI NA DZIEŃ 31.12.2011 R.... 12 3.3.4. STRUKTURA NALEśNOŚCI Z ROZPOZNANĄ UTRATĄ WARTOŚCI WEDŁUG STANU NA 31.12.2011 R... 12 3.4. OPIS ZASAD POLITYKI STOSOWANIA ZABEZPIECZEŃ I OGRANICZANIA RYZYKA KREDYTOWEGO ORAZ STRATEGIE I PROCESY MONITOROWANIA SKUTECZNOŚCI ZABEZPIECZEŃ I METOD OGRANICZANIA RYZYKA...13 4. RYZYKO PŁYNNOŚCI...15 5. RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ KSIĘGI BANKOWEJ...16 6. RYZYKO WALUTOWE...18 7. RYZYKO OPERACYJNE...18 III. FUNDUSZE WŁASNE... 20 1. PODSTAWOWE INFORMACJE...20 2. POZIOM POSZCZEGÓLNYCH POZYCJI FUNDUSZY WŁASNYCH BANKU ORAZ CAŁKOWITY WYMÓG KAPITAŁOWY WEDŁUG STANU NA DZIEŃ 31.12.2011 R....21 IV. ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA... 22 1. METODY WYLICZANIA WYMOGÓW KAPITAŁOWYCH W BANKU...22 2. KWOTY EKSPOZYCJI NETTO I KWOTY WYMOGU KAPITAŁOWEGO WEDŁUG STANU NA 31.12.2011 R...23 3. EKSPOZYCJE KREDYTOWE WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ W ROKU 2011...24 4. POZIOM MINIMALNYCH WYMOGÓW KAPITAŁOWYCH NA POSZCZEGÓLNE RODZAJE RYZYKA NA 31.12.2011R....25 5. OPIS METODY STOSOWANEJ DO OCENY KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO...25 V. EKSPOZYCJE KAPITAŁOWE NIEUWZGLĘDNIONE W PORTFELU HANDLOWYM... 27 1. PODZIAŁ EKSPOZYCJI ZE WZGLĘDU NA CEL NABYCIA (ZYSKI KAPITAŁOWE, PRZYCZYNY STRATEGICZNE) WEDŁUG STANU NA 31.12.2011 R...27 2. ZESTAWIENIE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH WEDŁUG STANU NA 31.12.2011R...27 3. RODZAJE, CHARAKTER I KWOTY EKSPOZYCJI W KAPITAŁOWYCH PAPIERACH WARTOŚCIOWYCH...27 4. ZREALIZOWANE ZYSKI LUB STRATY ZE SPRZEDAśY I LIKWIDACJI W UJĘCIU SKUMULOWANYM...27 VI. POLITYKA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ... 28 2/28
WPROWADZENIE Niniejszy dokument stanowi realizację postanowień Polityki Informacyjnej Wschodniego Banku Spółdzielczego w Chełmie oraz Uchwały Nr 385/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. wraz z późniejszymi zmianami w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu. I. INFORMACJE OGÓLNE 1. Wschodni Bank Spółdzielczy w Chełmie z siedzibą w Chełmie ul. I Pułku SzwoleŜerów 9, zwany dalej Bankiem przedstawia informacje o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczące adekwatności kapitałowej wg stanu na dzień 31.12.2011 roku. 2. Na dzień 31.12.2011 roku Wschodni Bank Spółdzielczy w Chełmie, prowadził działalność w ramach struktury organizacyjnej poprzez: 1) Centralę Banku w Chełmie - ul. I Pułku SzwoleŜerów 9, 22-100 Chełm, 2) Oddział w Chełmie - ul. I Pułku SzwoleŜerów 9, 22-100 Chełm, 3) Oddział w Hrubieszowie - ul. Górna 31, 22-500 Hrubieszów 4) Oddział w Lublinie - ul. Gabriela Narutowicza 6, 22-004 Lublin 5) Oddział w Siedliszczu - ul. Szpitalna 26, 22-130 Siedliszcze, 6) Oddział w Wierzbicy - ul. Chełmska 5, 22-150 Wierzbica, 7) Filię nr 1 w Chełmie - ul. Lwowska 79A, 22-100 Chełm, 8) Filię w Dubience - Starosiele 3, 22-145 Dubienka, 9) Filię w Hrubieszowie - ul. Kolejowa 8, 22-500 Hrubieszów, 10) Filię w Kamieniu - ul. Diamentowa 3, 22-113 Kamień, 11) Filię w Pokrówce - ul. Mostowa 2, 22-100 Chełm, 12) Filię w Stawie, - Staw, 22-151 Staw, 13) POK w Urzędzie Skarbowym - ul. Obłońska 20A, 22-100 Chełm. 14) POK przy Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego - ul. Bieławin, 22-100 Chełm 3. Bank na dzień 31.12.2011 rok nie posiadał udziałów w podmiotach zaleŝnych. 3/28
II. CELE I ZASADY POLITYKI ZARZĄDZANIA POSZCZEGÓLNYMI RYZYKAMI 1. STRATEGIE I PROCESY ZARZĄDZANIA POSZCZEGÓLNYMI RODZAJAMI RYZYKA 1. Podejmowanie ryzyka zmusza Bank do koncentrowania uwagi na powstających zagroŝeniach, poszukiwania form obrony przed zagroŝeniami i dostosowywania działalności do zmieniających się warunków zewnętrznych. OstroŜnościowe podejmowanie ryzyka, oznacza utrzymywanie racjonalnej równowagi pomiędzy prowadzeniem działalności przychodowej i kontrolowaniem ryzyka. W tym celu w Banku funkcjonuje system zarządzania ryzykiem, który stanowi zbiór zasad i mechanizmów odnoszących się do procesów decyzyjnych zachodzących w Banku oraz oceny prowadzonej działalności bankowej. 2. Proces zarządzania ryzykiem w Banku obejmuje następujące działania: 1) gromadzenie informacji, 2) identyfikację i ocenę ryzyka, polegającą na określeniu źródeł ryzyka, 3) zarządzanie ryzykiem, polegające na podejmowaniu decyzji dotyczących akceptowalnego poziomu ryzyka, planowaniu działań, wydawaniu instrukcji i zaleceń, tworzeniu procedur i narzędzi wspomagających, 4) monitorowanie ryzyka, polegające na stałym nadzorowaniu poziomu ryzyka w oparciu o przyjęte metody pomiaru ryzyka, 5) limitowanie ryzyka, 6) raportowanie, obejmujące cykliczne informowanie Kierownictwa o skali naraŝenia na ryzyko i podjętych działaniach. 3. Do podstawowych ryzyk, które podlegają szczególnemu nadzorowi w ramach systemu zarządzania ryzykiem w Banku, zalicza się: 1) ryzyko kredytowe, 2) ryzyko płynności, 3) ryzyko stopy procentowej, 4) ryzyko walutowe, 5) ryzyko operacyjne, 6) ryzyko braku zgodności. 4. Opis procesów zarządzania ryzykami, metody ich pomiaru i raportowania zawierają szczegółowe Instrukcje i Strategie zarządzania poszczególnymi ryzykami, które są składową częścią funkcjonującej w Banku procedury Strategia zarządzania ryzykami we Wschodnim Banku Spółdzielczym w Chełmie. 2. STRUKTURA I ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W BANKU 1. W Banku funkcjonuje zorganizowany proces zarządzania ryzykiem, w którym uczestniczą organa statutowe Banku, wyznaczone komitety i komórki organizacyjne oraz pracownicy. W procesie zarządzania ryzykiem, strategiczne cele określa Rada Nadzorcza, która ocenia skuteczność działań Zarządu, mających na celu zapewnienie efektywności procesu zarządzania ryzykiem. 4/28
2. Strukturę i organizację zarządzania ryzykami w Banku, zadania poszczególnych organów, jednostek i komórek organizacyjnych uczestniczących w procesie zarządzania ryzykami określa ogólnie Strategia zarządzania ryzykami we Wschodnim Banku Spółdzielczym w Chełmie. Schemat organizacji zarządzania ryzykami w Banku Rada Nadzorcza Komitet Zarządzania Ryzykami Zarząd Komitety Kredytowe Zespół sprawozdawczości, analiz i zarządzania ryzykami Stanowisko kontroli wewnętrznej Kadra kierownicza Pracownicy 3. RYZYKO KREDYTOWE 3.1. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KREDYTOWYM 1. Ryzyko kredytowe związane jest z moŝliwością wystąpienia strat finansowych spowodowanych nie wywiązywaniem się kontrahenta Banku ze zobowiązań wynikających z warunków umowy. Z uwagi na moŝliwość poniesienia przez Bank relatywnie duŝych strat, ryzyko kredytowe istotnie wpływa na działalność Banku. 2. Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym jest utrzymywanie stabilnego i zrównowaŝonego pod względem jakości i wartości portfela kredytowego równocześnie cechującego się wysoką dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia kredytów zagroŝonych. Minimalizacji ryzyka kredytowego słuŝą obowiązujące w Banku regulacje i procesy kontrolne. 3. Bank zarządza ryzykiem kredytowym zarówno w odniesieniu do pojedynczej transakcji jak i do całego portfela kredytowego. 4. Ryzyko kredytowe pojedynczej transakcji zaleŝy od wysokości i prawdopodobieństwa 5/28
