Informacje z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Banku Spółdzielczego w Suchedniowie według stanu na dzień roku

Transkrypt

1 Informacje z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Banku Spółdzielczego w Suchedniowie według stanu na dzień roku Suchedniów, lipiec 2010 r. 1

2 Informacje ogólne. Bank Spółdzielczy w Suchedniowie działa od 1909 roku. Siedziba Banku mieści się w Suchedniowie przy ul. Mickiewicza 8. Bank wpisany jest do rejestru prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Kielcach, X Wydział Gospodarczy pod numerem KRS , w dniu 27 kwietnia 1994 roku nadano mu numer statystyczny REGON: Bank Spółdzielczy w Suchedniowie zrzeszony jest w Banku Polskiej Spółdzielczości S.A. Bank swoją działalność prowadzi w Oddziałach w Suchedniowie, Skarżysku-Kamiennej, Łącznej i Bliżynie oraz w Filii Oddziału w Skarżysku-Kamiennej. Podstawowym aktem regulującym organizacje Banku jest Statut Banku Spółdzielczego w Suchedniowie. Bank działa na rzecz klientów indywidualnych oraz instytucjonalnych, prowadząc rachunki zarówno w złotych jak i w walutach obcych. Podstawa sporządzania polityki informacyjnej. Niniejszy dokument stanowi realizację postanowień Polityki Informacyjnej Banku Spółdzielczego w Suchedniowie oraz Uchwały Nr 385/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu. Wysokość wymogów kapitałowych Banku z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka ustalana była w oparciu o postanowienia Uchwały Nr 380/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. Aktywa i pasywa bilansowe oraz pozycje pozabilansowe wycenione zostały zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, w szczególności wycena uwzględniała pomniejszenie aktywów o utworzone rezerwy celowe oraz odpisy z tytułu utraty wartości. Bank Spółdzielczy w Suchedniowie na dzień 31 grudnia 2009 roku nie posiadał udziałów w podmiotach zależnych nie objętych konsolidacją. Opis struktury organizacyjnej w zakresie zarządzania ryzykami. W Banku funkcjonował zorganizowany proces zarządzania ryzykiem, w którym uczestniczyły organy Banku, jednostki i komórki organizacyjne, wyznaczone komitety oraz pracownicy. W procesie zarządzania ryzykiem poszczególne podmioty miały następujące zadania: 1) Rada Nadzorcza dokonywała okresowej oceny realizacji przez Zarząd założeń strategii w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem w Banku, na podstawie okresowo przedkładanej przez Zarząd Banku syntetycznej informacji na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza oceniała skuteczność działań Zarządu Banku, mających na celu zapewnienie efektywności procesu zarządzania ryzykiem. 2) Zarząd Banku odpowiadał za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania ryzykiem, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem. 2

3 3) Komitet Zarządzania Ryzykami inicjował i koordynował działania w zakresie identyfikacji, pomiaru, limitowania i raportowania ryzyka oraz opiniował regulacje wewnętrzne Banku pod kątem poszczególnych rodzajów ryzyka; Komitet Kredytowy uczestniczy w procesie opiniowania transakcji kredytowych oraz ich klasyfikacji pod katem ryzyka ponoszonego przez Bank. 4) Stanowisko ds. zarządzania ryzykami i analiz monitorowało realizację wyznaczonych celów i zadań strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawiało i monitorowało pozycję Banku w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. 5) Stanowisko ds. kontroli wewnętrznej i audytu kontrolowało i oceniało sprawność działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywało regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem obowiązujących w Banku, a także zgodności przeprowadzanych operacji bankowych z wewnętrznymi regulacjami Banku. 6) Pozostali pracownicy Banku zobowiązani byli do przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyk, obowiązujących w Banku w formie wewnętrznych regulacji i zaleceń, a także raportowania zdarzeń generujących ryzyko. Cele i zasady polityki zarządzania poszczególnymi ryzykami. Zarządzanie ryzykami w Banku dokonywało się w oparciu o zatwierdzoną przez Radę Nadzorczą Strategię zarządzania ryzykami, która stanowi integralną część niniejszej informacji. Podstawowe cele w zakresie zarządzania zidentyfikowanymi w Banku ryzykami określone zostały w funkcjonujących w Banku odrębnych regulacjach. Do ryzyk istotnych w prowadzonej działalności bankowej, podlegających szczególnemu nadzorowi, Bank zaliczył: a) ryzyko kredytowe, b) ryzyko płynności, c) ryzyko stopy procentowej, d) ryzyko walutowe, e) ryzyko operacyjne. Ryzyko kredytowe. Ryzyko kredytowe związane jest z możliwością wystąpienia strat finansowych spowodowanych nie wywiązywaniem się kontrahenta Banku ze zobowiązań wynikających z warunków umowy. Z uwagi na możliwość poniesienia przez Bank relatywnie dużych strat, ryzyko kredytowe istotnie wpływa na działalność Banku. Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym było utrzymywanie stabilnego i zrównoważonego pod względem jakości i ilości portfela kredytowego, równocześnie cechującego się wysoką dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia kredytów zagrożonych. Proces zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku przebiegał w następujących etapach: 1) identyfikacja czynników ryzyka kredytowego, 2) ocena oraz ustalenie dopuszczalnych norm ryzyka limitów, 3) monitorowanie, pomiar i raportowanie ryzyka, 3

