70-466 Szczecin, ul. Monte Cassino 32 tel. 091-312-92-16; fax 091-312-92-01; e-mail: psfp@psfp.org.pl; www.psfp.org.pl RAPORT Nr 12/2009 Fundusze Pożyczkowe w Polsce wspierające mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa według stanu na 30 czerwca 2009 roku Szczecin, wrzesień 2009 1
Autorzy Raportu Barbara Bartkowiak Mirosława Korol 2
Spis treści I. Wprowadzenie. 5 II. Stan funduszy pożyczkowych w Polsce....... 7 1. Cel i metodologia badania... 7 2. Ogólna charakterystyka funduszy pożyczkowych.. 8 3. Struktura pochodzenia kapitału pożyczkowego.. 11 4. Rozkład funduszy według kapitału pożyczkowego.... 14 5. Rozkład funduszy pożyczkowych według województw..... 20 6. Ranking funduszy pożyczkowych 24 7. Sieć funduszy pożyczkowych w Polsce 30 III. Portfel pożyczkowy funduszy i jego charakterystyka... 30 IV. Charakterystyka funduszy pożyczkowych dokapitalizowanych w ramach SPO WKP 34 Załączniki: Załącznik nr 1. Podstawowe dane dot. funduszy pożyczkowych według kapitału pożyczkowego na tle liczby i wartości udzielonych pożyczek oraz średniej wartości pożyczki od początku działalności do 30.06.2009 r. Załącznik nr 2. Udział funduszy pożyczkowych w ogólnej sumie kapitału pożyczkowego, wartości i liczby udzielonych pożyczek na 30.06.2009 r. Załącznik nr 3. Aktywność funduszy pożyczkowych wybrane informacje o funduszach pożyczkowych na 30.06.2009 r. Załącznik nr 4. Dane teleadresowe funduszy pożyczkowych w Polsce według siedziby głównej w podziale na województwa na 30.06.2009 r. 3
4
I. Wprowadzenie System funduszy pożyczkowych w Polsce, choć stosunkowo młody jest tworzony przez dynamicznie rozwijające się instytucje, które dostosowują się do potrzeb przedsiębiorców oraz celów, jakie stawia przed nimi otoczenie zewnętrzne. Najnowszym dowodem na potwierdzenie tej tezy są wyniki niniejszego Raportu obejmującego swym badaniem okres spowolnienia gospodarczego i ograniczenia podaży innych form finansowania zewnętrznego, w tym kredytów bankowych. Autorzy raportu monitorując od blisko sześciu lat stan funduszy w Polsce mogą z pewnością stwierdzić, że fundusze pożyczkowe są uzupełniającym systemem w stosunku do innych systemów finansowych w Polsce przyczyniającym się do wypełniania luki w finansowaniu zewnętrznym rozwoju mikro i małych i przedsiębiorstw. Prezentowany Raport PSFP numer 12/2009 przedstawia informacje, których analiza powinna zostać uwzględniona na dalszym etapie rozwoju całego systemu. Należy jednocześnie wskazać, że po raz pierwszy od kliku lat, porównując analogiczne okresy, nastąpiło spowolnienie przyrostu kapitału pożyczkowego. Znamienne jest również to, że znaczna część tegorocznego przyrostu kapitału została sfinansowana środkami własnymi funduszy. Nie powstają również nowe fundusze pożyczkowe, a na przestrzeni ostatnich trzech lat system skurczył się o dziesięć funduszy. To wszystko pozwala sformułować wniosek w zakresie istotnego opóźnienia dotyczącego wdrażania Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) 2007 2013 i tym samym braku możliwości dokapitalizowania funduszy pożyczkowych. O roli środków unijnych w budowaniu potencjału kapitałowego funduszy pożyczkowych