wystąpienia straty z tytułu udzielonego kredytu/gwarancji/poręczenia. 5. Łączne ryzyko portfela kredytowego jest uzaleŝnione od wielkości i ilości pojedynczych zaangaŝowań, prawdopodobieństwa ich niespłacenia i współzaleŝności między nimi. Wzrost ryzyka kredytowego rośnie wraz ze wzrostem zaleŝności między poszczególnymi kredytami, rośnie teŝ prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, w której czynniki powodujące niespłacenie jednego kredytu będą wpływały na niespłacenie innych. 6. System raportowania: 1) W Banku dokonuje się pomiaru i oceny ryzyka portfela kredytowego w cyklach kwartalnych, na podstawie raportów sporządzonych przez Zespół Sprawozdawczości Analiz i Zarządzania Ryzykami. Raporty te przedkładane są do zaopiniowania Komitetowi Zarządzania Ryzykami, następnie prezentowane Zarządowi (kwartalnie) i Radzie Nadzorczej (półrocznie). 2) Analiza kwartalna przeprowadzana jest według stanu na ostatni dzień kwartału. Wyniki pomiarów zestawiane są w celach porównawczych z kwartałem poprzednim. 3) Dane analityczne stanowiące źródło analizy ryzyka portfela kredytowego pobierane są z systemu operacyjnego Banku oraz innych systemów wspomagających. 7. Metody pomiaru: 1) Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczej transakcji kredytowej polega na: a) badaniu wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu oraz prawidłowym zabezpieczaniu ekspozycji kredytowej, zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, b) ustalaniu limitów na poszczególne produkty, branŝe, grupy klientów itp. c) bieŝącym monitoringu kredytowym, d) dokonywaniu okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzeniu rezerw celowych, e) prawidłowym prowadzeniu windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami, f) kontroli działalności kredytowej. 2) Zasady bezpiecznego zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangaŝowania kredytowego Banku obejmują działania polegające na: a) dywersyfikacji ryzyka poprzez stosowanie limitów zaangaŝowań, b) badaniu ekspozycji zagroŝonych, c) przedsięwzięciach organizacyjno-kadrowych. 3) Badanie ryzyka łącznego portfela kredytowego w Banku obejmuje: a) analizę ilościową z uwzględnieniem: dynamiki oraz struktury podmiotowo-produktowej obliga kredytowego ogółem i w podziale na jednostki organizacyjne, poziomu i dynamiki zobowiązań pozabilansowych ogółem, poziomu, dynamiki i struktury ekspozycji, poziomu, dynamiki i struktury wysokości utworzonych rezerw, poziomu i dynamiki kredytów udzielonych członkom Zarządu Banku i organów statutowych oraz osobom na kierowniczych stanowiskach. b) analizę wskaźnikową obejmującą między innymi następujące wskaźniki udziału: ekspozycji zagroŝonych (ogółem i w poszczególnych kategoriach) w ekspozycjach ogółem, rezerw w ekspozycjach zagroŝonych ogółem, ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w stosunku do sumy bilansowej oraz w stosunku do portfela kredytowego ogółem, c) ocenę realizacji limitów zaangaŝowań, 6/28
d) analizę jakościową portfela. 8. Jako ekspozycję przeterminowaną, Bank uznaje kaŝdą naleŝność z tytułu kapitału lub odsetek, jeŝeli: w ekspozycjach detalicznych opóźnienie w spłacie przekracza 6 m-cy, w ekspozycjach kredytowych wynikających z kredytów mieszkaniowych i poŝyczek hipotecznych opóźnienie w spłacie przekracza 3 m-ce, w ekspozycjach od klientów instytucjonalnych opóźnienie w spłacie przekracza 3 m-ce. 9. Ekspozycjami zagroŝonymi są naleŝności poniŝej standardu, wątpliwe i stracone, zgodnie z kryteriami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków z dnia 16.12.2008 r. (Dz. U. Nr 235, poz. 1589z pozn. zmianami). 10. Bank dokonuje klasyfikacji ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka stosując dwa kryteria: kryterium terminowości - terminowość spłaty kapitału lub odsetek, kryterium ekonomiczne - badanie sytuacji ekonomiczno-finansowej dłuŝnika (kredytobiorcy, poręczyciela). 11. Klasyfikacja ekspozycji kredytowych według kryterium terminowości do poszczególnych kategorii ryzyka odbywa się w sposób automatyczny z wykorzystaniem systemu ewidencyjno- księgowego Banku. Przeglądów oraz klasyfikacji ekspozycji kredytowych według kryterium ekonomiczno-finansowego, Bank dokonuje zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków z dnia 16.12.2008 r. 12. Rezerwy celowe tworzone są na ryzyko związane z działalnością Banku w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do: kategorii normalne" - w zakresie ekspozycji kredytowych wynikających z poŝyczek i kredytów detalicznych, kategorii pod obserwacją", grupy zagroŝone" - w tym do kategorii poniŝej standardu", wątpliwe" lub stracone". 13. Wysokość tworzonych rezerw związana jest bezpośrednio z kategorią ryzyka, do której została zaklasyfikowana ekspozycja oraz z jakością przyjętych zabezpieczeń prawnych ekspozycji. 14. Na pokrycie ryzyka związanego z działalnością kredytową, Bank dokonuje odpisów na rezerwy celowe, tworzone w ścisłej korelacji z rozpoznanym ryzykiem, tj. na pokrycie straty związanej z określonymi naleŝnościami lub ich grupami w oparciu o ocenę moŝliwości jej wystąpienia. 7/28
