Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki.

Strona 1

Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Publikację przygotowała: Agnieszka Górniak Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej ul. Basztowa 22, 31 156 Kraków Adres do korespondencji: 30 552 Kraków, ul. Wielicka 72 (012) 63 03 368, (012) 63 03 558 e-mail: gospodarka@umwm.pl www.mog.malopolska.pl Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2014. Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane z podaniem źródła. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. Strona 2

O RAPORCIE Niniejszy raport jest diagnozą sytuacji w handlu zagranicznym w Polsce i w poszczególnych województwach w 2012 roku. Handel międzynarodowy jest istotnym czynnikiem, który wpływa na rozwój gospodarczy kraju i regionu, a siła eksportowa województw jest różna. Śledzenie poziomu wymiany, trendów oraz analiza miar charakteryzujących handel zagraniczny są istotne, jeśli region chce efektywnie wspierać eksporterów i tym samym stymulować swój rozwój. Małopolskie Obserwatorium Gospodarki od kilku lat prowadzi systematyczne badania w obszarze wymiany międzynarodowej na poziomie regionów; takie analizy nie są w Polsce prowadzone na szerszą skalę. Wartość raportu wynika z faktu, że Główny Urząd Statystyczny prezentuje statystyki handlu tylko na poziomie krajowym. W raporcie szczególną uwagę poświęcono Małopolsce. Opracowanie prezentuje wybrane aspekty handlu zagranicznego Małopolski na tle pozostałych województw, a także zawiera pogłębioną analizę wymiany handlowej. Strona 3

Lista skrótów użytych w opracowaniu B&R CN GUS ICT MOG MŚP PAIiIZ PARP PKB PKD POIG Badania i rozwój Combined Nomenclature nomenklatura scalona Główny Urząd Statystyczny Information and Communication Technologies Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Małe i średnie przedsiębiorstwa Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Produkt Krajowy Brutto Polska Klasyfikacja Działalności wg GUS Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka UMWM Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Zespół Małopolskiego Obserwatorium Gospodarki dziękuje Izbie Celnej w Warszawie oraz Ministerstwu Finansów za udostępnienie danych statystycznych dotyczących wymiany handlowej. W raporcie zamiennie używane są określenia: województwo małopolskie i Małopolska. Termin region o ile nie zaznaczono wyraźnie inaczej odnosi się do danego województwa w jego obecnych granicach. Strona 4

Spis treści Wstęp Handel zagraniczny Małopolski na tle Polski... 6 1. Eksport... 10 1.1. Porównanie siły eksportowej polskich województw... 10 1.2. Kontrybucja województw do krajowego eksportu... 11 1.3. Podstawowe miary handlu zagranicznego... 12 1.3.1. Relacja wartości eksportu do PKB... 12 1.3.2. Wskaźniki udziału eksportu do udziału w PKB Polski... 13 1.3.3. Wskaźniki udziału eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu... 14 1.4. Wartość eksportu per capita w polskich regionach... 15 2. Struktura towarowa polskiego i małopolskiego eksportu... 18 2.1. Zaawansowanie technologiczne sektorów zaangażowanych w wymianę handlową na poziomie międzynarodowym... 23 3. Kierunki eksportu... 26 3.1. Małopolski eksport... 29 4. Import... 33 4.1. Porównanie wielkości importu na poziomie województw... 33 4.2. Import per capita... 35 5. Struktura towarowa importu... 37 6. Źródła importu do województw... 40 7. Saldo handlu zagranicznego Polski i Małopolski... 44 7.1.1. Salda handlu zagranicznego według grup towarowych i partnerów handlowych... 46 8. Podmioty eksportujące i importujące w Polsce i województwach... 49 9. Najważniejsze grupy eksportowanych i importowanych towarów szczegółowa analiza dla Małopolski... 51 9.1. Eksport... 51 9.1.1. Filary małopolskiego eksportu... 54 9.2. Import... 55 9.2.1. Najważniejsze towary importowane do Małopolski... 55 10. Źródła danych i ogólne informacje o badaniu... 57 11. Spis rysunków i tabel... 58 12. Aneks nr 1... 60 Strona 5

Wstęp Handel zagraniczny Małopolski na tle Polski Eksport Wartość obrotów eksportu w Polsce systematycznie rosła od 2005 aż do 2008 roku, w którym osiągnęła wartość 114,4 mld euro. Jednak w 2009 roku miało miejsce odwrócenie dotychczasowego trendu wzrostowego, spowodowane głównie osłabieniem koniunktury gospodarczej u głównych partnerów handlowych, i jego wartość osiągnęła wówczas 96,7 mld euro (spadek r/r o 15%). Po tym załamaniu, w 2010 roku polscy eksporterzy zintensyfikowali kontakty handlowe z zagranicą i udało im się odrobić spadek o 22,4% oraz przebić wartość eksportu z 2008 roku, osiągając 118,3 mld euro. Lata 2011 2012 to kontynuacja tendencji wzrostowej w polskim eksporcie. W 2011 roku wzrost wyniósł 14,2%, a wartość wywozu 135,2 mld euro. W roku 2012 roku dynamika wzrostu wyhamowała do 5%, a wartość eksportu wzrosła do 141,9 mld euro. W tym samym czasie podobnym zmianom ulegał małopolski eksport. Począwszy od 2005 roku eksport w Małopolsce systematycznie rósł aż do 2008 roku, w którym osiągnął wartość blisko 6,4 mld euro. W 2009 roku nastąpiło jednak jego załamanie w ujęciu wartościowym spadek r/r wyniósł 28%. W 2010 roku wartość małopolskiego eksportu ponownie wzrosła i cały rok zamknął się dla województwa wynikiem 5,7 mld euro. To, czego nie udało się odrobić małopolskim eksporterom w 2010 roku, udało się osiągnąć w 2011 roku, kiedy to wzrost wywozu wyniósł 20,5%, osiągając wartość 6,8 mld euro i przekraczając tym samym wartość z 2008 roku o 8%. Rok 2012 to kontynuacja wzrostu w małopolskim eksporcie rósł on w tym samym tempie, co ogólnokrajowy, czyli 5%, a jego wartość osiągnęła 7,2 mld euro. Import Wartość polskiego importu, podobnie jak eksportu, systematycznie rosła aż do 2008 roku, kiedy wyniosła 140,1 mld euro. Przywóz towarów zza granicy podobnie jak eksport nie oparł się osłabieniu gospodarczemu, i w 2009 roku odnotował silny, 25% spadek. Rok 2010 był okresem ponownego wzrostu 131,2 mld euro (wzrost o 24%) jednak nie udało się przebić wartości z 2008 roku, podobnie jak w przypadku eksportu. Rok 2011 został zamknięty wartością 150,3 mld euro wzrost o 14,5% względem 2010 roku oraz o 7,3% względem 2008 roku. W 2012 roku import wzrósł o 1% względem 2011 roku i osiągnął wartość 151,8 mld euro. W okresie 2005 2008 wartość małopolskiego importu rosła w średniorocznym tempie 9%, w 2008 roku wyniosła 7,6 mld euro. Spadek odnotowany w 2009 roku względem 2008 roku wyniósł 31%. W 2010 roku kontakty handlowe ponownie się ożywiły, jednak odbicie nie było na tyle silne, żeby zrekompensować wcześniejsze załamanie importu: wartość importu do Małopolski wyniosła 6,5 mld euro i była niższa niż w 2007 roku. Stratę z nawiązką udało się małopolskim przedsiębiorcom odrobić w 2011 roku wówczas wartość importu do województwa małopolskiego wyniosła 7,8 mld euro, co stanowiło wzrost o 20,2% względem 2010 roku. W 2012 roku po raz pierwszy miała miejsce sytuacja, gdy wzrostowej dynamice eksportu towarzyszyła spadkowa tendencja w imporcie spadek wyniósł 2%, a małopolski import osiągnął wartość 7,7 mld euro. Strona 6

6,4 7,6 4,6 5,2 5,7 6,5 6,8 7,8 7,2 7,7 96,7 105,8 114,4 118,3 131,2 140,1 135,2 150,3 141,9 151,8 Rysunek 1. Wartość eksportu i importu w Polsce i Małopolsce w latach 2008 2012 (w mld euro) 160 140 120 100 80 60 40 Małopolska eksport Małopolska import Polska eksport Polska import 20 0 2008 2009 2010 2011 2012 W latach 2005 2008 wkład Małopolski w wartość krajowego eksportu zbliżał się do granicy 6% (5,6 5,9%), jednak w latach 2009 2010 spadł do poziomu 4,8%. Małopolski wkład w krajowy import w latach 2005 2008 oscylował wokół 5%, najwyższa kontrybucja małopolskiego importu miała miejsce w 2007 roku: 5,6%. W latach 2009 2010 wkład stopniał do 4,9 5,0%. W 2011 roku udział Małopolski w krajowym eksporcie i imporcie zaczął ponownie wzrastać. Eksport osiągnął 5,1%, a import 5,2%; były to pierwsze wzrosty od 4 lat, zatem województwo zaczęło odrabiać straty do regionów, które przodują w eksporcie i imporcie. Rok 2012 to okres stabilizacji, kiedy udział małopolskiego eksportu pozostał na poziomie 5,1%, a importu stopniał o 0,1% i tym samym wkład regionu w wartość krajowego importu zrównał się z wkładem w eksport. Rysunek 2. Udział Małopolski w eksporcie i imporcie krajowym w latach 2008 2012 (w %) 5,8% 5,6% 5,4% 5,2% 5,0% 4,8% 4,6% 4,4% 4,2% 5,4% eksport import 5,2% 5,6% 5,1% 5,0% 4,9% 5,1% 5,1% 4,8% 4,8% 2008 2009 2010 2011 2012 Przyglądając się zmianom dynamiki eksportu i importu Małopolski na tle Polski w latach 2009 2011 należy zwrócić uwagę na silniejsze spadki odnotowane w Małopolsce niż ogólnie w kraju. Siła odrobienia strat spowodowanych kryzysem gospodarczym i finansowym w 2010 roku była mniej Strona 7

więcej podobna. Natomiast w 2011 roku przyrost zarówno eksportu, jak i importu, w Małopolsce znacznie przewyższał dane uśrednione dla Polski; był to rok odrabiania strat w kontrybucji do krajowego eksportu i importu, powstałych w ostatnich latach. Rok 2012 to ponowne zrównanie się dynamiki krajowego i małopolskiego eksportu, import na poziomie kraju odnotował nieznaczny 1% wzrost. Rysunek 3. Dynamika wartości eksportu i importu Polska i Małopolska lata 2009 2012 (w %) 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% 24% 26% 22% 23% 18% 21% 20% 14% 15% 12% 14% 7% 5% 5% 1% eksport Polska -15% import Polska -25% eksport Małopolska -28% -31% import Małopolska 2008 2009 2010 2011 2012-2% Strona 8

port Strona 9

Mazowieckie Śląskie Dolnośląskie Wielkopolskie Pomorskie Małopolskie Łódzkie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Podkarpackie Lubuskie Warmińskomazurskie Lubelskie Opolskie Podlaskie Świętokrzyskie Niesklasyfikowane 4 409 4 800 4 202 4 443 4 303 4 201 4 006 4 068 3 913 3 710 2 452 2 606 2 142 2 302 2 103 2 168 1 348 1 630 1 446 1 626 8 562 9 592 6 844 7 186 16 008 16 572 13 901 14 665 20 243 22 133 21 577 20 321 17 696 19 891 1. Eksport 1.1. Porównanie siły eksportowej polskich województw Najwyższy udział w krajowym eksporcie mają niezmiennie od kilku lat województwa: śląskie, mazowieckie, dolnośląskie i wielkopolskie w każdym z nich wartość eksportu w 2012 roku przekroczyła 14,5 mld euro, w dwóch z nich śląskim i mazowieckim wartość 20 mld euro. Pierwszy raz od 2006 roku Mazowszu udało się wyprzedzić Śląsk, należący do grupy województw odnotowujących ujemną dynamikę w eksporcie. W 2011 i 2012 wyższy o 25% niż w Małopolsce był także eksport w województwie pomorskim; od kilku lat zajmuje ono 5. lokatę pod względem wartości wywozu i systematycznie powiększa przewagę nad Małopolską. W Małopolsce, która niezmiennie zajmuje 6. pozycję w rankingu województw, eksport ukształtował się na poziomie 7,19 mld euro. Rysunek 4. Wartość eksportu polskich województw w latach 2011 i 2012 (w mln euro) 25 000 20 000 2011 2012 15 000 10 000 5 000 0 Średni wzrost eksportu w 2012 roku wyniósł w Polsce 5% i był on o około 9% niższy względem roku 2011. Kujawsko-pomorskie jest jedynym regionem, które odnotowało wyższą dynamikę względem 2011 roku. Region podlaski utrzymał wartość dynamiki na tym samym poziomie, jednocześnie odnotowując najsilniejszy wzrost wartości wywozu towarów i usług (21%). W 8 województwach dynamika była wyższa od średniego ogólnopolskiego wzrostu, w 3 regionach, w tym w Małopolsce, była równa średniej ogólnopolskiej dynamice (5%). W 6 województwach dynamika osiągnęła wartość poniżej średniej krajowej, w tym w 3 była ujemna. Najniższy ujemny przyrost wartości eksportu i najsilniejszy spadek dynamiki (-6%) odnotowano w województwie śląskim, które należy do liderów polskiego eksportu, a także od kilku lat charakteryzuje się najwyższą wartością wywozu spośród wszystkich regionów. Lubuskie i zachodniopomorskie także należą do regionów z bardzo silnym spadkiem dynamiki (odpowiednio -5% i -2%). Wśród województw, które odnotowały niższą dynamikę od ogólnopolskiej, znalazły się także dolnośląskie (4%), opolskie (3%) i podkarpackie (2%). Strona 10

Podlaskie Świętokrzyskie Pomorskie Mazowieckie Łódzkie Lubelskie Warmińsko-mazurskie Kujawsko-pomorskie Wielkopolskie Polska Małopolskie Dolnośląskie Opolskie Podkarpackie Zachodniopomorskie Lubuskie Śląskie Niesklasyfikowane -2% -5% -6% 2% 4% 3% 2% 5% 9% 9% 8% 6% 6% 5% 5% 5% 14% 12% 12% 12% 10% 15% 16% 14% 13% 12% 15% 18% 21% 21% 20% 21% 21% 21% 28% 24% Warto zwrócić uwagę na ponowny istotny wzrost dynamiki wartości eksportu dla kategorii Niesklasyfikowane, w przypadku której w okresie kryzysu gospodarczego miało miejsce znaczne wyhamowanie wzrostu wartości; jest to o tyle istotne, że w ostatnich latach dynamika tej kategorii silnie wzrastała. Rysunek 5. Dynamika wartości eksportu polskich województw w latach 2010 2011 (w %) 30% 2011 2012 średnia dynamika w 2012 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% 1.2. Kontrybucja województw do krajowego eksportu Generalnie w przypadku kontrybucji regionów do wywozu ogółem w ostatnim roku nie zaszły istotne zmiany. Szóstka liderów polskiego eksportu odpowiada w dalszym ciągu za sprzedaż ok. 64% polskich towarów i usług, pozostałe 10 województw wyeksportowało ok. 22% z ogólnej sumy 1. Jednak w przypadku tej drugiej grupy regionów ich udział systematycznie spada w 2008 roku ich kontrybucja wynosiła 25,4%. W 2012 roku względem 2011 roku dwa województwa, mazowieckie i pomorskie, oraz kategoria Niesklasyfikowane, zwiększyły wkład w tworzenie krajowego eksportu; wzrost odpowiednio o 0,6 i 0,5 punktu procentowego (p.p.). Jedynym regionem, w którym kontrybucja zmalała, jest lider polskich regionów w zakresie wywozu województwo śląskie, które odnotowało spadek kontrybucji o 1,7 p.p. W pozostałych 13 województwach udział pozostał właściwie na tym samym poziomie. Należy nadmienić, że rzeczywisty udział Małopolski w krajowym eksporcie najprawdopodobniej jest wyższy ze względu na fakt eksportu nieprzypisywanego żadnemu województwu 2. 1 Udział wywozu, którego nie można było zaklasyfikować do żadnego z województw, wyniósł ok. 14%. 2 Jest to wynikiem aktywności zagranicznej firm działających w Polsce na poziomie ponadwojewódzkim: w 2005 roku stanowiła ona niespełna 4% krajowego wywozu towarów i usług, w 2010 roku już 14,3%, natomiast w 2011 wprawdzie spadła o 1,2%, jednak w dalszym ciągu jej udział jest znaczny 13,1%. Ponieważ nie można ustalić, jaka część tego Strona 11

