Ekologicznie Efektywna Gospodarka w Szwecji Wrocław, 17 marca 2010r. Gunnar Haglund Ambasada Szwecji w Warszawie 606 28 89 57 gunnar.haglund@foreign.ministry.se
Kryzys naftowy 1973r. 1973 1973 A dzisiaj Szwecja jest prawie zupełnie niezaleŝna od zagranicznych dostaw paliw kopalnych do produkcji ciepła i energii elektrycznej z wyłączeniem transportu. - Jak do tego doszło? Szwecja nie ma węgla, ropy lub gazu ziemnego...
Planowanie krajobrazu Woda i ścieki Publiczni i prywatni podmioty Odpady Transport Budownictwo Energia Funkcje miejskie
Energooszczędność i energoefektywność w Szwecji 1980-2006 180 PKB Index 1980 = 100 100 Końcowe zuŝycie energii 60 Energia/PKB = większa efektywność 1980r. 2006r. Najtańsza energia to ta energia, która nigdy nie została wyprodukowana!
Geotermalna energia, pompy ciepła Rynek ciepła Przemysłowe odpady ciepla Sieć Energia z odpadów 50% ciepła w Szwecji Paliwa kopalne, Maksymalne obciazenie Kluczem jest sieć ciepłownicza, która umoŝliwia pewną, przewidywalną i efektywną dystrybucję ciepła oraz zagospodarowanie róŝnych rodzajów ciepła odpadowego! Elektrociepłownia na biopaliwo
Paliwa kopalne Odpady komunalne itp. Pozostałe: Biopaliwa, przemysłowe ciepło odpadowe, energia elektryczna, energia geotermalna, torf 50 procent ciepła w Polsce - 20-25% Paliwa zuŝywane do produkcji ciepła dla sieci ciepłowniczej i energii elektrycznej w kogeneracji w roku 2005 Powierzchnie kół odpowiadają ilości całkowitego zuŝycia paliwa Source: Swedish Waste Managment and Euroheat and Power (2007)
Struktura zuŝycia paliwa dla sieci ciepłowniczej w Szwecji 1981r. Σ 27 TWh Olej opałowy 84% Węgiel 3% Odpady komunalne 5% Pozostałe 5% Olej opałowy 84% Węgiel 3% Odpady komunalne 5% Ciepło odpad. przem. 3% Pozostałe 5% Ciepło odpadowe przemysłowe 3% 2006r. Σ 47,5 TWh 50% ciepła uŝywanego w Szwecji! Odpady drzewne 29% Odpady drzewne 29% Uszlachętniona biomasa 8% Uszlachętniona biomasa 8% odpady drewne Przemysłowe odpady 3% drewne 3% Olej sosnowy 1% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7% Pozostałe Odpady komunalne odpady 15% drewne 7% Gorąca woda 1% Odpady komunalne 15% Pompy ciepła 9% Gorąca woda 1% Energia elektryczna 1% Pompy ciepła 9% Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Energia elektryczna 1% Gaz resztkowy 1% Ciepło odpadowe Torf przemysłowe 4% 7% Gaz resztkowy 1% Torf 4% Gaz ziemny 4% Olej opałowy 6% Węgiel 4%
Incinerator Ciepło odpadowe przemysłowe Ok. 70 instalacji w całej Szwecji Heat Exchanger W mieście Borlänge 70% ciepła w sieci ciepłowniczej to ciepło odpadowe z papierni Kvarnsveden i huty stali SSAB/Domnarvet. 40.000 mieszkańców
Ciepło odpadowe przemysłowe: <10% ciepła w sieci ciepłowniczej!
