Gospodarka odpadami w Szwecji

Transkrypt

1 Niebezpieczne odpady Spalarnia odpadów komunalnych SYSAV w Malmö Recykling Gospodarka odpadami w Szwecji Biogazownia NSR w Helsingborg Gunnar Haglund, Ambasada Szwecji gunnar.haglund@foreign.ministry.se Krakow, Toruń, 3, 4 października 2011r.

2 Kto robi co? Władze i urzędy: Ministerstwo Środowiska - Polityka krajowa rządu policy, projekty ustaw, rozporządzenia - Reprezentuje Szwecję w UE KAOŚ i gminy wykonują zadania samodzielnie wedle prawa Krajowa Agencja ds. Ochrony Środowiska KAOŚ ( - Wymagania i poziom ambicji - wytyczne, porady - Wiedza i informacja - Nadzór i ocena Gminy (czyli Powiaty, bo w Szwecji nie ma gmin) - Regulamin oraz PLAN gospodarki odpadami - Transport z domów, restauracji, sklepów, biur itd. do zakładów utylizacji, recyklingu, składowania (1/3!) - Utylizacja w sposób przyjazny środowisku - Informacja dla mieszkańców

3 Kto robi co? Producenci: Odpowiedzialność producentów obejmuje zbiórkę i utylizację ich zużytych (przez nas) produktów 8 Obszarów odpowiedzialności producenta w Szwecji: 1. Opakowania 2. Makulatura - plus dobrowolne porozumienie dot. papieru z biur 3. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny ZSEE (włączając pewne żarówki i armatury) 4. Baterie 5. Opony 6. Samochody 7. Leki 8. Odpady atomowe

4 Kto robi co? Producenci: Systemy zbiórki swoich zużytych przez nas produktów Ponowne zużycie (szkło), recykling materiału (aluminium), ewentualnie wykorzystanie energii (papier, plastyk) Informacja dla mieszkańców na temat sortowania i zbiórki na szczeblu krajowym Producenci powierzyli organizację i administrację owej odpowiedzialności tak zwanym spółkom materiałowym i serwisowym: Gazety i opakowania: Förpacknings- och tidningsinsamlingen, Szkło: Svensk GlasÅtervinning, Gazety: Pressretur, Drewno: Svenskt trä Opony: Svensk Däckåtervinning, Samochody: Bilindustriföreningen BIL Sweden, ZSEE: El-Kretsen, Baterie: Batteriinsamlingen,

5 Kto robi co? Mieszkańcy: Gospodarstwa domowe - Wysortowanie tego, co można recyklingować - Dostarczanie odpowiednich odpadów do stacji recyklingowych - Resztę odpadów dostarczyć do centrów recyklingowych - Nie wolno bez zezwolenia na własną rękę gospodarować własnymi odpadami! Właściciele domów czynszowych, Spółdzielnie mieszkaniowe itd. - Pilnować, aby w pobliżu była stacja recyklingowa - Pilnować, aby było miejsce dla odpadów ponadgabarytowych w pobliżu: centrum recyklingowe, specjalne pomieszczenie, ruchomy kontener co miesiąc

6 Kto robi co? Inni producenci odpadów: Gmina odpowiada nie tylko za odpady z gospodarstw domowych, ale również za podobne odpady z biur, restauracji, szkół itd. Ten kto produkuje inne odpady, na przykład zakłady przemysłowe i budowy, odpowiada za transport i właściwe, przyjazne środowisku traktowanie tych odpadów Wielki Biznes!

7 Im mniej odpadów, tym lepiej, ale... Odpady w Szwecji w roku ton odpadów komunalnych z gospodarstw domowych Każdy Szwed produkuje 511 kg odpadów na rok Odpowiedzialność gmin Popioły lotne 3% składowane ( ton), a 97% odzyskane w następujący sposób... 1% - odpady niebezpieczne ( ton) 1. baterie Współpraca! Przetargi i umowy Firmy prywatne 35% - recykling materiałów ( ton) Opakowania 2. opakowania (metal, szkło, plastik, papier), 3. makulatura, metal, odpady 4. odpady elektroniczne ZSEE ZSEE 12,5% - odpady organiczne poddawane obróbce biologicznej ( ton) 48,5% - spalanie z odzyskiem energii ( ton) 5. opony i 6. samochody i 7. leki Odpowiedzialność producentów

8

9 A co właściwie Szwedzi robią ze swoimi odpadami...!?? Sortujemy je u źródła, bo efektywnie i tanio!

10 Każda gmina po swojemu!

11 W sklepach zbierane są opakowania z kaucją Odpowiedzialność producentów! duży 80 gr mały 40 gr 33 cl - 25 gr 50 cl - 35 gr 20 gr 11 zł 9 zł