Mazowieckie Śląskie Dolnośląskie Wielkopolskie Pomorskie Małopolskie Łódzkie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Podkarpackie Lubuskie Warmińsko-mazurskie Lubelskie Opolskie Podlaskie Świętokrzyskie Nieklasyfikowane 3,3% 3,4% 3,1% 3,1% 3,2% 3,0% 3,0% 2,9% 2,9% 2,6% 1,8% 1,8% 1,6% 1,6% 1,6% 1,5% 1,0% 1,1% 1,1% 1,1% 5,1% 5,1% 6,3% 6,8% 11,8% 11,7% 10,3% 10,3% 15,0% 15,6% 16,0% 14,3% 13,1% 14,0% Rysunek 6. Udział województw w generowaniu krajowego eksportu w latach 2011 i 2012 (w %) 18% kontrybucja 2011 kontrybucja 2012 15% 12% 9% 6% 3% 0% 1.3. Podstawowe miary handlu zagranicznego 1.3.1. Relacja wartości eksportu do PKB Zdolność do zwiększania sprzedaży produktów za granicę jest w dalszym ciągu zróżnicowana. Jeden ze wskaźników opisujących potencjał eksportowy regionu można uzyskać porównując eksport do produktu krajowego brutto (PKB). Wskaźnik obrazujący relację wartości wypracowanego w regionach eksportu do wygenerowanego produktu krajowego brutto jest jedną z miar obrazujących stopień zaangażowania województw w sprzedaż za granicę. Rysunek 7. Relacja wartości eksportu do produktu krajowego brutto (PKB) w latach 2009 i 2010 (w %) eksportu przypada firmom małopolskim, powiększa się niepewność co do faktycznego udziału województwa w polskim handlu zagranicznym. Uzasadnione jest zatem przypuszczenie, że wartość małopolskiego eksportu jest zaniżona. Strona 12

Dolnośląskie Lubuskie Śląskie Pomorskie Wielkopolskie Polska Zachodniopomorskie Podkarpackie Opolskie Kujawsko-Pomorskie Małopolskie Mazowieckie Warmińsko-Mazurskie Łódzkie Podlaskie Świętokrzyskie Lubelskie 47,7% 49,9% 44,8% 47,6% 40,8% 44,4% 33,6% 40,5% 36,4% 39,9% 33,4% 36,2% 26,7% 30,5% 25,1% 28,7% 24,6% 26,6% 25,7% 25,1% 21,8% 24,5% 22,3% 24,3% 20,9% 24,1% 16,9% 19,3% 13,8% 16,1% 14,1% 15,6% 12,8% 15,0% 60% 50% 2010 2011 40% 30% 20% 10% 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej oraz danych GUS. Największe znaczenie eksport ma w województwach zachodniej Polski oraz śląskim i pomorskim: w 2011 roku poziom 40% przekroczyły województwa lubuskie, dolnośląskie, śląskie i pomorskie, a wielkopolskie osiągnęło wynik tylko nieznacznie niższy od tego poziomu (39,9%). W przypadku województwa pomorskiego miał miejsce najwyższy wzrost udziału względem 2010 roku o 7 p.p. W Małopolsce w 2011 roku wartość eksportu stanowiła 24,5% wartości PKB i wzrosła względem 2010 roku o prawie 3 p.p. Relacja wartości eksportu do poziomu produktu krajowego brutto od lat jest w Małopolsce relatywnie niska, wypada dużo poniżej średniej krajowej; podobna sytuacja ma miejsce w przypadku województwa mazowieckiego. Zdecydowanie najmniejsze zaangażowanie w działalność eksportową prezentują województwa z Polski wschodniej: świętokrzyskie, lubelskie i podlaskie. 1.3.2. Wskaźniki udziału eksportu do udziału w PKB Polski Znaczenie eksportu dla danego regionu opisuje relacja udziału województwa w krajowym eksporcie do udziału w PKB Polski. Ten wskaźnik ilustruje o ile więcej dany region wnosi do ogólnego eksportu niż do krajowego PKB. Rysunek 8. Wskaźnik udziału w eksporcie do udziału w tworzeniu PKB dla lat 2009 2011 Strona 13

Dolnośląskie Lubuskie Śląskie Pomorskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Podkarpackie Opolskie Kujawsko-Pomorskie Małopolskie Mazowieckie Warmińsko-Mazurskie Łódzkie Podlaskie Świętokrzyskie Lubelskie 1,6 1,4 1,2 1,4 1,3 1,2 1,1 1,1 2009 2010 2011 1,0 0,8 0,6 0,4 0,8 0,8 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,5 0,4 0,4 0,4 0,2 0,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej oraz danych GUS. Na podstawie wskaźnika można stwierdzić, że trwały proeksportowy charakter mają gospodarki województw dolnośląskiego, lubuskiego, śląskiego, wielkopolskiego i pomorskiego mimo załamania eksportu w 2009 roku ich udział w jego tworzeniu nadal przewyższał udział w PKB. Zaangażowanie województwa dolnośląskiego w eksport zarówno w 2009, 2010, jak i 2011 roku, o 40% przewyższa zaangażowanie w tworzenie PKB. W wypadku lubuskiego w 2010 roku nastąpił spadek wskaźnika o około 10%, natomiast i tak udział w eksporcie przewyższał udział w PKB o około 30%; tendencja ta utrzymała się także w 2012 roku. Pozostałe województwa zdają się być w większym stopniu nakierowane na zaspokajanie popytu wewnętrznego dotyczy to także województwa małopolskiego, którego siła eksportowa pozostaje od 2009 roku na niezmienionym poziomie. Analizując wkład regionów w tworzenie krajowego eksportu należy wskazać na systematycznie pogłębiającą się geograficzną koncentrację eksportowej sprzedaży w regionach najintensywniej eksportujących. 1.3.3. Wskaźniki udziału eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu Wskaźnikiem obrazującym stopień otwartości gospodarki regionu na współpracę z zagranicą jest relacja wartości regionalnego eksportu do wartości produkcji sprzedanej przemysłu. Wskaźnik ten pokazuje także stopień otwartości regionalnych gospodarek na współpracę międzynarodową. Rysunek 9. Udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu w latach 2010 2011 (w %) Strona 14

48,0% 48,6% 46,3% 47,3% 42,9% 46,3% 42,3% 44,8% 41,1% 42,5% 39,9% 41,4% 35,9% 37,5% 36,6% 37,1% 35,4% 36,2% 36,9% 34,7% 28,1% 30,6% 26,6% 28,7% 26,4% 27,7% 24,3% 24,5% 64,1% 65,2% 57,8% 62,2% 56,6% 53,8% 70% 2010 2011 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Izby Celnej oraz danych GUS 3. W 2012 roku eksport stanowił ponad 60% wartości produkcji sprzedanej w dwóch zachodnich województwach Polski dolnośląskim i lubuskim. W obu przypadkach nastąpił wzrost wartości wskaźnika: dla pierwszego regionu o 0,9 p.p., natomiast lubuskie odnotowało najwyższy wzrost spośród polskich regionów ok. 4,2 p.p. Na ponadprzeciętnym poziomie wskaźnik kształtuje się także w województwie zachodniopomorskim, co wydaje się zrozumiałe ze względu na położenie geograficzne i bezpośrednią bliskość rynku niemieckiego. Także ta miara potwierdza silniejszą zależność małopolskiej gospodarki od popytu wewnętrznego niż od zagranicznego zapotrzebowania na towary udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu w 2009 roku nieznacznie przekraczał poziom jednej trzeciej i zdecydowanie odbiegał od krajowej średniej, która zbliżyła się wówczas do poziomu 47%. W 2010 roku nastąpił delikatny spadek wielkości wskaźnika względem roku poprzedniego do ok. 36%. Porównanie wskaźnika udziału eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu województwa małopolskiego ze wskaźnikami dla innych regionów pokazuje, że Małopolska nie wykorzystuje wszystkich swoich możliwości. W 2011 eksport silniej stymulował produkcję w Małopolsce i został odwrócony trend spadkowy wskaźnika. 1.4. Wartość eksportu per capita w polskich regionach Pod względem wartości eksportu per capita w 2012 roku nie odnotowano istotnych zmian w rankingu regionów. Województwo dolnośląskie nadal jest liderem w eksporcie per capita i znacznie przebija pod tym względem śląskie i mazowieckie, które są liderami w eksporcie ogółem. Pierwsze z nich odnotowało spadek w zakresie wartości eksportu per capita, jednak mimo to udało się Śląskowi utrzymać 2. pozycję w rankingu. Mazowieckie z kolei zyskało względem 2011 roku i razem z pomorskim zajmuje ex aequo 4. pozycję. 3 W momencie opracowywania analizy Główny Urząd Statystyczny nie opublikował danych dla 2012 roku na poziomie polskich województw. Strona 15

Dolnośląskie Śląskie Wielkopolskie Pomorskie Mazowieckie Polska Lubuskie Zachodniopomorskie Małopolskie Opolskie Kujawsko-pomorskie Podkarpackie Łódzkie Warmińskomazurskie Podlaskie Świętokrzyskie Lubelskie 1,1 1,4 1,1 1,3 1 1,1 2 2,1 2,2 2,1 2,1 1,9 1,9 1,7 1,9 1,7 1,8 2,5 2,4 2,1 4 3,8 4,2 3,8 4,2 3,5 3,7 3,8 3,6 4,7 4,4 4,3 5,5 5,7 Małopolska utrzymała 8. miejsce w rankingu polskich województw; wartość eksportu per capita wynosiła 2,2 tys. euro w przeliczeniu na głowę mieszkańca był to wynik o 41% niższy niż średnia krajowa. Rysunek 10. Wartość eksportu per capita w 2012 roku (w tys. euro) 6 5 2011 2012 4 3 2 1 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z izb celnych oraz danych GUS. Dane nie są prezentowane w odniesieniu do poprzednich lat ze względu na zmiany wprowadzone przez Narodowy Spis Powszechny 2011. Strona 16

Strona 17

2. Struktura towarowa polskiego i małopolskiego eksportu Małopolski eksport w największym stopniu opiera się na wywozie produktów przetwórstwa przemysłowego ten sektor odpowiada za 75% ogólnej wartości wywozu towarów za granicę; 21% stanowi wywóz firm działających w sektorze handlu hurtowego i detalicznego; pozostałe sekcje PKD mają marginalne znaczenie razem 3% ogółu małopolskiego wywozu. Przetwórstwo przemysłowe w 2012 roku wygenerowało eksport o wartości blisko 5,43 mld euro, co oznacza wzrost o 0,5% względem 2011 roku. Udział tej sekcji w ogólnym udziale małopolskiego eksportu spadł w stosunku do poprzedniego roku o ponad 3%. Sekcja handel wytworzyła produktów i usług o wartości przeszło 1,54 mld euro; dynamika wzrostu tej sekcji PKD została utrzymana na poziomie z 2011 roku niecałe 21%. Najsilniejsze wzrosty odnotowały w 2012 roku takie sekcje PKD jak: M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (ponad 80% z 22,55 mln euro do 40,65 mln euro), E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją (61,7% z 30,7 mln euro do 49,7 mln euro), B. Górnictwo i wydobywanie (190% z 6,22 mln euro do 18,11 mln euro) oraz H. Transport i gospodarka magazynowa (500% z 2,37 mln euro do 14,25 mln euro). W zestawieniu ze strukturą wartościową krajowego eksportu, sektory przetwórstwo przemysłowe oraz handel detaliczny i hurtowy odgrywają w Małopolsce zdecydowanie większą rolę. W 2012 roku w Polsce produkty przetwórstwa przemysłowego generowały 65,6% wartości eksportu, a handlu 14,1%. Porównanie udziału poszczególnych sektorów w budowaniu wartości eksportu Małopolski i Polski pozwala wskazać te obszary gospodarki, w których region ma przewagę komparatywną, i które mogą mieć szczególne znaczenie w jego profilu eksportowym. W wypadku Małopolski ponadprzeciętne znaczenie w tworzeniu wartości eksportu mają przedsiębiorcy z sekcji: C. przetwórstwa przemysłowego, G. handlu hurtowego i detalicznego; naprawy pojazdów samochodowych, włączając motocykle, J. komunikacji i informacji, E. dostawy wody; gospodarowania ściekami i odpadami oraz działalności związanej z rekultywacją, M. działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej. Wskaźnik intensywności eksportu dla Małopolski w 2012 roku wskazał też na szczególne znaczenie sektorów usługowych: E. Edukacja oraz L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości jednak wartość tych usług była relatywnie niska oraz charakteryzuje się dużą wahliwością (szczególnie sekcja L. odnotowała 80% spadek wskaźnika w 2012 roku), a zatem nie należy traktować ich jako trwałych źródeł przewagi. W krajowej strukturze eksportu odsetek dóbr niesklasyfikowanych wzrósł w porównaniu do 2011 roku (17,8 mld euro vs. 20,1 mld euro) i istotnie wpływa na wartości wskaźnika intensywności eksportu. Małopolska od pewnego czasu specjalizuje się w niszowych dla polskiego eksportu branżach J. Informacja i komunikacja, M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna choć w przypadku tej pierwszej w ostatnim roku wartość wskaźnika spadła o 14%, jednak nadal jest ona relatywnie dobrze rozwinięta. Strona 18

Tabela 1. Porównanie wartości eksportu Polski i Małopolski wg sekcji PKD w 2011 i 2012 roku (w mln euro) oraz wskaźnik intensywności małopolskiego eksportu w wybranych sekcjach Wskaźnik Sekcja PKD 2007 Polska Małopolska intensywności eksportu* 2011 2012 2011 2012 2011 2012 J. Informacja i komunikacja 301,1 327,5 40,4 38 2,65 2,29 M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 366,1 504,4 22,6 40,7 1,22 1,59 G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 17 100 20 054,6 1 275,1 1 541,86 1,47 1,52 703 764,8 30,8 49,8 0,86 1,28 C. Przetwórstwo przemysłowe 92 563,1 93 197,2 5 401,3 5 430,5 1,15 1,15 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 63,4 122,0 19,8 6,9 6,18 1,12 N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 439,1 431,5 23,6 20,6 1,06 0,94 R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 13,9 19,9 0,3 0,8 0,36 0,78 P. Edukacja 3,3 2,7 0,2 0,08 1,04 0,62 H. Transport i gospodarka magazynowa 613,9 534,5 2,4 14,3 0,08 0,53 A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 531,8 685 14,1 14,3 0,52 0,41 F. Budownictwo 407,6 412,8 6,6 8,6 0,32 0,41 B. Górnictwo i wydobywanie 4 072,3 4 510,8 6,2 18,1 0,03 0,08 Inne * (I,Q,S,K,O,D,U, Niesklasyfikowane) 17 977,2 20 344,5 1,3 1,6 1,05 0,70 * Wskaźnik skonstruowano jako stosunek udziału danej branży w wartości eksportu danej sekcji w Polsce do ogólnego udziału eksportu Małopolski w eksporcie krajowym. Wartość powyżej 1 oznacza, że eksport w danej branży jest relatywnie dobrze rozwinięty w regionie, wskaźnik poniżej 1 eksport ma relatywnie małe znaczenie. Przedstawienie analizy przy pomocy innej klasyfikacji pozwala przyjrzeć się dziedzinom potencjalnych przewag komparatywnych regionu z innej strony. Klasyfikacja CN w porównaniu z PKD ma tę przewagę, że na poziomie zagregowanym nie zostawia obszarów zupełnie niesklasyfikowanych. Jej wadą jest jednak ograniczenie się wyłącznie do obrotu towarów nieobejmowanie obserwacją sektora usług. Jak wykazała powyższa analiza usługi, lub szerzej obszar gospodarki niematerialnej, mogą mieć bardzo duże znaczenie dla specjalizacji eksportowej Małopolski. Tym bardziej, że za sektory strategiczne dla rozwoju regionu uznaje się edukację, szkolnictwo wyższe i naukę, społeczeństwo informacyjne, sektor naukowo-badawczy i sektor zaawansowanych technologii oraz turystykę i kulturę. Abstrahując od wartości bezwzględnych i skupiając się wyłącznie na wskaźnikach struktury można powiedzieć, że źródeł przewagi regionu można obecnie poszukiwać w sektorach: broń i amunicja, skóry i wyroby z nich, tworzywa sztuczne i wyroby z nich, wyroby z kamienia, ceramika, szkło, metale nieszlachetne i wyroby z nich. Nieco powyżej przeciętnej kształtuje się także udział w strukturze wartościowej eksportu towarów należących do grup przetworów spożywczych, drewna i wyrobów z niego oraz maszyn i urządzeń, Strona 19

sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego. W 2012 roku wskaźnik intensywności eksportu broni i amunicji delikatnie wzrósł względem 2011 roku, w którym przyjął bardzo wysoką wartość, gdyż w 2010 roku wartość wskaźnika dla obszaru związanego z bronią i amunicją była o połowę niższa, a w 2009 roku dziesięciokrotnie niższa. Rysunek 11. Wskaźnik intensywności małopolskiego eksportu w branżach w latach 2009 2012 (na podstawie danych wg klasyfikacji CN)* 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 Broń i amunicja Skóry i wyroby Tworzywa sztuczne i wyroby Wyroby z kamienia, ceramika, szkło Metale nieszlachetne i wyroby Przetwory spożywcze Drewno i wyroby z drewna Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby Sprzęt transportowy Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego Przyrządy i aparaty optyczne, fotograficzne, pomiarowo-kontrolne Produkty mineralne Produkty pochodzenia roślinnego Produkty przemysłu chemicznego Obuwie, nakrycia głowy Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki Materiały i wyroby włókiennicze Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i wyroby Tłuszcze i oleje 0,3 1,5 1,8 1,7 1,7 1,9 1,5 1,5 1,6 1,7 1,9 1,9 1,7 1,4 1,8 1,6 1,4 1,4 1,3 1,2 1,2 1,1 0,9 0,9 0,9 1,1 1,0 1,1 1,2 1,1 1,1 0,8 0,8 1,0 0,8 0,7 0,8 0,9 0,7 0,7 0,7 0,8 0,4 0,6 0,5 0,7 0,9 0,7 0,7 0,7 0,5 0,5 0,6 0,7 0,8 0,8 0,8 0,7 0,9 0,7 0,6 0,6 1,3 0,7 0,5 0,4 0,4 0,3 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,1 0,0 0,0 0,3 0,1 0,1 0,1 0,2 3,0 3,1 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z izb celnych oraz danych GUS. * Wskaźnik skonstruowano analogicznie do wskaźnika opartego na danych wg klasyfikacji PKD, tzn. jako stosunek udziału danej branży w wartości eksportu Polski w tej branży do ogólnego udziału eksportu Małopolski w eksporcie krajowym. Wartość powyżej 1 oznacza, że eksport w danej branży jest relatywnie dobrze rozwinięty w regionie, wskaźnik poniżej 1 że ma małe znaczenie w porównaniu z przeciętną sytuacją w kraju. Strona 20