4 4) wdrażanie technik redukcji ryzyka, 5) kontrola zarządzania ryzykiem kredytowym. Ryzyko kredytowe w Banku rozpatrywane było w dwóch aspektach: 1) ryzyka pojedynczej transakcji, 2) ryzyka łącznego portfela kredytowego. Ryzyko pojedynczej transakcji rozumiane jest jako wysokość możliwej straty (równej maksymalnej wartości kredytu) i prawdopodobieństwa jej wystąpienia. Natomiast ryzyko łączne portfela kredytowego zależne jest od wysokości pojedynczych kredytów, prawdopodobieństwa ich niespłacenia i współzależności między poszczególnymi kredytami lub kredytobiorcami. Im mniejsza jest ta wzajemna zależność tym mniejsze jest ryzyko wystąpienia sytuacji, w której czynniki powodujące niespłacenie jednego kredytu będą również wpływały na niespłacenie innych, zwiększając w ten sposób łączne ryzyko kredytowe. Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczego kredytu polegało na: 1) badaniu wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu, 2) prawidłowym zabezpieczaniu ekspozycji kredytowej, zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, gwarantującym zwrotność kredytów, 3) bieżącym monitoringu kredytowym, 4) dokonywaniu okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzeniu rezerw celowych, 5) prawidłowym prowadzeniu windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami. 6) kontroli działalności kredytowej. Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego przeprowadzane było za pomocą: 1) dywersyfikacji ryzyka poprzez określone limity, 2) analizy skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń ekspozycji kredytowych, 3) analizy struktury portfela kredytowego, 4) monitorowania ekspozycji zagrożonych, ich struktury, czynników ryzyka, 5) przedsięwzięć organizacyjno-kadrowych polegających w szczególności na: organizacji bezpiecznych systemów podejmowania decyzji kredytowych, prawidłowym przepływie informacji, odpowiednim doborze i szkoleniu kadr, nadzorze nad działalnością kredytową. Bank przeprowadzał systematyczny przegląd ekspozycji kredytowych, celem oceny jakości portfela kredytowego poprzez: 1) ocenę pojedynczych ekspozycji pod kątem terminowości obsługi i sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużników, 2) klasyfikację ekspozycji kredytowych do odpowiednich wag ryzyka, 3) monitorowanie należności przeterminowanych i zagrożonych. Klasyfikacja ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka dokonywana była poprzez stosowanie dwóch kryteriów: 4

5 a) kryterium terminowości terminowość spłaty kapitału lub odsetek, b) kryterium ekonomiczne badanie sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika. Przeglądów oraz klasyfikacji ekspozycji kredytowych Bank dokonywał zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz.U. z 2008 roku, Nr 235 poz. 1589). Za ekspozycję przeterminowaną Bank uznawał każdą należność z tytułu kapitału lub odsetek, jeżeli przeterminowanie przekracza 90 dni. Ekspozycjami zagrożonymi są należności poniżej standardu, wątpliwe i stracone zgodne z kryteriami określonymi w w/w Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Na pokrycie ryzyka związanego z działalnością kredytową Bank dokonywał odpisów na rezerwy celowe, tworzone w ścisłym związku z rozpoznanym ryzykiem tj. na pokrycie straty związanej z określonymi należnościami lub ich grupami. Wysokość tworzonych rezerw związana była bezpośrednio z kategorią ryzyka, do której została zaklasyfikowana ekspozycja oraz z jakością przyjętych zabezpieczeń prawnych ekspozycji. Rezerwy celowe tworzone były w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do grupy zagrożone" w tym do kategorii "poniżej standardu", "wątpliwe" i stracone. Bank nie tworzył rezerwy w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do kategorii normalne i pod obserwacją, z uwagi na posiadanie rezerwy na ryzyko ogólne. Zmiany stanu wartości rezerw celowych na należności bilansowe w okresie od r. do r. w tysiącach złotych przedstawia poniższa Tabela nr 1. TABELA nr 1 Wyszczególnienie Należności pod obserwacją Należności poniżej standardu Należności wątpliwe Należności stracone Razem Stan na początek okresu 0,00 8,80 0,00 941,71 950,51 Zwiększenia 14,27 7,86 0,00 736,39 758,52 Utworzenie rezerw celowych 14,27 4,81 0,00 722,79 741,87 Inne zwiększenia-zmiana klasyfikacji 3,05 0,00 13,60 16,65 Zmniejszenia 14,27 15,13 0,00 111,05 140,45 Rozwiązanie rezerw tworzonych w koszty Umorzenie w ciężar rezerw Odpisanie do ewidencji pozabilansowej Inne zmniejszenia-zmiana klasyfikacji 14,27 9,27 0,00 100,26 123,80 5,86 0,00 10,79 16,65 Stan na koniec okresu 0,00 1,53 0, , ,80 Biorąc pod uwagę fakt, że Bank działa na terenie jednego powiatu, tj. powiatu skarżyskiego, nie były prowadzone analizy ekspozycji kredytowych z podziałem na obszary geograficzne. Ekspozycje kredytowe i pozostałe według wyceny bilansowej na dzień r., bez uwzględnienia skutków ograniczania ryzyka kredytowego oraz średnia kwota ekspozycji w okresie od r. do r. w podziale na klasy przedstawia Tabela nr 2. 5

