Dodatkowe wyposażenie ciągnika rolniczego Ciągnik rolniczy oprócz siły uciągu może przekazywać na współpracującą maszynę moment obrotowy przez wałek odbioru mocy (WOM). Napęd ten przekazywany jest z pominięciem skrzyni biegów. Jest on niezależny, uzyskiwany bezpośrednio z silnika i stosowany do napędu maszyn wymagających określonej prędkości obrotowej niezależnie od ruchu ciągnika, np. kosiarek czy kopaczek. Schemat napędu WOM Prędkość obrotowa niezależna jest znormalizowana i dla ciągników małej mocy (do 30 KW) wynosi ona 540 obrotów/minutę (wałek z 6 wypustami). Zastosowanie ciężkich ciągników i większych maszyn spowodowało konieczność przekazywania większej mocy przez WOM. W ciągnikach tych wprowadzono drugą prędkość obrotową 1000 obr./min (wałek z 32 wypustami). Maszyny są dostosowane do określonej prędkości obrotowej i nie należy ich zamieniać. Napęd zależny to taki, w którym istnieje zależność wykonywanych ruchów roboczych maszyny i jej ruchu postępowego, np. siewniki, rozrzutniki obornika. Napęd ten przekazywany jest z reduktora na wałek odbioru mocy. Nowe konstrukcje maszyn wymagają, aby ciągniki rolnicze wyposażane były w WOM umieszczone z przodu (z tzw. przednim napędem) lub z boku ciągnika. Umożliwia to zestawianie złożonych agregatów jedno- lub wieloczynnościowych. W ciągniku do przenoszenia mocy na przedni most napędowy lub na współpracującą
maszynę wykorzystuje się waty napędowe ze sprzęgłami Kardana, które umożliwiają przenoszenie napędu pod kątem (jednak na uwrociach należy napęd na maszynę wyłączyć). Wały napędowe powinny w czasie pracy być osłonięte. Ciągniki rolnicze wyposażane są w kilka różnych zaczepów umożliwiających współpracę z przyczepami, naczepami i maszynami rolniczymi - zaczepianymi, półzawieszanymi i zawieszanymi. Zaczep transportowy umieszczony na wysokości wału napędowego i w osi podłużnej ciągnika służy do zaczepiania przyczep. Zaczep polowy umieszczony jest pod tylnym mostem z możliwością zmiany jego położenia w poziomie. Jest on wykorzystywany do przyczepiania naczep, beczkowozów, przyczep jednoosiowych, których przednia część ciężaru spoczywa na ciągniku. Nowoczesne ciągniki posiadają zaczepy samopodnoszące, które same podnoszą i blokują zaczep przyczepy jednoosiowej bez konieczności wychodzenia operatora z kabiny. Zaczepy te współpracują z podnośnikami hydraulicznymi ciągnika rolniczego. Do zawieszania maszyn służy trzypunktowy układ zawieszenia (TUZ). Zaczepy ciągnika rolniczego Układ ten jest częścią podnośnika hydraulicznego, który tworzą 2 cięgła dolne z wieszakami (prawe i lewe) i cięgło górne (śruba rzymska). Do cięgieł montowana może być belka zaczepowa, która umożliwia zmianę miejsca zaczepienia współpracującej maszyny w poziomie. Dzięki podnośnikowi możliwe jest również dostosowanie wysokości zaczepu.
Zaczepienie narzędzia na TUZ jest trudne i dlatego stosuje się automatyczne sprzęgi eliminujące konieczność dokładnego podjazdu do maszyny i użycie dużej siły fizycznej do zaczepienia. Ciężkie ciągniki wyposażone są w dwa układy zawieszenia - tylny i przedni umożliwiający współpracę z maszynami dostosowanymi do tego zaczepu. Podstawowy element układu hydraulicznego stanowi podnośnik hydrauliczny, który tworzy pompa olejowa (zębata) z filtrem, rozdzielacz oleju, siłownik hydrauliczny (cylinder z tłokiem), tłoczysko i wał z ramieniem. Schemat podnośnika hydraulicznego ciągnika rolniczego Do ramion przyczepiane są wieszaki układu zawieszenia - TUZ. Podnośnik umożliwia pracę i transport maszyn zawieszanych - nie posiadających kół jezdnych. Podstawowe położenia rozdzielacza podnośnika to: podnoszenie", stop", opuszczanie", dociążanie". Dociążanie z wykorzystaniem podnośnika polega na takim dostosowaniu ciśnienia w układzie hydraulicznym, aby nie podnieść całkowicie narzędzia. Nastąpi wówczas zwiększenie ciężaru ciągnika o wielkość ciężaru unoszenia narzędzia.