Stan wartości rezerw celowych na naleŝności bilansowe kształtował się następująco: STRUKTURA REZERW WG. STANU NA 31.12.2011 R. (w tys. zł) Wyszczególnienie 31.12.2011 r. struktura Rezerwy: 1 024 100% na naleŝności normalne i pod obserwacją 63 6% na naleŝności poniŝej standardu 20 2% na naleŝności wątpliwe 39 4% na naleŝności stracone 901 88% 3.2. ZMIANA STANU WARTOŚCI REZERW CELOWYCH NA NALEśNOŚCI BILANSOWE W OKRESIE OD 01.01.2011 R. DO 31.12.2011 R. (w tys. zł) Wyszczególnienie Rezerwy celowe razem Stan na początek okresu 570 Zwiększenia 607 Utworzenie rezerw celowych 607 Zmniejszenia 153 Rozwiązanie rezerw celowych 153 Stan na koniec okresu 1 024 3.3. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM KONCENTRACJI ZAANGAśOWAŃ Bank zarządza ryzykiem koncentracji zaangaŝowań zarówno na poziomie jednostkowym, jak i całego portfela aktywów. W odniesieniu do portfela kredytowego, Bank stosuje i monitoruje limity zaangaŝowania, w szczególności w odniesieniu do grupy klientów, produktów, zabezpieczeń. W przypadku wykorzystania limitu na poziomie ustalonym przez Bank, podejmowane są działania w celu ograniczenia poziomu koncentracji zaangaŝowań. Na podstawie przeprowadzonej identyfikacji i oceny poziomu koncentracji zaangaŝowań, w szczególności w stosunku do zaangaŝowań, których ryzyko zostało ocenione jako znaczące, Bank podejmuje działania, których celem jest zminimalizowanie poziomu ryzyka kredytowego portfela kredytowego i w efekcie zapewnienie bezpiecznej struktury tego portfela. Zasady 8/28
klasyfikacji ryzyk koncentracji zaangaŝowań pod względem istotności, Bank ustala w oparciu o procedurę szacowania i oceny adekwatności poziomu kapitału wewnętrznego. Celem procesu oceny adekwatności kapitału wewnętrznego jest zapewnienie utrzymywania kapitału w wysokości dostosowanej do profilu ryzyka Banku. Proces szacowania kapitału wewnętrznego Banku w odniesieniu do ryzyka koncentracji zaangaŝowań uwzględnia: a) jakość zarządzania ryzykiem koncentracji zaangaŝowań, b) jakość systemu kontroli wewnętrznej, c) moŝliwość podjęcia efektywnych działań obniŝających poziom ryzyka koncentracji zaangaŝowań, d) rezultaty efektywnych działań obniŝających poziom ryzyka koncentracji zaangaŝowań, e) rezultaty wyników pomiaru ryzyka koncentracji 3.3.1. STRUKTURA KONCENTRACJI GEOGRAFICZNEJ EKSPOZYCJI NIEFINANSOWYCH I BUDśETOWYCH WEDŁUG STANU NA 31.12.2011 R. Wschodni Bank Spółdzielczy w Chełmie prowadzi swoją działalność na terenie województwa lubelskiego. Ze względu na ograniczony zasięg terytorialny działania Bank nie dokonał podziału ekspozycji na regiony geograficzne. 3.3.2. STRUKTURA ZAANGAśOWANIA BANKU WOBEC POSZCZEGÓLNYCH SEKTORÓW LUB WEDŁUG TYPU KONTRAHENTA W ROZBICIU NA KATEGORIE EKSPOZYCJI 1. Struktura zaangaŝowania Banku wobec sektora finansowego (naleŝności brutto) według typu kontrahenta według stanu na dzień 31.12.2011 roku Lp. Typ kontrahenta NaleŜności normalne NaleŜności pod obserwacją NaleŜności zagroŝone Razem X X w tys. zł w tys. zł w tys. zł w tys. zł 1. Banki 17 956 - - 17 956 2. Pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego - - - - 3. Pomocnicze instytucje finansowe - - - - 4. Instytucje ubezpieczeniowe - - - - Razem zaangaŝowanie wobec sektora finansowego 17 956 - - 17 956 9/28
2. Struktura zaangaŝowania Banku wobec sektora niefinansowego (naleŝności brutto) w podziale na typ kontrahenta według stanu na dzień 31.12.2011 roku Lp. Typ kontrahenta NaleŜności normalne NaleŜności pod obserwacją NaleŜności zagroŝone Razem X X w tys. zł w tys. zł w tys. zł w tys. zł 1. Przedsiębiorstwa i spółki państwowe - - - - 2. Przedsiębiorstwa i spółki prywatne oraz spółdzielnie 8 807 0 1 186 9 993 3. Przedsiębiorcy indywidualni 4 622 55 265 4 942 4. Osoby prywatne 12 141 160 134 12 435 5. Rolnicy indywidualni 33 976 692 138 34 806 6. Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych 3 548 - - 3 548 Razem zaangaŝowanie wobec sektora niefinansowego 63 094 907 1 723 65 724 3. Struktura zaangaŝowania Banku wobec sektora budŝetowego (naleŝności brutto) w rozbiciu na kategorie naleŝności według stanu na dzień 31.12.2011 roku Lp. Typ kontrahenta NaleŜności normalne NaleŜności pod obserwacją NaleŜności zagroŝone Razem X X w tys. zł w tys. zł w tys. zł w tys. zł 1. Instytucje rządowe 871 - - 871 2. Instytucje samorządowe 11 788 - - 11 788 Razem zaangaŝowanie wobec sektora budŝetowego 12 659 - - 12 659 4. Strukturę zaangaŝowania Banku w poszczególnych branŝach w rozbiciu na kategorie naleŝności według stanu na dzień 31.12.2011 roku 10/28
Sektor gospodarki Zobowiązania pozabilansowe NaleŜności normalne NaleŜności pod obser. NaleŜności pon. stand. NaleŜności wątpliwe NaleŜności stracone Obligo kredytowe Rezerwy Całkowite zaangaŝowanie ADMINISTRACJA PUBLICZNA I OBRONA NARODOWA; OBOWIĄZKOWE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNE 0 11 787,92 0 0 0 0 11 787,92 0 11 787,92 BUDOWNICTWO 88,28 2 460,09 0 0 0 869,57 3 329,66 316,66 3 417,94 DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA I UBEZPIECZENIOWA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA KOMUNALNA, SPOŁECZNA I INDYWIDUALNA, POZOSTAŁA DZIAŁALNOŚĆ ZW. Z OBSŁUGĄ RYNKU NIERUCHOMOŚCI, WYNAJEM I USŁUGI ZW. Z PROWADZENIEM DZ. GOSP., DZIAŁALN. PROFESJONALNA, NAUKOWA I TECHNICZNA 29,84 3 456,05 0 0 0 31,57 3 487,61 31,57 3 517,45 63,53 518,94 0 0 0 28,95 547,89 28,95 611,42 DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z KULTURĄ, ROZRYWKĄ I REKREACJĄ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z ZAKWATEROWANIEM I USŁUGAMI GASTRONOMICZNYMI (HOTELE I RESTAURACJE) 0 414,49 0 19,57 0 0 434,06 3,91 434,06 EDUKACJA 0 870,83 0 0 0 0 870,83 0 870,83 GÓRNICTWO I WYDOBYWANIE 0 0 0 42,61 0 0 42,61 8,52 42,61 HANDEL HURTOWY I DETALICZNY 487,21 5 552,25 37,91 0 0 308,20 5 898,36 308,76 6 385,57 OPIEKA ZDROWOTNA I POMOC SPOŁECZNA 0,54797 216,05 0 0 0 0 216,05 0 216,60 PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE 2 257,59 971,70 0,67796 0 0 150,73 1 123,11 150,74 3 380,70 ROLNICTWO, ŁOWIECTWO, LEŚNICTWO 604,18 33 767,76 692,08 33,85 88,21 16,33 34 598,23 43,48 35 202,41 TRANSPORT I GOSPODARKA MAGAZYNOWA I ŁĄCZNOŚĆ 285,97 2 883,26 16,37 0 0 0 2 899,63 0,24552 3 185,60 WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, PARĘ WODNĄ, GORĄCĄ WODĘ, GOSPODAROWANIE ŚCIEKAMI I ODPADAMI 0 712,51 0 0 0 0 712,51 0 712,51 Bez PKD (osoby prywatne) 335,32 12 140,71 160,06 6,32 51,33 76,28 12 434,70 130,85 12 770,02 Podsumowanie całkowite 4 152,47 75 752,55 907,10 102,36 139,54 1 481,62 78 383,17 1 023,69 82 535,64