Warto wskazać, że systematycznie maleje wartość wskaźnika intensywności eksportu dla obszaru dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich oraz antyków w 2009 roku wskaźnik wynosił 1,3, w kolejnych latach następowały spadki. Mimo, że w eksporcie wyrobów z kamienia, ceramiki, szkła upatruje się przewagę dla Małopolski warto wskazać, że w ostatnich 4 latach wartość wskaźnika uległa silnemu spadkowi: z 1,9 w 2009 roku do 1,4 w 2012 roku. Sprawdzono, jaki jest udział Małopolski w eksporcie towarów z powyższych sektorów obszarów potencjalnie ważnych dla specjalizacji gospodarki regionu. W wypadku wyrobów z kamienia, ceramiki i szkła udział Małopolski w strukturze wartościowej eksportu spada. O ile w latach 2010 2011 kształtował się na poziomie ok. 9%, to w 2012 roku spadł do 6,9%. Silniejsze są pod tym względem województwa śląskie, wielkopolskie, mazowieckie oraz świętokrzyskie. Silną pozycję, drugą w kraju, w 2011 roku Małopolska wypracowała eksportując broń i amunicję. W 2012 roku bardzo dynamicznie eksport rozwinął się w świętokrzyskim 26,9% (w 2011 roku 13,2%) i powrócił tym samym do poziomu z 2010 roku, co spowodowało spadek Małopolski z 2. na 3. lokatę z udziałem eksportu na poziomie 15,7%. Sektor ten jest jednym z tych, w których małopolska osiągnęła ponadprzeciętny udział w strukturze eksportu. Zdecydowanie najsilniejsze w tej branży są przedsiębiorstwa z województwa mazowieckiego, które w 2011 roku generowały 48,2% wartości krajowego eksportu, w 2012 roku ich udział znacznie spadł do 38,6%, jednak nadal są liderami w krajowym eksporcie broni i amunicji. W wypadku skór i wyrobów z nich Małopolska eksportuje towary o wartości 9,7% krajowego wywozu (w 2010 roku 8%, a w 2011 roku 8,8%). Zdecydowanie najsilniejsze w tej branży są przedsiębiorstwa z województw zachodniopomorskiego i dolnośląskiego, które razem generują ok. 35% wartości krajowego eksportu. Województwa pomorskie, wielkopolskie i mazowieckie mają na tym rynku pozycję porównywalną z Małopolską. Zarówno w 2010, 2011, jak i 2012 roku, sześć wymienionych województw odpowiadało za trzy czwarte całego eksportu. Ponadprzeciętną pozycję Małopolska ma także w sektorze produkcji opartej na metalach nieszlachetnych. Udział rzędu 6,9% daje Małopolsce od kilku lat 4. pozycję wśród polskich regionów. Większy udział w strukturze wywozu towarów w tym obszarze gospodarki mają województwa dolnośląskie, śląskie i mazowieckie odpowiadają one za 55,2% wartości całego eksportu (57,6% w 2011 roku). W wypadku sektora tworzyw sztucznych i wyrobów z nich Małopolska zajmuje 5. miejsce wśród eksporterów z 8,8% udziałem w wartości wywozu. Sześć pierwszych regionów odpowiada za 59,2% wartości eksportu (Mazowsze, Śląsk, Dolny Śląsk, Warmia i Mazury, Małopolska i Wielkopolska). Połowę eksportu na rynku maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektronicznego tworzą przedsiębiorcy czterech województw: dolnośląskiego, mazowieckiego (po ok. 17%), śląskiego (11,1%) i wielkopolskiego (8,8%). Małopolska zajmuje piąte miejsce i odpowiada za 5,6% wartości eksportu. Mimo wysokiej lokaty można przyjąć, że jej siła jest na tym rynku przeciętna. Rynek przetworów spożywczych jest bardzo specyficzny: 29,3% eksportu tworzą firmy mazowieckie, 10% wielkopolskie. Reszta rynku jest bardzo rozdrobniona. Małopolska wprawdzie zajmuje 3. lokatę wśród województw pod względem wywozu towarów spożywczych, jednak jej udział to zaledwie 5,8%. Strona 21

Broń i amunicja Skóry i wyroby Tworzywa sztuczne i wyroby Wyroby z kamienia, ceramika, szkło Metale nieszlachetne i wyroby Przetwory spożywcze Drewno i wyroby z drewna Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby Tabela 2. Udział województw w eksporcie towarów w wybranych sektorach gospodarki w latach 2011 2012 (wg klasyfikacji CN) Sekcja CN Województwa 2011 Dolnośląskie 4,2% 19,4% 9,9% 4,4% 23,5% 2,4% 4,4% 17,4% 6,5% Kujawsko-Pomorskie 0,0% 1,4% 6,4% 0,5% 3,6% 4,7% 2,3% 1,9% 18,6% Lubelskie 0,0% 1,0% 0,8% 0,3% 0,8% 1,9% 2,2% 0,8% 0,6% Lubuskie 0,0% 2,2% 3,0% 4,1% 2,2% 0,9% 14,2% 3,0% 8,2% Łódzkie 2,0% 1,0% 4,6% 5,7% 1,6% 3,5% 1,0% 3,9% 3,3% Małopolskie 15,1% 8,8% 8,2% 8,8% 7,2% 6,0% 4,5% 6,1% 4,0% Mazowieckie 48,2% 9,0% 13,5% 7,9% 9,8% 32,3% 4,0% 17,4% 21,8% Opolskie 0,0% 0,6% 1,7% 0,9% 1,8% 1,6% 2,7% 1,4% 1,1% Podkarpackie 1,9% 0,4% 8,8% 4,0% 2,9% 1,2% 5,4% 3,1% 1,8% Podlaskie 0,0% 0,8% 0,9% 0,6% 0,3% 0,9% 4,5% 0,8% 0,9% Pomorskie 0,0% 8,9% 2,8% 1,7% 2,9% 3,1% 9,1% 3,0% 8,3% Śląskie 14,4% 4,5% 11,4% 30,7% 24,3% 4,6% 3,9% 11,5% 1,9% Świętokrzyskie 13,2% 0,4% 0,4% 8,6% 2,3% 0,6% 4,9% 1,2% 0,9% Warmińsko-Mazurskie 0,0% 0,6% 9,0% 1,8% 0,8% 1,0% 4,9% 0,9% 1,0% Wielkopolskie 0,0% 9,7% 8,1% 12,4% 5,2% 9,4% 13,6% 8,3% 8,4% Zachodniopomorskie 0,3% 19,0% 1,3% 2,2% 2,4% 2,8% 12,1% 1,2% 1,5% 2012 Dolnośląskie 4,6% 19,8% 10,4% 5,9% 23,0% 2,6% 3,7% 16,9% 2,3% Kujawsko-Pomorskie 5,7% 1,3% 6,0% 0,4% 3,7% 4,8% 2,3% 1,9% 16,5% Lubelskie 0,0% 1,2% 0,9% 0,4% 1,0% 1,6% 2,1% 0,7% 0,8% Lubuskie 0,0% 3,0% 3,1% 3,8% 2,6% 0,9% 13,0% 2,0% 9,3% Łódzkie 1,2% 1,0% 4,3% 5,6% 1,6% 3,4% 1,1% 4,0% 4,1% Małopolskie 15,7% 9,7% 8,8% 6,9% 6,9% 5,8% 5,7% 5,6% 4,9% Mazowieckie 38,6% 9,8% 12,4% 7,7% 10,0% 29,3% 4,2% 16,8% 18,1% Opolskie 0,0% 0,5% 1,7% 0,9% 1,8% 1,5% 2,8% 1,4% 1,3% Podkarpackie 2,1% 0,5% 5,0% 3,8% 2,7% 1,1% 5,3% 3,9% 2,1% Podlaskie 0,0% 0,6% 1,0% 0,8% 0,4% 1,0% 4,9% 0,9% 1,2% Pomorskie 0,0% 9,0% 2,9% 1,5% 3,6% 3,5% 9,0% 3,5% 9,8% Śląskie 1,6% 5,4% 11,0% 30,2% 22,2% 4,5% 3,9% 11,1% 2,0% Świętokrzyskie 26,9% 0,4% 0,4% 8,4% 2,5% 1,0% 4,8% 1,2% 1,0% Warmińsko-Mazurskie 0,0% 0,9% 8,9% 1,7% 0,8% 1,1% 4,9% 1,0% 1,1% Wielkopolskie 0,0% 9,1% 7,7% 13,1% 5,3% 10,0% 14,1% 8,8% 9,8% Zachodniopomorskie 2,7% 15,5% 1,3% 2,5% 2,4% 2,8% 12,1% 1,2% 1,9% * Uwaga: dane nie sumują się do 100%, ponieważ nie pokazano wartości eksportu nieprzypisanego do żadnego z województw. Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku rynków ścieru drzewnego, papieru, tektury i wyrobów oraz drewna i wyrobów z drewna. W przypadku pierwszego obszaru Mazowsze odpowiadała za około jedną piątą eksportu, a kujawsko-pomorskie w 2012 roku miało 16,5% udziału w eksporcie, oba województwa w 2012 roku zmniejszył swój udział względem 2011 roku. Pozostała część rynku jest bardzo rozdrobniona. Małopolska odpowiada za 4,9% eksportu, względem 2011 roku zwiększyła swój udział o niecały 1 p.p. Strona 22

Polska Polska Małopolska Jeśli chodzi o rynek drewna i wyrobów z drewna w 2012 roku, tak samo jak w 2010 i 2011 roku, największy udziału w eksporcie miały regiony lubuskie i wielkopolskie oraz zachodniopomorskie (12 14%). Te trzy regiony w 2012 roku generowały 39,2% wywozu z tego rynku, udział małopolskiego w latach 2010 2011 to ok. 4%, w 2012 roku Małopolska zwiększyła do 5,7%. 2.1. Zaawansowanie technologiczne sektorów zaangażowanych w wymianę handlową na poziomie międzynarodowym Kolejną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę przy analizie eksportu, jest stopień zaawansowania technologicznego sektorów zaangażowanych w wymianę handlową na poziomie międzynarodowym. Ze względu na wartość rynkową najbardziej pożądane jest tworzenie i eksportowanie dóbr zaliczonych do wysokich technologii. W niniejszym raporcie oparto się na klasyfikacji zaproponowanej przez OECD 4, która dzieli sektory przemysłu przetwórczego ze względu na udział wysokich technologii w procesie produkcji. Branże dzieli się w niej na cztery grupy: wysokich, średniowysokich, średnio-niskich i niskich technologii (porównaj Aneks nr 1). Rysunek 12. Struktura wartościowa eksportu wyrobów przemysłu przetwórczego ze względu na stopień zaawansowania technicznego branży* dla Polski i Małopolski w latach 2006 2012 100% 80% 60% Branże niskich technologii Branże średniowysokich technologii 22,0% 21,6% 16,1% 10,4% 13,6% 12,0% 9,1% 26,5% 28,1% 38,3% Branże średnioniskich technologii Branże wysokich technologii 36,4% 36,1% 39,0% 39,6% 40% 20% 0% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 28,9% 28,8% 28,9% 32,4% 31,7% 31,8% 32,4% 22,6% 21,5% 16,6% 20,8% 18,6% 18,3% 20,1% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 7,7% 8,4% 9,2% 10,5% 10,3% 7,8% 7,9% 40,7% 40,4% 40,9% 41,5% 40,7% 40,3% 38,4% 27,4% 27,7% 27,8% 24,8% 25,8% 29,6% 29,8% 24,2% 23,4% 22,2% 23,2% 23,2% 22,3% 23,3% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 * Podział na podstawie klasyfikacji OECD. Strukturę wartościową eksportu ze względu na stopień zaawansowania technologicznego branży przedstawia Rysunek 12. W 2012 roku 9,1% wartości małopolskiego eksportu w sektorze przetwórstwa przemysłowego pochodziło z branży wysokich technologii, 39,6% z branż średniowysokich technologii. Ponad połowę eksportu stanowiły produkty średnioniskich lub niskich 4 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju; Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Strona 23

technologii (32,4% i 20,1%). Jest to struktura znacznie mniej korzystna niż w 2007 roku, kiedy to branże wysokich technologii tworzyły ponad jedną piątą wartości eksportu w tym sektorze. Od tego momentu udział produktów zaawansowanych technologicznie zmniejszał się aż do 2009 roku, kiedy to spadł do poziomu 10%. W 2010 roku nastąpił ponowny wzrost, niestety lata 2011 i 2012 to kolejne spadki. Powoli, ale systematycznie rośnie udział branż średniowysoko zaawansowanych. W 2012 roku udział wzrósł do 39,6% i jest to najwyższa wartość od 2006 roku. Od 2006 roku, z wyjątkiem 2008 roku, stały jest udział branż niezaawansowanych technologicznie lub o średnioniskim poziomie zaawansowania (ponad połowa wartości eksportu). Wysoki udział branż niezaawansowanych technologicznie jest niekorzystny nie tylko z powodu ograniczenia możliwości rozwojowych regionu w przyszłości, ale także z powodu większej wrażliwości cenowej dóbr w tych branżach, np. w sytuacji gwałtownych zmian gospodarczych. W przeciwieństwie do eksportu małopolskiego na poziomie ogólnokrajowym w latach 2005 2010 wzmacniał się udział branż wysokich technologii, jednakże wyhamował on w 2011 roku i ta tendencja utrzymała się także w roku 2012. Branże zaawansowane technologicznie w 2010 roku generowały 10,3% eksportu, w 2012 niecałe 8%, zatem eksport tej kategorii produktów w Małopolsce jest wyższy niż średnio w kraju. Jednocześnie na poziomie kraju jest obserwowany stały udział średniowysokich technologii około 40%; w Małopolsce udział jest na podobnym poziomie. W przypadku branż średnioniskich technologii w 2012 roku utrzymał się poziom z 2011 roku ok. 30%. Strona 24