najlepiej świadczy fakt, że zgodnie z danymi niniejszego Raportu ponad jedna trzecia kapitału została sfinansowana w ramach ostatniego okresu programowania - Sektorowego Programu Operacyjnego 2004 2006. Na uwagę zasługuje również fakt, że począwszy od 2007 roku następuje tendencja wzrostowa w zakresie udziału samorządów w finansowaniu kapitału pożyczkowego. Ważne jest, że fundusze pożyczkowe wspierają potencjał rozwojowy sektora MSP w Polsce. Z punktu wiedzenia struktury udzielanych pożyczek najnowsze dane wskazują na zmiany dotyczące wzrostu udziału pożyczek na cele obrotowo-inwestycyjne, wzrostu udziału pożyczek przeznaczonych na działalność handlową i budownictwo oraz spadku udziału pożyczek o małej wartości (do 10 tys. zł), przy jednoczesnym wzroście udzielanych pożyczek o większej wartości (10 30 tys. zł oraz 50 120 tys. zł). Tradycyjnie PSFP prowadzi szeroką akcję promocyjną całego systemu funduszy pożyczkowych. Warto podkreślić, że promocja funduszy odbywa się również poza granicami naszego kraju, w szczególności w Unii Europejskiej. Od początku 2008 roku Polskie Stowarzyszenie Funduszy Pożyczkowych jest członkiem Europejskiej Sieci Mikrofinansowania (EMN - European Microfinance Network). Uczestnictwo PSFP w sieci EMN pozwola m.in. na szerszą promocję polskiego systemu funduszy pożyczkowych oraz 5
umożliwia wpływ na ocenę prawnych regulacji unijnych w zakresie mikrofinansowania. Warto zaznaczyć, że ostatni Raport PSFP został opublikowany również w wersji angielskiej. W imieniu Stowarzyszenia zapraszamy do lektury i prosimy o propagowanie informacji na temat funduszy pożyczkowych, w szczególności wśród mikro, małych oraz średnich przedsiębiorców, jak również w urzędach centralnych, samorządach regionalnych i lokalnych oraz instytucjach odpowiedzialnych za wspieranie rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. Głęboko wierzymy, że system funduszy pożyczkowych w Polsce będzie dalej budowany i wzmacniany kapitałowo. Jesteśmy przekonani, że najlepszą rekomendacją systemu są dziesiątki tysięcy pozytywnych opinii zadowolonych przedsiębiorców klientów funduszy oraz blisko 60 tysięcy utworzonych nowych miejsc pracy, powstałych dzięki kapitałowi pożyczkowemu funduszy. Pozostajemy otwarci na wszelkie uwagi i sugestie dotyczące Raportu psfp@psfp.org.pl. Wszystkie dotychczas opublikowane Raporty PSFP oraz więcej informacji na temat działalności PSFP znajduje się stronie internetowej Stowarzyszenia www.psfp.org.pl. Barbara Bartkowiak Prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Funduszy Pożyczkowych 6
II. Stan funduszy pożyczkowych w Polsce 1. Cel i metodologia badania Głównym celem przeprowadzonego badania jest dostarczenie aktualnych informacji na temat sieci funduszy pożyczkowych, ich potencjału kapitałowego oraz skali i struktury udzielonego przez nie wsparcia finansowego mikro, małym i średnim przedsiębiorstwom, w tym w szczególności: liczby działających w Polsce funduszy pożyczkowych i ich rozmieszczenie terytorialne, kwoty kapitału pozyskanego przez fundusze pożyczkowe i źródeł jego pochodzenia, efektów działalności funduszy pożyczkowych w postaci liczby i wartości