3.3.3. STRUKTURA EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH (WARTOŚĆ NOMINALNA) WEDŁUG OKRESÓW ZAPADALNOŚCI NA DZIEŃ 31.12.2011 R. Wyszczególnienie (w tys. zł) Do 1 miesiąca PowyŜej 1 do 3 miesięcy PowyŜej 3 do 6 miesięcy PowyŜej 6 miesięcy do 1 roku PowyŜej 1 roku do 3 lat PowyŜej 3 do 5 lat PowyŜej 5 do 10 lat PowyŜej 10 do 20 lat PowyŜej 20 lat Razem Przedsiębiorstwa 2 543 743 2 321 1 714 1 720 569 383 0 0 9 993 Gospodarstwa domowe Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych Instytucje rządowe i samorządowe 1 905 2 949 4 936 6 356 11 274 7 551 11 199 5 045 968 52 183 431 50 145 515 898 744 765 0 0 3 548 62 675 1 507 1 534 5 157 3 613 111 0 0 12 659 RAZEM 4 941 4 417 8 909 10 119 19 049 12 477 12 458 5 045 968 78 383 3.3.4. STRUKTURA NALEśNOŚCI Z ROZPOZNANĄ UTRATĄ WARTOŚCI WEDŁUG STANU NA 31.12.2011 R. Kwoty ekspozycji z rozpoznaną utratą wartości na dzień 31.12.2011 roku zawiera poniŝsza tabela: (w tys. zł) Rodzaj naleŝności NaleŜność Odsetki Rezerwa celowa Korekta wartości Wartość bilansowa 1. NaleŜności od sektora niefinansowego 65 724 873 1 024 756 64 817 z tego: a) w sytuacji normalnej 63 094 295 53 718 62 618 b) naleŝności pod obserwacją 907 7 11 13 890 c) w sytuacji nieregularnej 1 724 571 960 25 1 309 - naleŝności poniŝej standardu 102 1 20 2 82 - naleŝności wątpliwe 140 18 39 3 116 - naleŝności stracone 1 482 552 901 21 1 111 2. NaleŜności od sektora budŝetowego 12 659 326 0 74 12 911 Ogółem 78 383 1 199 1 024 830 77 728
3.4. OPIS ZASAD POLITYKI STOSOWANIA ZABEZPIECZEŃ I OGRANICZANIA RYZYKA KREDYTOWEGO ORAZ STRATEGIE I PROCESY MONITOROWANIA SKUTECZNOŚCI ZABEZPIECZEŃ I METOD OGRANICZANIA RYZYKA 1. Bank w ramach realizacji polityki stosowania zabezpieczeń i ograniczania ryzyka stosuje następujące elementy polityki ograniczania ryzyka: 1) zmniejszanie ryzyka polegające na: a) podziale ryzyka poprzez przystępowanie do umów konsorcjum, udzielanie kredytów o wartości nieprzekraczającej przyjętego limitu udziału kredytu w finansowaniu, b) ograniczaniu ryzyka poprzez ustalenie limitów wewnętrznych, ograniczających podejmowanie ryzyka danego rodzaju, ustalenie w umowach kredytowych moŝliwości wypowiedzenia umowy w przypadku zajścia nadzwyczajnych okoliczności mających wpływ na spłatę kredytu, c) ilościowy rozrzut ryzyka limity dotyczące pojedynczych kredytów, limity dotyczące koncentracji kredytowej, limity dotyczące koncentracji depozytów, d) jakościowy rozrzut ryzyka limity zaangaŝowania w dany sektor, branŝę, rodzaj produktu, itp. 2) przenoszenie ryzyka polegające na: a) ustanawianiu prawnych zabezpieczeń kredytów, rozszerzanie odpowiedzialności za spłatę kredytu, b) ubezpieczaniu ryzyka poprzez przeniesienie części ryzyka na ubezpieczyciela, c) rekompensowaniu ryzyka poprzez skalkulowanie marŝy na ryzyko wliczanej w cenę produktu. 3) podejmowanie ryzyka polegające na: a) gotowości ponoszenia ryzyka - poprzez tworzenie odpowiednich rezerw celowych, b) kontroli współczynnika wypłacalności - w celu utrzymywania odpowiedniego poziomu funduszy własnych, c) monitorowaniu wskaźników struktury finansowej poprzez wyliczanie i kontrolę wskaźników jakości aktywów, 4) unikanie ryzyka polegające na rezygnacji z działalności, której ryzyka przekraczają przyjęte limity 2. W zakresie ryzyka kredytowego i koncentracji zaangaŝowań zasady stosowania zabezpieczeń, ograniczania ryzyka, a takŝe monitorowania skuteczności zabezpieczeń i metod ograniczania ryzyka są następujące: 1) metodą zabezpieczenia się przed nadmiernym ryzykiem w działalności kredytowej jest odpowiednio prowadzone zarządzanie ryzykiem zarówno w odniesieniu do pojedynczego kredytu, jak i łącznego zaangaŝowania kredytowego, 2) zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczego kredytu polega na: a) badaniu wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu oraz prawidłowym zabezpieczaniu ekspozycji kredytowej, zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, b) bieŝącym monitoringu kredytowym, c) dokonywaniu okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzeniu rezerw celowych, d) windykację i nadzór nad trudnymi kredytami, 13/28
e) kontroli działalności kredytowej. 3) zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangaŝowania kredytowego przeprowadzane jest za pomocą: a) dywersyfikacji ryzyka poprzez stosowanie limitów zaangaŝowań, b) monitorowania ekspozycji zagroŝonych, ich struktury, czynników ryzyka, c) monitorowanie i raportowanie adekwatności dokonywanych odpisów i wielkości tworzonych rezerw na naleŝności zagroŝone, d) przedsięwzięć organizacyjno-kadrowych. 4) w celu ograniczenia ryzyka kredytowego, Bank przyjmuje róŝne formy zabezpieczenia ekspozycji kredytowych. Główne rodzaje zabezpieczeń przyjmowanych przez Bank to: a) hipoteki na nieruchomościach komercyjnych i mieszkalnych, b) zastawy rejestrowe na maszynach, urządzeniach i pojazdach mechanicznych, c) przewłaszczenia maszyn, urządzeń, zapasów, d) poręczenia osób trzecich, gwarancje bankowe, e) przelewy wierzytelności. 5) przyjęte zabezpieczenie ma na celu zapewnienie Bankowi zwrotu udzielonego kredytu, poŝyczki itp. wraz z odsetkami, prowizjami i innymi kosztami Banku, lub wykonania innego zobowiązania pienięŝnego wobec Banku, w razie gdyby klient nie wywiązywał się w terminie z warunków umowy. W celu ograniczenia ryzyka Bank przyjmuje jedno lub kilka zabezpieczeń jednocześnie, 6) proces zarządzania zabezpieczeniami wierzytelności kredytowych i ich monitorowania regulują wewnętrzne procedury Banku, 7) rodzaj przyjmowanego przez Bank zabezpieczenia uzaleŝniony jest od oceny zdolności kredytowej wnioskodawcy, a takŝe rozmiarów i okresu współpracy wnioskodawcy z Bankiem, 8) do ustalenia wartości zabezpieczenia Bank przyjmuje zasady: a) w przypadku zabezpieczenia wierzytelności poprzez ustanowienie hipoteki na nieruchomości wartość zabezpieczenia ustala się w oparciu o wycenę dokonaną przez rzeczoznawcę, b) w przypadku zabezpieczenia wierzytelności w formie przewłaszczenia na zabezpieczenie lub zastawu rejestrowego - do ustalenia wartości zabezpieczenia Bank przyjmuje kwotę moŝliwą do uzyskania w przypadku konieczności zaspokojenia się przez Bank z przedmiotu przewłaszczenia (zastawu), c) w przypadku przyjęcia zabezpieczenia w postaci hipoteki na nieruchomości, przewłaszczenia na zabezpieczenie lub zastawu rejestrowego, Bank Ŝąda ubezpieczenia majątku przyjętego na zabezpieczenie oraz dokonania cesji praw z polis ubezpieczeniowych na Bank w całym okresie obowiązywania umowy, d) jeŝeli zabezpieczenie wierzytelności Banku stanowi poręczenie Bank dokonuje oceny zdolności kredytowej poręczyciela według kryteriów obowiązujących przy udzielaniu kredytów, e) w przypadku ustanawiania zabezpieczenia przez osobę fizyczną, Bank generalnie wymaga pisemnej zgody współmałŝonka osoby składającej zabezpieczenie (jeŝeli dotyczy lub jeśli klient nie pozostaje w rozdzielności majątkowej z małŝonkiem), f) przed przyjęciem zabezpieczenia Bank sprawdza tytuł własności osoby ustanawiającej zabezpieczenie rzeczowe, określa ewentualne obciąŝenia majątku proponowanego na zabezpieczenie oraz ustala, czy składający oświadczenie związane z zabezpieczeniem wierzytelności Banku działa w granicach 14/28