Struktura zuŝycia paliwa dla sieci ciepłowniczej w Szwecji 1981r. Σ 27 TWh Olej opałowy 84% Węgiel 3% Odpady komunalne 5% Pozostałe 5% Olej opałowy 84% Węgiel 3% Odpady komunalne 5% Ciepło odpad. przem. 3% Pozostałe 5% Ciepło odpadowe przemysłowe 3% 2006r. Σ 47,5 TWh 50% ciepła uŝywanego w Szwecji! Odpady drzewne 29% Odpady drzewne 29% Uszlachętniona biomasa 8% Uszlachętniona biomasa 8% odpady drewne Przemysłowe odpady 3% drewne 3% Olej sosnowy 1% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7% Pozostałe Odpady komunalne odpady 15% drewne 7% Gorąca woda 1% Odpady komunalne 15% Pompy ciepła 9% Gorąca woda 1% Energia elektryczna 1% Pompy ciepła 9% Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Energia elektryczna 1% Gaz resztkowy 1% Ciepło odpadowe przemysłowe Torf 4% 7% Gaz resztkowy 1% Torf 4% Gaz ziemny 4% Olej opałowy 6% Węgiel 4%
Szwedzkie oczyszczalnieścieków Energia ze oczyszczonych ścieków Produkcja ciepła: 2 500 GWh Öresundsverket, Helsingborg
Energia ześcieków w Sztokholmie Hammarby Pompy ciepła Henriksdal Ozcyszczalnia ściekow Ścieki Oczyszczone ścieki
Hammarbyverket w Sztokholmie Oczyszczone ścieki: + 7-22 o C Przy wyjściu + 1 o C
Hammarbyverket 4 pompy ciepła Znaczy to, Ŝe zuŝywając 1 kwh energii elektrycznej w pompie ciepła uzyskamy od 3 do 4 kwh energii cieplnej i 2 kwh chłodu.
Pompy ciepła <10% ciepła w sieci ciepłowniczej!
Struktura zuŝycia paliwa dla Odpady drzewne 29% sieci ciepłowniczej w Szwecji Odpady drzewne 29% 1981r. Σ 27 TWh Olej opałowy 84% Węgiel 3% Odpady komunalne 5% Pozostałe 5% Olej opałowy 84% Węgiel 3% Odpady komunalne 5% Ciepło odpad. przem. 3% Pozostałe 5% Ciepło odpadowe przemysłowe 3% 2006r. Σ 47,5 TWh 50% ciepła uŝywanego w Szwecji! Uszlachętniona biomasa 8% Uszlachętniona biomasa 8% odpady drewne Przemysłowe odpady 3% drewne 3% Olej sosnowy 1% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7% Odpady Pozostałe komunalne odpady 15% drewne 7% Gorąca woda 1% Odpady komunalne 15% Pompy ciepła 9% Gorąca woda 1% Energia elektryczna 1% Pompy ciepła 9% Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Energia elektryczna 1% Gaz resztkowy 1% Ciepło odpadowe przemysłowe Torf 4% 7% Gaz resztkowy 1% Torf 4% Gaz ziemny 4% Olej opałowy 6% Węgiel 4%
325 GWh ciepła 70 GWh energii elektrycznej <50% Miasto Kristianstad 33 000 Gmina Kristianstad 78 000
Igelstaverket pod Sztokholmem Miasta: Södertälje-Botkyrka-Huddinge-Salem 200000-2500000 inv 2500 GWh ciepła 550 GWh energii elektrycznej
Biomasa z odpadów leśnych i rolniczych oraz z roślin energetycznych Wierzba Polska Szwecja Lasy / powierzchnia mln. ha 9,2 27,0 Uzysk drewna w miliony m3 32,0 62,0 Mieszkańców milionów 38,5 9,0 Areał pod uprawą 6 razy większa w Polsce! Mozga trzcinowata
2 miliony hektarów Ok. 30 TWh energii elektrycznej Ok. 75 TWh ciepła
Wierzba energetyczna w mieście Enköping Redukcja związków azotu do Bałtyku - Projekt Nynäs od 2001 roku 20 000 mieszkańców 80 hektarów wierzby 15 procent paliwa Zimą Cd 9,8 g/ha i rok z ziemi do kotła - 250-300 kg N/rok Cd 90% w filtrze Cd 10% w ŜuŜlu Bezpieczne składowisko Cd ok. 1,0 g/ha i rok z powrotem do ziemi zuŝel=bionawóz
Odpady leśne <50% ciepła w sieci ciepłowniczej!