12 Odpowiedzialność producentów! 5800 Stacji Recyklingowych dla opakowań i papieru - bez personelu - Producenci odpowiadają za opakowania - Stacje są ulokowane na osiedlach lub blisko sklepów - Ok osób na każdą stację Baterie Twardy plastik Szkło kolorowe Opakowania metalowe Szkło Opakowania papierowe Gazety, czasopisma, reklama

13 Uzupełnienie: sortowanie bliżej domu w specjalnym pomieszczeniu organizowanym przez właściciela domu, spółdzielnię mieszkaniową etc.

14 650 Centrów Recyklingowych dla odpadów ponadgabarytowych, niebezpiecznych i elektrycznych/elektronicznych (ZSEE) z personelem Odpady ponadgabarytowe: meble, zabawki, rowery, wózki dziecięce, odpady ogrodowe itd. Mieszkańcy przywożą odpady na własną rękę, własnym samochodem ton odpadów w roku 2008, czyli 154 kg od mieszkańca 5,3 miliony osób zwiedziło Centra Recyklingowe w roku 2008 (statystycznie raz co drugi rok)

15 Meble Ziemia, kamień, beton TV, komputer Odpady niebezpieczne Akumulatory samochodowe Drewno Karton Do spalenia Świetlówki, żarówki z rtęcią Nie do spalenia Nie do spalenia Złom Do spalenia Drewno Złom Drewno Szkło Opony Lodówki itd Gazety Asbest Plastik, metal, karton ( stacja recyklingowa ) Wyjazd Wjazd Centrum Recyklingu w mieście Linköping Odpowiedzialność gmin! (we współpracy z producentami)

16 Opakowania - Szkło, Metal, Plastik, Papier - Gazety Ogród - Krzaki - Kompost - Kamień, ziemia, beton Centrum Recyklingu w mieście Linköping 2 Różne - Kartony - Drewno - Metal - Do spalenia - Drewno impregnowane - Na składowsko - Meble Odpady niebezpieczne - Świetlówki - Odpady elektryczne - Żarówki - Baterie - Farby - Oleje itd.. Pozostałe - Lodówki itd. - AGD - Opony - Asbest

17 Reszta odpadów jest spalana lub poddawana obróbce biologicznej Reszta odpadów jest zbierana w domach lub na osiedlach Większość tych odpadów jest spalana z wykorzystywaniem energii (48,5%). Wtedy często zbiera się mieszane odpady w 1 worku. Coraz więcej (12,5%) odpadów jest jednak poddawane obróbce biologicznej. Wtedy zbiera się posegregowane u źródła odpady w 2 workach jeden na odpady żywnościowe, drugi na resztę odpadów, które się spala. Ok. 46 % gmin (133 z 290) ma systemy zbierania odpadów organicznych u źródła. Ok. 31 % gmin (90 z 290) przygotowuje wprowadzenie takiego systemu. Systemy zbierania odpadów organicznych u źródła - ok. 11 % wyższy koszt

18 Biogaz z odpadów komunalnych, odpadów rolniczych, odpadów przemysłowych oraz osadów ściekowych 3. W Szwecji nie ma sieci gazowej i dlatego biometan jest używany do napędu pojazdów komunalnych. W ten sposób uzyskujemy energię równocześnie rozwiązując problem odpadowy Ważny symbol dla mieszkańców Source: NSR W miastach Borås, Helsingborg, Linköping i Västerås (po około mieszkańców) wszystkie autobusy i E śmieciarki m b a s s y o f S w e d e n, W a r s a w napędzane są tak wytworzonym biogazem. Don t waste the waste!!!

19 Rozlewanie bionawozu Source: NSR w Helsingborg Sztuuuczne nawooozy są drooogie! Fooosfor się kooończy... Rurociąg na bionawóz NSR/Helsingborg

20 Spalanie odpadów produkuje ciepło i energię Efektywne oczyszczanie gazów spalinowych Högdalen - spalarnia odpadów komunalnych w Sztokholmie

21 Zamek Królewski Sieć ciepłownicza! ok. 12 km Spalarnia odpadów Högdalen

22 Odbiór odpadów

23

24

25 Jak wygląda spalarnia w środku? X

26 325 GWh ciepła 70 GWh energii elektrycznej Nie ma dachu! Wilgotne paliwo! Miasto Kristianstad Gmina Kristianstad Skraplania spalin: Roczny odzysk energii = 1 reaktor atomowy (biomasa, śmieci, osady ściekowe)