przysługujących mu uprawnień, a takŝe, czy dokumenty dotyczące zabezpieczeń nie budzą wątpliwości, co do swej prawdziwości i autentyczności, 9) przed udzieleniem kredytu na działalność gospodarczą dokonuje się inspekcji u wnioskodawcy oraz oceny proponowanych zabezpieczeń rzeczowych. Przedmiot i wartość prawnego zabezpieczenia wierzytelności podlega monitoringowi i ocenie w trakcie trwania umowy, na zasadach określonych w regulacjach obowiązujących w Banku, 10) stwierdzenie w wyniku monitoringu zagroŝenia terminowej spłaty kredytu z powodu złej sytuacji finansowej kredytobiorcy lub/i deprecjacji wartości przyjętego zabezpieczenia kredytu względem kwoty zadłuŝenia, stanowi przesłankę do ustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia kredytu, obniŝenia kwoty kredytu lub wypowiedzenia umowy kredytu w części lub w całości, 11) przegląd prawnych zabezpieczeń wykonywany jest przez Bank w następującym zakresie: a) zmiany wartości zabezpieczenia w okresie od ostatniego przeglądu, b) prawidłowości dokumentów związanych z ustanowionym zabezpieczeniem, w szczególności ich kompletności i waŝności, c) prawidłowości i waŝności dokumentów ubezpieczeniowych dotyczących zabezpieczeń rzeczowych w postaci zastawu rejestrowego, przewłaszczenia oraz hipoteki (przegląd polis ubezpieczeniowych i sposobów ich opłacania, terminów ich waŝności). 12) w przypadku stwierdzenia nieadekwatności zabezpieczenia pracownik kredytowy negocjuje z kredytobiorcą wzmocnienie zabezpieczenia lub podejmuje działania w celu wypowiedzenia dalszego kredytowania, jeŝeli sytuacja ekonomiczno - finansowa kredytobiorcy oceniana jest jako niezadowalająca. 4. RYZYKO PŁYNNOŚCI 1. Ryzyko płynności jest definiowane jako zagroŝenie utraty zdolności do terminowego wywiązywania się z bieŝących i przyszłych zobowiązań, a w konsekwencji poniesienia dodatkowych kosztów, związanych z koniecznością zaciągnięcia zobowiązań lub sprzedaŝą aktywów na niekorzystnych warunkach w związku z ryzykiem płynności rynku (produktu). 2. Celem strategicznym w zakresie zarządzania płynnością jest zapobieganie wystąpieniu sytuacji kryzysowej poprzez utrzymywanie odpowiedniej struktury aktywów i pasywów mające na celu osiągnięcie załoŝonej rentowności/stałego i rosnącego wyniku finansowego oraz zapewnienie zdolności do terminowego wywiązania się z bieŝących i przyszłych zobowiązań. 3. Zarządzanie ryzykiem płynności obejmuje wszystkie etapy procesu (identyfikację, ocenę, pomiar, monitorowanie, raportowanie, kontrolę), który regulują wewnętrzne procedury w Banku. Zarządzanie ryzykiem płynności objęte jest równieŝ systemem mechanizmów kontrolnych. 4. Pomiar ryzyka płynności przeprowadzany jest za pomocą luki (według terminów kontraktowych i urealnionych), wskaźników: płynności, zabezpieczenia płynności, stabilności bazy depozytowej, finansowania aktywów oraz koncentracji, zrywalności i odnawialności depozytów. 5. Poziom ryzyka płynności ograniczony jest poprzez system limitów. Zapobieganiu wystąpienia ryzyka słuŝą takŝe kontrola i monitoring płynności, polegające na stałej 15/28
obserwacji pozycji płynności Banku. Podstawowym mechanizmem umoŝliwiającym bieŝącą ocenę pozycji płynności jest codzienna informacja. Zespół Sprawozdawczości, Analiz i Zarządzania Ryzykami codziennie przeprowadza analizę finansową ryzyka płynności, w której miedzy innymi wyznacza nadzorcze miary płynności, wynikające z Uchwały nr 386/2008 KNF w sprawie ustalenia wiąŝących banki norm płynności, a w okresach miesięcznych ocenia wykonanie wszystkich przyjętych limitów wewnętrznych. 6. Bank posiada ustalone procedury postępowania awaryjnego na wypadek znacznego pogorszenia stanu płynności finansowej. 7. Tryb obiegu informacji i współpracy poszczególnych jednostek/komórek organizacyjnych Banku w ramach systemu zarządzania płynnością uwzględnia: organy kierownicze oraz nadzorcze Banku, a takŝe komórki pełniące funkcje operacyjne oraz kontrolne. Informacje, raporty i wnioski dotyczące ryzyka płynności są przedmiotem obrad Komitetu Zarządzania Ryzykami. Szczegółowo zasady ograniczania ryzyka płynności, stosowane limity, metody monitorowania efektywności zarządzania określa Instrukcja zarządzania ryzykiem płynności oraz Polityka zarządzania ryzykiem płynności. 5. RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ KSIĘGI BANKOWEJ 1. Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest maksymalizacja marŝy odsetkowej w warunkach zmienności rynkowych stóp procentowych oraz ograniczanie negatywnego wpływu zmian stóp procentowych poprzez doskonalenie narzędzi pomiaru. 2. Pomiaru ekspozycji Banku na ryzyko stopy procentowej i kontroli wykorzystania limitów dokonuje Zespół Sprawozdawczości Analiz i Zarządzania Ryzykami z miesięczną częstotliwością. Wyniki analiz wraz z wnioskami przekazywane są w formie informacji na Komitet Zarządzania Ryzykami a następnie przedstawiane Zarządowi Banku i Radzie Nadzorczej. 3. Celem polityki Banku w zakresie ryzyka stopy procentowej jest minimalizacja ryzyka związanego z moŝliwością zmian rynkowych stóp procentowych i negatywnym wpływem tych zmian na sytuację finansową Banku oraz określeniem podstawowych zagroŝeń związanych z ryzykiem stopy procentowej, z jednoczesnym zastosowaniem metod zarządzania tym ryzykiem w celu eliminacji zagroŝeń nierównomiernej reakcji róŝnych pozycji bilansowych, a takŝe dochodów i kosztów, co w konsekwencji ma utrzymać zdolność do wywiązywania się w sposób optymalny z bieŝących i przyszłych zobowiązań bilansowych i pozabilansowych oraz wypracowania poŝądanego wyniku finansowego. 4. W Banku występują cztery podstawowe rodzaje ryzyka stopy procentowej: a) ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania - odnosi się głównie do portfela bankowego i wyraŝa się w zagroŝeniu przychodów Banku, przede wszystkim odsetkowych, w sytuacji niekorzystnych zmian stóp procentowych lub istotnej zmiany struktury przeszacowania pozycji w bilansie, powodującej zmiany w wyniku z tytułu odsetek, 16/28