6 Lp Wyszczególnienie ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec rządów i banków centralnych ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec samorządów terytorialnych i władz lokalnych ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec banków ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców ekspozycje detaliczne lub warunkowe ekspozycje detaliczne TABELA nr 2 Stan na dzień r. w tys. zł. Średnia kwota w okresie od r. do r. w tys. zł. 1,5 1, , , , , , , , ,25 6. ekspozycje przeterminowane 1.776, ,95 7. inne ekspozycje 6.676, ,05 8. Ogółem , ,48 Łączna kwota ekspozycji według wyceny bilansowej, bez uwzględnienia efektów technik redukcji ryzyka kredytowego na dzień r. wyniosła ,95 tys. zł. Strukturę zaangażowania Banku wobec poszczególnych sektorów lub według typu kontrahenta w rozbiciu na klasy ekspozycji według stanu na dzień r. przedstawia Tabela nr 3. TABELA nr 3 Lp. Typ kontrahenta Wartość w tys. zł I. Zaangażowanie w sektorze finansowym , Banki Pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego Pomocnicze instytucje finansowe Instytucje ubezpieczeniowe , ,03 6

7 II Zaangażowanie w sektorze niefinansowym Przedsiębiorstwa i spółki państwowe Przedsiębiorstwa i spółki prywatne oraz spółdzielnie Przedsiębiorcy indywidualni Osoby prywatne Rolnicy indywidualni Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych ,64 695, , , , , , , , , ,86 28,93 928,26 928,26 212,60 212,60 III. Zaangażowanie w sektorze budżetowym , ,15 IV. Pozostałe 5.863,52 1. Zaangażowanie razem ,95 Strukturę należności z rozpoznaną utratą wartości i należności przeterminowane w rozbiciu na klasy ekspozycji kredytowych według stanu na dzień r. przedstawiają Tabele od 4 do 6. 7

8 Lp TABELA nr 4 Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców Kredyty normalne Rezerwy celowe Korekta wartości Odsetki Kredyty pod obserwacją Rezerwy celowe Korekta wartości Odsetki Kredyty zagrożone Rezerwy celowe Korekta wartości Odsetki Wartości w tys. zł , ,07 176,18 17, , ,43 35, , , ,52 25,00 936,86 RAZEM ,04 TABELA nr 5 Lp. Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe detaliczne Wartości w tys. zł Kredyty normalne Rezerwy celowe Korekta wartości Odsetki Kredyty zagrożone Rezerwy celowe Korekta wartości Odsetki , ,15 367,51 29,35 44,99 61,00 53,07 1,80 38,86 RAZEM ,98 TABELA nr 6 Lp. Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec samorządów terytorialnych i władz lokalnych Wartości w tys. zł ,65 8

