Wstęp. Punkt przełomowy - kryzys naftowy

Transkrypt

1 Informacje ogólne 24 Radca Ambasady Gunnar Haglund Krótko o energii w Szwecji Wstęp Szwecja jest krajem o najbardziej rozwiniętym na świecie miksie energetycznym. Jest równieŝ jedynym krajem, który równolegle rozwinął zarówno energię nuklearną, jak i energię odnawialną. Udział paliw niekopalnych w bilansie energii pierwotnej wynosi dzisiaj w Szwecji 41%, a w ramach unijnej polityki klimatycznej - tak zwanym 3x20 - zdecydowała się na podniesienie tej wartości do poziomu 50% do roku 2020, mimo Ŝe Unia Europejska Ŝądała 49%. Punkt przełomowy - kryzys naftowy Punktem przełomowym, który wpłynął na rozwój szwedzkiego rynku produkcji energii były lata 70-te XX wieku i dwa kryzysy naftowe, które doprowadziły do gwałtownego wzrostu cen ropy naftowej. W ciągu 4 miesięcy cena za ropę wzrosła aŝ 8 razy. W tym czasie Szwecja była tak samo uzaleŝniona od ropy naftowej, jak obecnie Polska od węgla. Dywersyfikacja dostaw i wieloraki rodzaj paliw - najlepiej własnych - to było jedno z najwaŝniejszch do spełnienia zadań dla ówczesnych polityków. Przedkryzysowe źródło energii, jakim była głównie ropa naftowa zastąpiono wstępnie węglem, a następnie, dzięki pakietowi ustaw przygotowanych przez Parlament, doprowadzono do stworzenia rynku alternatywnych źródeł energii. Pakiet ten wprowadzał między innymi system podatkowy, system dotacji oraz zobowiązał gminy do przygotowania i wprowadzenia planów gospodarki regionalnymi zasobami paliw. Zmiany te umoŝliwiły nowe podejście do definicji paliwa i realizację zadania polegającego na dywersyfikacji szwedzkich źródeł energii. Obecnie Szwecja jest prawie zupełnie niezaleŝna od zagranicznych dostaw paliw kopalnych tzn. ropy, gazu i węgla do produkcji energii elektrycznej i ciepła z wyłączeniem transportu.

2 Ambasada Szwecji 2(12) Zmiany zostały wprowadzone z uwzględnieniem potrzeb energetycznych. Równocześnie zaostrzono normy ochrony środowiska, mając jednak na uwadze zachowanie konkurencyjności bardzo energochłonnego szwedzkiego przemysłu tzn. kopalnie, huty stali, fabryki papieru i przemysł chemiczny. W ten sposób zmniejszono uzaleŝnienie od importu energii i fluktuacji na międzynarodowych rynkach energii oraz zredukowano co nie było tak waŝnym czynnikiem w tamtych latach jak dzisiaj emisje kopalnego CO 2. Dzisiaj, dodatkowym aspektem wynikającym z przynaleŝności do Unii Europejskiej jest konieczność wypełnienia Dyrektyw Klimatycznych i Odpadowych, które mają duŝy wpływ na politykę energetyczno-paliwową. Według szwedzkich ekspertów Polska jest jednym z krajów, który dzięki duŝej populacji i przywiązaniu do rolnictwa ma najlepsze w UE przesłanki, aby powtórzyć tak zwany szwedzki cud energetyczny. Oszczędzanie i szanowanie energii oraz efektywizacja energetyczna NajwaŜniejszym celem polityki energetycznej Szwecji ostatnich lat była energooszczędność i efektywizacja energetyczna, co miało olbrzymie znaczenie dla zmniejszenia kosztów funkcjonowania całej gospodarki. ZuŜycie energii w Szwecji od około 25 lat pozostaje na mniej więcej tym samym poziomie - przy wzroście PKB o około 80 % w tym samym czasie. - Najtańsza energia to ta energia, która nigdy nie została wyprodukowana i nigdy nie została zuŝyta. Warto oszczędzać energię. Efektywność wzmacnia konkurencyjność. Oszczędność i efektywizacja wypełniły w 75 % wzrostu zapotrzebowania na energię w Szwecji od roku 1970 do dnia dzisiejszego, a tylko 25 % to nowe moce wytwórcze, głównie