b) ryzyko bazowe - wynika z niedoskonałego powiązania (korelacji) stóp procentowych instrumentów generujących przychody i koszty odsetkowe, które to instrumenty mają jednocześnie te same okresy przeszacowania, c) ryzyko krzywej dochodowości ryzyko polegające na zmianie relacji pomiędzy stopami procentowymi, dotyczącymi tego samego indeksu lub rynku, ale odnoszącymi się do róŝnych terminów przeszacowania. d) ryzyko opcji klienta - wynika z wpisanych w produkty bankowe opcji klienta, które mogą być zrealizowane w następstwie zmian stóp procentowych. Instrumenty zawierające opcje klienta są na ogół najbardziej typowe dla działalności bankowej usytuowanej w portfelu bankowym i obejmują kredyty dające kredytobiorcy prawo spłaty przed terminem części lub całości kredytu oraz róŝnego typu depozyty, pozwalające deponentom wycofać środki w dowolnym momencie. Opcje klienta są na ogół realizowane, gdy stanowi to korzyść dla ich posiadacza i nie jest korzystne dla sprzedającego opcje, 5. Bank w zarządzaniu stopami procentowymi kieruje się następującymi zasadami: a) do pomiaru ryzyka stopy procentowej wykorzystuje metodę luki oraz metodę symulacji dochodu, b) badaniu podlega wpływ zmian stóp procentowych na wynik odsetkowy Banku, c) zarządzanie ryzykiem stopy procentowej koncentruje się na zarządzaniu ryzykiem przeszacowania, ryzykiem bazowym, ryzykiem krzywej dochodowości oraz kontroli ryzyka opcji, d) Bank ogranicza ryzyko stopy procentowej poprzez system limitów, zaakceptowanych przez Zarząd Banku i zatwierdzonych przez Rade Nadzorczą i odpowiednie kształtowanie struktury aktywów i pasywów Banku. 6. Bank przeprowadza scenariusze testów warunków skrajnych. Metodologia testowania warunków skrajnych w zakresie ryzyka stopy procentowej polega na wyznaczaniu zmiany wyniku odsetkowego Banku przy załoŝeniu szokowej zmiany stóp procentowych o 200 punktów bazowych w przypadku analizy luki terminów przeszacowania i o 200 punktów bazowych w przypadku analizy luki ryzyka bazowego. Szczegółowo zasady ograniczania ryzyka stopy procentowej, stosowane limity, metody monitorowania efektywności zarządzania ryzykiem stopy procentowej określa Instrukcja zarządzania ryzykiem stopy procentowej we Wschodnim Banku Spółdzielczym w Chełmie. Analiza ryzyka stopy procentowej wg. stanu na koniec 2011 roku wskazuje, Ŝe ekspozycja na wszystkie rodzaje tego ryzyka mieściła się w ramach obowiązujących limitów. Wyniki testu wpływu szokowej zmiany stóp procentowych na dzień 31.12.2011 r.: Ryzyko przeszacowania: Portfel bankowy w PLN Wzrost %: o 2 p.p. Spadek %: o 2 p. p. Zmiana wyniku odsetkowego Wzrost o 282 tys. zł Spadek o 866 tys. zł Ryzyko bazowe: Portfel bankowy w PLN Wzrost stóp bazowych o 2 p.p. Spadek stóp bazowych o 2 p.p. Zmiana wyniku odsetkowego Wzrost o 1 177 tys. zł Spadek o 1 186 tys. zł 17/28
Niekorzystną dla Banku sytuacją byłby nagły spadek stóp procentowych o 200 punktów bazowych z tytułu ryzyka przeszacowania oraz ryzyka bazowego: - spadek dochodu z tytułu ryzyka przeszacowania wyniósłby 866 tys. zł, stanowiąc 9,83% funduszy własnych na dzień 31.12.2011 r. - spadek dochodu z tytułu ryzyka bazowego wyniósłby wówczas 1 186 tys. zł, stanowiąc 13,46% funduszy własnych na dzień 31.12.2011 r. 6. RYZYKO WALUTOWE 1. Zarządzanie ryzykiem walutowym w Banku polega na kształtowaniu przez Bank odpowiedniej struktury aktywów i pasywów walutowych, ograniczaniu ryzyka kursowego, a takŝe na kontroli indywidualnej pozycji walutowej oraz całkowitej pozycji walutowej. W związku z powyŝszym zarządzanie tym ryzykiem polega m.in. na zawieraniu transakcji o takiej strukturze walutowej oraz na warunkach, które w najbardziej efektywny sposób zabezpieczają Bank przed potencjalnymi stratami z tytułu zmian kursów walutowych. 2. Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem walutowym jest dąŝenie do pełnego zaspokojenia potrzeb klientów w zakresie obsługi dewizowej, stałe zwiększanie obrotu dewizowego przy stałym wzroście przychodów z tytułu wymiany. 3. Według stanu na dzień 31.12.2011 r. łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego wyniósł zero, gdyŝ całkowita pozycja walutowa w Banku nie przewyŝszała 2% funduszy własnych Banku. 7. RYZYKO OPERACYJNE 1. Celem strategicznym w zarządzaniu ryzykiem operacyjnym jest ograniczanie moŝliwości wystąpienia nieoczekiwanych strat z tytułu zdarzeń ryzyka operacyjnego poprzez wdroŝenie skutecznego i adekwatnego do aktualnego profilu ryzyka procesu zarządzania tym ryzykiem, a takŝe poprzez wdroŝenie skutecznego systemu monitorowania i kontroli wewnętrznej. 2. Ryzyko operacyjne obejmuje wszystkie istotne obszary działalności Banku, w tym produkty, procesy i systemy. Uwzględnia takŝe czynniki wewnętrzne takie jak, struktura organizacyjna, specyfika działalności, uŝytkowane systemy informatyczne, specyfikę klientów, skargi klientów, jakość kadr i czynniki zewnętrzne, tj. otoczenie w którym Bank działa. 3. System zarządzania ryzykiem operacyjnym Banku wdraŝany jest w celu: a) minimalizowania strat z tytułu ryzyka operacyjnego, b) usprawniania działań prowadzonych przez Bank, w tym podniesienia świadomości i odpowiedzialności organów zarządzających i pracowników o znaczeniu ryzyka operacyjnego, c) zapobiegania powstawaniu zagroŝeń o charakterze katastrofalnym lub zagraŝających utratą ciągłości działania Banku. 4. System zarządzania ryzykiem operacyjnym tworzą: akty normatywne opisujące ten system, struktura organizacyjna systemu, narzędzia informatyczne wspomagające realizację procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym, informacje o incydentach i zdarzeniach zaistniałych w obszarze wymienionego ryzyka, system kontroli wewnętrznej. 18/28