wypłaconych pożyczek oraz utworzonych nowych miejsc pracy, struktury wypłaconych pożyczek według różnych kryteriów. Badanie przeprowadzono metodą ankietową w lipcu 2009 r., a jego rezultatem jest Raport nr 12/2009. Niniejszy Raport stanowi ilustrację funduszy pożyczkowych działających w Polsce według stanu na koniec czerwca 2009 r. oraz efektów ich działalności narastająco do 30 czerwca 2009 r., w tym w I półroczu 2009 roku. Uzyskane wyniki badań potwierdzają dalszy rozwój systemu funduszy pożyczkowych w Polsce, w tym ich wzmocnienie kapitałowe, a skala prowadzonej działalności pożyczkowej stanowi istotne źródło wsparcia finansowego udzielanego mikro, małym i średnim przedsiębiorstwom. Na podstawie otrzymanych ankiet ustalono, że według stanu na 30 czerwca 2009 r. funkcjonowały w Polsce 64 instytucje, które prowadziły 70 funduszy pożyczkowych 1. Podstawowym ich zadaniem jest udzielanie pożyczek mikro, małym i średnim przedsiębiorstwom. W Raporcie nr 12/2009, podobnie jak i w poprzednich jego edycjach, prezentowane są efekty działalności instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe, a nie poszczególnych funduszy pożyczkowych. Istnieją instytucje, które prowadzą więcej niż jeden fundusz pożyczkowy. Przykładem takiej instytucji jest Polska Fundacja z siedzibą w Szczecinie, która oprócz wcześniej realizowanych programów pożyczkowych, w latach 2004-2005 utworzyła 6 nowych funduszy pożyczkowych 2. Stąd różnica pomiędzy liczbą funduszy pożyczkowych (70), a liczbą instytucji prowadzących te fundusze (64). 1 W stosunku do Raportu nr 11/2009, w którym zaprezentowano 65 instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe na 31.12.2008 r., liczba tych instytucji w wyniku zaprzestania prowadzenia działalności pożyczkowej zmniejszyła się o Sudeckie Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych z siedzibą w Świdnicy. 2 Są to fundusze utworzone w ramach Poddziałania 1.2.1 SPO WKP na obszarze 6 województw: dolnośląskiego, kujawsko pomorskiego, lubuskiego, pomorskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego (patrz załącznik nr 4). 7
2. Ogólna charakterystyka funduszy pożyczkowych Na podstawie przeprowadzonych badań ustalono, że na koniec czerwca 2009 r. 64 instytucje prowadziły 70 funduszy pożyczkowych, które dysponowały kapitałem pożyczkowym o wartości 978,0 mln zł oraz udzieliły od początku działalności 180,2 tys. pożyczek o wartości 2.994,9 mln zł, a łącznie z sześcioma funduszami, które zaprzestały działalności w okresie styczeń 2007 r. czerwiec 2009 r. liczba i wartość udzielonych pożyczek wyniosła odpowiednio: 180,8 tys. sztuk i 3.009,3 mln zł (tabela 1). Na koniec czerwca 2009 r. w porównaniu ze stanem na 31.12.2008 r. 3 obserwuje się spowolnienie przyrostu kapitału pożyczkowego oraz udzielonych pożyczek zarówno w ujęciu ilościowym, jak i wartościowym w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku (tabela 1). Kapitał pożyczkowy w relacji do końca 2008 r. wzrósł o 31,5 mln zł 4 (o 3,3%), liczba pożyczek o 9,0 tysięcy (o 5,2 %), a ich wartość o 178,2 mln zł (o 6,3 %). Tabela 1 Kapitał pożyczkowy, liczba i wartość pożyczek na 30.06.2009 r. oraz ich dynamika Wyszczególnienie Jedn. miary Od początku działalności do: 31.12. 