energia nuklearna, spalarnie odpadów komunalnych i kotłownie opalane biomasą. MoŜna zatem stwierdzić, Ŝe gdyby nie zwiększenie efektywności energetycznej konieczna byłaby budowa trzykrotnie więcej jednostek energetycznych aniŝeli wybudowano. Jest wiele sposobów na oszczędzanie energii. Zawsze przy wyborze metody jest to sprawa optymalizacji dla danych warunków. Oto jeden przykład oszczędności w gminie zuŝycia energii elektrycznej do oświetlenia ulic przy uŝyciu lamp energooszczędnych: Ogromny zysk w zmniejszeniu zuŝycia energii oświetleniowej nastąpił tylko dlatego, Ŝe właścicielem słupa i lampy jest ten, który płaci za energię, czyli gmina, a nie dystrybutor energii. Dlatego opłacalne stało się inwestowanie w Ŝarówki energooszczędne, przyciemniacze oświetlenia. Drugą inicjatywą było zainstalowanie czujek ruchu, które miały doprowadzić do automatycznej oszczędności energii elektrycznej uŝywanej do oświetlania gminnych pomieszczeń biurowych. Okazało się, Ŝe nikt nie odczuł niedogodności, Ŝe oświetlano tylko pomieszczenia, w których znajdują się ludzie. Efektem była oszczędność zuŝycia energii o 85%. Czas spłaty inwestycji to 3,5 roku.

3 Ambasada Szwecji 3(12) W Szwecji mówi się, Ŝe trzeba znaleźć te miejsca, gdzie najłatwiej zbierać owoce, czyli tam gdzie owoce wiszą najbliŝej ziemi. Sieć ciepłownicza Zarówno w Szwecji, jak i w Polsce sieć ciepłownicza odgrywa waŝną rolę. Zapewne większość rzeczy w czasach komunistycznych była zła, ale istnieje jeden wyjątek: sieć ciepłownicza, która umoŝliwia pewną, przewidywalną i efektywną dystrybucję ciepła oraz zagospodarowanie róŝnych rodzajów ciepła odpadowego. Sieć ciepłownicza oszczędza więc i szanuje energię. Około 50% ciepła w Szwecji dystrybuowane jest przy pomocy sieci ciepłowniczej, która posiada zbliŝone do polskiej parametry techniczne, chociaŝ szwedzkie firmy z branŝy twierdzą, Ŝe moŝna zefektywizować polską sieć ciepłowniczą o jakieś 20-40%, szczególnie jeśli chodzi o akumulację ciepła i regulację sieci. Zaopatrzenie w ciepło poza siecią ciepłowniczą (wieś, gospodarstwa, wille, letniska itp.) odbywa się poprzez grzejniki elektryczne, płytką geotermię wraz z pompą ciepła oraz spalanie peletów i drewna. Ciepłą wodę uŝytkową produkuje się coraz częściej w instalcjach solarnych. Odpady komunalne W Szwecji na cele produkcji energii cieplnej i elektrycznej spalano ok. 50 % odpadów komunalnych, które zawsze są sortowane u źródła w bardziej lub mniej efektywny sposób. PowyŜej 45 % odpadów jest odzyskane i poddane recyklingowi (papier, karton, metal, szkło, opakowania plastikowe, frakcja biologiczna itd.). Zaledwie 4 % jest składowane, przede wszystkim jako popioły lotne ze spalarni odpadów. Przychody ze sprzedaŝy energii ze spalania odpadów dają przesłanki ekonomiczne do zbierania, sortowania i odzyskiwania odpadów i materiałów do ponownego uŝycia. Odzysk materiałów nie powinien być celem samym w sobie, ale musi mieć przesłanki ekonomiczne. Odzyskiwane materiały to przede wszystkim: metale, szkło, opakowania plastykowe i papierowe, makultura itd. Jeśli nie ma korzyści ekonomicznych, zamiast recyklingować moŝna odzyskać energię z odpadów przez ich spalenie i uzyskać przychody ze sprzedaŝy energii. Co roku w Szwecji spalanych jest ok. 4,5 miliona ton odpadów komunalnych, co oznacza, Ŝe uzyskuje się co roku ok. 13,6 TWh energii z odpadów, co odpowiada rocznemu zuŝyciu ciepła w gospodarstwach domowych i energii elektrycznej w domach jednorodzinnych.