Strona 25

Małopolska 3. Kierunki eksportu Gros polskiego eksportu jest kierowane do krajów europejskich, to około 89% całości wywozu. Do krajów unijnych (w myśl przepisów UE nie jest to właściwy eksport tylko sprzedaż wewnątrzwspólnotowa) w 2010 roku trafiło 63% wartości eksportu Polski, w 2011 roku wartość ta utrzymała się na zbliżonym poziomie 62%. W 2012 roku delikatnie spadła do 59%. Ponad 40% eksportu w ramach tego strumienia trafia do Niemiec głównego partnera handlowego Polski. Biorąc pod uwagę stosunek wywozu do Niemiec względem sumarycznej wartość eksportu, to w latach 2010 2011 utrzymywał się on na poziomie 26%, w 2012 roku spadł o 1 p.p. Od 2010 roku ponownie rośnie strumień wywozu do Azji: w 2011 roku osiągnął wartość 7,91 mld euro 5,9% całości polskiego eksportu, a w 2012 roku 8,9 mld euro, co wpłynęło na zwiększenie udziału tego regionu do 6,3% w polskim eksporcie. Do krajów Dalekiego Wschodu 5 wyeksportowano produkty i usługi na łączną sumę 1,9 mld euro, w 2011 roku wywóz wzrósł do ok. 2,2 mld euro, w 2012 roku do ponad 2,3 mld euro. W strukturze wartościowej małopolskiego eksportu, analogicznie jak dla całej Polski, przeważająca większość wywozu trafia do krajów europejskich. W 2010 roku wywóz wyniósł 5,2 mld euro (91% całości eksportu), w 2011 roku wzrósł o 1 mld euro i stanowił 90% całości wywozu z Małopolski. W 2012 roku dynamika przyrostu nieznacznie wyhamowała, a eksport wzrósł do 6,4 mld euro bez zmiany udziału procentowego. Eksport na rynki starej Unii w 2012 roku w wartościach bezwzględnych pozostał na tym samym poziomie 3,95 mld, natomiast udziałowo zmniejszył się o 3%. Podobnie jak w przypadku Polski, ponad 40% tego wywozu trafia na rynek niemiecki (41,3% w 2011 roku i 42,3% w 2012 roku). Do krajów zaklasyfikowanych jako Europa środkowo-wschodnia w 2011 roku trafiło produktów i usług za 574,7 mln euro, w 2012 roku małopolski wywóz do tego regionu wzrósł o 7% i osiągnął wartość 620,1 mln euro. Eksport do południowych sąsiadów wzrósł r/r o 14%, zatem Czechy, Słowacja i Węgry w 2012 roku przyjęły towary i usługi o wartości 1,23 mld euro. W wywozie na rynki Dalekiego Wschodu w 2012 roku dynamika przyrostu delikatnie wyhamowała do 23%, w wartości bezwzględnej eksport wyniósł 117,6 mln euro i wzrósł o 22 mln euro. Rysunek 13. Struktura wartościowa eksportu Polski i Małopolski do wybranych grup krajów w latach 2011 2012 (w mln euro) 136,1 95,6 2011 150,17 117,56 2012 USA 2 410,1 1 073,6 2 890,62 1 232,69 Azja - Daleki Wschód Południowi Sąsiedzi 574,7 1 632,5 620,07 1 699 Niemcy Europa Środkowo- Wschodnia pozostałe kraje Europy 5 Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. Strona 26

-0,3% 1,2% 4,1% 2,2% 4,9% 6,7% 5,5% 7,9% 10,3% 14,8% 20,7% 23,0% Polska 2 665,2 2 197,7 2011 2 797 2 344,1 2012 15 123,3 15 954,3 USA Azja - Daleki Wschód 59 227,4 35 076,8 60 540,2 35 496,8 Południowi Sąsiedzi Niemcy 11 333,8 13 677,6 Europa Środkowo- Wschodnia pozostałe kraje Europy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej Oznaczenia: pozostałe kraje Europy kraje w Europie z wyłączeniem Niemiec, południowych sąsiadów i Europy środkowowschodniej, Europa środkowo-wschodnia Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś, Południowi sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. Rysunek 14. Dynamika wartości polskiego i małopolskiego eksportu do grup odbiorców w 2012 roku 30% 25% Małopolska 2012 Polska 2012 20% 15% 10% 5% 0% -5% Ameryka Płn. - USA Azja - Daleki Wschód Południowi Sąsiedzi Niemcy Europa Środkowo- Wschodnia pozostałe kraje Europy Oznaczenia: pozostałe kraje Europy kraje w Europie z wyłączeniem Niemiec, południowych sąsiadów i Europy środkowowschodniej, Europa środkowo-wschodnia Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś, Południowi sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. Zważywszy na fakt, że dynamika przyrostu eksportu wyhamowała tak w Polsce, jak i w Małopolsce, wywóz do konkretnych grup odbiorców także spadł, jednak w zależności od destynacji zauważa się silne zróżnicowanie w zakresie spadku dynamiki. W Małopolsce ponadprzeciętny, w porównaniu z dynamiką ogólnopolską, był wzrost wywozu do krajów Dalekiego Wschodu oraz do południowych sąsiadów. Natomiast średnia dynamika w Polsce była znacznie wyższa od małopolskiej w obszarze takiej destynacji jak Europa środkowo-wschodnia. W kolejnej tabeli została przedstawiona struktura eksportu polskich województw do wyodrębnionych na potrzeby analizy grup krajów. W 2011 roku przeszło czwarta część wartości polskiego eksportu trafiała na rynek niemiecki. Niecałe 44% wartości tworzyły produkty i usługi eksportowane do Strona 27

pozostałych krajów Europy. 11,2% wartości eksportu przypadało na eksport do Czech, Słowacji i Węgier, czyli południowych sąsiadów. 8,4% wartości wywozu stanowiły produkty eksportowane na rynki Europy środkowo-wschodniej. Na kraje Dalekiego Wschodu przypadło 1,6% krajowego eksportu, natomiast do USA 2%. Do wyodrębnionych grup krajów wyeksportowano łącznie 93% towarów i usług. Wśród polskich województw szczególnie intensywnie eksportują do Niemiec przedsiębiorcy z zachodnich i południowo-zachodnich województw Polski wielkopolskie, zachodniopomorskie, opolskie i lubuskie. Firmy z województwa lubuskiego są najaktywniejsze w obszarze eksportu na rynek niemiecki, w 2012 roku 51,5% eksportu było kierowanego na ten rynek. W większości tych województw w latach 2011 i 2012 wzrósł udział wywozu do Niemiec w ogólnej wartości ich eksportu. W Małopolsce udział wywozu do Niemiec pozostał na podobnym poziomie ok. 24%. Udział eksportu do krajów Dalekiego Wschodu najwyższy jest w takich województwach jak lubelskie (ok 4,4%) oraz dolnośląskie (3,5%) udział w ogólnym wywozie w ciągu roku spadł w obu regionach, jednak na tle pozostałych polskich regionów nadal się wyróżnia. Dla tego regionu świata nie widać jakiejś specyficznej tendencji grupowania się regionów. Małopolska jest regionem, którego udział do tej grupy krajów w ogólnym eksporcie (1,6%) jest podobny do udziału ogólnie dla Polski. Na rynki południowych sąsiadów najwięcej eksportują firmy z południowych województw, choć udział Dolnego Śląska (14,2%) jest także wysoki. Pozycja Małopolski zaznacza się w tej kategorii eksportu wyraźniej niż w pozostałych kategoriach i widać jest tendencję wzrostową: w 2012 roku udział wzrósł do 17,2% z 15,7% w 2011 roku. Nieznacznie wyższy udział ma tylko opolskie (18,2%). Tabela 3. Struktura wartościowa eksportu do grup krajów odbiorców w latach 2011 2012 (Polska i województwa) 2011 USA Daleki Wschód Południowi sąsiedzi Niemcy Europa środkowowschodnia Pozostałe kraje Europy Polska 2,0% 1,6% 11,2% 26,0% 8,4% 43,8% 92,9% Niesklasyfikowane 1,1% 1,1% 13,6% 19,7% 13,1% 42,9% 91,5% Dolnośląskie 2,2% 4,3% 13,8% 35,5% 3,3% 37,1% 96,2% Kujawsko-pomorskie 0,6% 2,4% 8,1% 33,2% 9,7% 38,7% 92,7% Lubelskie 0,9% 6,0% 9,4% 19,9% 13,3% 45,2% 94,8% Lubuskie 1,3% 1,6% 4,6% 49,8% 7,1% 33,7% 98,1% Łódzkie 1,4% 2,0% 11,7% 21,5% 12,1% 46,0% 94,8% Małopolskie 2,0% 1,4% 15,7% 23,9% 8,4% 42,4% 93,7% Mazowieckie 1,6% 1,0% 11,6% 19,3% 12,0% 46,6% 92,0% Opolskie 0,6% 1,7% 15,6% 36,9% 3,6% 29,4% 87,8% Podkarpackie 9,4% 0,4% 8,9% 28,6% 12,6% 30,5% 90,4% Podlaskie 1,3% 0,5% 7,5% 20,1% 22,2% 42,4% 94,0% Pomorskie 5,4% 1,3% 4,8% 11,9% 6,2% 57,9% 87,4% Śląskie 0,9% 1,5% 15,2% 24,4% 5,5% 46,8% 94,2% Świętokrzyskie 1,0% 0,6% 17,3% 21,1% 10,4% 45,2% 95,6% Warmińsko-mazurskie 2,6% 0,9% 6,1% 24,2% 7,8% 51,7% 93,3% Wielkopolskie 1,5% 0,4% 6,3% 34,8% 6,0% 44,0% 93,1% Zachodniopomorskie 3,9% 1,3% 2,2% 33,3% 4,8% 45,0% 90,4% Suma Strona 28

USA Daleki Wschód Południowi sąsiedzi 2012 Niemcy Europa środkowowschodnia Pozostałe kraje Europy Polska 2,0% 1,7% 11,2% 25,0% 9,6% 42,7% 92,2% Niesklasyfikowane 1,4% 1,2% 13,4% 18,5% 15,4% 41,0% 90,9% Dolnośląskie 1,2% 3,5% 14,2% 35,7% 3,7% 37,3% 95,6% Kujawsko-pomorskie 0,7% 1,4% 9,2% 32,0% 10,9% 40,0% 94,1% Lubelskie 1,2% 4,4% 9,8% 19,4% 15,8% 43,1% 93,7% Lubuskie 1,4% 2,0% 4,6% 51,5% 7,6% 30,9% 97,8% Łódzkie 1,7% 2,9% 11,7% 18,7% 12,9% 46,6% 94,4% Małopolskie 2,1% 1,6% 17,2% 23,6% 8,6% 40,2% 93,4% Mazowieckie 1,6% 1,0% 9,7% 19,0% 13,5% 45,9% 90,7% Opolskie 0,4% 1,6% 18,2% 37,7% 4,6% 29,4% 92,0% Podkarpackie 13,4% 0,5% 8,8% 25,2% 12,5% 29,3% 89,7% Podlaskie 1,2% 0,5% 6,9% 19,7% 24,1% 41,1% 93,5% Pomorskie 3,9% 1,3% 5,1% 12,9% 7,5% 54,8% 85,6% Śląskie 1,1% 2,0% 16,6% 23,2% 6,8% 43,4% 93,1% Świętokrzyskie 0,9% 2,0% 15,0% 21,1% 12,1% 43,8% 94,9% Warmińsko-mazurskie 1,7% 1,1% 8,0% 22,6% 8,8% 50,6% 92,8% Wielkopolskie 1,7% 0,6% 6,0% 33,2% 6,7% 44,4% 92,5% Zachodniopomorskie 3,6% 1,5% 2,8% 33,5% 3,5% 45,4% 90,3% Oznaczenia: pozostałe kraje Europy kraje w Europie z wyłączeniem Niemiec, południowych sąsiadów i Europy środkowo-wschodniej, Europa środkowo-wschodnia Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś, Południowi sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. Rynki naszych wschodnich sąsiadów są szczególnym obiektem zainteresowania przedsiębiorców działających na wschodniej ścianie naszego kraju. Małopolskie 8,6% swojego eksportuje wywozi na rynki Europy środkowo-wschodniej, jego udział jest niższy od wywozu generalnie z terenu Polski. Suma Do Stanów Zjednoczonych Ameryki najwięcej eksportują firmy z województwa podkarpackiego (13,4%); udział pozostałych województw to od 0,4% do 3,9%. Udział w małopolskim wywozie do tego kraju to 2,1% i jest podobny do udziału w wywozie krajowym. 3.1. Małopolski eksport Małopolski eksport cechuje silna koncentracja kierunków wywozu. 26% wartości eksportu w 2010 roku przypadło na Niemcy, ale o ile w 2011 roku eksport w Małopolsce wzrósł o 13%, to udział Niemiec w jego ogólnej wartości spadł do 23,9% i na podobnym poziomie (23,6%) był w 2012 roku. Do czterech najważniejszych partnerów handlowych (wartość bezwzględna eksportu co najmniej 400 mln euro) region eksportuje w sumie prawie połowę towarów (45% w 2011 roku i 46% w 2012 roku). W sumie prawie cały małopolski eksport (87%) trafia do 20 krajów; w 2010 roku 20 największych partnerów handlowych Małopolski przyjmowało 89% małopolskiego eksportu, a w 2011 roku 92%. Strona 29

527 583 522 532 410 499 349 381 328 310 315 308 200 248 218 222 188 194 198 185 204 161 137 154 184 153 137 151 136 150 97 116 66 87 99 87 109 76 633 1 699 Rysunek 15. Wartość eksportu do 20 najważniejszych partnerów handlowych Małopolski 2011 2012 (w mln euro) 1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 2011 2012 Drugim odbiorcą pod względem wartości eksportu są od kilku lat Czechy, które w 2010 roku kupiły małopolskie towary i usługi o wartości przeszło 475 mln euro. Wartość eksportu do tego kraju w ciągu roku wzrosła o 11%. Identyczna dynamika została utrzymana w 2012 roku, a wartość eksportu wyniosła 583 mln euro. W 2010 roku poziom eksportu do Francji to 454 mln euro, jednak w latach 2011 2012 dynamika przyrostu była niższa niż w przypadku Czech i w 2012 roku wyeksportowano do Francji towarów i usług na poziomie 532 mln euro. Do najważniejszych partnerów handlowych Małopolski zalicza się jeszcze Słowację i Wielką Brytanię. W porównaniu z wcześniejszym rokiem eksport na Słowację wzrósł o 22%, a do Wielkiej Brytanii o 9,2%. Wśród pozostałych partnerów handlowych Małopolski silną dynamiką w latach 2011 2012 wyróżnił się eksport na Ukrainę (24%). Opisywani powyżej partnerzy to kraje europejskie. Wartą odnotowania zmianą, jaka miała miejsce w latach 2010 2012, jest współpraca małopolskich firm z przedsiębiorstwami z Indii: eksport zintensyfikował się o 20% względem 2011 roku. Ponadto, silnemu ożywieniu uległy kontakty z firmami z Chin, w 2011 roku nastąpił wzrost eksportu o 77%, a w 2012 roku o 32% wypracowana w 2012 roku wartość to 87 mln euro. Jak już zostało wskazane, dynamika przyrostu eksportu w 2012 roku nie była tak imponująca jak rok wcześniej, dlatego w kategorii krajów, w których wzrost małopolskiego eksportu w ujęciu wartościowym był powyżej 10 mln euro, nie znalazło się tak jak w 2011 roku 19 krajów, a tylko 14. Rysunek 16. Kraje, do których małopolski eksport w 2012 roku wzrósł powyżej 10 mln euro (w mln euro) 100 80 60 40 20 0 89,7 66,4 56,2 48,1 32,1 21,2 19,0 17,5 16,4 14,1 14,0 13,3 12,5 12,2 Strona 30

9,6% 9,1% 17,9% 12,5% 14,2% 7,4% 11,1% 9,0% 8,9% 8,4% 8,2% 4,9% 7,8% 6,3% 6,5% 4,5% 6,2% 4,5% 5,8% 6,3% 5,6% 4,7% 5,6% 6,5% 5,4% 6,0% 5,4% 5,1% 5,2% 25,6% 21,8% 59,7% Jednak w porównaniu z 2011 rokiem wzrosła do 5 liczba krajów pozaeuropejskich. Z dynamicznym wzrostem pozostały dwa kraje azjatyckie Chiny i Indie, jeden z Ameryki Południowej o ile w 2011 roku silnie wzrósł eksport do Meksyku, to w 2012 roku do Brazylii, oraz przybyły dwa kraje z Ameryki Północnej USA i Kanada. Dla kilku strategicznych dla Małopolski rynków 2012 rok był rokiem silnych spadków. Rynek belgijski przyjął małopolskich towarów i usług mniej o ponad 43 mln euro niż w 2011 roku. Podobna sytuacja miała miejsce na rynku tureckim (-33 mln euro) oraz szwedzkim (-31 mln euro). Rynek włoski i austriacki także przyjął mniej małopolskich towarów i usług. O ponad 7 mln euro mniej wyeksportowano z Małopolski na rynek rosyjski. Rysunek 17. Kraje, do których małopolski eksport zaliczył najwyższe spadki w 2012 roku (w mln euro) 0-10 -20-30 -40-50 -4,1-7,2-8,0-11,2-11,3-11,7-12,6-18,6-30,7-33,0-43,3 Singapur Rosja Maroko Finlandia Portugalia Hiszpania Austria Włochy Szwecja Turcja Belgia Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Izby Celnej w Warszawie. W 2012 roku bardzo silnie wzrósł udział małopolskiego eksportu w ogóle wywozu do Indii (z 25,6% do 59,7%) oraz do Brazylii (z 9,6% do 21,8%). Wśród krajów europejskich udział w eksporcie rumuńskim wzrósł z 9,1% w 2011 roku do 17,9% w 2012 roku. Słowacja jako jeden z najistotniejszych eksportowych rynków dla Małopolski także przyjęła więcej małopolskich towarów i usług w 2012 roku, dzięki czemu udział małopolskiego wywozu w ogólnopolskiej wartości wzrósł o prawie 2% do 14,2%. Małopolska powiększyła swój udział w wywozie m.in. na rynki chiński (7,8%), litewski (11,1%), czeski (6,5%), włoski (6,2%) oraz estoński (5,8%). Małopolski wywóz na rynki belgijski i austriacki, jak już wskazano, odnotował spadek, co przełożyło się na obniżenie udziału małopolskiego eksportu w całościowym wywozie do Belgii i Austrii. Rysunek 18. Udział Małopolski w eksporcie Polski do wybranych krajów w latach 2011 2012 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2011 2012 Strona 31