2008 r. 30.06. 2009 r. 2008 r. jedn. miary % I półrocze 2008 r. jedn. miary Przyrost % I półrocze 2009 r. jedn. miary % 1.07.2008 r.- 30.06.2009 r. jedn. miary % Kapitał pożyczkowy mln zł 946,5 978,0 123,4 15,0 65,3 7,9 31,5 3,3 89,5 10,1 Liczba udzielonych pożyczek Wartość udzielonych pożyczek Przeciętna wartość pożyczki tys. sztuk 171,7 180,8 19,6 12,9 10,4 6,8 9,0 5,2 18,3 11,3 mln zł 2 831,1 3 009,3 439,4 18,4 245,7 10,3 178,2 6,3 372,0 14,1 tys. zł 16,5 16,6 0,8 4,8 0,5 3,2 0,2 1,0 0,4 2,6 W relacji do stanu na koniec 2003 r. mierniki zaprezentowane na rys. 1-3 wzrosły ponad dwukrotnie: kapitał pożyczkowy o 609,8 mln zł, tj. o 165,6%, wartość udzielonych pożyczek o 1.842,5 mln zł, tj. o 157,9%, a liczba udzielonych pożyczek o 97,9 tys. szt., tj. o 118,1%. Niewielkim, ale systematycznym zmianom podlegała również przeciętna wartość pożyczki (rys. 4). Na koniec czerwca 2009 r. osiągnęła poziom 16,6 tys. zł i była wyższa o 0,2 tys. zł w porównaniu z jej stanem na koniec grudnia 2008 r. i o 2,6 tys. zł w porównaniu ze stanem na koniec 2003 r. 3 Niektóre mierniki charakteryzujące fundusze pożyczkowe na 31.12.2008 r. reprezentowane w Raporcie 11/2009 zostały nieznacznie zmienione. Zmiany te wynikały z korekt dokonanych przez instytucje prowadzące fundusze pożyczkowe i dotyczyły liczby i wartości udzielonych pożyczek narastająco do 31.12.2008 r. W wyniku dokonanych korekt (in plus, in minus) liczba pożyczek została zmniejszona o 12 sztuk, a ich wartość zwiększona o 1.044,0 tys. zł. Wartość kapitału pożyczkowego wzrosła o 104,3 tys. zł w wyniku aktualizacji ankiety na 31.12.2008 r. przez Stowarzyszenie Wspierania Małej z siedzibą w Dobiegniewie. 4 Kapitał pożyczkowy 64 instytucji, które prowadziły działalność pożyczkową na 30.06.2009 r. wzrósł o 31. 610 tys. zł, tj. 3,2%.Ten przyrost został pomniejszony o kwotę 88,7 tys. zł, tj. kapitał pożyczkowy instytucji, która zaprzestała prowadzić działalność pożyczkową w I półroczu 2009 r. 8
mln zł mln zł tys. zł tys. sztuk 131,1 152,1 171,7 9 1 200 1 000 800 600 400 368,3 437,8 558,2 714,1 823,2 946,5 978,0 250 200 150 100 82,9 96,2 112,2 180,8 200 50 0 31.12.03 31.12.04 31.12.05 31.12.06 31.12.07 31.12.08 30.06.09 0 31.12.03 31.12.04 31.12.05 31.12.06 31.12.07 31.12.08 30.06.09 Rys. 1. Kapitał pożyczkowy funduszy pożyczkowych Rys. 2. Liczba udzielonych pożyczek od początku działalności 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 166,7 1 371,1 1 611,9 1 973,8 2 391,6 2 831,1 3 009,3 18 16 14 14,1 14,3 14,4 1 000 500 12 0 31.12.03 31.12.04 31.12.05 31.12.06 31.12.07 31.12.08 30.06.09 10 16,5 16,6 15,7 15,1 31.12.03 31.12.04 31.12.05 31.12.06 31.12.07 31.12.08 30.06.09 Rys. 3. Wartość udzielonych pożyczek od początku działalności Rys. 4. Przeciętna wartość udzielonej pożyczki