4 Ambasada Szwecji 4(12) W praktyce oznacza to, Ŝe około 15% energii cieplnej przesyłanej w sieci ciepłowniczej pochodzi ze spalania odpadów komunalnych. 60% miasta Malmö ( osób), 30% Göteborg ( osób) oraz cały południowy Sztokholm ( osób) ogrzewane są energią cieplną produkowaną w spalarniach odpadów komunalnych. Efektywna technologia odzysku energii z niesortowanych odpadów komunalnych umoŝliwia z dwóch ton odpadów komunalnych uzyskanie energii przewyŝszającej energetycznie 1 tonę węgla. Maksymalny efekt komercyjny osiągany jest przy jednoczesnej sprzedaŝy zarówno energii cieplnej jak i elektrycznej. Opłata za wywóz odpadów na składowisko wynosi dzisiaj w Polsce ok. 22 euro za 1 tonę nie licząc kosztów transportu. Składowiska często są połoŝone dalej od miasta niŝ moŝliwe spalarnie odpadów, dlatego moŝna przypuszczać, Ŝe koszty wywozu na składowisko są wyŝsze niŝ do spalarni. Elektrociepłownia opalana węglem musi płacić za paliwo, obecnie ok 60 euro za tonę plus koszty transportu. 1 tona węgla zawiera tyle samo energii co dwie tony odpadów komunalnych (szwedzkie dane). Dlatego, zamiast płacić 60 euro za tonę węgla plus koszty transportu, elektrociepłownia opalana odpadami komunalnymi w Polsce otrzymałaby od dostawcy 44 euro w celu utylizacji dwóch ton przywiezionych na miejsce odpadów (22+22=44). RóŜnica w cenie paliw (węgla i odpadów) wynosiłaby więc 104 euro plus koszt transportu węgla ( =104). Dzięki opłacalności wiele spalarni w Szwecji importuje odpady nawet z innych państw, poniewaŝ mogą w ten sposób obniŝyć cenę za ciepło dla swych mieszkańców. Przykładem takim moŝe byc Uppsala, która importuje odpady z Norwegii. System ten jest przyjazny środowisku, efektywny i ekonomiczny. Przeciętna komunalna opłata za gospodarowanie odpadami wynosi mniej niŝ złotych na rok w Szwecji. Budowa średniej wielkości spalarni odpadów komunalnych kosztuje ok. 100 milionów euro. W Szwecji jest ich ok. 30. Granica opłacalności spalarri komunalnych zaczyna się od ton odpadów komunalnych na rok, czyli od ok mieszkańców miasta i okolicy. Często stosuje się kotły polskie (Rafako). Bardzo istotnym argumentem na wykorzystanie energetyczne odpadów komunalnych jest fakt, Ŝe one są polskim paliwem.

5 Ambasada Szwecji 5(12) Ciepło odpadowe z przemysłu Około 10% ciepła w sieci ciepłowniczej stanowi ciepło odpadowe z przemysłu. W ten sposób wykorzystuje się energię, która juŝ została wytworzona dzięki czemu zmniejszamy zapotrzebowanie na nowe moce. Przykładowo prawie 1 % dostaw ciepła w szwedzkiej sieci ciepłowniczej pochodzi ze spalania gazu resztkowego z huty stali w mieście Luleå ( mieszkańców). W innych krajach taki gaz zwykle jest po prostu spalany w pochodni. W mieście Borlänge ( mieszkańców) 70 % ciepła w sieci to ciepło odpadowe z fabryki papieru Stora Enso (85 %) oraz huty stali SSAB (15 %). Gmina Borlänge otrzymuje to ciepło za darmo z zakładów, ale musiała zapłacić za inwestycje, które umoŝliwiają odbiór tego ciepła i jego dystrybucję w sieci. Zysk dla firm to lepsze parametry środowiskowe i niŝsze opłaty środowiskowe. Ciepło zawarte w Morzu Bałtyckim, w rzekach, w jeziorach i w oczyszczonych ściekach Około 10 % ciepła dostarczanego do sieci ciepłowniczej wytwarzane jest za pomocą pomp ciepła, gdzie dolnym źródłem energii jest ciepło zawarte w Morzu Bałtyckim, w rzekach, w jeziorach i w oczyszczonych ściekach. Temperatura oczyszczonych ścieków w Sztokholmie waha się w zaleŝności od pory roku pomiędzy 7 a 22 C. Ciepło to poprzez instalacje pomp ciepła zamieniane jest na wysokoparametrową energię cieplną i wpompowywane jest do sieci ciepłowniczej. Oczyszczone ścieki po tym procesie zawsze mają 1 C, ale zamiast być wypuszczane do Morza Bałtyckiego stanowią źródło chłodu, który dzięki sieci