5. System raportowania: a) wszystkie jednostki i komórki organizacyjne zobowiązane są za pośrednictwem swoich przełoŝonych raportować do Zespołu sprawozdawczości, analiz i zarządzania ryzykami w okresach ustalonych przez Zarząd, jednak nie rzadziej niŝ miesięcznych o incydentach ryzyka operacyjnego. b) proces raportowania incydentów obejmuje następujące elementy: rejestrację zdarzenia, w tym szczegółowy opis zdarzenia, miejsce, czas, podjęte działania naprawcze; analizę zdarzenia przez właściwą funkcjonalnie jednostkę/komórkę organizacyjną; aktualizację danych o incydencie; przedstawienie rekomendacji obniŝających prawdopodobieństwo powtórzenia się incydentu; c) raporty o incydentach rejestrowane są w Centralnym Rejestrze Incydentów Ryzyka Operacyjnego prowadzonym przez Zespół sprawozdawczości, analiz i zarządzania ryzykami. d) Zespół sprawozdawczości, analiz i zarządzania ryzykami dokonuje identyfikacji, pomiaru i analizy ryzyka operacyjnego raportując do Komitetu Zarządzania Ryzykami, który z kolei raportuje w sprawie ryzyka operacyjnego do Zarządu w okresach co najmniej kwartalnych. e) Zarząd raportuje w sprawie ryzyka operacyjnego do Rady Nadzorczej w okresach półrocznych. 6. W zakresie ryzyka operacyjnego komórki organizacyjne Banku zobowiązane są do podejmowania działań ograniczających to ryzyko. Zabezpieczenia zagroŝonych obszarów operacyjnych dokonuje się poprzez: a) plany awaryjne słuŝące przeciwdziałaniu i minimalizowaniu negatywnych skutków nieoczekiwanych zdarzeń, w tym ataków wewnętrznych i zewnętrznych, które mogą szkodzić funkcjonowaniu Banku, b) ochronę ubezpieczeniową: ubezpieczenia mienia od zdarzeń losowych, na wypadek awarii sprzętu elektronicznego, komputerowego i sieci komputerowych, strat w wyniku fałszerstwa lub oszustwa, odpowiedzialności cywilnej, c) powierzenie wykonywania poszczególnych zadań firmom zewnętrznym specjalizującym się w określonej dziedzinie (outsourcing), d) inne zabezpieczenia (prawne, organizacyjne, techniczne), w tym procedury w zakresie zatrudniania, procedury nadawania uprawnień dostępu do systemów informatycznych, e) system kompetencji dotyczących głównie działalności handlowej, f) system kontroli wewnętrznej. 7. Limitowanie ryzyka operacyjnego odbywa się przez alokację kapitału na to ryzyko. Wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka operacyjnego obliczany jest zgodnie z Uchwałą nr 76/2010 Komisji Nadzoru Finansowego z późniejszymi zmianami w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka. 8. Do wyznaczenia wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego stosowana jest Metoda wskaźnika bazowego (Basic Indicato Approach BIA), liczona jako 15% ze średniej z uzyskanych w poprzednich trzech latach wyników, wyliczanych jako suma pozycji rachunku zysków i strat wymienionych w zał. nr 14 Uchwałą nr 76/2010 KNF. 9. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego wg. stanu na dzień 31.12.2011 r. wyniósł 821 tys. zł. 19/28
Szczegółowe zasady monitorowania poziomu ryzyka operacyjnego, efektywności jego zarządzania, zasady ograniczania i kontroli określa Instrukcja zarządzania ryzykiem operacyjnym we Wschodnim Banku Spółdzielczym w Chełmie, Polityka zarządzania ryzykiem operacyjnym we Wschodnim Banku Spółdzielczym w Chełmie oraz Strategia zarządzania ryzykiem operacyjnym we Wschodnim Banku Spółdzielczym w Chełmie. III. FUNDUSZE WŁASNE 1. PODSTAWOWE INFORMACJE 1. Fundusze własne stanowią źródło finansowania działalności Banku i są gwarancją jego rozwoju. 2. Bank posiada fundusze własne odpowiadające wymogom nadzorczym oraz dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności tj. na poziomie zapewniającym stabilną sytuację ekonomiczną. 3. Fundusze własne Banku obejmują: a) fundusze podstawowe, b) fundusze uzupełniające w kwocie nieprzewyŝszającej funduszy podstawowych, c) pozycje pomniejszające fundusze własne. 4. Fundusze podstawowe Banku obejmują: a) fundusze zasadnicze, które stanowią: fundusz udziałowy tworzony z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyŝki bilansowej oraz innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Wykorzystanie/zmniejszenie funduszu udziałowego następuje na skutek zwrotu udziałów członkom rezygnującym z członkowstwa w Banku oraz na pokrycie strat bilansowych. fundusz zasobowy tworzony z wpłat wpisowego przez członków i z podziału nadwyŝki bilansowej oraz zasilany z funduszu aktualizacji i wyceny środków trwałych w części dotyczącej likwidowanych środków. Wykorzystanie funduszu moŝe nastąpić na pokrycie strat bilansowych Banku. fundusz rezerwowy tworzony z części nadwyŝki bilansowej na pokrycie strat bilansowych b) pozycje dodatkowe funduszy podstawowych: fundusz ogólnego ryzyka tworzony z części nadwyŝki bilansowej, na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej, niepodzielony zysk z lat ubiegłych pozycja występuje okresowo w funduszach banku, obejmuje wynik za rok poprzedni zbadany przez biegłego rewidenta a niepodzielony przez Zebranie Przedstawicieli. zysk w trakcie zatwierdzania c) pozycje pomniejszające fundusze podstawowe, które stanowią: wartości niematerialne i prawne, niepokryta strata z lat ubiegłych, w tym równieŝ strata w trakcie zatwierdzania, strata na koniec okresu sprawozdawczego, obliczona narastająco od początku roku obrotowego. 5. Fundusze uzupełniające Banku obejmują: a) kapitał z aktualizacji wyceny majątku trwałego, b) za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego, inne pozycje w zakresie i trybie określonym w ustawie Prawo bankowe art. 127 ust. 3. 20/28
2. POZIOM POSZCZEGÓLNYCH POZYCJI FUNDUSZY WŁASNYCH BANKU ORAZ CAŁKOWITY WYMÓG KAPITAŁOWY WEDŁUG STANU NA DZIEŃ 31.12.2011 R. KWOTA (w tys. zł) FUNDUSZE PODSTAWOWE 8 603 Fundusze zasadnicze 8 654 - fundusz udziałowy 572 - fundusz zasobowy 8 082 - fundusz rezerwowy 0 Pozycje dodatkowe funduszy podstawowych 56 - niepodzielony zysk z lat ubiegłych 0 - fundusz ogólnego ryzyka bankowego 56 - zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk netto bieŝącego okresu sprawozdawczego (pomniejszone o przewidywane obciąŝenia i dywidendy) - inne pozycje bilansu Banku, określone przez KNF Pozycje pomniejszające fundusze podstawowe -107 - wartości niematerialne i prawne -107 - niepodzielona strata z lat ubiegłych - strata na koniec okresu sprawozdawczego - strata w trakcie zatwierdzania - inne pomniejszenia funduszy podstawowych, określone przez KNF FUNDUSZE UZUPEŁNIAJĄCE 206 - fundusz z aktualizacji majątku trwałego 206 - zobowiązania podporządkowane - fundusze tworzone ze środków własnych lub obcych - zobowiązania z tytułu papierów wartościowych o nieokreślonym terminie wymagalności oraz inne instrumenty o podobnym charakterze, - inne pozycje określone przez KNF - pomniejszenia funduszy uzupełniających, określone przez KNF Pozycje pomniejszające fundusze uzupełniające 0 - brakująca kwota rezerw celowych - inwestycje kapitałowe w podmiotach finansowych - pomniejszenia funduszy uzupełniających, określone przez KNF FUNDUSZE WŁASNE 8 809 CAŁKOWITY WYMÓG KAPITAŁOWY 7 081 21/28