mln zł liczba funduszy pożyczkowych Fundusze pożyczkowe powstawały w latach 1992-2005. Rozkład 70 funduszy według daty powstania przedstawiono na rys. 5. Najwięcej spośród zaprezentowanych w niniejszym Raporcie funduszy powstało w 1996 r., ale ponad połowa (37 funduszy) funkcjonujących dzisiaj na rynku powstała po 1996 r. 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 3 2 8 2 18 4 9 2 1 1 3 3 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 - I pół. 2009 Rys.5. Rozkład liczby funduszy pożyczkowych według daty ich powstania na 30.06.2009 r. Badania rynku funduszy pożyczkowych w Polsce prowadzone są od niedawna, ale o porównywalności danych można mówić począwszy od Raportu ilustrującego fundusze na 31.12.2004 r. W związku z tym nie ma możliwości zaprezentowania zmian zachodzących w czasie w zakresie wielkości podstawowych mierników, takich jak: kapitał pożyczkowy, liczba i wartość wypłaconych pożyczek. Dla zobrazowania skali wzrostu kapitałów pożyczkowych instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe, zaprezentowano przyrosty kapitałów pożyczkowych w poszczególnych latach oraz ich stan na koniec lat 1992-2008 i I półrocza 2009 r., bazując na rozkładzie kapitału pożyczkowego według daty rozpoczęcia działalności na 31.12.2003 r. oraz jego rocznych przyrostach w latach 2004-2008 i w I półroczu 2009 r. (rys. 6). 1200 11 3 0 1000 800 przyrost kapitału w danym roku kapitał pożyczkowy narastająco 714,1 823,2 946,5 978,0 600 400 200 0 155,9 57,6 75,7 61,1 65,0 69,6 120,3 109,1 123,4 2,7 1,7 4,6 8,1 12,2 7,7 66,4 5,3 31,5 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 Rys.6. Kapitalizacja funduszy pożyczkowych w latach 1992 2008 i w I półroczu 2009 r. 10
Czas prowadzenia działalności pożyczkowej stanowił istotny czynnik wielkości pozyskanego kapitału pożyczkowego oraz udzielonego wsparcia finansowego (tabela 2). Prawie dwie trzecie instytucji (41 instytucji, tj. 64,1%) stanowiły te, które działalność pożyczkową prowadziły co najmniej 11 lat. Ich udział w wielkości kapitału pożyczkowego ogółem wynosił 70,4 %, a w liczbie i wartości udzielonych pożyczek odpowiednio: 95,4 % i 84,2 %. Najwięcej wśród instytucji było takich, których fundusze funkcjonują na rynku od 13-15 lat. Według stanu na 30.06.2009 r. stanowiły one 37,5% ogólnej liczby instytucji. Była to nie tylko najliczniejsza grupa funduszy, ale również grupa, która dysponowała największym kapitałem pożyczkowym oraz udzieliła najwięcej pożyczek. Ich kapitał pożyczkowy stanowił 33,8% ogółu kapitału pożyczkowego, a udział w liczbie i wartości udzielonych pożyczek wyniósł odpowiednio: 79,1% i 49,5%. Rozkład instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe według czasu funkcjonowania na 30.06.2009 r. Tabela 2 Czas w latach Liczba instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe na 30.06.2009 Kapitał pożyczkowy instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe na 30.06.2009 Liczba wypłaconych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 Wartość wypłaconych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 szt. % tys. zł % szt. % tys. zł % Razem 64 100,0% 978 042 100,0% 180 237 100,0% 2 994 924 100,0% 3-5 6 9,4% 84 683 8,7% 2 548 1,4% 107 644 3,6% 5-7 6 9,4% 115 731 11,8% 2 484 1,4% 184 860 6,2% 7-9 4 6,3% 30 855 3,2% 1 314 0,7% 61 228 2,0% 9-11 7 10,9% 58 243 6,0% 1 923 1,1% 118 176 3,9% 11-13 11 17,2% 195 726 20,0% 7 250 4,0% 435 632 14,5% 13-15 24 37,5% 330 814 33,8% 142 479 