Wpływ członkostwa w UE na polską gospodarkę Raj utracony? Dr Główny ekonomista BPH PBK Warszawa, 24 października 2003
Efekty związane z członkostwem w UE dotyczą: L Oczekiwania ludzi i firm L Wpływ na wzrost gospodarczy, inwestycje, bezrobocie L Efekty sektorowe, korzyści w rolnictwie L Czy Polska będzie płatnikiem netto? L Wpływ na rating L Koszty wdrożenia dyrektyw środowiskowych L Wpływ na inwestycje L Sytuacja w finansach publicznych czyli raj utracony?
Co według Polaków przyniesie Polakom członkostwo w UE 80 70 60 50 40 30 20 10 0 10.3 58.7 Oszczędności 44.7 42.2 Bezrobocie 75.4 Ceny 2.2 25.5 20.2 16.9 18 19.4 Dochody W górę W doł Oprocentowanie depozytów 42.2 Oprocentowanie kredytów 49.3 17.2 Podatki 21.2 39.5 Złoty Źródło: PBS, BPH PBK
Jak firmy oceniają wpływ członkostwa w UE Obecna pozycja Mocne strony Lokalne firmy lepiej znają potrzeby konsumenta, znajomość lokalnych marek, znaczna poprawa jakości wyrobów, dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej i relatywnie niskie koszty pracy, wszystkie badane firmy mają status produktów zgodny z acquis Przyszłe trendy Szanse Pewne możliwości dalszego rozwoju eksportu, wzrost wymagań konsumentów na rynkach krajowych i w byłych republikach radzieckich, szybki wzrost gospodarczy zwiększy siłę nabywczą konsumentów i wzrośnie popyt na produkty klasy premium Słabe strony Wysoki koszt wejścia na rynki unijne jest istotną barierą (n.p. Stworzenia rozpoznawalnej marki, budowa sieci dystrybucji) Zagrożenia Zwiększona konkurencja na krajowym rynku ze strony unijnych eksporterów i nowych inwestycji na skutek spadku premii za ryzyko, nowa taryfa celna, aprecjacja walut lokalnych wynikająca z perspektyw wejścia do strefy euro obniży ceny w imporcie import i podroży eksport Źródło: PriceWaterhouseCoopers
Wejście do UE a wzrost gospodarczy PKB - różnica procentowa w porównaniu ze scenariuszem pozostania poza UE (model Hermin) Stopa bezrobocia - różnica w porównaniu ze scenariuszem pozostania poza UE (model Hermin) PKB - różnica procentowa w porównaniu ze scenariuszem pozostania poza UE (model W. Orłowski) Stopa bezrobocia - różnica w porównaniu ze scenariuszem pozostania poza UE (model W.Orłowski) Inwestycje - różnica procentowa w porównaniu ze scenariuszem pozostania poza UE (model W.Orłowski) ROK 2003 0 0 0.4 0 0.5 2004 0.22-0.14 1.1 0.3 4.9 2005 1.13-0.71 2.1 0.6 11.9 2006 2.51-1.48 3.3 0.1 17.6 2007 4.57-2.52 4.1-0.2 19.4 2008 5.66-2.73 4.6-0.6 21.1 2009 6.3-2.8 5.1-1.1 22.1 2010 6.85-2.8 5.6-1.6 23.3 2011 7.43-2.88 6.5-2.2 24.9 2012 8.04-2.95 7.7-3 26.8 2013 8.67-3.02 9.4-3.8 29.5 2014 8.99-2.88 11.6-4.7 33.1 2015 9.22-2.7 Źródło: Bradley, Zaleski (2003), Orłowski (2003)
Trzy szoki i efekty makroekonomiczne Efekty makroekonomiczne: PKB (%) Konsumpcja (%) Terms of trade (%) Przyjęcie zewnętrznej taryfy unijnej Węgry 1.9 2.6 1.1 Polska 4.3 3.6-0.9 CEE5 1 0.9-0.3 EU15 0 0 0 Wejście do współnego rynku Węgry 9 13.8 7.1 Polska 5.8 9 6.9 CEE5 3.4 8.2 6.7 EU15 0.1 0.2 0.6 Ekonomiczne efekty migracji ludności Węgry -1.3-1 0.2 Polska -1.4-1.1 0.3 CEE5-2.3-1.8 0.4 EU15 0.6 0.5-0.1 Źródło: Lejour (2001)