Struktura zuŝycia paliwa dla sieci ciepłowniczej w Szwecji 1981r. Σ 27 TWh Olej opałowy 84% Węgiel 3% Odpady komunalne 5% Pozostałe 5% Olej opałowy 84% Węgiel 3% Odpady komunalne 5% Ciepło odpad. przem. 3% Pozostałe 5% Ciepło odpadowe przemysłowe 3% 2006r. Σ 47,5 TWh 50% ciepła uŝywanego w Szwecji! Odpady drzewne 29% Odpady drzewne 29% Uszlachętniona biomasa 8% Uszlachętniona biomasa 8% odpady drewne Przemysłowe odpady 3% drewne 3% Olej sosnowy 1% Olej sosnowy 1% Pozostałe odpady drewne 7% Pozostałe Odpady komunalne odpady 15% drewne 7% Gorąca woda 1% Odpady komunalne 15% Pompy ciepła 9% Gorąca woda 1% Energia elektryczna 1% Pompy ciepła 9% Ciepło odpadowe przemysłowe 7% Energia elektryczna 1% Gaz resztkowy 1% Ciepło odpadowe przemysłowe Torf 4% 7% Gaz resztkowy 1% Torf 4% Gaz ziemny 4% Olej opałowy 6% Węgiel 4%
Im mniej odpadów, tym lepiej, ale... Odpady w Szwecji w roku 2008 4 731 660 ton odpadów komunalnych z gospodarstw domowych KaŜdy Szwed produkuje 511 kg odpadów na rok 3% składowane (140 250 ton), a 97% odzyskane... 1% - odpady niebezpieczne (43 320 ton) 35% - recykling materiałów (1 657 840 ton) Opakowania (metal, szkło, plastik, papier), makulatura, metal, odpady elektroniczne 12,5% - odpady organiczne poddawane obróbce biologicznej (597 280 ton) 48,5% - spalanie z odzyskiem energii (2 292 970 ton)
A co właściwie Szwedzi robią ze swoimi odpadami...!?? Sortujemy je u źródła!
W sklepach zbierane są opakowania z kaucją 33 cl - 25 gr 50 cl - 35 gr 20 gr duŝy 80 gr mały 40 gr 11 zł 9 zł
5800 Stacji Recyklingowych dla opakowań i papieru - bez personelu Producenci odpowiadają za opakowania Stacje są ulokowane na osiedlach lub blisko sklepów Baterie Twardy plastik Szkło kolorowe Opakowania metalowe Szkło Opakowania papierowe Gazety, czasopisma, reklama
650 Centrów Recyklingowych dla odpadów gabarytowych, niebezpiecznych i elektrycznych/elektronicznych (WEEE) z personelem Odpady gabarytowe: meble, zabawki, rowery, wózki dziecięce, odpady ogrodowe itd. Mieszkańcy przywoŝą odpady na własną rękę, własnym samochodem 1 400 000 ton odpadów w roku 2008, czyli 154 kg od mieszkańca 5,3 miliony osób zwiedziło Centra Recyklingowe w roku 2008
Meble Ziemia, kamień, beton TV, komputer Odpady niebezpieczne Akumulatory samochodowe Drewno Karton Do spalenia Świetlówki, Ŝarówki z rtęcią Nie do spalenia Nie do spalenia Złom Do spalenia Drewno Złom Drewno Szkło Opony Lodówki itd Gazety Asbest Plastik, metal, karton Wyjazd Wjazd Centrum Recyklingu w mieście Linköping
Prosta sprawa! Kilka kontenerów...
Ludzie przyjeŝdŝają...
... i wyrzucają...
Reszta odpadów jest spalana lub poddawana obróbce biologicznej Reszta odpadów jest zbierana w domach lub na osiedlach Większość odpadów jest spalana z wykorzystywaniem energii (48,5%). Wtedy często zbiera się mieszane odpady w 1 worku. Coraz więcej (12,5%) odpadów jest jednak poddawane obróbce biologicznej. Wtedy zbiera się posegregowane u zródła odpady w 2 workach jeden na odpady Ŝywnościowe, drugi na resztę odpadów, które się spala. Ok. 46 % gmin (133 z 290) ma systemy zbierania odpadów organicznych u zródła. Ok. 31 % gmin (90 z 290) przygotowywuje wprowadzenie takiego systemu. Cel Parlamentu = 35%,średni wynik = 20%, najlepsza gmina = 40%
Spalanie odpadów produkuje ciepło i energię Efektywne oczyszczanie gazów spalinowych Högdalen - spalarnia odpadów komunalnych w Sztokholmie
Premier Parlament Zamek Królewski Ozcyszczalnia Instalacja Pomp Ciepła Spalarnia odpadów
Odbiór odpadów
Przetworzony RDF-fluff dla energetyki Source: NSR RDF-fluff = Refuse Derived Fuel fluff = Paliwo z sortowanych odpadów
Spalarnia odpadów komunalnych w Linköping Jak wygląda spalarnia?
