Jeśli tylko dystrybucja środków będzie przebiegała sprawnie, z pewnością nastąpi w Polsce znaczący przyrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Uruchomienie Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko m.in. dla odnawialnych źródeł energii jest olbrzymią szansą na rozwój w Polsce technologii, które przez wiele lat nie miały szansy na tak duże finansowe wsparcie. Działanie 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych" w ramach wspomnianego programu pozwala na uzyskanie dotacji na inwestycje w technologie związane z produkcją energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii (OZE). Dofinansowanie jest przewidziane dla szerokiego grona beneficjentów będących przedsiębiorcami, jak również dla potencjalnych beneficjentów z sektora publicznego. Takie zróżnicowanie beneficjentów powoduje utrudnienia proceduralne pojawiające się w czasie aplikowania, jak również samej realizacji inwestycji. Na pierwszym etapie, gdy wniosek aplikacyjny składany jest w Instytucji Wdrażającej - którą w tym przypadku jest Instytut Paliw i Energii Odnawialnej - IPIEO - należy w sposób szczególny zadbać o prawidłowość załączników (np. dotyczących danych finansowych beneficjenta). Ciekawym aspektem specyfiki działania 9.4 jest budząca kontrowersje zasada równego traktowania technologii OZE w trakcie procedury oceny wniosków. Często podnoszona jest przez potencjalnych beneficjentów kwestia oceny wskaźnikowej opartej na nakładach inwestycyjnych, która dla tak odmiennych technologii jak produkcja energii elektrycznej z wiatru, wody, biogazu, biomasy, jak również ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej i słonecznej może powodować sytuację nadmiernego promowania wybranych grup technologicznych. Z odpowiedzią na pytanie, czy mamy do czynienia z taką właśnie sytuacją, beneficjenci będą musieli zaczekać do opublikowania pierwszej listy rankingowej. 1 / 6
Dodatkowe punkty Obecnie zbliża się czas przyznawania i wydatkowania pierwszych dotacji w ramach tego działania. Jednym z kluczowych elementów decydujących o tym, które z projektów będą mogły otrzymać wsparcie jest stopień gotowości realizacyjnej. W ramach oceny merytorycznej I stopnia - tam, gdzie faktycznie rozgrywają się losy projektów - Komitet Monitorujący programu Infrastruktura i Środowisko wprowadził kryterium stopień gotowości projektu do realizacji". I w zasadniczy sposób wpłynął na kształt oceny poprzez możliwość przyznania dodatkowych 16 punktów wynikających z dostarczenia takich dokumentów, jak dokumenty potwierdzające dostępność środków na sfinansowanie projektu, prawomocne pozwolenie na budowę, prawomocna decyzja o uwarunkowaniach środowiskowych, dokumentacja techniczna. Zdobycie wyżej wymienionych dokumentów może być trudnym zadaniem dla wnioskodawcy, jednakże daje wyraźnie większe szanse na zakwalifikowanie projektu do dofinansowania. Warunkiem uzyskania dodatkowych punktów jest pozytywna weryfikacja przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentów przez Instytucję Wdrażającą - załączniki te bezwzględnie muszą być złożone wraz z wnioskiem aplikacyjnym w trakcie naboru wniosków. Po zamknięciu naboru takie dokumenty - wydane decyzje - mogą być dopuszczone do oceny tylko w uzasadnionych przypadkach, gdy wnioskodawca nie otrzymał niniejszych dokumentów na czas z przyczyn od siebie niezależnych (np. z powodu bezczynności organu wydającego stosowną decyzję). Są to sytuacje wyjątkowe, które wymagają udowodnienia, iż wnioskodawca dołożył należytej staranności występując odpowiednio wcześniej o jego uzyskanie. W związku ze sposobem refundacji wydatków w ramach pomocy publicznej, należy w sposób szczególny zwrócić uwagę na dodatkowe kryterium formalne - kwalifikowalność wydatków i ocenę wykonalności pod kątem pomocy publicznej. Wnioskodawcy określając katalog kosztów kwalifikowanych winni tworzyć go zgodnie z krajowymi wytycznymi dotyczącymi kwalifikowania wydatków w ramach Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2 / 6