IV. ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA 1. METODY WYLICZANIA WYMOGÓW KAPITAŁOWYCH W BANKU Zestawienie stosowanych w Banku metod wyliczania poszczególnych składników całkowitego wymogu kapitałowego przedstawia poniŝsza tabela: Lp. Wymogi kapitałowe 1. wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego 2. wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rynkowego, rozumianego jako ryzyko walutowe 3. wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangaŝowań i limitu duŝych zaangaŝowań Metoda / zasada wyznaczania (zgodnie z Uchwałą nr 76/2010 KNF i późn. zmianami) metoda standardowa łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego oblicza się jako sumę ekspozycji (aktywa oraz ekwiwalenty bilansowe udzielonych zobowiązań pozabilansowych zaliczane do poszczególnych klas ekspozycji) waŝonych ryzykiem pomnoŝoną przez 8%. wyliczany jako 8% pozycji walutowej całkowitej, jeŝeli przewyŝsza ona 2% funduszy własnych Banku lub stanowi 0 jeŝeli nie przewyŝsza 2% funduszy własnych stanowi większa z kwot określonych jako: - suma nadwyŝek zaangaŝowań Banku wobec poszczególnych podmiotów ponad limity określone w art. 71 ust. 1 ustawy Prawo bankowe; - nadwyŝka sumy duŝych zaangaŝowań Banku wobec poszczególnych podmiotów ponad limit określony w art. 71 ust. 2 ustawy Prawo bankowe. Na 31.12.2011 r. Bank nie wyznaczał wymogu kapitałowego z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangaŝowań i limitu duŝych zaangaŝowań. 4. wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia progu koncentracji kapitałowej oblicza się jako większą z liczb określonych jako: - suma kwot, o jakie poszczególne znaczne zaangaŝowania kapitałowe przekraczają 15% funduszy własnych Banku; - kwota, o jaką suma znacznych zaangaŝowań kapitałowych przekracza 60% funduszy własnych Banku. Na 31.12.2011 r. Bank nie wyznaczał wymogu kapitałowego z tytułu przekroczenia progu koncentracji kapitałowej. 5. wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego 6. Całkowity wymóg kapitałowy metoda podstawowego wskaźnika (BIA), stanowi średnią za okres trzech lat wyników wyliczanych jako sumę pozycji rachunku zysków i strat wymienionych w zał. nr 14 Uchwały nr 76/2010 KNF i późn. zmianami przez 15% suma wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, wymienionych powyŝej 22/28
2. KWOTY EKSPOZYCJI NETTO I KWOTY WYMOGU KAPITAŁOWEGO WEDŁUG STANU NA 31.12.2011 R. Lp. Wyszczególnienie Kwota ekspozycji netto po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw w tys. zł 1. Kwota wymogu kapitałowego w tys. zł Ekspozycje o wadze ryzyka 0% 7 142 0 2. Ekspozycje o wadze ryzyka 20% 29 096 466 3. Ekspozycje o wadze ryzyka 50% 323 13 4. Ekspozycje o wadze ryzyka 75% 3 529 212 5. Ekspozycje o wadze ryzyka 100% 68 854 5 507 6. Ekspozycje o wadze ryzyka 150% 516 62 109 460 6 260 Lp. Wyszczególnienie Kwota ekspozycji netto po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw w tys. zł 1. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec rządów i banków centralnych Kwota wymogu kapitałowego w tys. zł 4 666 0 2. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec jednostek samorządu terytorialnego oraz władz lokalnych 11 731 188 3. 4. 5. 6. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec organów administracji i podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec instytucji ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców ekspozycje detaliczne lub warunkowe ekspozycje detaliczne 4 431 354 17 688 291 46 972 3 758 3 519 211 7. ekspozycje przeterminowane 565 66 8. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec zabezpieczenia na nieruchomości 12 867 1 029 9. inne ekspozycje 7 021 363 RAZEM 109 460 6 260 23/28
3. EKSPOZYCJE KREDYTOWE WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ W ROKU 2011 Ekspozycje kredytowe według wyceny bilansowej (po korektach rachunkowych) na dzień 31.12.2011 roku, bez uwzględnienia skutków ograniczania ryzyka kredytowego wynosiły 109 460 tys. zł. Lp. Wyszczególnienie 1. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec rządów i banków centralnych Ekspozycje netto po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw na 31.12.2011 r. (w tys. zł) Średnia kwota ekspozycji po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw /** (w tys. zł) 4 666 4 673 2. 3. 4. 5. 6. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec jednostek samorządu terytorialnego oraz władz lokalnych ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec organów administracji i podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec instytucji ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców ekspozycje detaliczne lub warunkowe ekspozycje detaliczne 11 731 9 506 4 431 3 603 17 688 15 079 46 972 35 288 3 519 3 728 7. ekspozycje przeterminowane 565 266 8. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec zabezpieczenia na nieruchomości 12 867 21 568 9. inne ekspozycje 7 021 6 981 RAZEM 109 460 100 693 ** średnia arytmetyczna liczona na stanach kwartalnych w roku 2011 24/28
4. POZIOM MINIMALNYCH WYMOGÓW KAPITAŁOWYCH NA POSZCZEGÓLNE RODZAJE RYZYKA NA 31.12.2011R. Lp. Wyszczególnienie Kwota (w tys. zł) 1. Ryzyko kredytowe 6 260 2. Ryzyko rynkowe (walutowe) 0 3. Ryzyko rozliczenia, dostawy oraz ryzyko kredytowe kontrahenta 0 4. Przekroczenie limitu koncentracji zaangaŝowań i limitu duŝych zaangaŝowań 0 5. Przekroczenie progu koncentracji kapitałowej 0 6. Ryzyko operacyjne 821 RAZEM 7 081 Całkowity wymóg kapitałowy na 31.12.2011 rok wynosił 7 081 tys. zł. Współczynnik wypłacalności (Filar I) 9,95%. 5. OPIS METODY STOSOWANEJ DO OCENY KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO 1. Proces szacowania kapitału wewnętrznego stanowi integralną część systemu zarządzania Bankiem oraz podejmowania decyzji o charakterze zarządczym. 2. Celem procesu szacowania kapitału wewnętrznego w Banku, jest ustalenie wielkości kapitału wewnętrznego niezbędnego do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności Banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, z uwzględnieniem przewidywanego poziomu ryzyka. Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego Banku są rozwiązania oparte o minimalny regulacyjny wymóg kapitałowy (8%) wynikające z zasad określonych dla Filaru I a sprecyzowanych szczegółowo w Uchwale nr 76/2010 KNF z późniejszymi zmianami w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka. Bank ocenia następnie czy regulacyjny wymóg kapitałowy w pełni pokrywa ryzyka zidentyfikowane w procesie oceny adekwatności kapitałowej, dokonanym według zasad dla Filaru I Nowej Umowy Kapitałowej. 3. Bank wyznacza kapitał wewnętrzny na pokrycie istotnych rodzajów ryzyka Filaru II Nowej Umowy Kapitałowej. 25/28