Jak wygląda spalarnia?
1. Dlaczego szwedzka spalarnia odpadów jest opłacalna? Energetycznie 1 tona węgla = 2 tony odpadów Gate fee = Opłata na bramę 1 tona węgla = - 60 euro 2 tonyśmieci = +44 euro RóŜnica = 104 euro
2. Dlaczego szwedzka spalarnia odpadów jest opłacalna? Produkcja energii elektrycznej i ciepła, które wykorzystuje się w sieci ciepłowniczej Elektrownia na odpady Elektrociepłownia na odpady Prąd 31% Opłata 26% Prąd 31% Opłata 69% Ciepło 34% Ciepło 8% Kondensat 1% Opłata jest ok. 2,5 razy wyŝsze
Z 512 kg odpadów komunalnych przeciętny Szwed odaje na składowisko tylko 20 kg na rok 31 spalarni Sztokholm 15% ciepła Göteborg 30% ciepła 20 kg Malmö 60% ciepła
Odpady komunalne >15% ciepła w sieci ciepłowniczej
Ok. 80 procent ciepła w szwedzkiej sieci ciepłowniczej, czyli 40 procent całego ciepła, pochodzi ze źródeł energii, które w wielu innych krajach świata nie są w ogóle wykorzystywane, lecz dosłownie marnowane.
Szwedzkie wnioski 1 Zaopatrzenie w energię w Szwecji stało się bezpieczniejsze i bardziej niezaleŝne. Produkcja energii z w/w źródeł jest i ekonomiczna i opłacalna. Zmniejsza koszty produkcji i podwyŝsza konkurencyjność. Ciepło + energia elektryczna = kogeneracja Wartość odpadów odpowiada co najmniej wartości wytworzonej z nich energii.
Szwedzkie wnioski 2 Odpady komunalne powinne być utylizowne w miastach pow. 100 000 mieszkańców plus biomasa. Miasta od 20 000 do 100 000 mieszkańców powinne inwestować w elektrociepłownie palane biomasą. Miasta do 20 000 mieszkańców powinne inwestować w ciepłownie palane biomasą.
Ciepłownictwo systemowe w Szwecji Występuje w ponad 570 miejscach Lokalne zatrudnienie Lokalna samowystarczalność: 100% ciepła, a 60% prądu (70-80% w zimie) Mniejsze zapotrzebowanie na magistrale energetyczne
Biogaz z odpadów komunalnych W Szwecji nie ma sieci gazowej i dlatego biometan jest uŝywany do napędu pojazdów komunalnych. W miastach Helsingborg, Linköping i Västerås (po około 100 000 mieszkańców) wszystkie autobusy i śmieciarki napędzane są tak wytworzonym biogazem. W ten sposób uzyskujemy energię równocześnie rozwiązując problem odpadowy Source: NSR
Szwedzkie oczyszczalnieścieków Energia ze oczyszczonychścieków Produkcja energii: 3.100 GWh - Ciepło 2.500 - Biogaz 600 Całkowita uŝyta energia: 930 GWh - Elektryczność 630 - Inne 300 Öresundsverket, Helsingborg Przeciętna oczyszczalnia ścieków w Szwecji produkuje 3 razy więcej energii niŝ sama zuŝywa
Index 180 170 160 Udział bioenergii oraz PKB i emisje CO 2 w Szwecji 1990- Czy te rozwiązania zania Bioenergia +79 % 150 140 130 120 110 100 90 80 były y niekorzystne dla Szwecji? PKB +48% 1990 1995 2000 2005 Rok Emisje CO 2-9%
Polska ma bardzo dobre warunki! 1. Sieć ciepłownicza oraz sieć gazowa 2. DuŜo ludzi = duŝo odpadów 3. DuŜy sektor rolniczy = duŝo odpadów 4. DuŜo ziemi na uprawy roślin energetycznych
Inteligentni uczą się na cudzych błędach, a nie na własnych! Zapraszamy do Szwecji! Gunnar Haglund, Ambasada Szwecji w Warszawie 606 28 89 57 gunnar.haglund@foreign.ministry.se