Charakterystyka importu Strona 32

Mazowieckie Niesklasyfikowane Wielkopolskie Śląskie Pomorskie Dolnośląskie Małopolskie Łódzkie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Podkarpackie Lubuskie Opolskie Warmińskomazurskie Lubelskie Podlaskie Świętokrzyskie 7 833 7 689 6 195 6 305 4 457 4 163 3 417 3 286 2 914 3 213 2 688 2 105 2 200 2 067 1 750 1 695 1 646 1 637 1 453 1 376 909 917 16 234 17 506 14 347 14 186 15 016 14 109 12 131 13 340 11 876 12 402 45 247 45 796 4. Import Wartość importu do Polski w 2011 roku wyniosła 150,3 mld euro, a do Małopolski 7,8 mld euro. W 2012 roku import wyniósł 151,7 mld euro ogólnopolska dynamika wzrostu wyniosła 1%. W 2012 roku w Małopolsce po raz pierwszy miała miejsce sytuacja, gdy wzrostowej dynamice eksportu towarzyszyła spadkowa tendencja w imporcie spadek wyniósł 2%, a małopolski import osiągnął wartość 7,7 mld euro. 4.1. Porównanie wielkości importu na poziomie województw Gros strumienia wartości importu przypada na województwo mazowieckie. W 2011 roku import do Mazowsza przebił granicę 45,2 mld euro, co stanowiło 30% wartości krajowego przywozu, w 2012 roku delikatnie wzrósł do 45,8 mld euro, zwiększając procentowy udział w ogóle polskiego importu do 30,2%. Rysunek 19. Wartość importu polskich województw w latach 2011 2012 (mln euro) 50 000 45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2011 2012 Intensywne kontakty z zagranicą w tym obszarze poza Mazowszem miały województwa: wielkopolskie, śląskie, pomorskie i dolnośląskie, a więc te same, które wyprzedzają Małopolskę w wypracowanej wartości eksportu. W każdym z tych województw wartość importu przekroczyła w 2010 roku poziom 10 mld euro, w 2011 roku 11 mld euro, a w 2012 roku 12 mld euro. Małopolska, tak jak w latach poprzednich oraz tak jak w przypadku eksportu, uplasowała się na szóstym miejscu, z wartością importu 7,8 mld euro w 2011 roku i 7,7 mld euro w 2012 roku. Udział Małopolski w tworzeniu wartości importu oscyluje wokół 5%. Dystans między szóstym i piątym miejscem w rankingu importerów jest znaczny i z roku na rok się powiększa. Jednak pozycja Małopolski jest niezagrożona, gdyż kolejne województwo łódzkie wartość bezwzględną importu ma znacznie niższą w 2012 roku różnica wynosiła 1,4 mld euro, a udział województwa łódzkiego w tworzeniu importu delikatnie przewyższa 4%. Strona 33

Podkarpackie Pomorskie Niesklasyfikowane Dolnośląskie Łódzkie Mazowieckie Świętokrzyskie Lubelskie Wielkopolskie Małopolskie Warmińsko-mazurskie Zachodniopomorskie Podlaskie Śląskie Opolskie Kujawsko-pomorskie Lubuskie -22% -1% -1% -2% -3% -4% -5% -6% -6% -7% 2% 1% 1% 4% 8% 10% 10% Mazowieckie Niesklasyfikowane Wielkopolskie Śląskie Pomorskie Dolnośląskie Małopolskie Łódzkie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Podkarpackie Lubuskie Opolskie Warmińsko-mazurskie Lubelskie Podlaskie Świętokrzyskie 5,2% 5,1% 4,1% 4,2% 3,0% 2,7% 2,3% 2,2% 1,9% 2,1% 1,8% 1,4% 1,5% 1,4% 1,2% 1,1% 1,1% 1,1% 1,0% 0,9% 0,6% 0,6% 10,8% 11,5% 9,5% 9,3% 10,0% 9,3% 8,1% 8,8% 7,9% 8,2% 30,1% 30,2% Rysunek 20. Udział importu do polskich województw w ogóle przywozu w latach 2011 2012 (dane w %) 35% 30% 2011 2012 25% 20% 15% 10% 5% 0% Wzrosty wartości importu w 2012 roku nie były już tak imponujące jak w 2011 czy w 2010; 6 regionów zanotowało wzrost wartości importu. Liderami były województwa podkarpackie oraz pomorskie ze wzrostami na poziomie 10%. Małopolski import spadł względem 2011 roku o 2%. Na poziomie wartości względnych zdecydowanie niższe wzrosty były w regionach o największym znaczeniu dla krajowego importu, z wyjątkiem województwa pomorskiego i dolnośląskiego (4%). Rysunek 21. Dynamika importu polskich województw w latach 2011 2012 (w %) 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% -25% Strona 34

Mazowieckie Pomorskie Dolnośląskie Wielkopolskie Polska Śląskie Łódzkie Małopolskie Lubuskie Opolskie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Podkarpackie Warmińskomazurskie Podlaskie Lubelskie Świętokrzyskie 4.2. Import per capita Pod względem wielkości importu przypadającego na mieszkańca Małopolska jest daleko za średnią krajową. W województwie najaktywniejszym w tej dziedzinie, tzn. na Mazowszu, import per capita wyniósł w 2012 roku przeszło 8,7 tys. euro. W drugim w kolejności województwie pomorskim wartość wyniosła 5,9 tys. euro i względem 2011 roku wzrosła o 0,6 tys. euro. W sumie cztery województwa osiągają poziom wartości przywozu w przeliczeniu na jednego mieszkańca powyżej średniej krajowej (3,9). Należy jednak zauważyć, że wartość przeciętna jest w tym wypadku mocno zawyżona przez wyniki Mazowsza. Małopolska względem 2011 roku przeskoczyła dwie pozycje i znalazła się na 7. miejscu w rankingu regionów. Wartość per capita w Małopolsce w 2011 i 2012 roku wyniosła 2,3 tys. euro. Rysunek 22. Wartość importu per capita w 2011 i 2012 roku (w tys. euro) 10 8 6 4 2 8,7 5,9 4,3 4,1 3,9 3,0 2011 2012 2,5 2,3 2,1 2,0 2,0 1,9 1,5 1,2 1,1 0,8 0,7 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej w Warszawie oraz danych GUS. Dane nie są prezentowane na tle poprzednich lat ze względu na Narodowy Spis Powszechny 2011. Strona 35

Strona 36

5. Struktura towarowa importu Import do Małopolski jest zdominowany przez przetwórstwo przemysłowe (Sekcja C) oraz handel hurtowy i detaliczny (Sekcja G). Import produktów z tych dwóch sekcji PKD stanowił łącznie 97% w 2012 roku, zatem import produktów z pozostałych sekcji jest marginalny i stanowi łącznie około 3%. Udział sekcji C i G nie ulegał istotnym zmianom w ostatnich latach. W 2011 roku wartość zaimportowanych dóbr zarówno w przetwórstwie przemysłowym, jak w handlu, przekroczyła 3,7 mld euro. W 2012 roku import w przetwórstwie przemysłowym wyniósł 3,67 mld euro, a w handlu hurtowym i detalicznym 3,78 mld euro. Dla przetwórstwa odnotowano spadek w dynamice na poziomie ok. 4%, natomiast wartość importu dla handlu wzrosła o 1,6%. Znaczny procentowy wzrost importu został odnotowany w sekcji dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadam (wzrost o 109%, do 14,65 mln euro). W takich sekcjach jak Transport i gospodarka magazynowa odnotowano wzrost o 11%, Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją o 21%, a w Informacja i komunikacja o 6%. Spadki odnotowano w trzynastu branżach, najsilniejsze w sekcjach: Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (o 25%) oraz Edukacja (34%). Analizując strukturę importu na poziomie krajowym zauważyć można, że dominujące znaczenie mają takie same branże jak w Małopolsce, czyli sektor przetwórstwa przemysłowego oraz sektor handlu hurtowego i detalicznego ich łączny udział w 2011 roku stanowił 85%, a w 2012 roku 84%; 11,5% krajowego importu stanowiły dobra i usługi niesklasyfikowane. W części sektorów import na poziomie ogólnopolskim wzrósł. W wypadku najważniejszych sekcji przetwórstwa przemysłowego oraz handlu zmiany nie były istotne. Najwyższe wzrosty zostały odnotowane w takich sekcjach jak sekcja D wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną (o 198%), działalność w związana z obsługą nieruchomości (o 24%) oraz sekcja E dostawa wody i gospodarowanie ściekami (o 18%). Spadła wartość importowanych dóbr i usług w 10 sekcjach w dziedzinie Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (o 36%) w przypadku Małopolski miał miejsce 22% wzrost; Opieka zdrowotna i pomoc społeczna spadek o 20%, w sekcji J. Informacja i komunikacja spadek o 10%, kolejny istotny spadek odnotowano w sekcji K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 17%. Tabela 1. Porównanie struktury wartościowej importu Polski i Małopolski 2011 2012 (mln euro) Sekcja PKD 2007 Polska Małopolska 2011 2012 2011 2012 C. Przetwórstwo przemysłowe 77 860,22 77 961,64 3 859,59 3 674,14 G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 50 380,73 50 187,64 3 727,67 3 785,48 J. Informacja i komunikacja 1 314,96 1 189,57 61,17 64,69 H. Transport i gospodarka magazynowa 931,13 1 098,21 21,50 23,87 F. Budownictwo 840,88 758,53 32,98 29,69 N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 523,33 566,81 35,38 35,48 B. Górnictwo i wydobywanie 472,05 510,86 11,32 11,15 M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 508,76 504,26 39,02 29,23 A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 355,84 332,06 11,01 9,94 D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 85,26 254,51 0,80 0,09 K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 261,75 219,44 0,74 0,49 Strona 37

E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 172,79 203,62 6,99 14,65 O. Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 71,94 162,83 0,00 0,06 S. Pozostała działalność usługowa 94,94 127,35 6,11 1,12 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 77,69 95,95 5,78 0,21 I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 41,86 46,54 3,07 1,19 P. Edukacja 38,30 32,44 7,43 4,86 Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 22,75 18,24 2,48 1,93 R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 23,79 15,28 0,36 0,44 Inne* 16 233,6 17 506,48 0,00 0,67 *Inne Sekcja U. Organizacje i zespoły eksterytorialne oraz pozycje niesklasyfikowane. Porównując strukturę wartościową importu ogólnopolskiego oraz małopolskiego można zauważyć specyficzne cechy przywozu do województwa. Jednak 2012 rok był na tyle specyficzny, że na obu poziomach odnotowane wyraźne spadki w napływie towarów i usług oraz znikome zmiany na poziomie najważniejszych sekcji. Strona 38

Strona 39

6. Źródła importu do województw Import, tak jak eksport, zarówno na poziomie Polski, jak i regionów, jest zdominowany przez unijnych partnerów gospodarczych. Import z wszystkich krajów europejskich do Małopolski stanowił w latach 2010 2012 niecałe 90%. Udział krajów europejskich jest znacznie wyższy w imporcie do Małopolski niż w do Polski w 2010 roku import z tych krajów to 84%, a w 2011 roku 2 p.p. więcej, a w 2012 roku 85%. Głównym importerem zarówno do Polski, jak i do Małopolski, są Niemcy. W latach 2010 2011 z tego kraju pochodziło 27 28% wartości całego importu do Małopolski. W imporcie do Polski w latach 2010 2011 Niemcy miały 28% udział. W 2012 roku udział importu do Małopolski z Niemiec delikatnie stopniał i osiągnął wartość 25,6%, analogiczna tendencja spadkowa miała miejsce dla danych ogólnopolskich udział importu z Niemiec wyniósł w 2012 roku 26%. W 2010 roku 15,8% importu pochodziło od południowych sąsiadów (Czechy, Słowacja i Węgry), rok do roku wartość przywozu wzrosła do 19,3%. W 2012 roku udział wyniósł 18,6%. Znaczenie importu od południowych sąsiadów jest istotniejsze dla Małopolski niż generalnie dla Polski: w 2010 roku udział w ogóle importu wyniósł 6,6%, w 2011 roku 8,5%, a w 2012 roku 8,7%. Zarówno dla Polski, jak i Małopolski, od kilku lat udział importowanych towarów i usług z Czech, Słowacji i Węgier zwiększa się. Jeśli chodzi o wschodnich sąsiadów to w 2011 roku z tego regionu pochodziło 6% importu do Małopolski; w 2012 roku udział ten zwiększył się do 6,5%. Kraje ze wschodniej Europy nie są tak istotne dla małopolskiego importu jak dla Polski. Udział w krajowym przywozie w 2012 roku wyniósł 16%. Dobra przywożone z krajów Dalekiego Wschodu w latach 2010 2011 stanowiły 4,6% importu do Małopolski, w 2012 roku udział tego azjatyckiego regionu wzrósł do 5,2%. Generalnie kraje azjatyckie zwiększają swój udział w imporcie do Małopolski, cały kontynent wypracował około 9% wartości małopolskiego importu. Na poziomie kraju obserwowana jest tendencja odwrotna wartość importu z Bliskiego Wschodu w 2011 roku spadła o 1 p.p (z 8,6% w 2010 roku), w 2012 roku trend spadkowy utrzymał się, choć był delikatniejszy udział wyniósł 7,2%. Kraje azjatyckie ogółem wypracowały niecałe 11% polskiego importu. W porównaniu ze strukturą krajowego importu, w Małopolsce zdecydowanie większą rolę odgrywają dobra przywożone z nowych krajów UE, co oczywiście wiąże się z położeniem geograficznym regionu. Udział wartościowy importu do nowych krajów członkowskich jest wyższy w Małopolsce niż w jakimkolwiek innym województwie. Relatywnie wysoki w Małopolsce na tle pozostałych województwa jest także przywóz z krajów piętnastki (z wyłączeniem Niemiec) w 2011 roku 34,8% większy wkład w strukturę importu mają one tylko w czterech województwach: śląskim (40%), lubelskim (36%), świętokrzyskim (35,5%) i zachodniopomorskim (36,4%). Strona 40

Tabela 2. Struktura wartościowa importu w latach 2011 2012 z uwzględnieniem źródła w ujęciu regionalnym (w mln euro) Niemcy UE 15 pozostałe Wschodni sąsiedzi Południowi sąsiedzi Europa ogółem Daleki Wschód Azja ogółem Pozostałe kraje 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 Niesklasyfikowane 4 982,37 4 896,33 5 155,05 5 946,75 3 481,92 3 928,51 1 288,36 1 289,15 15 201,64 16 397 365,25 367,42 673,50 694,43 358,5 398,1 Dolnośląskie 4 239,10 4 550,73 3 270,19 3 280,32 56,90 57,27 838,74 874,10 8 746,39 9 092 2 540,03 2 741,58 2 815,72 3 046,68 313,6 262,6 Kujawsko-pomorskie 1 759,51 1 555,87 1 253,22 1 282,19 319,40 245,77 273,00 244,26 3 748,52 3 481 313,17 301,43 514,38 497,33 194,4 184,1 Lubelskie 296,81 338,87 594,34 525,36 323,10 358,32 137,64 122,63 1 428,40 1 407 109,78 104,31 162,92 163,73 54,2 66,4 Lubuskie 1 630,19 1 111,63 529,25 535,53 77,75 89,28 267,17 183,24 2 551,12 1 965 63,43 68,33 89,28 99,86 47,2 39,5 Łódzkie 1 484,17 1 394,18 1 688,25 1 714,55 145,31 123,65 319,23 332,36 3 962,26 3 897 1 469,45 1 646,14 1 986,44 2 189,68 246,1 218,0 Małopolskie 2 089,53 1 975,22 2 728,43 2 697,74 470,65 499,68 1 512,51 1 434,20 7 046,74 6 874 361,35 403,12 631,70 679,86 155,0 135,5 Mazowieckie 10 253,4 9 337,49 14 677,8 14 347,9 8 718,43 10 436,1 3 679,56 4 243,75 39 804,79 40 320 3 032,57 2 674,12 4 331,17 4 054,23 1 111,3 1 422,2 Opolskie 973,44 951,51 476,51 485,91 107,62 138,12 199,78 222,75 1 808,91 1 847 85,04 79,36 113,78 106,78 277,7 113,1 Podkarpackie 723,04 694,42 774,59 815,42 172,49 193,52 351,11 354,10 2 112,21 2 167 252,77 290,06 341,42 405,11 460,5 641,0 Podlaskie 141,14 128,63 277,09 338,19 716,89 573,27 44,84 40,92 1 281,71 1 183 73,50 71,82 158,85 134,88 12,6 58,6 Pomorskie 1 071,12 1 022,41 2 389,60 2 202,64 5 118,45 6 037,62 175,66 238,32 10 078,61 10 872 712,45 782,14 1 201,69 1 727,73 850,6 740,7 Śląskie 4 110,19 4 019,67 6 023,80 5 224,88 888,33 797,51 2 035,61 1 969,20 13 665,26 12 646 677,95 736,59 989,97 1 009,68 360,6 453,0 Świętokrzyskie 272,46 258,22 322,54 352,81 60,07 49,18 98,39 82,39 793,67 795 80,72 76,02 102,63 108,00 12,3 14,0 Warmińskomazurskie 416,52 378,40 575,50 580,59 147,01 159,88 147,84 157,02 1 437,21 1 430 69,71 78,13 229,61 189,00 83,3 75,7 Wielkopolskie 6 222,05 6 133,78 4 775,53 4 546,57 248,26 224,55 1 310,05 1 306,80 12 835,43 12 527 677,77 732,45 1 193,32 1 250,32 318,7 408,0 Zachodniopomorskie 738,07 752,34 1 245,96 1 251,48 359,10 298,40 142,77 129,59 2 802,20 2 716 180,70 192,48 316,00 285,79 298,7 283,9 Polska 41 403,1 39 499,7 46 757,6 46 128,8 21 411,7 24 210,6 12 822,3 13 224,8 129 305,1 129 617,3 11 065,7 11 345,5 15 852,4 16 643,1 5 155,1 5 514,5 Oznaczenia: UE 15 stare kraje członkowskie UE bez Niemiec, Europa środkowo-wschodnia Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś, Południowi sąsiedzi Czechy, Węgry i Słowacja, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. Strona 41