79,1% 1 483 565 49,5% 15-17 3 4,7% 55 653 5,7% 6 730 3,7% 168 886 5,6% 17-19 3 4,7% 106 338 10,9% 15 509 8,6% 434 934 14,5% 3. Struktura pochodzenia kapitału pożyczkowego Na koniec I półrocza 2009 r. w porównaniu ze stanem na koniec 2008 r. w strukturze finansowania kapitału pożyczkowego nie zaszły istotne zmiany (tabeli 3). Dominujący udział w finansowaniu kapitału pożyczkowego miały środki pieniężne w kwocie 341,3 mln zł otrzymane w latach 2005-2008 przez instytucje prowadzące fundusze pożyczkowe w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (Poddziałanie 1.2.1 Dokapitalizowanie funduszy mikropożyczkowych). Ich udział w kapitale pożyczkowym na 30.06.2009 r. wyniósł 34,9% i był niższy w porównaniu do końca 2008 r. o 1,2 p.p. Drugim co do wielkości źródłem jego finansowania na koniec czerwca 2009 r. były środki własne pochodzące od instytucji prowadzącej fundusz pożyczkowy i/lub uzyskane dochody z 11
działalności pożyczkowej. Udział tych środków wyniósł 25,6% i był niższy o 1,0 p.p. w porównaniu do stanu na koniec 2008 r. Tabela 3 Struktura kapitału pożyczkowego według źródeł pochodzenia w latach 2005-2008 i w I półroczu 2009 r. Wyszczególnienie 31.12. 2005 Kapitał pożyczkowy w mln zł Struktura kapitału w % 31.12. 2006 31.12. 2007 31.12. 2008 31.12. 2009 31.12. 2005 31.12. 2006 31.12. 2007 31.12. 2008 31.12. 2009 Ogółem 558,2 714,1 823,2 946,5 978,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 a) dotacje z samorządu 42,5 44,9 46,1 58,7 66,6 7,6 6,3 5,6 6,2 6,8 b) dotacje budżetu państwa (TOR i inne) 116,2 124,3 123,5 132,9 136,5 20,8 17,4 15,0 14,0 14,0 c) środki otrzymane w ramach SPO WKP 57,4 180,8 296,6 341,3 341,3 10,3 25,3 36,0 36,1 34,9 d) środki prywatne i/lub środki zagraniczne 81,5 89,1 87,1 74,1 84,9 14,6 12,5 10,6 7,8 8,7 e) kredyty/pożyczki 10,1 22,4 32,8 78,4 79,0 1,8 3,1 4,0 8,3 8,1 f) środki własne (środki pochodzące od instytucji prowadzącej fundusz i/lub dochody funduszu) 175,6 199,4 202,4 233,0 250,0 31,5 27,9 24,6 24,6 25,6 g) inne 74,8 53,1 34,6 28,2 19,8 13,4 7,4 4,2 3,0 2,0 Utrzymany został udział trzeciego istotnego źródła finansowania kapitału pożyczkowego, tj. środków pochodzących z budżetu państwa na poziomie z końca 2008 r., tj. 14,0%. Czwartym co do wielkości źródłem finansowania kapitału pożyczkowego na koniec I półrocza 2009 r. były środki prywatne i/lub środki zagraniczne. Udział tej pozycji był w porównaniu do końca 2008 r. zwiększył się o 0,9 p.p. do poziomu 8,7%. Udział kredytów/pożyczek w finansowaniu kapitału pożyczkowego nieco się obniżył w porównaniu do 31.12.2008 r., tj. z 8,3% do 8,1%. Utrzymuje się, począwszy od 2007 r., wzrostowa tendencja w zakresie udziału samorządów w finansowaniu kapitału pożyczkowego. W I półroczu 2009 r. kolejne cztery fundusze zostały zasilone środkami pieniężnymi ze strony jednostek samorządu terytorialnego. Ich udział w finansowaniu kapitału pożyczkowego wzrósł z 6,2% do 6,8%. W I półroczu 2009 r. spośród 64 analizowanych instytucji 43 wykazało przyrost kapitału pożyczkowego na łączną kwotę 37,0 mln zł, 14 - jego spadek na kwotę 5,5 mln zł, a w przypadku 7 instytucji kapitał nie zmienił się. Najczęściej wymienianym (39 instytucji) źródłem przyrostu kapitału pożyczkowego w I półroczu 2009 r. były środki własne (tj. środki pochodzące od instytucji prowadzącej fundusz i/lub dochody funduszu). Ich przyrost wyniósł 17,0 mln zł. Tabela 4 Kapitał pożyczkowy funduszy według źródeł pochodzenia na 30.06.2009 r. 12