Schemat dociążania ciągnika Dociążanie wykorzystywane jest w czasie zwiększonych oporów narzędzi, gdy koła napędowe mają poślizg. Narzędzie pracuje na tej samej głębokości, ale jego nacisk na glebę jest mniejszy, zwiększa się natomiast nacisk na koła napędowe ciągnika, zwiększając chwilowo jego siłę uciągu. Podnośniki posiadają szereg automatycznych regulacji pracy narzędzi i maszyn. Mogą to być: 1. Regulacja kopiująca - podnośnik nie ingeruje w pracę narzędzia, które musi być wyposażone w kopiujące teren koło podporowe. 2. Regulacja pozycyjna - podnośnik utrzymuje narzędzie na ustalonej wysokości (głębokości) pracy narzędzia bez kół podporowych np. opryskiwacz, kultywator. Każda zmiana położenia ciągnika powoduje zmianę głębokości pracy narzędzia. Regulacja ta stosowana jest na terenach płaskich. 3. Regulacja siłowa - podnośnik reaguje na zmiany sił oporu stawiane przez narzędzia i zmienia głębokość pracy narzędzia. Przy zwiększaniu się sił oporu zmniejsza głębokość pracy narzędzia, przy zmniejszaniu się tych sił zwiększa głębokość pracy. Regulację tę stosuje się na jednorodnych glebach, umożliwia ona pełne wykorzystanie mocy ciągnika. 4. Regulacja ciśnieniowa - stosowana przy współpracy z maszynami przyczepianymi, umożliwia dociążanie kół napędowych ciągnika ciężarem przyczepionej maszyny. 5. Regulacja mieszana - to połączenie regulacji pozycyjnej i siłowej. Podnośnik reaguje na zmienne opory narzędzia i jednocześnie stara się utrzymać zadaną pozycję współpracującego narzędzia - do wykorzystania na glebach o zmiennym oporze.
Nowoczesne ciągniki rolnicze posiadają elektroniczne układy sterujące lub wyposażane są w komputery pokładowe, które mierzą zadane wielkości robocze, analizują i oceniają wartość poślizgu kół napędowych oraz wysyłają sygnał sterujący do elementów wykonawczych układu, które dopasowują parametry pracy narzędzia do warunków uwzględniając zadane parametry. Komputery pokładowe wykonują regulacje dużo precyzyjniej dzięki analizowaniu dużej liczby parametrów roboczych. Układy hydrauliczne oprócz układów wewnętrznych (podnośników) wyposażane są w szybkozłącza do pracy z układem zewnętrznym sterowanym z kabiny operatora np. podnoszenia przyczepy wywrotki, ładowacza czołowego itd. Zastosowanie takich układów zwiększa możliwości pracy ciągnika rolniczego. Do obsługi układów hydraulicznych należy utrzymywanie odpowiedniego poziomu (ilości) oleju w skrzyni ciągnika pracującego szczególnie z zewnętrznymi układami hydraulicznymi. Podczas pracy tych układów zasilane są one olejem z ciągnika, którego ilość musi wystarczyć na pracę pozostałych zespołów. Dokładnie należy łączyć szybkozłącza i sprawdzać stan przewodów hydraulicznych, duże ciśnienie w układach (do 20 MPa), nieszczelności powodują szybki ubytek oleju lub uniemożliwiają jego pracę. Niepracujące złącza, aby uniknąć zabrudzenia, trzeba zabezpieczać zaślepkami. Ciągniki rolnicze wyposażane są w instalacje pneumatyczne, które umożliwiają pompowanie opon lub używanie przyczep z hamulcami pneumatycznymi. Schemat instalacji pneumatycznej ciągnika Podstawowym elementem układu jest sprężarka z filtrem powietrza, napędzana z silnika spalinowego przez zawór bezpieczeństwa z odolejaczem powietrza, zawór redukcyjny, zbiornik powietrza, zawory sterujące przepływem, szybkozłącza i wskaźniki ciśnienia.