9 2. 3. Kredyty normalne Rezerwy celowe Korekta wartości Odsetki Kredyty pod obserwacją Rezerwy celowe Korekta wartości Odsetki Kredyty zagrożone Rezerwy celowe Korekta wartości Odsetki ,91 90,56 26,30 RAZEM ,65 W ramach ryzyka kredytowego Bank zarządzał także ryzykiem koncentracji zaangażowań, zarówno wobec pojedynczych podmiotów, także powiązanych kapitałowo lub organizacyjne, jak również wobec grupy podmiotów. W odniesieniu do portfela kredytowego Bank stosował i monitorował limity zaangażowania wobec: 1) pojedynczych klientów lub grup klientów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, 2) członków Rady Nadzorczej, Zarządu, osób zajmujących kierownicze stanowiska w Banku oraz podmiotów powiązanych z mini kapitałowo lub organizacyjnie. W przypadku wykorzystania limitu na poziomie ustalonym przez Bank, podejmuje się działania w celu ograniczenia poziomu koncentracji zaangażowań. Zasady klasyfikacji ryzyk koncentracji zaangażowań pod względem istotności, w tym: ryzyka koncentracji dużych zaangażowań, ryzyka koncentracji w sektor gospodarki, ryzyka przyjętych form zabezpieczenia, ryzyka koncentracji zaangażowań w jednorodny instrument finansowy, ryzyka koncentracji geograficznej, Bank ustalił w oparciu o procedurę szacowania i oceny adekwatności poziomu kapitału wewnętrznego. W 2009 roku w Banku nie wystąpiła konieczność utworzenia dodatkowego wymogu kapitałowego z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań. Strukturę ekspozycji według okresów zapadalności w podziale na istotne klasy należności według stanu na dzień r. przedstawia Tabela Nr 7. 9

10 TABELA nr 7 Istotne klasy należności Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec rządów i banków centralnych Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec banków Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe detaliczne Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec samorządów terytorialnych i władz lokalnych Ekspozycje przeterminowane Inne ekspozycje RAZEM a vista 1, ,98 102,82 375, , , , dni , , ,99 150,21 0, , m-cy 4.174,00 802, ,61 836,93 1, , m-cy 1.567, , , ,76 0, , m-cy 1.053, , , ,26 0, ,06 1-3lata 9.025, , ,50 0, , lat 1.007, , , , , lat 4.558, , , , lat 1.403, ,10 powyżej 20 lat 247,37 247,37 Wymóg kapitałowy na ryzyko kredytowe Banku na dzień roku wyniósł tys. zł. Ryzyko płynności Płynność w Banku polega na zapewnieniu zdolności do wywiązywania się z bieżących i przyszłych zobowiązań przez Bank w toku normalnej działalności Banku lub w innych warunkach, które można przewidzieć, bez konieczności poniesienia dodatkowych kosztów. Adekwatny poziom płynności, uwzględniający specyfikę prowadzonej działalności, oznacza posiadanie lub łatwy dostęp do dostatecznej ilości środków finansowych, na poziomie zapewniającym pokrycie aktualnego lub potencjalnego zapotrzebowania na te środki ze strony klientów Banku (deponenci i kredytobiorcy). 10

11 Płynność finansowa Banku kształtowana była głównie poprzez środki lokowane przez osoby fizyczne, podmioty gospodarcze i jednostki budżetowe oraz alokację nadwyżki finansowej. Bank zakładał systematyczny wzrost poziomu środków pozyskiwanych od osób fizycznych i podmiotów gospodarczych, bowiem ściśle od poziomu stabilnej bazy depozytowej uzależniony jest rozwój akcji kredytowej. Bank dążył do takiego konstruowania produktów depozytowych, aby było to optymalne pod kątem ryzyka płynności. Ponadto zarządzał bazą depozytową poprzez przyjęte wewnętrzne wskaźniki płynnościowe i limity, aby ograniczyć uzależnienie od poszczególnych źródeł finansowania. Posiadana przez Bank struktura aktywów i pasywów umożliwiała elastyczne dostosowanie się do potrzeb płynnościowych. Zasady zarządzania ryzykiem płynności w Banku opracowano w oparciu o wytyczne zawarte w Uchwale Nr 386/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 roku. Płynność w Banku rozpatrywana była w następujących horyzontach czasowych uwzględniających specyfikę działalności: 1) płynność natychmiastowa zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie najbliższego dnia, 2) płynność bieżąca zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie do 7 dni, 3) płynność krótkoterminowa zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie do 1 miesiąca, 4) płynność średniookresowa zapewnienie wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie od 1 miesiąca do 3 miesięcy, 5) płynność długookresowa monitorowanie możliwości wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie od 3 do 12 miesięcy. Istotnym elementem zarządzania ryzykiem płynności było w Banku zachowanie w każdym dniu roboczym nadzorczych miar płynnościowych określonych w/w Uchwale. W ciągu 2009r. obydwie miary nadzorcze współczynnik udziału podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności w aktywach ogółem na poziomie co najmniej 20% oraz współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi równy co najmniej 1 były przez Bank przestrzegane. Celem polityki Banku w zakresie utrzymania płynności było również zapobieganie wystąpieniu sytuacji kryzysowej oraz określenie rozwiązań (planów awaryjnych) umożliwiających jej przetrwanie. Tak przyjęty cel, sprowadza zagadnienia płynności do obszaru stabilności źródeł finansowania Banku oraz możliwości upłynnienia posiadanych aktywów w dowolnym momencie bez istotnej utraty ich wartości. Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku miało charakter skonsolidowany i całościowy. Oznaczało to zarządzanie płynnością złotową i walutową, zarówno w odniesieniu do pozycji bilansowych jak i pozabilansowych we wszystkich horyzontach czasowych ustalonych przez Bank i obejmowało wszystkie komórki i jednostki organizacyjne Banku. Zasady monitorowania i zarządzania płynnością w sposób szczegółowy określa Instrukcja zarządzania ryzykiem płynności. Zarząd Banku co miesiąc, a Rada Nadzorcza co kwartał informowani byli o ekspozycji Banku na ryzyko płynności. Ocena poziomu ryzyka płynności w ramach wewnętrznej adekwatności kapitałowej wykazała, iż według stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku nie wystąpiła konieczność utworzenia dodatkowego wymogu kapitałowego z tytułu tego ryzyka. Ryzyko stopy procentowej. 11