Wyszczególnienie i jego przyrost w I półroczu 2009 r. Kwota kapitału pożyczkowego w mln zł na 30.06.2009 Przyrost / spadek w okresie 2008 r. I pół. 2009 r. mln zł % mln zł % Ogółem 978,0 123,4 15,0% 31,5 3,3% a) dotacje z samorządu 66,6 12,5 27,1% 8,0 13,6% b) dotacje budżetu Państwa (TOR i inne) 136,5 9,4 7,6% 3,6 2,7% c) środki otrzymane w ramach SPO WKP 341,3 44,7 15,1% d) środki prywatne i/lub środki zagraniczne 84,9-13,0-14,9% 10,8 14,6% e) kredyty/pożyczki 79,0 45,6 139,3% 0,6 0,7% f) środki własne (środki pochodzące od instytucji prowadzącej fundusz i/lub dochody 250,0 30,6 15,1% 17,0 7,3% funduszu) g) inne 19,8-6,4-18,5% -8,5-30,0% W tabeli 5 zaprezentowano strukturę kapitału pożyczkowego według źródeł finansowania na tle 5 grup instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe (za kryterium podziału na grupy przyjęto wielkość kapitału pożyczkowego) 5. Tabela 5 Struktura kapitału pożyczkowego według źródeł pochodzenia w wyodrębnionych grupach funduszy pożyczkowych na 30.06.2009 r. Źródła pochodzenia kapitału pożyczkowego Ogółem Struktura kapitału pożyczkowego w % Grupy funduszy o kapitale pożyczkowym: mniej niż 3 mln zł <3; 10) <10; 20) (20; 40) 40 mln zł i więcej grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD Ogółem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% a) dotacje z samorządu 6,8% 2,1% 7,5% 10,4% 12,2% 0,6% b) dotacje budżetu państwa (TOR i inne) 14,0% 56,6% 19,4% 28,2% 13,7% 1,4% c) środki otrzymane w ramach SPO WKP 34,9% 50,5% 41,7% 38,1% 26,1% d) środki prywatne i/lub środki zagraniczne 8,7% 2,7% 4,6% 11,6% 11,2% e) kredyty/pożyczki 8,1% 1,0% 0,1% 5,6% 17,3% f) środki własne (środki pochodzące od instytucji prowadzącej fundusz i/lub dochody funduszu) 25,6% 40,3% 18,7% 14,5% 18,6% 38,3% g) inne 2,0% 1,0% 0,1% 0,6% 0,1% 5,0% 5 Sposób podziału na grupy funduszy pożyczkowych omówiono w punkcie II.4 niniejszego Raportu. Na rys. 7 przedstawiono łączny kapitał pożyczkowy poszczególnych grup funduszy i ich udział w kapitale pożyczkowym wszystkich funduszy. 13
W grupie funduszy bardzo małych (grupa BM) największy udział w finansowaniu kapitału pożyczkowego miały, podobnie jak na koniec 2008 r., środki budżetu państwa i środki własne. Stanowiły one odpowiednio 56,6% i 40,3% ich kapitału pożyczkowego. Dominującym źródłem kapitału pożyczkowego w grupie funduszy małych (grupa M), średnich (grupa Ś) i dużych (grupa D) były środki otrzymane w ramach SPO WKP. Ich udział wyniósł 50,5% łącznego kapitału pożyczkowego funduszy małych, 41,7% - funduszy średnich i 38,1% - funduszy dużych. W wymienionych grupach funduszy istotnym źródłem kapitału były również środki budżetu państwa i środki własne. W grupie D znaczącym źródłem kapitału były również środki pochodzące z samorządu oraz środki prywatne i/lub zagraniczne. Należy podkreślić, że grupa funduszy dużych to grupa o najbardziej zdywersyfikowanym kapitale pożyczkowym ze względu na źródło jego pochodzenia. Natomiast w grupie funduszy bardzo dużych (grupa BD) największy udział miały środki własne (38,3%) i otrzymane w ramach SPO WKP (26,1%). Istotnym źródłem finansowania kapitału pożyczkowego były również kredyty/pożyczki oraz środki prywatne i/lub zagraniczne. 