centralnego chłodu słuŝy do chłodzenia biur, szpitali i centrów handlowych, zamiast mało efektywnych klimatyzatorów. SpręŜarkowa pompa ciepła pracuje na tej samej zasadzie jak lodówka. Tradycyjnie zaleŝy nam na uŝytecznej energii cieplnej (ok. 60 C.) produkowanej z niskoparametrowego ciepła (ok. 10 C). W takim przypadku proporcje między uzyskiwaną energią cieplną a elektryczną konieczną do napędu spręŝarki wynosi w zaleŝności od proporcji temperatur od 3:1 do 4:1. Wykorzystując przy okazji wyprodukowany chłód moŝemy te proporcje poprawić do odpowiednio od 5:1 do 6:1. Znaczy to, Ŝe zuŝywając 1 kwh energii elektrycznej w pompie ciepła uzyskamy od 3 do 4 kwh energii cieplnej i 2 kwh chłodu. Warto dodać, Ŝe przeciętna oczyszczalnia ścieków w Szwecji produkuje 3 razy więcej energii niŝ sama zuŝywa. Uzyskuje się to dzięki wymienionej wyŝej technologii produkcji ciepła i chłodu w pompach ciepła zasilających sieci centralnego ciepła i chłodu oraz produkcji biogazu z osadów ściekowych.

6 Ambasada Szwecji 6(12) Odpady z leśnictwa i produkcji drzewnej, przemysłu papierniczego oraz rośliny energetyczne. Największy udział, (prawie 50 %) w miksie paliw do sieci ciepłowniczej posiadają róŝnego rodzaju odpady leśne. Jako surowiec biomasowy nie uŝywamy drewna tylko jego odpady, szczególnie z leśnictwa i przemysłu drzewnego, odpady z przemysłu papierniczego oraz specjalnie uprawiane rośliny energetyczne. W porównaniu ze Szwecją w Polsce wycina się rocznie o połowę mniej lasu, natomiast obszar pod uprawę roślin jest około 6-krotnie większy. Biomasa to najbardziej szlachetne paliwo wypełniające w całości definicję paliwa odnawialnego. Biopaliwa są droŝsze od węgla i ropy, ale w Szwecji wspierane były poprzez zwolnienie z podatku, który musiały płacić ciepłownie produkujące ciepło z paliw kopalnych. Sprzyjało to szukaniu alternatyw dla ropy i węgla. Obecnie Unia Europejska wprowadziła podobny system (uprawnienia do emisji), który spowoduje, Ŝe cena biopaliw i paliw kopalnych zostanie wyrównana. Zainteresowanie biopaliwami rozpoczęło się od współspalania z węglem w celu zmniejszenia zaleŝności od importu węgla. Przy okazji popełniono wiele błędów poniewaŝ bardzo szybko okazało się, Ŝe ze względu na wilgoć w surowej biomasie powodującej korozję i pogorszenie parametrów technicznych kotłów na węgiel maksymalnie moŝna było współspalać 10 % biomasy. Zaczęto współspalać zatem uszlachetnioną biomasę w postaci brykietów i peletów. Niestety zbyt wysoka cena tego biopaliwa - 2,5-krotnie wyŝsza od surowej biomasy - niemal nie doprowadziła do zapaści finansowej sektora energetycznego. Dopiero wynalezienie technologii skraplania spalin i spalanie surowej biomasy w kotłach do tego przeznaczonych doprowadziło do znakomitych efektów ekonomicznych. Odzyskana dzięki tej technologii energia ilościowo odpowiada w Szwecji mocy 1 reaktora atomowego. Pozwala ona na odzysk energii cieplnej, która tradycyjnie uwaŝana była jako straty kominowe. Dzięki tej technologii instalacje wyposaŝone w nią powodują zwiększenie sprawności układu o ok. 40% (bez konieczności rozbudowy istniejącej infrastruktury). Do istniejącej instalacji dokładano moduł skraplania spalin i nawilŝania powietrza spalania. Dzięki temu odzyskiwano dodatkowo 40 % energii cieplnej o temperaturze ok. 55 o C, którą natychmiast sprzedawano do miejskiej sieci cieplnej. Obecnie nie do pomyślenia jest budowa spalarni odpadów komunalnych i kotłowni na biomasę bez takiej instalacji. Dzięki temu potencjał energetyczny w mokrej biomasie i odpadach komunalnych nie zaleŝy od ich wilgotności tylko od ciepła spalania, a wynosi ono odpowiednio 18 MJ/kg za biomasę i 16 MJ/kg za odpady, co w porównaniu do dobrego węgla, czyli 24 MJ/kg, jest tylko o kilkadziesiąt procent mniej.