Efekty sektorowe poszerzenia UE Przyjęcie wspólnej taryfy celnej Dostęp do jednolitego rynku Branża Węgry Polska Niemcy Węgry Polska Niemcy Rolnictwo 15.7-0.4 0 2.7 0.6-0.4 Surowce -4.4-2 0.2-10.8-8.9 0.2 Przetwórstwo żywności 56.2 29.9-1.8 34.8 34-2.6 Tekstylia i skóry -7.8-1.2-0.4 34 47 3.7 Minerały niemetaliczne -4.1-0.5 0.2-2.3-6.6-0.4 Produkty energochłonne -2-0.8 0.2-5.4-4 0.6 Pozostała działalność przetw. -4.6 1.8 0 7.1-2.9 0.8 Metale -3.7-3 0.2 2.6-11.7 0.9 Wyroby z metali -6.8-1.7 0.1-2.3-3.3 0.3 Maszyny i urządzenia -3.5-1.4 0.2 22.9-4.5 1 Sprzet elektroniczny -0.9-0.7 0.1 70.3 27.5-0.3 Urządzenia do transportu -1.8 0.5 0 68.2 29.3-0.4 Usługi handlowe 1.1 2.7 0 7.8 7.2 0.1 Trasnport i komunikacja -0.4 1.4 0.2 2.1 0.7 0.5 Usługi finansowe 0.0 1.5 0 1.7 0.3 0.2 Pozostałe usługi 0.7 1.7 0 6.1 4 0.2 Źródło: Lejour (2001)
Rolnicy skorzystają nie tylko na dopłatach bezpośrednich Ceny interwencyjne w zł za 100 kg, po kursie 4.00 zł/euro Produkt Polska Unia Europejska % zmiana Masło 820 1312.8 60.1 Mleko w proszku 570.96 822.08 44.0 Pszenica 44 40.52-7.9 Żyto 32.52 40.52 24.6 Półtusze wieprzowe 1.53 6.2 305.2 Cukier 180 252.8 40.4 Skrobia ziemniaczna 14.4 71.2 394.4 Źródło: UKIE (2003)
W długim okresie napłyną znaczne środki finansowe Szacunki przepływu środków mln euro, ceny bieżące 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Total Kontrybucja Polski do budżetu UE 1846 2854 3022 3255 3782 3752 3996 4312 4571 5018 36408 Płatności z budżetu UE dla Polski 3212 5775 6292 10157 12661 14959 15962 17340 18652 19859 124869 Pozycja netto polskiego budżetu 1366 2921 3270 6902 8879 11207 11966 13028 14081 14841 88461 Minimalne wymagane współfinansowanie 566 875 980 2050 2575 3002 3091 3266 3430 3576 23411 Całkowita presja fiskalna 2412 3729 4002 5305 6357 6754 7087 7578 8001 8594 59819 Źródło: Samecki (2003)
Agencje ratingowe mogą poprawić ratingi,, ale... Ratingi długoterminowe Waluta obca Waluta krajowa Bułgaria BB- BB Cypr A+ AA Republika Czech BBB+ AA Estonia A- A+ Węgry A- A+ Łotwa BBB+ A Litwa BBB- BBB+ Malta A AA- Polska BBB+ A+ Rumunia B+ BB- Słowacja BB+ BBB+ Słowenia A AA Źródło: Fitch (2002)
Środki unijne obniżą koszty wdrożenia dyrektyw środowis. Ceny hipotetyczne (dostawa wody, odprowadzenie ścieków w miastach), stałe ceny 2001, w zł/m3 Bez finasowania UE Z finansowaniem UE 2001 4.51 4.51 2002 4.77 4.64 2003 5.04 4.78 2004 5.33 4.92 2005 5.63 5.07 2006 5.95 5.22 2007 6.29 5.37 2008 6.65 5.53 2009 7.03 5.69 2010 7.44 5.86 2011 7.86 6.03 2012 8.31 6.21 2013 8.78 6.39 2014 9.29 6.58 2015 9.82 6.77 Źródło: Berbeka, Berbeka (2003)