12 Ryzyko stopy procentowej jest to ryzyko negatywnego wpływu zmian stopy procentowej na aktualny i przyszły wynik finansowy Banku oraz jego kapitał, wynikające z wrażliwości stawek oprocentowania aktywów i pasywów Banku na zmianę rynkowych stóp procentowych. W Banku występowały cztery podstawowe rodzaje ryzyka stopy procentowej: 1) ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania odnosi się głównie do portfela bankowego i wyraża się w zagrożeniu przychodów Banku, przede wszystkim odsetkowych, w sytuacji niekorzystnych zmian stóp procentowych lub istotnej zmiany struktury przeszacowania pozycji w bilansie, powodującej zmiany w wyniku odsetkowym. 2) ryzyko bazowe wynika z niedoskonałego powiązania stawek bazowych (rynkowych i podstawowych NBP) w oparciu o które wyznaczane jest oprocentowanie produktów/instrumentów generujących przychody i koszty odsetkowe, w przypadku gdy ich przeszacowanie następuje w tych samych okresach. 3) ryzyko opcji klienta wynika z wpisanych w produkty bankowe opcji klienta, które mogą być zrealizowane w następstwie zmian stóp procentowych. Instrumenty zawierające opcje klienta są na ogół najbardziej typowe dla działalności bankowej, np.: kredyty dające kredytobiorcy prawo spłaty przed terminem części lub całości kredytu oraz depozyty pozwalające deponentom wycofać środki w dowolnym momencie. 4) ryzyko krzywej dochodowości polegające na zmianie relacji pomiędzy stopami procentowymi odnoszącymi się do różnych terminów przeszacowania (w szczególności powyżej 1 roku), a dotyczącymi tego samego indeksu lub rynku, które może przyczynić się do nasilenia efektu niedopasowania terminów przeszacowania. Celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej było redukowanie negatywnego wpływu zmian rynkowej stopy procentowej na sytuację finansową Banku i optymalizacja marży odsetkowej w warunkach zmienności rynkowych stóp procentowych. Bank jest narażony na ryzyko stopy procentowej z punktu widzenia przeszacowania aktywów i pasywów wrażliwych na zmianę oprocentowania, zarówno w zakresie działalności złotowej jak i w walucie obcej na niskim poziomie. Szczególnie istotne dla Banku jest natomiast ryzyko bazowe, ze względu na posiadany znaczny portfel kredytowy indeksowany do stawek rynku pieniężnego. Ograniczanie ryzyka bazowego stopy procentowej i jego możliwego, negatywnego wpływu prowadzone było poprzez reakcję Banku - zmianę oprocentowania depozytów - w przypadku niekorzystnych zmian rynkowych stóp procentowych. Aktualna oferta produktowa oraz struktura aktywów i pasywów powodowały, że ryzyko opcji klienta było dla Banku nieznaczące. Wynika to przede wszystkim z faktu, że po stronie pasywnej wszystkie produkty depozytowe dla klientów niefinansowych posiadają wycenione i wkalkulowane opcje klienta związane z wycofaniem środków przed terminem kontraktowym. Po stronie aktywnej Bank nie posiadał w swoim bilansie produktów o stałym oprocentowaniu, gdzie ryzyko stopy procentowej z tytułu opcji klienta byłoby największe. W zakresie ryzyka stopy procentowej z działalności złotowej i walutowej Bank dążył do utrzymania, poprzez ustanowione limity, wrażliwości bilansu na zmiany rynkowych stóp procentowych (luka przeszacowania) na poziomie nie przekraczającym obowiązujących wartości. System limitów w Banku w zakresie ryzyka stopy procentowej w zakresie księgi bankowej obejmował: 1) limit dopuszczalnej zmiany wartości wyniku odsetkowego, 2) limit maksymalnej wartości względnego współczynnika luki, 3) limity z tytułu ryzyka bazowego, 4) limity z tytułu rozpiętości odsetkowej; 12