7 Ambasada Szwecji 7(12) Wraz z rozwojem technicznym zaczęto zajmować się wytrąconym kondensatem, który po odpowiednim oczyszczeniu dzięki technologii membranowej został uŝyty jako woda kotłowa zamiast standardowej demineralizacji wody pitnej. Spowodowało to, Ŝe ciepłownie nie potrzebują wody z zewnątrz poniewaŝ mają darmową wodę ze skroplin i w dodatku o temperaturze 45 o C. Zarówno odpady komunalne jak i biomasa ta polskie paliwa. Rolna uprawa wierzby energetycznej da sensowne zatrudnienie polskim rolnikom tak jak dało Szwedom. WaŜne jest, aby nie współspalać surowej wierzby z węglem, czyli nie mieszać suchego paliwa jakim jest węgiel z mokrym jakim jest surowa biomasa w kotłach przeznaczonych tylko na węgiel. Niektóre kotły - szczególnie ze złoŝem fluidalnym - pozwalają jednak na bardziej efektywne współspalanie, nawet do 30 % biomasy. Kotły na biomasę mają zupełnie inną konstrukcję niŝ kotły na węgiel. Dlatego teŝ są droŝsze niŝ te na węgiel. Najtańsze są kotły na gaz. NajdroŜszymi instalacjami kotłowymi są spalarnie odpadów komunalnych ze względu na toksyczne i agresywne spaliny powstające podczas ich spalania, oraz instalacje redukujące emisje do komina. Wiele gmin w Szwecji inwestując w nowe jednostki energetyczne nie ogranicza się jednak do konkretnego paliwa tylko dobiera je na najgorsze parametry czyli na odpady. Instalacja skraplania spalin i nawilŝania powietrza spalania stanowi ok. 15 % wielkości nakładów inwestycyjnych elektrociepłowni. Części składowe tej technologii często są produkowane w Polsce. Prace montaŝowe zarówno po stronie procesowej, jak i energetycznej wykonywane ostatnio są po wstąpieniu Polski do UE przez Polaków. Osady ściekowe i wilgotna frakcja biologiczna WaŜnym substratem do produkcji biogazu są osady ściekowe, wilgotna frakcja biologiczna występująca w odpadach komunalnych oraz odpady z przemysłu Ŝywnościowego i rolnictwa. Tak wytworzony biogaz moŝe być bezpośrednio uŝywany do produkcji energii elektrycznej i ciepła lub zostać poddany procesowi uszlachetniania do jakości gazu ziemnego, uŝyty jako paliwo do napędzania pojazdów lub kierowany do sieci gazu ziemnego. W Szwecji ze względu na brak sieci gazowej rozwiązaniem jest by biometan uŝyć do napędu pojazdów komunalnych najlepiej w pobliŝu biogazowni (aby zmniejszyć koszt dystrybucji gazu). W miastach Linköping i Helsingborg (po około mieszkańców), wszystkie autobusy i śmieciarki napędzane są tak wytworzonym biogazem. W Linköping biogazem napędzany jest równieŝ pociąg regionalny.