27 Spalarnia odpadów komunalnych w Linköping (2005) Jak wygląda spalarnia na zewnątrz? Ok. 2/3 spalarnie - gminne Ok. 1/3 spalarni - prywatne Zwrot kosztów: - Plan: 5 lat - Wynik: 4 lata

28 1. Dlaczego szwedzka spalarnia odpadów jest opłacalna? Energetycznie 2 tony odpadów = 1 tona węgla 1 tona węgla = - 60 euro 2 tony śmieci = +44 euro Różnica = 104 euro Najtańsza energia - ciepło i prąd - w Szwecji

29 2. Dlaczego szwedzka spalarnia odpadów jest opłacalna? Ciepła woda w kranie 20-30% Produkcja energii elektrycznej i ciepła, które wykorzystuje się w sieci ciepłowniczej Elektrownia na odpady Elektrociepłownia na odpady E = 1 reaktor atomowy rocznie! Prąd 31% Opłata 69% Prąd 31% Opłata 26% Ciepło 34% Ciepło z Ciepło skraplania 8% 8% Metal Materiał budowlany Opłata jest ok. 2,5 razy niższa Kondensat 1% Para do celów przemysłowych, np. do pompy ciepła absorpcyjnej => chłod do sieci zdalnego chłodu

30 A popioły? Langøya w Norwegii

31 Z 512 kg odpadów komunalnych przeciętny Szwed odaje na składowisko tylko 20 kg na rok 31 spalarni Sztokholm 15% ciepła Göteborg 30% ciepła 20 kg 1,5 mln Malmö 60% ciepła

32 Butelki ze szkła Butelki PET Puszki Al Kaucja do sklepu POWTÓRKA! Odpady bytowe Substrat na biogaz 0% 22% 40-45% 5800 stacji recyklingowych 650 centrów recyklingowych Zbieranie przy domu/mieszkaniu Opakowania ZSEE, ZSEE Szkło TV, radio Plastyk Video Metal AGD Makulatura Komputery Karton Baterie Odpowiedzialność producentów Odpady ponadgabarytowe Meble Odpady niebezpieczne Chemikalie (Baterie) Drewno Metal Odpowiedzialność gmin Odpady kuchenne Odpady żywnościowe Odpady po gotowaniu Resztki / Materiały opakowaniowe 30% 15% Już gotowe, tanie paliwo na prąd, ciepło i chłód

33 Koszty gospodarki odpadami w Szwecji

34 Koszty gospodarki odpadami w Szwecji Opłata za mieszkanie w mieście średnio ok. 587 PLN/mieszkanie (1350 SEK) (1zl=2,30SEK) Opłata za dom jednorodzinny (miasto/wieś) średnio ok. 869 PLN/dom (2000 SEK) Czyli 291 PLN/osobę (670 SEK) Dochody gminy 670 SEK/osobę i rok wraz z VAT Stała opłata 240 SEK/osobę (36%) Ruchoma opłata w zależności od usług 430 SEK/osobę (64%) Sprzedaż metalu, zrębek itd. 46 SEK/osobę (opłata powinna być zmniejszona!) Nie licząc dochodów ze sprzedaży ciepła, energii, chłodu, biogazu! Wydatki gminy 670 SEK/osobę i rok wraz z VAT Zbiórka SEK/osobę (28%) - 1/3 przez gminę, 2/3 przez firmę (i ilość gmin i na wagę ) Zarządzanie Centrami Recyklingu, planowanie, informacja, odpady niebezpieczne SEK Utylizacja: transporty dalekie, spalanie, biogaz SEK (24%) 40% Pozostałe koszty 40 SEK (6%) Odpowiedzialność producentów 500 SEK/osobę i rok Suma kosztów: 1170 SEK (509 PLN)/osobę i rok, czyli 42 PLN/ osobę i miesiąc (25% VAT jest wliczony) (Nie licząc dochodów ze sprzedaży ciepła, energii, chłodu, biogazu!)