13 Limity, o których mowa powyżej wprowadzane zostały odrębną uchwałą Zarządu Banku i podlegają aktualizacji co najmniej raz na rok. Bank nie prowadził portfeli handlowych instrumentów dłużnych, które generują określone uchwałą KNF wymogi kapitałowe, z zakresu ryzyk powiązanych ze znaczącą działalnością handlową. Szczegółowe zasady zarządzania ryzykiem stopy procentowej reguluje obowiązująca w Banku Instrukcja pomiaru, limitowania, raportowania i kontroli ryzyka stopy procentowej. Monitoring wykorzystania limitów w zakresie ryzyka stopy procentowej realizowany był na podstawie sprawozdań sporządzanych przez Bank BPS S.A. w ramach umowy zlecenia. Raport ten w terminach miesięcznych przedkładany był Zarządowi Banku, a kwartalnie Radzie Nadzorczej. Ocena poziomu ryzyka stopy procentowej w kontekście wewnętrznej adekwatności kapitałowej wykazała, iż według stanu na 31 grudnia 2009 roku nie istniała potrzeba tworzenia dodatkowych wymogów na jego pokrycie. Ryzyko walutowe. Ryzyko walutowe to ryzyko niekorzystnych zmian kursów walut obcych w stosunku do PLN, prowadzących do powstania znacznych strat w przypadku otwartych pozycji w walutach obcych, przy czym zmienność kursów walut związana jest z czynnikami całkowicie niezależnymi od Banku. Istota ryzyka walutowego w Banku Spółdzielczym w Suchedniowie, uwzględniając jego strukturę bilansu, ofertę produktową oraz profil klienta wynika z faktu, iż relacje pomiędzy walutami podlegają wahaniom w krótkich okresach czasu. Celem strategicznym Banku w zakresie zarządzania ryzykiem walutowym było utrzymanie wzrostu przychodów z tytułu wymiany przy zmienności kursów walutowych; ale również prowadzenie konsekwentnej polityki w zakresie ryzyka walutowego, tzn. kształtowanie pozycji w granicach wyznaczonych limitów wiążących się z ewentualną koniecznością utrzymywania dopuszczalnego wymogu kapitałowego, zgodnie z uchwałą KNF w sprawie wyznaczania wymogów kapitałowych banków. Polityka zarządzania ryzykiem walutowym obejmowała następujące zagadnienia: a) struktura obrotów w zakresie operacji obciążonych ryzykiem walutowym, b) pozycja Banku na lokalnym rynku operacji walutowych, c) dopuszczalny stopień ekspozycji Banku na ryzyko walutowe, d) metody monitorowania ryzyka walutowego. W 2009r. Bank kształtował pozycję walutową w ramach limitu otwartej pozycji walutowej całkowitej nie przekraczającej 3,75% funduszy własnych oraz limitów wartości zagrożonej, dostosowując operacyjnie zajmowaną pozycję w danej walucie obcej do kształtowania się kursu złotego. Bank nie stosował instrumentów terminowych/pochodnych dla potrzeb portfela bankowego. Działalność dewizowa Banku, stanowiąca nieznaczną część sumy bilansowej, nie odgrywała znaczącej roli w dochodach Banku. Skala operacji dewizowych i polityka stopnia wykorzystania limitów otwartych pozycji walutowych była sukcesywnie dostosowywana do występujących zmian na rynku pieniężno-walutowym. Poziom ryzyka walutowego w działalności Banku, rozumianego jako ryzyko kursowe ograniczony był poprzez limit pozycji walutowej całkowitej, limity pozycji dla poszczególnych walut oraz limit wartości zagrożonej - VAR. Bank do pomiaru ryzyka walutowego wykorzystuje metodę Value at Risk opracowaną na bazie wytycznych zawartych w Uchwale Komisji Nadzoru Finansowego. Wprowadzony limit VAR ograniczał potencjalną dzienną stratę z wyceny portfela pozycji walutowych Banku do wysokości przyjętej uchwałą Zarządu Banku. Zasady zarządzania ryzykiem walutowym zostały opisane w obowiązującej 13