2007-2013 oraz wytycznymi w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, jak również zgodnie z programem pomocy publicznej. Naczelna zasada brzmi: wydatki muszą być poniesione i udokumentowane zgodnie z obowiązującym prawem polskim oraz prawem wspólnotowym. Należy zwrócić szczególną uwagę na zgodność poniesionych wydatków z przepisami obowiązującymi w obszarach zamówień publicznych, ochrony środowiska, ochrony przyrody, pomocy publicznej oraz rachunkowości. Alternatywne warianty W badaniu oceny wykonalności pod kątem pomocy publicznej należy w szczególności zwrócić uwagę na moment rozpoczęcia inwestycji, ustalenie dopuszczalnej wartości pomocy, określenie wielkości pomocy, jak również czy jest przewidywana inna pomoc publiczna wspierająca wnioskowany cel inwestycyjny. Ważnym elementem dokumentów aplikacyjnych (wniosku i studium wykonalności) jest umieszczenie wśród nich analizy opcji technicznych, która prowadzi do osiągnięcia zidentyfikowanego celu inwestycyjnego. Tym samym należy rozważyć alternatywne warianty inwestycyjne. Minimalna w tym zakresie informacja obejmuje wskazanie wykorzystanych kryteriów (np. lokalizacyjnych, technicznych), opisanie rozważanych alternatywnych rozwiązań oraz uzasadnienie dokonanego wyboru. W przypadku np. projektów związanych z energetyką wiatrową takie alternatywne rozwiązania powinny znaleźć się w raporcie o oddziaływaniu na środowisko, jak też w raporcie wietrzności i produktywności farmy wiatrowej. W związku z dwuetapowym sposobem oceny wniosków aplikacyjnych w turze preselekcji i 3 / 6
oceny ostatecznej, która może odbyć się nawet do 12 miesięcy od terminu naboru wniosków, ważne staje się pytanie: czy i na ile zmiany w dokumentacji aplikacyjnej (np. ceny urządzeń zainstalowanych, prac budowlanych czy innych wynikających ze zmian kursowych i działania na rynku usług) będą rzutowały na ocenę merytoryczną II stopnia? Decydujące znaczenie ma wtedy fakt, że korekta nie miała wpływu na osiągnięcie lub zmianę celów w projekcie wynikających z wniosku o dofinansowanie, złożonego w trakcie preselekcji. Poza tym zmiany nie mogą spowodować przesunięcia wniosku w taki sposób na liście rankingowej, że inny projekt biorący udział w konkursie utraciłby pozycję podstawowego i zostałby przesunięty do części rezerwowej tejże listy. Ponowna ocena W związku z tym, że ocena merytoryczna I stopnia - poprzez ostateczne pozycjonowanie projektu na liście rankingowej - ma zasadnicze znaczenie w procedurze oceny wniosków, może się zdarzyć, że wskaźniki dotyczące nakładów inwestycyjnych na produktywność mogą być celowo zaniżane. Instytucja Wdrażająca mając to na uwadze, zweryfikuje te dane właściwie w każdej z trzech ocen jakim podlega wniosek. W trakcie oceny formalnej w kryterium wykonalności technicznej możliwa jest ocena poprawności założonych wskaźników inwestycyjnych. W wypadku stwierdzenia nierealności tych założeń, wnioskodawca może być poproszony o wyjaśnienie lub też w skrajnych wypadkach wniosek może zostać odrzucony jako nie spełniający wyżej wspomnianego kryterium. Kolejna ocena - merytoryczna I stopnia - pozwala w sposób dokładny prześledzić metodykę liczenia wskaźników, zgłaszanie ewentualnych uwag eksperta oceniającego do komisji ds. oceny projektów. Należy pamiętać o specjalnej procedurze pozwalającej na ponowną ocenę formalną wybranego kryterium lub (oraz) ocenę merytoryczną I stopnia w kryteriach wskaźnikowych w trakcie oceny merytorycznej II stopnia. Dotyczy to sytuacji, gdy nastąpiła zasadnicza zmiana w kwalifikowalności wydatków. Skutkiem takiej ponownej oceny może być 4 / 6