Instalacja pneumatyczna wyposażona jest w zawory utrzymujące stałe ciśnienie i zabezpieczające przed wzrostem ciśnienia. Należy utrzymywać je w sprawności technicznej i sprawdzać szczelność. Przyjeździe z przyczepami obowiązkowo powinno się włączyć do pracy sprężarkę i dobrze połączyć szybkozłącze. Instalację elektryczną pojazdu rolniczego stanowią: źródła prądu, urządzenia rozruchowe i zapłonowe oraz instalacja oświetleniowa i sygnalizacyjna. Instalacje ciągników rolniczych zasilane są prądem stałym o napięciu 12 V. W dużych ciągnikach są to 24 V. Instalacja pojazdów jest jednoprzewodowa, drugi przewód stanowi metalowa konstrukcja, jako tzw. masa. Magazynem energii elektrycznej służącej do rozruchu silnika i zasilania instalacji, gdy on nie pracuje, jest najczęściej kwasowo-ołowiowy akumulator. Energia elektryczna gromadzona jest w akumulatorze w wyniku reakcji elektrochemicznych płyt ołowiowych zanurzonych w elektrolicie - roztworze kwasu siarkowego. Naładowany akumulator posiada gęstość elektrolitu 1,28 g/cm 3. Obsługę akumulatora należy przeprowadzać okresowo, sprawdzać poziom elektrolitu, który powinien osiągać około 10 mm ponad płyty akumulatorowe. Gęstość należy sprawdzać areometrem. Pomiar stanu naładowania akumulatora Nieużywane akumulatory doładowywać co 2 miesiące, przy spadku temperatury poniżej minus 15 C pojemność akumulatora znacznie się zmniejsza. W czasie pracy silnika źródłem prądu jest prądnica lub alternator, które zamieniają energię mechaniczną z silnika na elektryczną zasilającą odbiorniki prądu, a nadmiar służy do uzupełnienia akumulatora. Rozruch silnika polega na wprawieniu w ruch jego wału korbowego najczęściej silnikiem elektrycznym zwanym rozrusznikiem.
Schemat działania rozrusznika Włączenie rozruchu powoduje uruchomienie włącznika elektromagnetycznego zazębiającego koła zębate rozrusznika i wieńca zębatego na kole zamachowym silnika spalinowego. Włącznik elektromagnetyczny przekazuje prąd do silnika elektrycznego, który porusza silnik spalinowy z maksymalnym obciążeniem. Pobierany z akumulatora prąd może sięgać 600 A. Silniki spalinowe ciągników rolniczych posiadają zwykle zapłon samoczynny (silniki Diesla) i powinny dać się uruchomić przy temperaturze minus 15 C. Aby zapewnić zapłon w takim silniku stosuje się świece żarowe, płomieniowe lub podgrzewacze powietrza. Schemat świecy żarowej
Świece umieszczane są w kolektorze ssącym silnika, uruchamia się je włącznikiem rozrusznika - pierwszy stopień, po około 1 minucie nagrzewania - drugi stopień włącznika uruchamia rozrusznik. Pozostałe odbiorniki prądu ciągnika rolniczego stanowi instalacja oświetleniowa. Jako pojazd upoważniony do ruchu drogowego ciągnik musi być wyposażony w światła drogowe, mijania, pozycyjne, kierunkowskazy, hamowania i oświetlające tablicę rejestracyjną. Ciągniki rolnicze wyposażane są w tradycyjne urządzenia sygnalizacyjne - dźwiękowe i wskaźniki świetlne, komputery pokładowe podające parametry pracy ciągnika rolniczego. Oleje i smary Pozostałe mechanizmy ciągnika rolniczego, jak skrzynie przekładniowe, reduktory, tylne mosty (oprócz silnika, który smarowany jest olejem silnikowym) ze względu na niekorzystne warunki pracy również wymagają smarowania. Duże naciski jednostkowe i osiągane znaczne prędkości obwodowe powodują wyciskanie oleju z przestrzeni międzyzębnych przekładni doprowadzając do tarcia suchego. Przekładnie smaruje się metodą zanurzeniową - dolne koła zębate zanurzone są w oleju i obracając się rozprowadzają olej po pozostałych współpracujących kołach. Do smarowania takich przekładni stosuje się oleje przekładniowe. Do smarowania przekładni lekko obciążonych stosuje się oleje przekładniowe letnie - PL oraz zimowe PZ. Przekładnie pracujące pod średnim i dużym obciążeniem smaruje się olejem przekładniowym Hipol. Ciągniki rolnicze wykorzystują olej przekładniowy w układach hydraulicznych. Powinien on mieć mniejszą lepkość i być odporny na spienianie. W takim przypadku w ciągnikach stosuje się olej przekładniowohydrauliczny Agrol. W układach hydraulicznych pracujących w ciężkich warunkach oraz mechanizmach wspomagających układy hydrauliczne stosuje się oleje hydrauliczne o podwyższonych własnościach lepkościowo-temperaturowych. Zagęszczone oleje mineralne to smary plastyczne stałe, które służą do smarowania tych mechanizmów, gdzie stosowanie olejów nie jest możliwe. Smary plastyczne można podzielić na: smary maszynowe - stosowane do smarowania otwartych przekładni zębatych, mocno obciążonych powierzchni trących i mechanizmów wolnoobrotowych, smary do łożysk tocznych - stosowane do smarowania łożysk tocznych (ŁT-45) odporne na działanie wody i zmienną temperaturę (-30 C do 120 C),
smary podwoziowe - smar do smarowania podwozi pojazdów, przegubów, sworzni, itp. aplikowany za pomocą smarownic w zakresie temperatur -20 C do +60 C.