14 w Banku Instrukcji zarządzania ryzykiem walutowym. Przestrzeganie wykorzystania limitów z zakresu ryzyka walutowego realizowane było na podstawie raportów sporządzanych przez Bank BPS S.A. w ramach zawartej umowy. Sprawozdania te podlegały analizie przez Zarząd Banku w okresach miesięcznych, a kwartalnie były oceniane przez Radę Nadzorczą. Obowiązujące regulacje nadzorcze nakładają na Bank konieczność utrzymywania wymogu kapitałowego na ryzyko walutowe w sytuacji posiadania otwartej pozycji walutowej całkowitej w wysokości przekraczającej 2% funduszy własnych. Na dzień 31 grudnia 2009 roku wartość pozycji całkowitej Banku kształtowała się na poziomie nie przekraczającym limitu nadzorczego, wobec czego Bank nie musiał tworzyć wymogu kapitałowego na pokrycie ryzyka walutowego. Ryzyko operacyjne. Ryzyko operacyjne jest to ryzyko poniesienia strat powstałych w wyniku niewłaściwych lub wadliwie przebiegających procesów wewnętrznych, działań ludzi, funkcjonowania systemów, strat wynikających z przyczyn zewnętrznych. W zarządzaniu ryzykiem operacyjnym stosowane były zasady i procedury zapewniające identyfikowanie ryzyka dla wszystkich produktów, procesów, systemów i zakresów działalności oraz rozpoznawanie, kontrolowanie i zapobieganie powstawaniu zagrożeń i zdarzeń ryzyka operacyjnego. Celem zarządzania ryzykiem operacyjnym było ograniczenie możliwości wystąpienia nieoczekiwanych strat z tytułu nieprzewidzianych zdarzeń, poprzez wdrożenie skutecznego i adekwatnego do aktualnego profilu ryzyka procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym, a także poprzez wdrożenie skutecznego systemu monitorowania i kontroli wewnętrznej, aby zapewnić bezpieczną, niezakłóconą i ciągłą działalność Banku. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym w Banku przyczynia się do: 1) zmniejszenia potencjalnie grożących strat zarówno finansowych jak i niefinansowych, 2) utrzymania ryzyka operacyjnego na bezpiecznym, akceptowalnym poziomie, gwarantującym funkcjonowanie Banku bez konieczności uruchamiania planów awaryjnych w bieżącej działalności, 3) zapewnienia polepszenia bezpieczeństwa klientów i własnego Banku oraz wzrost zaufania klientów do Banku, 4) obniżenia kosztów i zapewnienia bardziej niezawodnej działalności Banku jako całości, 5) wzrostu wiarygodności Banku jako instytucji zaufania publicznego. Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku był wspierany przez system informatyczny AZRO. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym w Banku prowadzone było w oparciu o Instrukcję zarządzania ryzykiem operacyjnym. Podlegało ono raportowaniu dla Zarządu Banku i Rady Nadzorczej w okresach półrocznych. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego obliczany jest metodą podstawowego wskaźnika, zgodnie z postanowieniami Uchwały Nr 380/2008 Komisji Nadzoru Finansowego. Minimalny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego według metody podstawowego wskaźnika BIA na dzień 31 grudnia 2009r. wyniósł 958,60 tys. zł. IV. Fundusze własne. Fundusze własne Banku ujmowane były w księgach rachunkowych z podziałem na fundusze podstawowe i fundusze uzupełniające. Fundusze podstawowe stanowiły: fundusz udziałowy, zasobowy, rezerwowy oraz pozycje dodatkowe funduszy podstawowych fundusz ogólnego ryzyka i zysk w trakcie zatwierdzania. Funduszem uzupełniającym był fundusz z aktualizacji wyceny. 14