8 Ambasada Szwecji 8(12) Biogaz w produkcji jest droŝszy od gazu ziemnego, ale moŝna go uŝyć, aby zmniejszyć emisje CO 2. Państwo mobilizuje gminy do jego produkcji poprzez zwolnienie z akcyzy. Dodatkowo, według prawa unijnego nie wolno składować odpadów biologicznych ze względu na niekontrolowaną emisję metanu który ma 22-krotnie większy negatywny wpływ na efekt cieplarniany niŝ juŝ wspomniany dwutlenek węgla. W Szwecji produkcję biogazu w maksymalny sposób opiera się na róŝnego rodzaju odpadach organicznych. Produkcja biogazu z odpadów organicznych częściowo rozwiązuje problem środowiskowy w zyskowny i zrównowaŝony sposób. Właściciel odpadów musi zapłacić, aby się ich pozbyć, co powoduje, Ŝe produkcja biogazu na bazie odpadów jest o wiele tańsza niŝ produkcja na bazie uprawianych substratów, za które trzeba płacić rolnikom, które oczywiście mogli uprawiać i sprzedawać coś innego. W celu maksymalizacji opłacalności trzeba produkować nie tylko energię elektryczną, ale równieŝ komercyjnie korzystać z powstałego odpadowego ciepła. Optymalnym jest budowanie większych instalacji na ok ton substratu który posiada potencjał energetyczny na ok. 1 MW zagospodarowując odpady biologiczne z obszaru o średnicy 50 km. Budowa biogazowni kosztuje od 4 do 10 milionów euro. Urządzenie do uszlachetnienia biogazu do jakości gazu ziemnego kosztuje ok euro. Ogólnie trzeba stwierdzić, Ŝe w Szwecji nie ma problemu z zagospodarowaniem przefermentowanego osadu z oczyszczalni ścieków. Osad ten po odwodnieniu ze względu na brak w nim metali cięŝkich oraz występującemu w duŝych ilościach fosforowi zawracany jest do gleby, dzięki czemu znacznie zmniejszono uŝywanie nawozów sztucznych. Technologia mieszania ich z odpadami komunalnymi i spalania wydaje się być najbardziej efektywną technologią w przypadku, gdy poziom metali cięŝkich nie pozwala na zawrócenie osadu do gleby. Odpady, czyli energia! Jak powyŝej pokazano, około 80 procent ciepła w szwedzkiej sieci ciepłowniczej, czyli 40 procent całego ciepła, pochodzi ze źródeł energii, które w wielu innych krajach świata nie są w ogóle wykorzystywane, lecz dosłownie marnowane. Często zamiast odzyskiwać energię z ciepłych, oczyszczonych ścieków przemysł nawet woli płacić kary za zrzucanie ich do rzek.

9 Ambasada Szwecji 9(12) Produkcja energii z w/w źródeł jest i ekonomiczna i opłacalna. Zmniejsza koszty produkcji i podwyŝsza konkurencyjność. Koszty są stosunkowo niskie i produkcja efektywna. Twierdzi się, Ŝe wartość odpadów odpowiada co najmniej wartości wytworzonej z nich energii. JuŜ niebawem Polska tak jak Szwecja będzie musiała wypełnić dyrektywę unijną zabraniającą składowania frakcji biologicznej, a potem reszty odpadów komunalnych na składowiskach. Odzysk materiałów do ponownego uŝycia, oddzielenie odpadów niebezpiecznych, produkcja biogazu z frakcji biologicznej oraz spalanie reszty odpadów komunalnych z wykorzystaniem komercyjnym wytworzonej energii poprzez jej sprzedaŝ do istniejącej sieci energetyczne i cieplnej wydaje się optymalnym rozwiązania tak dla Szwecji jak i Polski. Węgiel jest paliwem wyczerpywalnym. Trzeba nim mądrze gospodarować, na przykład sprzyjając zmianie podejścia do paliw i rozwojowi utylizacji paliw odnawialnych. Osiągnie się przez to wiele korzyści: - dłuŝszy czas moŝliwośi korzystania z zasobów węgla - częściowo zastąpi się go paliwami odnawialnymi, - sensowna praca dla rolników, czyli produkcja biopaliw i biogazu, - rozwiązanie problemu ekologicznego, czyli nieskładowanie dla następnych pokoleń wyprodukowanych przez nas odpadów, oraz - pomoc w powstrzymaniu zmian klimatycznych, tzn. zmniejszenie emisji dwutlenku węgla i metanu oraz uniknięcie kar unijnych. NiezaleŜność i bezpieczeństwo energetyczne dzięki odpadom Zmniejszający się na przestrzeni lat szwedzki import ropy naftowej oraz węgla uzupełniany był własną produkcją opartą na odpadach wytwarzanych w gospodarstwach domowych, w przemyśle i w rolnictwie. Zaopatrzenie w energię w Szwecji stało się bezpieczniejsze i bardziej niezaleŝne. I wzrost i mniejsze emisje W Szwecji udało się równocześnie osiągnąć wydawałoby się sprzeczne ze sobą parametry gospodarcze Od roku 1990 do 2007 udział odnawialnych źródeł energii w szwedzkim bilansie energetycznym wzrósł o ok. 79%. W tym samym czasie wzrost PKB wyniósł ok. 48%, natomiast emisje CO 2 spadły o około 9%.