35 Opłata śmieciowa w Szwecji

36 Opłata śmieciowa w Szwecji Pokrycie kosztów własnych Wiele czynników ma wpływ na poziom opłaty: - wielkość gminy, odległości, - zamówione usługi: częstotliwość zbiorki, sposób sortowania, sposób utylizacji Gmina może opłatą pokryć własne koszty za zbiórkę, transport, recykling i utylizacji, ale nie musi > można wszystko sfinansować z podatku gminnego, ale nikt tego nie robi Opłata nie pokrywa prewencji i minimalizacji odpadów Gmina nie może mieć zysków z odpadów (np. sprzedaży surowców) na dłuższą metę ale przez pewien czas może (według. Najwyższego Sądu Środowiskowego: 5% tak, 18% nie) niedobrze zbyt często zmieniać wysokości opłat Duże inwestycje periodyzacja przez wiele lat, aby rozłożyć koszty Specjalna akcja wywóz lodówek, chemikaliów, odpadów ponadgabarytowych: specjalna opłata: 50 PLN, 100PLN itd.! Gmina może żądać opłaty tylko jeżeli dana usługa jest wymieniona w tabeli opłat

37 Opłata śmieciowa w Szwecji Zasada równości Zasada równości: płacimy tyle samo za te same usługi ale to nie znaczy, że jest tylko jedna taryfa... opłaty są dostosowywane do klientów i do usług. W praktyce oznacza to, na przykład, że ten kto mieszka w Limanowej płaci tyle za wywóz, jak ten w Nowym Wiśniczu (bo na wsi), ale ten kto mieszka w Bochni płaci mniej (bo to miasto). W praktyce zasada ta wyrównuje koszty w gminie. Zasada równości, ale płacę za to, co zużywam - Niższa opłata jeżeli sortuję opakowania u źródła, w domu (wspieram służby) - Opłata na wagę (wspieram służby) (w ok. 30 gminach) - Niższa opłata jeżeli robię własny kompost w ogrodzie lub na wsi (jeżeli nie ma spalarni ani biogazowni) (tańszy transport, tańsza obróbka, własny wysiłek) - Zbiórka/wywoż co drugi, czwarty tydzień (bo sortuje) (tańszy transport) Zasada równości, ale ale opłata jest również narzędziem, aby osiągnąć cele gminy, więc opłata może być różnicowana - Niższa opłata jeżeli sortuję resztki jedzeniowe na biogaz, jeżeli nie obowiązkowe, chociaż droższej kosztuje (stwarzam wartość) Jakie są cele w planie gospodarki odpadami gminy?

38 Opłata śmieciowa w Szwecji Tabela opłat powinna być prosta!!! Zapytaj mieszkańców o ich zdanie i uwagi!!! Analizuj wyniki opłaty co roku!!! Osiągniemy to, co zakładamy w planie? Informacja do mieszkańców!!!

39 Opłata może być narzędziem, aby osiągnąć pewne cele: sortowanie w domu, segregację frakcji biologicznej, ale trzeba uważać Niższa opłata Do spalarni Frakcja bio Brännbart/ restavfall Matavfall Niższa opłata Do spalarni Frakcja Matavfall bio Brännbart/ restavfall Rozwiązanie: Kontrola i mandat! Kvalitetsproblem Problem jakości Mniejsze Minskade ilości mängder Problem och rättviseproblem sprawiedliwości

40 POZIOM OPŁATY? SEK / rok i abonamnent Kostnad Koszt Avgift Opłata Källsortering Sortowanie frakcji matavfall biologicznej Niesortowane Osorterat

41 OPŁATA, A WYBÓR SEGREGACJI FRAKCJI BIOLOGICZNEJ SEK / rok Kostnader Intäkter Koszty Dochody % 50% 80% 100% 100%

42 Przetarg Zbiórki 1/3 gmin w własnym zakresie, 2/3 firmy Cena Jakość - Czasy zbiórek jak często? - Sposób zbiórek nie rozbić szkła - Mądry transport nie jechać z poł-ładunkiem - Warunki środowiskowe śmieciarki na biogaz? Jakie są cele w planie gospodarki odpadami gminy?

43 Wyniki recyklingu w r Co, gdzie?

44 Wyniki recyklingu w r Gazety/makulatura 91% (cel 75%) Paper biurowe (dobrowolnie) 72% (cel 50%) Opakowania papierowe (papier, karton, tektura falista) 74% (cel 65%) Opakowania metalowe 73% (cel 70%) Opakowania plastykowe 27% (cel 70%) Opakowania ze szkła 90% (cel 70%) Opakowania z kaucją: butelki 98%, puszki 86%, PET:y 83% (cel 70%) (cel 70%) Butelki bez kaucji 90% (cel 70%) ZSEE ok. 80%, lodowki/zamrażalki 95% 30% tego co wyląduje w workach na spalanie to opakowania i papier

45 Inteligentni uczą się na cudzych błędach, a nie na własnych! Zapraszamy do Szwecji! Gunnar Haglund, Ambasada Szwecji w Warszawie gunnar.haglund@foreign.ministry.se