również odrzucenie projektu wynikające z niespełnienia kryterium formalnego, czy też uzyskanie w ponownej ocenie ilości punktów wykluczających projekt z listy rankingowej lub listy podstawowej. W szczególny sposób należy zadbać o prawidłowe i wyczerpujące przygotowanie odpowiedzi na oceniane kryterium przygotowania organizacyjno-instytucjonalne zawarte w ocenie merytorycznej II stopnia. Zgodnie z tym kryterium, na etapie oceny merytorycznej II stopnia beneficjenci składają oświadczenie o stosowaniu ustawy o Prawie zamówień publicznych do zawierania umów związanych z realizacją projektu, bądź o wyłączeniu spod jej zapisów. W tym drugim przypadku beneficjent realizuje projekt zgodnie z własnymi procedurami, pod warunkiem że są one zgodne z zasadami obowiązującymi w systemie realizacji programu Infrastruktura i Środowisko. Procedura zawierania umów przygotowana przez beneficjentów będzie przedstawiana do zatwierdzenia Instytucji Wdrażającej przed podpisaniem umowy o dofinansowanie. Zmiany procedur w zakresie zawierania umów związanych z realizacją projektu wymagają akceptacji IW. Pożyczki z Narodowego Funduszu W związku z tym, że w działaniu 9.4 nie przeznaczono całkowitej alokacji finansowej na pierwszy konkurs, należy spodziewać się kolejnej rundy aplikacyjnej w tym działaniu. To stwarza szansę dla nowych wnioskodawców, jak też i tych, których wnioski nie uzyskają dotacji w pierwszej rundzie. Jednak wnioskodawcy powinni wziąć pod uwagę fakt, iż zasady i kryteria, na których podstawie opierać się będzie ocena wniosków w kolejnym konkursie, mogą ulec zmianie na skutek doświadczeń ewaluacyjnych płynących z pierwszego konkursu. Rozpatrując potencjalne źródła finansowania dla projektów związanych z OZE nie można pominąć nowych propozycji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Od 6 do 27 kwietnia br. można było składać wnioski o pożyczki preferencyjne na dofinansowanie przedsięwzięć związanych m.in. z OZE. 5 / 6
W ramach tego konkursu wnioskodawcy będą mogli ubiegać się o dofinansowanie biogazowni, elektrowni wiatrowych o mocy do 10 MW, elektrowni wodnych o mocy do 5 MW, instalacji związanych z energią geotermalną, a także instalacji energetycznych opalanych biomasą - dla wytwarzania ciepła o mocy do 20 MWt, a dla pracujących w układzie Kogeneracji - o mocy do 3 MWe. Wnioskodawcy mogą skorzystać z pożyczek na następujących warunkach: kwota pożyczki: od 4 mln zł do 50 mln zł, stałe oprocentowanie 6 proc. w skali roku, okres finansowania do 15 lat od pierwszej wypłaty, okres karencji: karencja w spłacie rat kapitałowych liczona od daty wypłaty ostatniej transzy pożyczki, lecz nie dłuższa niż 18 miesięcy od daty zakończenia realizacji przedsięwzięcia; wysokość pożyczki: do 75 proc. kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Dodatkową zachętą jest możliwość umorzenia nawet do 50 proc. kwoty pożyczki, przy czym wysokość umorzenia dla każdego projektu będzie rozpatrywana indywidualnie, w zależności od rentowności projektu. Minimalna kwota projektu wynosi 10 mln zł. O dofinansowanie mogą ubiegać się wszystkie podmioty, które realizują przedsięwzięcia będące przedmiotem programu, ale jeden wnioskodawca, działając w imieniu własnym lub za pośrednictwem spółek zależnych, w których ma udziały przekraczające 50 proc., może złożyć do danego konkursu tylko jeden wniosek o dofinansowanie. Możliwości pozyskania dofinansowania dla projektów związanych z OZE w Polsce nie były dotychczas zbyt szerokie, dlatego inwestorzy powinni wykorzystać szanse, jakie dają obecnie uruchamiane programy zarówno ze środków UE jak i krajowych źródeł finansowania. Jeśli tylko dystrybucja środków będzie przebiegała sprawnie, z pewnością nastąpi w Polsce znaczący przyrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych, co z jednej strony pomoże zrealizować zobowiązania na szczeblu międzynarodowym, a z drugiej spowoduje poprawę stanu środowiska w naszym kraju. 6 / 6