10 Ambasada Szwecji 10(12) Pobudzenie lokalnych rynków pracy Bioenergia jest nie tylko tanim sposobem wytwarzania energii, ale równieŝ sposobem na pobudzenie lokalnych rynków pracy w pobliŝu wszystkich 570 szwedzkich elektrociepłowni, poniewaŝ tylko energia odnawialna jest energetyką lokalną. Elektryczna sieć dystrybucyjna Lokalna elektrociepłownia, która produkuje ciepło dla danego miasta, pokrywa równieŝ ok. 60% zapotrzebowania w energię elektryczną miasta przez cały rok. W czasie szczególnie zimnych dni moŝna pokryć aŝ % zapotrzebowania. W Polsce, gdzie zuŝycie energii elektrycznej na osobę na chwilę obecną jest o wiele mniejsze niŝ w Szwecji, ta relacja prawdopodobnie wygląda o wiele bardziej korzystnie czyli bliŝej 100% zapotrzebowania w energię elektryczną danego miasta. Znaczy to, Ŝe na obszarze odpowidającym kilku gminom polskim istnieje taki potencjał w paliwach odnawialnych jakie jest zapotrzebowanie na energię elektryczną na tym terenie. Energia elektryczna produkowana w rozproszeniu np. w lokalnych elektrociepłowniach zapewnia równomierne rozłoŝenie źródeł produkcji. Dzięki temu zmniejszy się zapotrzebowanie na kosztowne inwestycje w rozwój sieci przesyłowej i dystrybucyjnej, przy okazji zmniejszając straty przesyłu. Niebagatelnym jest równieŝ fakt, Ŝe obecne elektrownie kondensacyjne posiadają sprawność niewiele ponad 30 %. Energia elektryczna Szwecja i Polska produkują rocznie mniej więcej tyle samo energii elektrycznej (w Szwecji ok. 130 TWh w Polsce ok.160 TWh). W Szwecji w zaleŝności od pory roku i warunków hydrologicznych największy procentowo udział w dywersyfikacji źródeł ma albo energia nuklearna albo energia wodna. Średnio posiadają po ponad 45%, czyli w sumie ponad 90% udziału w dywersyfikacji źródeł energii elektrycznej. Pozostałe 10% uzupełniane jest przez biomasę, paliwa kopalne, wiatr, odpady komunalne, biogaz. Masowe stawianie na energię atomową spowodowało, Ŝe Szwecja nie rozbudowała innych moŝliwych źródeł energii elektrycznej. Potencjał rozwoju energii wiatrowej to ok. 30 TWh. Kogeneracja ciepła i prądu przy spalaniu biomasy i odpadów komunalnych to ok. 30 TWh. Produkcja energii elektrycznej z biogazu ok. 20 TWh.