79 82 85 80 84 80 81 75 78 68 73 57 507 517 460 476 404 431 317 386 299 344 334 327 349 318 285 298 202 225 206 158 174 158 181 154 903 845 2 090 1 975 Małopolski import charakteryzuje, tak samo jak i eksport, wysoka koncentracja jego źródeł. Pięciu głównych zagranicznych partnerów handlowych dostarczało na małopolski rynek towary i usługi, które stanowiły w 2012 roku 56% wartości całego importu. W przypadku Polski pięciu głównych partnerów zagranicznych odpowiadało w 2012 roku za 55,5% całości importu. Z kolei 20 krajów generowało 92% wartości małopolskiego importu i 89% importu krajowego w 2012 roku. Zatem struktura podziału wartości importu na konkretne grupy krajów w Małopolsce i w Polsce jest bardzo podobna. Jak już wspomniano, największy udział w imporcie do Małopolski mają firmy niemieckie. Wartość importu z tego kraju w 2010 roku wyniosła 1,8 mld euro, w 2011 roku wzrosła o 15% do 2,09 mld euro, natomiast w 2012 roku spadła do poziomi 1,9 mld euro. Wartość importu drugiego kraju pod względem wielkości strumienia importu Słowacji była prawie dwuipółkrotnie mniejsza w 2010 roku. W 2011 roku import z tego kraju wzrósł o 33,5% i przekroczył wartość 900 mln euro, a w 2012 roku spadł do 845 mln euro. Import z Holandii w 2012 roku wyniósł 517 mln euro. Dynamika importu z Włoch była dodatnia (3,5%) i towarów i usług zaimportowano do Małopolski za 476 mln euro. Najsilniej import wzrósł z takich krajów jak Rosja oraz Chiny. W 2010 roku import z Chin skurczył się o 7%, jednak w 2011 roku ponownie odnotowano wzrost na poziomie 18,7%, w 2012 roku dynamika wzrostowa się utrzymała i wartość importu wzrosła o 15%. Rysunek 23. Wartość importu od 20 najważniejszych partnerów handlowych Małopolski w latach 2011 2012 (w mln euro)* 2 500 2 000 2011 2012 1 500 1 000 500 0 W 2012 roku bardzo silny wzrost importu odnotowano w Małopolsce z Rosji wzrost o 22%. Import z Republiki Czeskiej przekroczył wartość 431 mln euro, wzrósł względem 2011 roku o 6,7%. Małopolska nie była w 2010 roku głównym partnerem handlowym dla żadnego kraju: udział importu do Małopolski w ogólnej wartości przywozu z 20 najważniejszych państw wahał się od 4% do 6%. W 2011 roku istotnie wzrósł tylko udział importu ze Słowacji do Małopolski w krajowym imporcie do 23,5%. W 2012 roku udział Małopolski w ogólnym przywozie delikatnie spadł 19,6%. W 2011 roku o 3,6% wzrósł udział Małopolski w imporcie z Austrii; w 2012 roku zwiększył się o prawie 4% do 9,8%. Udział w imporcie z pozostałych najważniejszych dostawców Małopolski generalnie pozostał bez zmian. Strona 42

5,9% 6,8% 7,0% 6,6% 7,0% 6,7% 6,8% 5,9% 6,3% 6,1% 6,2% 6,0% 6,1% 7,2% 5,8% 5,5% 5,3% 5,0% 5,0% 4,3% 4,7% 5,2% 4,3% 4,3% 4,0% 4,1% 4,0% 3,8% 3,0% 1,7% 1,8% 9,8% 23,5% 19,6% Rysunek 24. Udział Małopolski w imporcie do Polski z wybranych krajów w latach 2011 i 2012 25% 20% 2011 2012 15% 10% 5% 0% Strona 43

7. Saldo handlu zagranicznego Polski i Małopolski W latach 2005 2008 wartość małopolskiego eksportu rosła w średnim tempie 17% rocznie. Dynamika importu była w tym okresie o 5 punktów wyższa, co oznacza, że systematycznie pogłębiał się deficyt obrotów handlu zagranicznego regionu. W 2007 roku saldo wynosiło -780 mln euro, rok później przekraczało już -1,2 mld euro. W 2009 roku stopień załamania się eksportu okazał się nieco mniejszy niż importu (28% vs. 31%). Saldo zmniejszyło się wówczas dwukrotnie w porównaniu z wcześniejszym rokiem. W 2010 roku, kiedy kontakty handlowe z zagranicą ponownie się ożywiły, import przewyższał eksport o ponad 800 mln euro. 2011 rok należał do bardzo dobrych dla małopolskiego handlu zagranicznego, wartość importu i eksportu znacznie wzrosły, przewyższając wartość wypracowaną w 2008 roku, jednak warto zauważyć, że saldo w 2011 roku było o 200 mln euro niższe niż w 2008 roku, co wskazuje na silniejszy przyrost eksportu niż importu. Rysunek 25. Saldo handlu zagranicznego Małopolski w latach 2008 2012 (w mld euro) 10 8 6 4 2 0-2 Małopolskie eksport Małopolskie import saldo wymiany handlowej w Małopolsce 7,6 7,8 7,7 6,5 6,4 5,2 6,8 7,2 5,7 4,6-1,2-0,6-0,8-1,0-0,5 2008 2009 2010 2011 2012 O ile w okresie 2005 2008 krajowe obroty zagraniczne zmieniały się w tempie podobnym jak w Małopolsce, o tyle załamanie w 2009 roku okazało się płytsze w skali kraju: eksport spadł wówczas rok do roku o 16%, import o 25%. Odbicie, które nastąpiło w 2010 roku, było równie szybkie w Małopolsce, jak w całym kraju na poziomie wartości bezwzględnych znaczenie Małopolski w polskim handlu zagranicznym jednak zmalało. W 2007 roku małopolskie ujemne saldo obrotów zagranicznych stanowiło 4,3% deficytu w skali kraju. W miarę upływu czasu regionalna wymiana zagraniczna w coraz większym stopniu pogłębiała ujemne saldo na poziomie kraju, w 2010 roku osiągnęło ono 6,4 % krajowego deficytu, w 2011 nieznacznie spadło do 6,3%. Strona 44

Rysunek 26. Saldo handlu zagranicznego Polski w latach 2008 2012 (w mld euro) 180 150 120 90 60 30 0-30 -60 Polska eksport Polska import saldo wymiany handlowej w Polsce 140,1 150,3 151,8 131,2 105,8 135,2 141,9 114,4 118,3 96,7-25,8-9,1-12,9-15,2-9,9 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej i GUS. O ogólnej niekorzystnej relacji między siłą eksportową i importową Małopolski świadczy wskaźnik pokrycia przywozu wywozem: w 2010 i 2011 roku w Małopolsce wynosił on 87%, co oznacza, że koszty związane z importem towarów i usług były o 13% wyższe niż przychody z ich eksportu (por. Rysunek 27). W 2012 roku koszty te uległy zmniejszeniu i wskaźnik pokrycia wyniósł 93%. Należy wskazać, że relacja między strumieniami w 2012 roku znacznie się poprawiła w porównaniu z wcześniejszymi latami. W 2008 roku wartość wskaźnika wynosiła 84% (deficyt handlu zagranicznego przekroczył wówczas 1,19 mld euro). Wskaźnik pokrycia importu eksportem dla Małopolski zrównał się w 2012 roku z wartością wskaźnika pokrycia dla Polski. Rysunek 27. Wskaźnik pokrycia importu eksportem dla Polski i Małopolski w latach 2008 2012 96% 93% 90% 87% 84% 81% 84% 82% 89% Małopolska Polska 91% 90% 90% 87% 87% 93% 93% 78% 75% 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej. W 2008 roku wskaźnik pokrycia importu eksportem na poziomie całego kraju kształtował się mniej korzystnie niż w Małopolsce. W ostatnich kilku latach proporcje między przywozem a wywozem w Polsce znacznie się poprawiły. W 2011 roku nastąpiła stabilizacja wskaźnika zarówno dla Małopolski, jak i dla całego kraju. Rok 2012 dla Polski to także rok znacznej poprawy dynamiki w zakresie przychodów z eksportu względem kosztów poniesionych na import. Strona 45

7.1.1. Salda handlu zagranicznego według grup towarowych i partnerów handlowych Małopolska notuje dodatnie saldo obrotów handlowych w produktach przetwórstwa przemysłowego nadwyżka eksportu nad importem w 2011 roku przekroczyła 1,5 mld euro, a w 2012 roku 1,76 mld euro; wzrost na poziomie 14%. Dodatnie saldo obrotów handlowych wystąpiło w siedmiu sekcjach PKD: w sekcji B. Górnictwo i wydobywanie wzrost z -5 mln euro (saldo w 2011 roku) do 7 mln euro (ponad 130%), w sekcji związanej z dostawą wody i gospodarowaniem ściekami saldo było o 46% wyższe względem 2011 roku (23,8 mln euro vs. 35,1 mln euro). Tabela 3. Porównanie struktury wartościowej sald handlu zagranicznego Polski i Małopolski według sekcji działalności firm w 2011 i 2012 roku (w mln euro) Sekcja PKD 2007 Polska Małopolska 2011 2012 2011 2012 A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 175,9 352,9 3,0 4,3 B. Górnictwo i wydobywanie 3 600,2 3 999,9-5,1 7,0 C. Przetwórstwo przemysłowe 14 702,9 15 235,5 1 541,7 1 756,4 D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów 49,2-60,3-0,8-0,1 klimatyzacyjnych E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 530,2 561,2 23,8 35,1 F. Budownictwo -433,3-345,8-26,4-21,0 G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle -33 280,8-30 133,1-2 452,6-2 243,6 H. Transport i gospodarka magazynowa -317,2-563,7-19,1-9,6 I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi -10,6 4,3-2,9-0,4 J. Informacja i komunikacja -1 013,9-862,1-20,8-26,7 K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa -240,8-149,7 0,2-0,2 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości -14,3 26,1 14,0 6,7 M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna -142,7 0,2-16,5 11,4 N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca -84,2-135,3-11,8-14,9 O. Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne -53,3-131,1 0,0 0,0 P. Edukacja -35,0-29,8-7,3-4,8 Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna -12,0-7,5-2,5-1,8 R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją -9,9 4,6-0,1 0,3 S. Pozostała działalność usługowa -29,1-34,3-5,9-0,7 U. Organizacje i zespoły eksterytorialne 0,0 3,8 0,0-0,7 Pozycje niesklasyfikowane 1 461,7 2 384,0 0,0 0,0 SUMA -15 157-9 880,2-989 -503,4 W obrotach handlowych z krajami europejskimi deficyt salda handlu zagranicznego Małopolski w 2012 roku wyniósł 431 mln euro, zatem o połowę mniej niż w 2011 roku (- 866 mln euro). Spadek salda do krajów europejskich został także odnotowany na poziomie kraju z 8,6 mld euro do 3,9 mld euro. Z najważniejszym partnerem handlowym małopolski, Niemcami, deficyt wyniósł w 2012 roku -276 mln euro. W skali całego kraju deficyt zmniejszył się o ponad 2 mld euro i w 2012 roku wyniósł Strona 46

nieco ponad 4 mld euro. W konsekwencji zmalał udział ujemnego salda regionu w ogólnopolskim deficycie: z 7,2% do 6%. Rysunek 28. Saldo handlu zagranicznego Polski i Małopolski w 2012 roku w podziale na grupy partnerów handlowych (w mln euro) 2 730 900 715 38 34 70 123 11 284 20 432-1 100-289 -286-256 -202-276 -29-431 -3 100-2 799-5 100 saldo Małopolska saldo Polska -4 003-3 948-7 100-9 100-9 001-7 771 Oznaczenia: Południowi sąsiedzi Czechy, Węgry i Słowacja, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan, Wschodni sąsiedzi - Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś. Dodatni znak salda krajowa wymiana handlowa odnotowała z południowymi sąsiadami : w 2011 roku jego wartość przekroczyła 2,3 mld euro, natomiast w 2012 roku saldo wzrosło do 2,7 mld euro. W przypadku Małopolski tendencja była odwrotna w 2011 roku import przewyższał eksport o -439 mln euro, natomiast w 2012 roku różnica stopniała o 54% do -202 mln euro. Należy jednak przypomnieć, że intensywność kontaktów handlowych Małopolski z Czechami, Słowacją i Węgrami jest zdecydowanie silniejsza, niż w skali Polski. Zarówno w 2011, jak i w 2012 roku największy deficyt handlu zagranicznego Polska odnotowywała z krajami Dalekiego Wschodu: w 2011 roku deficyt przekroczył 8,8 mld euro, w 2012 roku zwiększył się do 9,0 mld euro, czyli w ciągu roku pogłębił się prawie o 200 mln euro. W wypadku Małopolski wymiana handlowa z krajami dalekowschodnimi jest mniej ożywiona niż ma to miejsce w skali kraju. Tłumaczy to relatywnie niski poziom deficytu w 2010 roku wyniósł -223 mln euro, czyli stanowił zaledwie 2,5% wartości krajowego deficytu, a w 2011 roku -266 mln euro, co stanowiło niecałe 3% krajowego salda, natomiast w 2012 roku deficyt pogłębił się i osiągnął wartość -286 mln euro. Biorąc pod uwagę wymianę handlową z wszystkimi krajami azjatyckimi w 2011 roku, saldo dla małopolski było ujemne (-237 mln euro), natomiast dzięki intensyfikacji kontaktów firm eksportujących z Małopolski saldo stopniało o 45% względem 2010 roku. W 2012 roku saldo dla Małopolski pogłębiło się i wyniosło -256 mln euro. Azjatyckie rynki, w tym krajów Dalekiego Wschodu, wymagają szczególnej uwagi z jednej strony ze względu na ich potencjalną chłonność, a z drugiej na konkurencyjność cenową. Dlatego dobrym sygnałem jest zmniejszenie salda wymiany handlowej w 2011 roku. Strona 47

Z innymi krajami Małopolska ma raczej zrównoważone kontakty handlowe: eksport nieznacznie przewyższa import. W 2012 roku, podobnie jak w latach poprzednich, największa dysproporcja między wartością eksportu i importu charakteryzowała małopolską wymianę handlową z krajami Dalekiego Wschodu. W 2010 roku wywóz stanowił zaledwie jedną czwartą wartości przywozu z tego regionu, rok później wskaźnik był o 1 p.p. wyższy, w 2012 roku wyrósł do 29%. W wypadku obrotów handlowych z państwami europejskimi proporcje kształtują się na poziomie 90 kilku procent, przy czym większa różnica dzieli wielkość strumieni wymiany handlowej z Niemcami niż z pozostałymi krajami. W 2011 roku wskaźnik charakteryzujący kontakty handlowe Małopolski z Niemcami kształtował się na poziomie 78% i był o 2 punkty niższy niż rok wcześniej, w 2012 roku wzrósł do 86% dla Małopolski. Rysunek 29. Wskaźnik pokrycia eksportu importem dla Polski i Małopolski w 2012 roku w podziale na grupy partnerów handlowych 140% 120% 100% Małopolska Polska 121% 86% 86% 90% 94% 94% 88% 97% 80% 60% 62% 53% 40% 20% 29% 21% 0% Azja - Daleki Wschód Azja Południowi Sąsiedzi Niemcy Wschodni Sąsiedzi Europa Porównanie sytuacji Małopolski ze średnią krajową pokazuje, że największe różnice w intensywności kontaktów handlowych z zagranicą obejmują wymianę wewnątrzwspólnotową (z wyłączeniem Niemiec). W tym wypadku małopolski eksport (w porównaniu do importu) jest zdecydowanie mniej intensywny niż przeciętnie w kraju. Jeśli chodzi o kontakty z Azją, to wartość wskaźnika znacznie lepiej prezentuje się dla Małopolski, niż ogólnie dla kraju. Strona 48