Wzrost inwestycji kosztem krajów kohezyjnych Bezpośrednie inwestycje zagraniczne, zasób względem PKB, 1992-2001 (%) Skumowana stopa wzrostu w latach 1992-2001 (%) 1992 1999 2001 Zasób FDI / PKB Zasób FDI Unia Europejska 10.3 20.7 33.6 14 14.1 Austria 5.9 11.2 18.2 13.4 13.3 Belgia&Luksemburg 31.4 68.6-11.8 22.8 Dania 9.8 23.7 39.9 16.9 18.1 Finlandia 3.4 14.3 21.7 22.9 24.4 Francja 9.5 17 23.8 10.8 10.4 Niemcy 6.4 14.2 26 16.8 15.6 Grecja 10.2 12.6 12 1.9 3.7 Irlandia 11.6 43.2 72.1 22.5 31.9 Włochy 3.9 9.2 9.9 10.8 9.3 Holandia 22.3 48.2 74.4 14.3 16.1 Portugalia 15.2 20.4 29.7 7.7 9.1 Hiszpania 17.3 19.4 27.2 5.2 4.8 Szwecja 5.5 30.2 38.7 24.2 21.5 Wielka Brytania 16.1 26.4 34.9 8.9 12.4 Kreaje EŚiW 5 22.4 30.1 22.1 31.4 Bułgaria 2.4 17.4 30.9 32.6 38.2 Republika Czech 9.7 32.1 47.6 19.3 28.1 Estonia 5.8 47.6 58 29.1 47.4 Wegry 9.2 40.2 45.6 19.5 23.9 Łotwa 13.2 27 29.7 9.4 32.1 Litwa 5.6 19.3 22.2 16.7 43 Polska 1.6 16.8 23.5 34.6 46.4 Rumunia 5.4 15.5 19.3 15.1 23.5 Słowacja 2.3 14.6 30.6 33.4 41.5 Słowenia 6.7 13.2 17.3 11.1 16.2 Źródło: Martin (2003)
Dług publiczny przekroczy 55% PKB... PKB %r/r Deficyt rządowy 2004 2.5 3 4.5 5 5.5 6 6.5 PLN45.5 mld EUR 3.5 53.7 53.5 52.7 52.5 52.2 52.0 51.7 /PLN 3.75 54.6 54.3 53.6 53.3 53.1 52.8 52.6 4 55.4 55.1 54.4 54.1 53.9 53.6 53.4 4.2 56.1 55.8 55.1 54.8 54.6 54.3 54.1 4.3 56.4 56.1 55.4 55.1 54.9 54.6 54.4 4.5 57.1 56.8 56.1 55.8 55.6 55.3 55.1 4.75 57.9 57.6 56.9 56.6 56.4 56.1 55.9 5 58.7 58.5 57.7 57.5 57.2 57.0 56.7 5.5 60.4 60.1 59.4 59.1 58.9 58.6 58.4 Źródło: Ministerstwo finansów, BPH PBK
Dług publiczny przekroczy 60% PKB, co wtedy... Szacunki długu publicznego do PKB przy niezmienionej polityce fiskalnej 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Zakładany wzrost PKB 1 1.4 2.6 4.1 5.3 5.3 5.3 5.3 4.3 4.3 4.3 4.3 4.3 4.3 4.3 4.3 Zakładana realna stopa procent. długu rządowego 1.5 5.2 5.4 4 3.1 3.2 3 3 3.1 3.1 3.1 3.1 3.1 3.1 3.1 3.1 Wpływy z prywatyzacji (%PKB) 0.9 0.3 0.6 1.1 1 0.8 0.5 0.3 0 0 0 0 0 0 0 0 Dług publiczny / PKB % 42 48 52 56 58 60 63 65 66 68 69 70 70 69 68 67 Źródło: MFW (2003)
Czy jesteśmy wiarygodni... Strategia z września 2002 2003 2004 2005 2006 PKB %r/r 3.5 4.9 5.2 N/A Deficyt budżetowy mld złotych 38.7 32.7-37.6 26.8-35.8 N/A Wpływy z prywatyzacji, mld złotych 7.4 5.0-6.6 5.0-6.6 N/A Kurs EUR-PLN 4.12 4.23-4.38 4.23-4.38 N/A Dlug publiczny, % PKB 52.5 52.7-54.2 51.2-54 N/A Strategia z września 2003 2003 2004 2005 2006 PKB %r/r 3.5 5 5 5.6 Deficyt budżetowy mld złotych * 38.7 57 51 45.5 Wpływy z prywatyzacji, mld złotych 4.8 7 7 7 Kurs EUR-PLN 4.3 4.25 4.2 4.2 Dlug publiczny, % PKB 51.5 54.8 59.3 59.5 *oficialne plany deficytu zostały powiększone o transfery do OFE aby uzyskać porównywalność z danymi za poprzednie lata Źródło: Ministerstwo finansów, BPH PBK (2003)
Członkostwo w UE, raj utracony? L Decyzje z najbliższych miesiącach będą miały wpływ na lata, a może i dekady L Konieczność poparcia i pogłębienia planu Hausnera, uwzględnienie oszczędności już w budżecie w 2004r L Plan Hausnera wdrożony w całości nie wystarczy aby zatrzymać dług publiczny poniżej 60% PKB L Jeżeli scenariusz pozytywny nie zostanie zrealizowany wówczas mamy do wybory dwa inne: Utrata korzyści z członkostwa w UE w latach 2004-2010 Zmiana konstytucji i odsunięcie w czasie wejścia do strefy euro, czyli utrata korzyści z przyjęcia wspólnej waluty L Jeszcze jest szansa, trzeba zmienić budżet na 2004 rok, decyzja należy do polityków