15 Fundusz udziałowy to fundusz pochodzący z wpłaty udziałów członkowskich członków Banku. Zgodnie z obowiązującym Statutem wysokość jednego udziału wynosi 100,00 zł., przy czym członek Banku nie może posiadać więcej niż 50 udziałów. Fundusz zasobowy i fundusz rezerwowy tworzone były przez Zebranie Przedstawicieli z podziału nadwyżki bilansowej po opodatkowaniu. Fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej powstał zgodnie z przepisami prawa bankowego, również z podziału nadwyżki bilansowej po opodatkowaniu. Zysk netto Banku uwzględniał podatek dochodowy zarówno w części bieżącej jak i odroczonej. W stosunku do r. fundusze własne Banku Spółdzielczego w Suchedniowie na dzień r. wzrosły o 2.306,86 tys. zł. Poziom poszczególnych pozycji funduszy własnych Banku według stanu na dzień r. przedstawia Tabela nr 8. TABELA nr 8 Wyszczególnienie Kwota w tys. zł. Fundusze podstawowe ,41 fundusze zasadnicze: fundusz udziałowy fundusz zasobowy fundusz rezerwowy pozycje dodatkowe funduszy podstawowych: niepodzielony zysk z lat ubiegłych fundusz ogólnego ryzyka bankowego zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk netto bieżącego okresu sprawozdawczego (pomniejszone o przewidywane obciążenia i dywidendy) inne pozycje bilansu Banku, określone przez KNB pozycje pomniejszające fundusze podstawowe: wartości niematerialne i prawne niepodzielona strata z lat ubiegłych strata na koniec okresu sprawozdawczego strata w trakcie zatwierdzania inne pomniejszenia funduszy podstawowych, określone przez KNB pozycje pomniejszające fundusze podstawowe: brakująca kwota rezerw celowych inwestycje kapitałowe w podmiotach finansowych ,29 839, ,99 205, , ,27 746,00 9,15 9,15 Fundusze uzupełniające 35,82 fundusz z aktualizacji majątku trwałego zobowiązania podporządkowane fundusze tworzone ze środków własnych lub obcych zobowiązania z tytułu papierów wartościowych o nieokreślonym terminie wymagalności oraz inne instrumenty o podobnym charakterze, inne pozycje określone przez KNB pomniejszenia funduszy uzupełniających, określone przez KNB pozycje pomniejszające fundusze uzupełniające: 35,82 15

16 brakująca kwota rezerw celowych inwestycje kapitałowe w podmiotach finansowych Fundusze własne ,23 Bank zgodnie z art.127 ustawy Prawo Bankowe i Uchwały Komisji Nadzoru Finansowego Nr 381/2008 z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie funduszy własnych banku, utrzymywał na koniec 2009 roku fundusze własne na poziomie ,23 tys. zł., pozwalającym pokryć sumę wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyk. Bank nie dokonywał sekurytyzacji aktywów. V. Adekwatność kapitałowa Celem procesu oceny adekwatności kapitału wewnętrznego jest zapewnienie utrzymywania kapitału w wysokości dostosowanej do profilu ryzyka Banku. W myśl obowiązujących przepisów prawnych Bank dokonuje pomiaru kapitału wewnętrznego, wyznaczanego zgodnie z przyjętą w Banku Instrukcją oceny adekwatności kapitałowej. Obliczenia kapitału wewnętrznego obejmują wszystkie istotne rodzaje ryzyka, na które Bank jest narażony. Bank Spółdzielczy w Suchedniowie stosował następujące metody wyliczania minimalnych wymogów kapitałowych: 1) metodę standardową w zakresie ryzyka kredytowego, 2) metodę podstawowego wskaźnika (BIA) w zakresie ryzyka operacyjnego, 3) metodę podstawową w zakresie ryzyka walutowego. Kwoty stanowiące 8% ekspozycji ważonej ryzykiem dla każdej z klas ekspozycji przedstawia Tabela nr 9. TABELA nr 9 Lp. Wyszczególnienie Kwota w tys. zł. 1. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec rządów i banków centralnych ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec samorządów terytorialnych i władz lokalnych ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec banków ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców ekspozycje detaliczne lub warunkowe ekspozycje detaliczne ekspozycje przeterminowane inne ekspozycje RAZEM Poziom wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów, zaklasyfikowanych jako istotne, przedstawia tabela nr 10. Lp. TABELA nr 10 Wyszczególnienie 16 Kwota

17 1. ryzyko kredytowe ,65 2. ryzyko rynkowe 3. przekroczenie limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań 4. przekroczenie progu koncentracji kapitałowej 5. ryzyko operacyjne ,51 Całkowity wymóg kapitałowy ,16 Ocena adekwatności kapitałowej wskazuje, że Bank posiada nadwyżkę zasobów kapitałowych na pokrycie zidentyfikowanych rodzajów ryzyka. Współczynnik wypłacalności Banku, który wyraża stosunek funduszy własnych do sumy aktywów i pozycji pozabilansowych ważonych ryzykiem osiągnął na koniec 2009 roku wielkość 21,16%. Biorąc pod uwagę, iż minimalna wartość akceptowanego przez Bank współczynnika wypłacalności wynosiła 12%, stwierdza się, iż poziom wymagany został przez Bank zachowany. Bank prowadzi działalność na bardzo bezpiecznym poziomie, mając potencjał do dalszego rozwoju. Bank Spółdzielczy w Suchedniowie podejmuje szereg działań zmierzających do poprawy jakości zarządzania ryzykami i podnoszenia efektywności działalności Banku przy zachowaniu bezpieczeństwa jego działania. Prawidłowy proces zarządzania adekwatnością kapitałową pozwoli na dalszy, bezpieczny rozwój Banku. 17