1 638 1 858 1 500 1 713 1 531 1 699 1 463 1 670 990 1 101 960 1 084 837 1 072 832 965 707 808 422 495 2 802 3 262 2 543 2 819 2 385 2 683 2 422 2 642 3 842 4 376 3 955 4 346 7 583 8 457 8. Podmioty eksportujące i importujące w Polsce i województwach W 2012 roku w Polsce działało 41 050 firm zajmujących się działalnością eksportową, w porównaniu do 2011 roku przybyło 13% eksporterów (36 412 podmioty). W Małopolsce działało w 2010 roku 2,3 tys. takich podmiotów, co stanowiło 7% ogólnej liczby polskich eksporterów, w 2011 roku eksportowały 2 802 firmy (wzrost o ponad 20%), natomiast w 2012 roku eksportowały 3 262 firmy (wzrost o 16,4%). W wymiarze bezwzględnym niezmiennie od kilku lat najwięcej firm zajmujących się wywozem produktów za granicę działało w województwach mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. W żadnym z województw nie odnotowano spadku liczby podmiotów zajmujących się działalnością wywozową. Rysunek 30. Liczba firm eksportowych w województwach w latach 2011 2012 9 000 8 000 2011 2012 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 Przyglądając się tym wartościom należy zwrócić uwagę na zróżnicowaną siłę eksportową firm w konkretnych województwach: np. w województwie dolnośląskim, które zarówno w 2011, jak i 2012 roku odpowiadało za 12% wartości polskiego wywozu; liczba firm zajmujących się wywozem była relatywnie niska (wynosiła ponad 2,3 tys. w 2011 roku i 2,6 tys. w 2012 roku), w tym samym czasie podobna liczba przedsiębiorstw działających na Pomorzu odpowiadała za 6,3% wartości krajowego eksportu w 2011 roku oraz 7% w 2012 roku. Podmioty eksportujące w Małopolsce tworzyły zarówno w 2011 jak i 2012 roku 5% wartości eksportu, a zatem ich zaangażowanie w tworzenie polskiego eksportu było relatywnie małe, gdyż udział małopolskich podmiotów eksportujących w ogóle wynosi niecałe 8%. W 2012 roku w Polsce działało 44 862 firm zajmujących się działalnością importową, względem 2011 roku ilość importerów delikatnie zmalała o 0,1%. W Małopolsce działało w 2011 roku 3,64 tys. takich podmiotów, co stanowiło 6,5% ogólnej liczby polskich importerów. W 2012 roku importowało 3,67 tys. firm, wartość procentowa udziału małopolskich importerów w ogóle utrzymała się rok do roku. Względem 2010 roku udział małopolskich firm w ogóle polskich importerów spadł o 1,4%. Strona 49

192 132 1 763 1 753 1 630 1 638 1 439 1 399 1 308 1 302 935 962 863 877 820 794 777 779 787 742 5 184 5 289 4 478 4 519 3 645 3 676 3 388 3 376 2 933 2 924 2 944 2 921 11 820 11 779 W wymiarze bezwzględnym, podobnie jak w przypadku eksportu, najwięcej podmiotów zajmujących się przywozem działało w województwach mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. W 2012 roku w większości polskich regionów odnotowano ujemną dynamikę firm importujących. Rysunek 31. Liczba firm importowych w województwach w latach 2011 2012 14 000 12 000 10 000 2011 2012 8 000 6 000 4 000 2 000 0 Strona 50

9. Najważniejsze grupy eksportowanych i importowanych towarów szczegółowa analiza dla Małopolski 9.1. Eksport Gros małopolskiego eksportu przypada na produkty branż średnio zaawansowanych technologicznie, które od kilku lat w sumie stanowią ponad dwie trzecie wartości eksportu towarowego. Filarami małopolskiego eksportu są maszyny i urządzenia elektryczne oraz pojazdy nieszynowe. Dla pierwszej kategorii produktów wśród 100 najważniejszych produktów według klasyfikacji CN wartość eksportu przekroczyła 1 mld euro 6 w 2010 roku, 1,2 mld euro w 2011 roku, 1,15 mld euro w 2013 roku. Dla drugiej kategorii produktów pojazdy maszynowe eksport w 2011 roku wyniósł prawie 760 mln euro, a w 2012 roku wzrósł do co najmniej 814,2 mln euro. Ważnymi kategoriami produktów są także: aluminium, kauczuk i tworzywa sztuczne oraz wyroby z nich, a także reaktory jądrowe, kotły i urządzenia mechaniczne. Tabela 4. Najważniejsze grupy towarów eksportowych Małopolski w 2011 i 2012 roku (wg CN, w mln euro)* Kod Nazwa grupy 2011 2012 85 Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części 1 205,0 1 115,5 87 Pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria 759,3 814,2 40 Kauczuk i artykuły z kauczuku 378,8 373,9 76 Aluminium i artykuły z aluminium 399,6 366,1 39 Tworzywa sztuczne i artykuły z nich 239,3 320,6 84 Reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne, ich części 328,8 270,9 72 Żelazostopy 189,4 151,4 73 Artykuły z żeliwa lub stali 112,9 130,4 27 Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji; woski mineralne 117,1 125,5 83 Artykuły różne z metali nieszlachetnych 110,4 117,4 49 Książki, gazety, obrazki i pozostałe wyroby przemysłu poligraficznego 79,3 80,8 44 Drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny 51,3 70,1 70 Szkło i wyroby ze szkła 63,9 63,1 29 Chemikalia organiczne 114,2 62,5 2 Mięso i podroby jadalne - 55,6 69 Wyroby ceramiczne 70,7 53,5 21 Różne przetwory spożywcze - 44,3 79 Cynk i artykuły z cynku 41,0 42,2 23 Pozostałości i odpady przemysłu spożywczego; gotowa pasza dla zwierząt 40,6 20 Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub pozostałych części roślin 12,6 36,8 90 Przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne, precyzyjne, medyczne lub chirurgiczne - 36,2 31 Nawozy 34,4 35,6 * Na podstawie listy 100 najważniejszych produktów wg klasyfikacji CN za 2012 rok. W porównaniu z 2011 rokiem w roku 2012 największą dynamikę wartości eksportu towarowego odnotowano w wypadku wywozu przetworów z warzyw i owoców ponad 190% wzrost. Ponad 30% wzrosty odnotowano także w grupie tworzywa sztuczne, drewno i artykuły z drewna oraz artykuły z żeliwa i stali. W odniesieniu do niektórych grup towarowych wartość eksportu spadła 6 Dane są prawdopodobnie zaniżone, opierają się bowiem na liście 100 najważniejszych towarów eksportowych, która obejmuje w przypadku Małopolski ok. 70% eksportu regionu w ujęciu wartościowym. Strona 51

w porównaniu do 2011 roku kierunek zmiany był więc odwrotny od ogólnej tendencji. Miało to miejsce przede wszystkim w przypadku: chemikaliów organicznych; wyrobów ceramicznych; przetworów ze zbóż; żelazostopów; reaktorów jądrowych, kotłów i maszyn. Najstabilniejszy popyt na małopolskie produkty eksportowe odnotowano natomiast w grupach towarowych: pojazdy nieszynowe; paliwa mineralne, oleje mineralne; cynk i materiały z cynku; nawozy. Wartość eksportu w ich wypadku nie zmieniła się w okresie 2010 2011 o więcej niż 10%. Rysunek 32. Wartość eksportu w najważniejszych grupach towarowych w strukturze wartościowej małopolskiego eksportu w latach 2008 2012 (w mln euro, wg CN)* 1 200 1 234 1 099 1 205 1 116 maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części 1 000 800 892 727 759 814 pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria 600 591 573 aluminium i artykuły z aluminium 400 200 370 194 389 356 257 248 205 215 141 400 379 366 374 329 271 kauczuk i artykuły z kauczuku 0 2008 2009 2010 2011 2012 reaktory jądrowe, kotly, maszyny i urządzenia mechaniczne * Pokazano pięć najważniejszych grup produktów eksportowych w 2011 roku. Uwaga: Wartość eksportu może być zaniżona lista 100 najważniejszych towarów eksportowych w Małopolsce rokrocznie obejmuje około 70% wartości całego eksportu regionu. W okresie 2008 2012 wartość eksportu w głównych grupach towarowych podlegała bardzo silnym wahaniom. W żadnej grupie nie odnotowano trwałego kierunku zmian: w latach 2008 2012 wartość małopolskiego eksportu maszyn i urządzeń elektrycznych rosła w średniorocznym tempie niespełna 3%. Wahliwość popytu na te towary silnie zaznaczyła się w 2009 roku: spadek wartości eksportu w 2009 roku w porównaniu z okresem dwa lata wcześniejszym wniósł prawie 48%. Silny wzrost w latach 2010 (50%) i 2011 (10%) nie zdołał zrekompensować tego spadku; w 2012 roku eksport maszyn i urządzeń elektrycznych to 1,1 mld euro, czyli 90% wartości z 2008 roku; Strona 52

w wypadku pojazdów nieszynowych eksport osiągnął rekordową wartość w 2008 roku przeszło 890 mln euro. W latach 2009 2010 wywóz systematycznie spadał w średnim tempie 20% rocznie. W 2011 roku wywóz był o ponad 32% wyższy niż w 2010 roku. W 2012 roku nastąpił kolejny wzrost o ponad 7% i jego wartość stanowiła 91% wartości z 2008 roku; eksport aluminium i wyrobów z niego w okresie 2008 2012 charakteryzuje się nieznacznymi wahaniami. Spadek wartości wywozu w 2009 roku w porównaniu do roku wcześniejszego wyniósł ponad 30%, ale odbicia w kolejnych latach (w 2010 roku 39% i w 2011 roku 12%) z nawiązką zrekompensowały tę stratę, jednak w 2012 roku dynamika wzrostu była ujemna (-8,5%) i wartość eksportu oscylowała wokół 366 mln euro; do 2009 roku rośnie wartość eksportu kauczuku średnioroczna dynamika (2008 2012) wynosiła 25%. Spadek wartości eksportu z 2009 roku został zrekompensowany w 2010 roku, kiedy to eksport zbliżył się do granicy 250 mln euro, w 2011 roku wywóz wzrósł o 53% i wyniósł prawe 380 mln euro, w 2012 roku intensywność eksportu nieznacznie spadła (-1%), a wywóz wyniósł 374 mln euro; eksport reaktorów jądrowych, kotłów i urządzeń mechanicznych ulega istotnym wahaniom. Do 2008 roku rósł systematycznie w przeciętnym tempie 11% rocznie, w latach 2008 2012 nastąpił spadek o 1%. Popyt na tę grupę towarów w 2009 roku silnie spadł i stanowił niewiele ponad jedną trzecią wartości odnotowanej w rekordowym roku 2008 389 mln euro. Spadek ten nie został zrekompensowany przez odbicie w 2010 roku wartość wywozu stanowiła 55% wartości z 2008 roku, jednak w 2011 roku wywóz znacznie wzrósł do 329 mln euro i stanowił 84% wartości wyeksportowanej w 2008 roku. W 2012 roku eksport tej kategorii produktów spadł do 271 mln euro. Małopolski eksport jest bardzo silnie skoncentrowany pod względem towarowym, choć w 2012 roku zaobserwowano delikatne zmiany w tej tendencji, gdyż w 2011 roku około 70% wartości wywozu przypadło na 100 najważniejszych produktów, jednak w 2012 roku ich udział spadł do 65%. W 2008 roku pięć najważniejszych produktów eksportowych stanowiło aż jedną piątą wartości całego eksportu, 25 najważniejszych produktów stanowiło w sumie 44% jego wartości. Załamanie z 2009 roku w dużej mierze odbiło się na tych pięciu najważniejszych grupach produktowych: ich udział w wartości eksportu spadł wówczas prawie o jedną trzecią, co pokazuje wysoki stopień wrażliwości popytu na zewnętrzne zawirowania. W 2011 roku 69% eksportu przypadało na sto najważniejszych produktów eksportowych, pięć pierwszych grup produktowych odpowiadało za 17% wartości małopolskiego eksportu, a najistotniejsze 25 grup produktowych za 41%. W 2012 roku udziały spadły 5 pierwszych produktów to 15% eksportu, 25 pierwszych produktów to 38%. W porównaniu z krajowym eksportem małopolski eksport jest zdecydowanie bardziej skoncentrowany: w latach 2007 2011 w Polsce pięć najważniejszych produktów eksportowych (w gospodarce towarowej) generowało 8 9% wartości strumienia wywozu ich udział w strukturze nie zmienił się nawet w sytuacji załamania się eksportu. 100 najważniejszych towarów stanowiło do 2008 roku mniej niż połowę ogólnej wartości eksportu (45%), w latach 2009 2010 odsetek ten znacznie spadł do 35 36%, natomiast w 2011 roku wzrósł do poziomu z lat 2007 2008, czyli do 45%. Rok 2012 to rok spadków w zakresie udziału poszczególnych grup towarów do 42% dla 100 najważniejszych produktów, do 23% 25 produktów oraz niecałych 7% dla 5 produktów. Strona 53

9.1.1. Filary małopolskiego eksportu Na bardziej szczegółowym poziomie wśród najważniejszych towarów eksportowych Małopolski w 2012 roku znalazły się m.in. chłodnice (wartość wywozu 305,2 mln euro), kauczuk (wartość eksportu prawie 291 mln euro), ciągniki drogowe do ciągnięcia naczep (ponad 222 mln euro) czy pojazdy samochodowe (prawie 160 mln euro). Wśród innych najważniejszych produktów o eksporcie powyżej 100 mln euro znalazło się 5 kategorii sprzęt elektryczny, oświetleniowy lub sygnalizacji wzrokowej, pojemniki rurowe sztywne, korki, amortyzatory układu zawieszeń oraz poliamid. Tabela 5. 25 najważniejszych towarów eksportowych Małopolski w 2012 roku wg CN (w mln euro) Kod CN Nazwa Wartość 87089135 Chłodnice do pojazdów samochodowych 305,2 40021910 Kauczuk 291,1 87012010 Ciągniki drogowe do ciągnięcia naczep 222,7 87042391 Pojazdy samochodowe 159,4 85122000 Sprzęt elektryczny, oświetleniowy lub sygnalizacji wzrokowej 156,2 83099090 Korki 117,4 76129090 Pojemniki rurowe sztywne, 114,8 87088035 Amortyzatory układu zawieszenia, 112,7 39081000 Poliamid 105,2 85389011 Podzespoły elektroniczne do wafer probers 94,3 85444999 Druty i kable elektryczne izolowane, 92,8 85446010 Przewody elektryczne 91,2 85129090 Części do sprzętu elektrycznego objętego 84,0 85371099 Tablice, panele, konsole, pulpity, szafy 83,9 84159000 Części do klimatyzatorów zawierających wentylator napędzany silnikiem oraz elementy do zmiany temperatury i wilgotności 79,8 39252000 Drzwi, okna i ich ramy oraz progi drzwiowe, z tworzyw sztucznych 79,6 85446090 Przewody elektryczne izolowane, 76,1 85444995 Druty i kable elektr. izol., 74,4 72251100 Wyroby walcowane płaskie o szerokości 600 mm lub większej 68,3 73089098 Części konstrukcji, dachy, płyty, pręty, kątown., rury 67,1 29337100 6-Heksanolaktam (epsilon-kaprolaktam) 62,5 27101999 Oleje smarowe pozostałe oraz pozostałe oleje z ropy naftowej 59,5 85013100 Silniki prądu stałego z wyjątkiem silników 56,0 85045095 Wzbudniki ginw., inne niż stosowane w urządzeniach telekomunikacyjnych i do zasilaczy maszyn do automat. przetwarzania danych i urządzeniach do tych 55,9 maszyn 02012020 Mięso z bydła, świeże lub schłodzone 55,6 W 2011 roku ranking najważniejszych przedmiotów wywozu był bardzo podobny do tego z 2010 roku, jednak pozycje w rankingu delikatnie się różniły. W 2010 roku największe znaczenie miały druty i kable izolowane jedyna kategoria produktów, której eksport wyniósł powyżej 200 mln euro. Kauczuk zajął 3. lokatę. W 2012 roku chłodnice do pojazdów samochodowych zajęły pierwszą lokatę. Drugą lokatę zarówno w 2010, jak i 2011 roku, zajęły ciągniki drogowe do ciągnięcia naczep dynamika wzrostu eksportu dla tej kategorii produktu wyniosła w 2011 roku 52%, jednak w 2012 roku spadły one na trzecią pozycję a drugą lokatę zajął kauczuk. W 2012 roku w przeważającej większości produktów odnotowano spadek w wywozie. Warto pamiętać, że wahliwość popytu w odniesieniu do najważniejszych produktów eksportowych regionu może być niepokojąca pokazuje bowiem dużą wrażliwość funkcjonowania obszarów specjalizacji eksportowej województwa od zewnętrznych zawirowań gospodarczych. Strona 54