11 Ambasada Szwecji 11(12) Przy tradycyjnej produkcji energii elektrycznej w elektrowniach atomowych generowane są bardzo wysokie straty. Ze zuŝytego paliwa teŝ tylko niewiele ponad 30 % zamieniane jest na energię elektryczną. Natomiast powstała odpadowa energia cieplna jest tracona w tradycyjnych chłodniach. W latach 70-ych budując szwedzkie reaktory atomowe wybrano alternatywę mało efektywną energetycznie. Szwedzkie reaktory atomowe powstały daleko od duŝych aglomeracji miejskich, co spowodowoło, Ŝe nakłady inwestycyjne w magistralną sieć cieplną wydawały się wtedy nieopłacalne. Gdyby szwedzkie reaktory były zbudowane dzisiaj, powstały by bliŝej duŝych aglomeracji i na pewno wykorzystano by ciepło odpadowe do ogrzewania miasta Sztokholm, Göteborg, Malmö/Lund a moŝe nawet Kopenhagi. W chwili obecnej firma Fortum chciałaby ogrzewać region helsiński ciepłem odpadowym z planowanego reaktora pod miastem Loviisa na wschód od Helsinek. Rozpatrując miejsca na energetykę atomową w Polsce warto byłoby wziąć pod uwagę właśnie bliskość duŝych aglomeracji z ich siecią cieplną i duŝymi potrzebami cieplnymi. Transport Szwecja wytyczyła sobie cel, Ŝe od roku 2030 będzie niezaleŝna od importu paliw transportowych poprzez przejście na paliwa odnawialne drugiej generacji. Szwecja robi wszystko, by samemu produkować odnawialne paliwa transportowe. Prawie kaŝda stacja benzynowa wyposaŝona jest w dystrybutory paliwa E85 czyli etanolu. Szwedzkie samochody produkowne są na podwójne paliwo tzn. bezołowiową benzynę i etanol. Ogromnym powodzeniem cieszą się samochody na paliwo gazowe CNG biogaz produkowany w większości z odpadów biologicznych czyli: z frakcji biologicznej odpadów komunalnych wydzielonej w bardzo prosty sposób u źródła, osadu z oczyszczalni ścieków i odpadów z przemysłu spoŝywczego, gorzelnianego i zwierzęcego. Nadmienić naleŝy Ŝe producentami silników na to paliwo dla koncernu VW jest fabryka pod Poznaniem. Wszystkie te samochody mają prawo do darmowego wjazdu do centrów miast i zwolnione są z normalnie bardzo wysokich opłat za parkowanie w miastach. Legislacja i opodatkowanie Dokonaliśmy tych zmian na przestrzeni 28 lat. W roku 1980 udział paliw kopalnych w produkcji ciepła wynosił podobnie jak dziś w Polsce 95%. Zmiany dokonaliśmy z własnej inicjatywy nie będąc członkiem Unii Europejskiej i w okresie gdy nikt nie myślał o efekcie cieplarnianym i na długo przed konferencją w Kyoto. NajwaŜniejszym narzędziem do osiągnięcia tych zmian była bardzo konsekwentna polityka legislacyjna. Rozpoczęto od opodatkowywania tego, co było energetycznie nieefektywne i ekologicznie niewłaściwe. Opłaty, które wprowadzono były następujące:

12 Ambasada Szwecji 12(12) U wytwórcy energii za: Brak skojarzenia, Spalanie paliw kopalnych, Emisje NO x, SO 2 Podatki płacone przez odbiorcę finalnego: Energetyczny, Za zamówioną moc, Za zuŝytą energię, Na promocję energii zielonej, VAT od całej sumy Mimo wszystkich opłat i podatków średnia cena energii elektrycznej oraz cieplnej nie jest wyŝsza niŝ w Polsce. Natomiast zuŝycie energii cieplnej na jednego mieszkańca w Szwecji jest o połowę niŝsze. MoŜliwe jest to nie tylko dzięki znacznie lepszej termoizolacji budynków, ale równieŝ dzięki systemowi opodatkowania, który zniechęca Szwedów do marnowania energii. Częsty nacisk społeczeństwa na polityków by stanowili prawo, które polepsza warunki Ŝycia, jednocześnie politycy mając poparcie społeczeństwa wymuszają na producentach proekologiczne rozwiązania. Koszty Pomimo, Ŝe szwedzka średnia pensja jest 3 razy wyŝsza od polskiej - ok euro na miesiąc w porównaniu z 800 euro na miesiąc - to cena za ciepło w sieci jest nominalnie tylko 2 razy wyŝsza niŝ w Polsce : euro/mwh w porównaniu z 30 euro/mwh (producenci ciepła w Polsce nie ponoszą kosztów za emisję CO 2 ). Odwrotnie jest w przypadku energii elektrycznej a mianowicie koszt płacony przez polskiego konsumenta za energię elektryczną jest o 50% wyŝszy ( 0,15 euro/kwh) w porównaniu ze szwedzkim ( 0,1 euro/kwh ) W Szwecji koszt energii cieplnej w koszcie czynszu za mieszkanie to ok. 15%, natomiast ok. 10% to koszt energii elektrycznej. Koszty produkcji energii elektrycznej w Szwecji (za KWh): Spalarnia odpadów komunalnych 7gr Elektrownia wodna 8gr Energia nuklearna 9gr Elektrownia wodna kondensacyjna 14gr Energia wiatrowa na lądzie 16gr Spalanie biomasy w skojarzeniu 23gr Energia wiatrowa na morzu 25gr