Pięć najważniejszych produktów eksportowych Małopolski w 2012 roku odpowiadało za 1,14 mld euro eksportu (15%), w Polsce łącznie eksport tych samych produktów osiągnął wartość 11,1 mld euro. Małopolska jest właściwie jedynym polskim województwem eksportującym kauczuk syntetyczny 93,3% polskiego eksportu. Praktycznie pozycję monopolistyczną ma także w wypadku chłodnic do pojazdów samochodowych (95%). Wysoki odsetek stanowią także ciągniki drogowe do ciągnięcia naczep w 2011 roku 80% krajowego wywozu to Małopolska, w 2012 roku udział Małopolski spadł do 68%. O bardzo silnej pozycji można mówić także w wypadku eksportu w dziedzinie sprzedaży hurtowej części i akcesoriów samochodowych, w tym amortyzatorów. Ponadto na Małopolskę przypada przeszło połowa krajowego eksportu sprzętu elektrycznego, oświetleniowego lub sygnalizacji wzrokowej. Silną pozycję województwo odgrywa także w tak zróżnicowanych grupach produktowych jak oleje smarowe i oleje pozostałe z ropy naftowej, 6-Heksanolaktam (epsilon-kaprolaktam) oraz Mięso z bydła, świeże lub schłodzone, bez tusz i półtusz. Znaczny odsetek krajowego wywozu w kategorii drzwi, okna przypada na Małopolskę. Za produkty specyficzne dla Małopolski w kontekście eksportowym można także uznać: towary ze szkła gospodarczego, aparaturę rozdzielczą i sterowniczą energii elektrycznej, produkty z grupy silników elektrycznych, prądnic i transformatorów, sprzedaż hurtową drewna, materiałów budowlanych i sanitarnych, okien, artykułów metalowych, świec oraz gazety, dzienniki i czasopisma. 9.2. Import 9.2.1. Najważniejsze towary importowane do Małopolski Małopolski import odznacza się dosyć dużym stopniem koncentracji ze względu na przedmiot wymiany, jednak jej poziom nie jest aż tak wysoki jak eksportu: w 2010 roku 11% wartości importu przypadało na 5 głównych produktów, w 2011 roku 13%, natomiast w 2012 roku spadł do 12%. W skali kraju struktura przywozu jest nieznacznie bardziej rozproszona w 2010 roku pięć najważniejszych importowanych produktów stanowiło 11%, w 2011 roku ich udział wzrósł do 15%, a 2012 roku do 17%. Sto najważniejszych importowanych produktów w 2010 roku stanowiło w Małopolsce 51%, w 2011 roku koncentracja nie uległa zmianie, natomiast w 2012 roku spadła do niecałych 50%. W skali kraju w 2011 roku zmieniła się o 10% z 30% w 2010 roku do 41% w 2011 roku; w 2012 roku koncentracja nie uległa zmianie. Trzy najważniejsze produkty importowe Małopolski to oleje ciężkie napędowe, benzyna samochodowa oraz blachy i taśmy. Te trzy kategorie od 4 lat pozostają w czołówce z przesunięciami w rankingu między pozycją 1. a 3. Wzrost wartość importu olejów wyniósł w 2011 roku 35%, w 2012 roku spadł o 18%. Import Benzyny w 2011 roku wzrósł o 63%, w 2012 roku spadł o 18%. Drugą pozycję w rankingu w 2012 roku zajmują produkty z kategorii blach i taśm, w przypadku których w 2011 roku odnotowano wzrost importu o 30%, natomiast w 2012 roku tendencja się odwróciła i nastąpił spadek o 12%. Wśród importowanych kategorii produktów przeważająca większość odnotowała spadki, co jest zgodne z ujemnym trendem wzrostowym małopolskiego importu w 2012 roku. Strona 55

Tabela 6. 25 najważniejszych towarów z importu w Małopolsce w 2012 roku wg CN (w mln euro) Kod CN Nazwa Wartość 27102011 Oleje ciężkie napędowe ropy naftowej i z minerałów bitumicznych 257,7 76061292 Blachy, taśmy inne niż do żaluzji weneckich, ze stopów aluminium 184,0 27101245 Benzyna 182,8 27111297 Propan skroplony o czystości poniżej 90 % 179,2 29026000 Etylobenzen 127,8 02031110 Mięso ze świń domowych, świeże lub schłodzone: tusze i półtusze 97,2 27111294 Propan skroplony 96,2 87079090 Nadwozia 80,1 87089997 Części i akces. do pojazdów samochodowych 79,7 29025000 Styren 79,5 84082099 Silniki 77,3 76061220 Blachy grube, cienkie oraz taśma 74,1 76012091 Stopy aluminium wtórne w postaci wlewków lub w stanie ciekłym 65,8 76011000 Aluminium niestopowe, nieobrobione plastycznie: 64,4 29012400 Butadien 62,5 29071100 Fenol (hydroksybenzen) i jego sole 57,9 39031100 Polistyren do spieniania, w formach podstawowych 55,8 72083800 Wyr. walcowane płaskie z żeliwa l. stali niestopowej nietrawione 51,9 72083900 Wyroby walcowane płaskie z żeliwa lub stali niestopowej nietrawione 50,8 87089199 Części i akcesoria do pojazdów samochodowych 49,8 72107080 Wyroby walcowane płaskie ż żeliwa lub stali niestopowej 48,6 27101943 Oleje ciężkie napędowe ropy naftowej i z minerałów bitumicznych 48,6 87085035 Mosty napęd. z mech. różnicowym 46,5 85176200 Maszyny do odbioru, konwersji i transmisji l. regeneracji głosu, obrazu lub innych danych 43,8 48101900 Papier i tektura 42,7 Tabela 7. 25 najważniejszych towarów z importu w Małopolsce w 2011 roku wg CN (mln euro) Kod CN Nazwa Wartość 27101941 Oleje ciężkie napędowe ropy naftowej i z minerałów bitumicznych 311,8 27101145 Benzyna silnikowa bez lotniczej 209,7 76061292 Blachy, taśmy 208,6 27111297 Propan skroplony 160,3 29026000 Etylobenzen 123,4 74081100 Drut miedziany z miedzi rafinowanej 110,1 87079090 Nadwozia do pojazdów mechanicznych 97,0 76012091 Stopy aluminium wtórne w postaci wlewków lub w stanie ciekłym 96,2 84082099 Silniki 88,1 87089997 Części i akces. do poj. samoch. 87,3 76061220 Blachy grube, cienkie oraz taśma 82,9 02031110 Tusze i półtusze wieprzowe 77,6 76011000 Aluminium niestopowe 78,0 27111294 Propan skroplony 66,6 29012400 Butadien-1,3 i izopren 63,9 72083800 Wyr. walcowane płaskie z żeliwa l. stali niestopowej nietrawione 54,7 72083900 Wyroby walcowane płaskie z żeliwa lub stali niestopowej nietrawione 54,7 76051100 Drut z aluminium niestopowego 54,8 87085035 Mosty napęd. z mech. różnicowym, nawet wyposażone w inne elementy przekład., 53,5 08030019 Banany świeże 52,6 72251910 Wyroby walcowane 52,2 29071100 Fenol (hydroksybenzen) i jego sole 50,6 85129090 Części do sprzętu elektrycznego 50,2 39031100 Polistyren do spieniania 48,5 29025000 Styren 48,2 Strona 56

10. Źródła danych i ogólne informacje o badaniu Do opracowania niniejszego raportu wykorzystano dane statystyczne pochodzące z trzech źródeł: z Izby Celnej w Warszawie, oparte na nomenklaturze scalonej (CN), dotyczące importu i eksportu, z uwzględnieniem podziału na województwa, partnerów handlowych i przedmiot wymiany. Dane obejmują głównie okres 2011 2012, przy czym stopień ich szczegółowości (przekroje) różni się dla poszczególnych lat. Wybrane dane przedstawione są wg klasyfikacji PKD 2007; z Głównego Urzędu Statystycznego podstawowe wskaźniki makroekonomiczne dla Polski i województw; z bazy UN Comtrade, dotyczące struktury towarowej oraz geograficznej importu krajów będących głównymi partnerami gospodarczymi Małopolski. Dane z różnych źródeł są generalnie ze sobą porównywane, czasem na ich podstawie ( krzyżowo ) liczone są wskaźniki. Należy jednak mieć świadomość, że dane mogą nie być w pełni porównywalne, co wynika: 1. z zestawienia różnych klasyfikacji (CN vs. PKD), 2. z faktu, że w statystykach handlowych nie zawsze możliwe jest zaklasyfikowanie strumienia handlu do konkretnego regionu / województwa (rośnie znaczenie obrotów handlowych firm działających w więcej niż jednym województwie). Taka niemożność powoduje, że np. struktura udziału województw w eksporcie krajowym w roku 2011 jest nieco zaniżona pomija bowiem ich ewentualny udział w wymianie niesklasyfikowanej. Obok 16 polskich województw pojawia się kategoria województwo nieskalsyfikowane / brak kodu województwa. Te różnice i rozbieżności powodują, że niektóre wskaźniki mają charakter orientacyjny różnice między nimi należy traktować ostrożnie. Strona 57

11. Spis rysunków i tabel Spis rysunków Rysunek 1. Wartość eksportu i importu w Polsce i Małopolsce w latach 2008 2012 (w mld euro)... 7 Rysunek 2. Udział Małopolski w eksporcie i imporcie krajowym w latach 2008 2012 (w %)... 7 Rysunek 3. Dynamika wartości eksportu i importu Polska i Małopolska lata 2009 2012 (w %)... 8 Rysunek 4. Wartość eksportu polskich województw w latach 2011 i 2012 (w mln euro)... 10 Rysunek 5. Dynamika wartości eksportu polskich województw w latach 2010 2011 (w %)... 11 Rysunek 6. Udział województw w generowaniu krajowego eksportu w latach 2011 i 2012 (w %)... 12 Rysunek 7. Relacja wartości eksportu do produktu krajowego brutto (PKB) w latach 2009 i 2010 (w %)... 12 Rysunek 8. Wskaźnik udziału w eksporcie do udziału w tworzeniu PKB dla lat 2009 2011... 13 Rysunek 9. Udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu w latach 2010 2011 (w %)... 14 Rysunek 10. Wartość eksportu per capita w 2012 roku (w tys. euro)... 16 Rysunek 11. Wskaźnik intensywności małopolskiego eksportu w branżach w latach 2009 2012 (na podstawie danych wg klasyfikacji CN)*... 20 Rysunek 12. Struktura wartościowa eksportu wyrobów przemysłu przetwórczego ze względu na stopień zaawansowania technicznego branży* dla Polski i Małopolski w latach 2006 2012... 23 Rysunek 13. Struktura wartościowa eksportu Polski i Małopolski do wybranych grup krajów w latach 2011 2012 (w mln euro)... 26 Rysunek 14. Dynamika wartości polskiego i małopolskiego eksportu do grup odbiorców w 2012 roku... 27 Rysunek 15. Wartość eksportu do 20 najważniejszych partnerów handlowych Małopolski 2011 2012 (w mln euro)... 30 Rysunek 16. Kraje, do których małopolski eksport w 2012 roku wzrósł powyżej 10 mln euro (w mln euro)... 30 Rysunek 17. Kraje, do których małopolski eksport zaliczył najwyższe spadki w 2012 roku (w mln euro)... 31 Rysunek 18. Udział Małopolski w eksporcie Polski do wybranych krajów w latach 2011 2012... 31 Rysunek 19. Wartość importu polskich województw w latach 2011 2012 (mln euro)... 33 Rysunek 20. Udział importu do polskich województw w ogóle przywozu w latach 2011 2012 (dane w %)... 34 Rysunek 21. Dynamika importu polskich województw w latach 2011 2012 (w %)... 34 Rysunek 22. Wartość importu per capita w 2011 i 2012 roku (w tys. euro)... 35 Rysunek 23. Wartość importu od 20 najważniejszych partnerów handlowych Małopolski w latach 2011 2012 (w mln euro)*... 42 Rysunek 24. Udział Małopolski w imporcie do Polski z wybranych krajów w latach 2011 i 2012... 43 Rysunek 25. Saldo handlu zagranicznego Małopolski w latach 2008 2012 (w mld euro)... 44 Rysunek 26. Saldo handlu zagranicznego Polski w latach 2008 2012 (w mld euro)... 45 Rysunek 27. Wskaźnik pokrycia importu eksportem dla Polski i Małopolski w latach 2008 2012... 45 Rysunek 28. Saldo handlu zagranicznego Polski i Małopolski w 2012 roku w podziale na grupy partnerów handlowych (w mln euro)... 47 Rysunek 29. Wskaźnik pokrycia eksportu importem dla Polski i Małopolski w 2012 roku w podziale na grupy partnerów handlowych... 48 Rysunek 30. Liczba firm eksportowych w województwach w latach 2011 2012... 49 Rysunek 31. Liczba firm importowych w województwach w latach 2011 2012... 50 Rysunek 32. Wartość eksportu w najważniejszych grupach towarowych w strukturze wartościowej małopolskiego eksportu w latach 2008 2012 (w mln euro, wg CN)*... 52 Strona 58

Spis tabel Tabela 1. Porównanie wartości eksportu Polski i Małopolski wg sekcji PKD w 2011 i 2012 roku (w mln euro) oraz wskaźnik intensywności małopolskiego eksportu w wybranych sekcjach... 19 Tabela 2. Udział województw w eksporcie towarów w wybranych sektorach gospodarki w latach 2011 2012 (wg klasyfikacji CN)... 22 Tabela 1. Porównanie struktury wartościowej importu Polski i Małopolski 2011 2012 (mln euro)... 37 Tabela 2. Struktura wartościowa importu w latach 2011 2012 z uwzględnieniem źródła w ujęciu regionalnym (w mln euro)... 41 Tabela 3. Porównanie struktury wartościowej sald handlu zagranicznego Polski i Małopolski według sekcji działalności firm w 2011 i 2012 roku (w mln euro)... 46 Tabela 4. Najważniejsze grupy towarów eksportowych Małopolski w 2011 i 2012 roku (wg CN, w mln euro)*... 51 Tabela 5. 25 najważniejszych towarów eksportowych Małopolski w 2012 roku wg CN (w mln euro). 54 Tabela 6. 25 najważniejszych towarów z importu w Małopolsce w 2012 roku wg CN (w mln euro)... 56 Tabela 7. 25 najważniejszych towarów z importu w Małopolsce w 2011 roku wg CN (mln euro)... 56 Strona 59

12. Aneks nr 1 Podział sektorów przetwórstwa przemysłowego ze względu na zaawansowanie technologiczne procesu produkcji Rodzaj branży Grupa PKD 2007 Branże wysokich technologii Branże średniowysokich technologii Branże średnioniskich technologii Branże niskich technologii Źródło: Eurostat, 2009 21 Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych 26 Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 30.3 Produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn 20 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 25.4 Produkcja broni i amunicji 27 Produkcja urządzeń elektrycznych 28 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana 29 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep 30 Produkcja pozostałego sprzętu transportowego, z wyłączeniem: 30.1 produkcji statków i łodzi oraz 30.3 produkcji statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn 32.5 Produkcja urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, włączając dentystyczne 18.2 Reprodukcja zapisanych nośników informacji 19 Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej 22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 23 Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych 24 Produkcja metali 25 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem 25.4 produkcji broni i amunicji 30.1 Produkcja statków i łodzi 33. Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń 10 Produkcja artykułów spożywczych 11 Produkcja napojów 12 Produkcja wyrobów tytoniowych 13 Produkcja wyrobów tekstylnych 14 Produkcja odzieży 15 Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych 16 Produkcja wyrobów z drewna oraz korka 17 Produkcja papieru i wyrobów z papieru 18 Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji, z wyłączeniem 18.2 reprodukcji zapisanych nośników informacji 31 Produkcja mebli 32 Pozostała produkcja wyrobów, z wyłączaniem 32.5 produkcji urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, włączając dentystyczne Strona 60

Strona 61