4. Rozkład funduszy pożyczkowych według kapitału pożyczkowego Instytucje prowadzące fundusze pożyczkowe charakteryzują się wysokim zróżnicowaniem ze względu na wielkość kapitału pożyczkowego. Stąd dokonano ich podziału na pięć bardziej jednorodnych grup pod względem wielkości kapitału pożyczkowego: grupa funduszy bardzo małych (grupa BM) o kapitale pożyczkowym mniejszym niż 3 mln zł, grupa funduszy małych (grupa M) o kapitale pożyczkowym co najmniej równym 3 mln zł i mniejszym od 10 mln zł, grupa funduszy średnich (grupa Ś) o kapitale pożyczkowym co najmniej równym 10 mln zł i mniejszym od 20 mln zł, grupa funduszy dużych (grupa D) o kapitale pożyczkowym co najmniej równym 20 mln zł i mniejszym od 40 mln zł, grupa funduszy bardzo dużych (grupa BD) o kapitale pożyczkowym 40 mln zł i większym. Rozkład liczby instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe według wymienionych grup na 30 czerwca 2009 r. na tle lat 2005-2008 zaprezentowano w tabeli 6. Ponadto dla każdej grupy ustalono: wartość kapitału pożyczkowego, liczbę i wartość udzielonych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 r. oraz ich udział procentowy w całej zbiorowości funduszy (rys. 7), liczbę i wartość udzielonych pożyczek w I półroczu 2009 r. oraz ich udział procentowy w całej zbiorowości funduszy (rys. 8), przeciętną wartość udzielonych pożyczek (tabela 7). Informacje zaprezentowane w tabeli 6 wskazują, że w okresie I półrocza 2009 r. nie zaszły istotne zmiany w porównaniu z 2008 r. w zakresie rozkładu liczby instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe według wielkości kapitału pożyczkowego. Jednak w porównaniu ze stanem na koniec 2005 r. najbardziej zmniejszyła się liczebność grupy funduszy bardzo małych. Wszystkie fundusze, które zaprzestały prowadzić działalność pożyczkową 14
(11 funduszy), to były fundusze należące do tej grupy. Część z nich w wyniku wzmocnienia kapitałowego została zakwalifikowana do grupy M (10 funduszy), a 3 z grupy M w wyniku zmniejszenia kapitału pożyczkowego znalazły się w grupie BM. Tabela 6 Rozkład liczby instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe według kapitału pożyczkowego na 30.06.2009 na tle lat 2005-2008 Klasy kapitału pożyczkowego Nazwa grupy Liczba instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe Struktura w % 31.12. 2005 31.12. 2006 31.12. 2007 31.12. 2008 30.06. 2009 31.12. 2005 31.12. 2006 31.12. 2007 31.12. 2008 30.06. 2009 Ogółem 75 70 67 65 64 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 mniej niż 3 mln zł grupa BM 36 27 22 20 18 48,0 38,6 32,8 30,8 28,1 < 3-10 ) grupa M 25 24 20 18 18 33,3 34,3 29,9 27,7 28,1 < 10-20 ) grupa Ś 9 13 16 13 14 12,0 18,6 23,9 20,0 21,9 < 20-40 ) grupa D 2 2 5 10 10 2,7 2,9 7,5 15,4 15,6 40 mln zł i więcej grupa BD 3 4 4 4 4 4,0 5,7 6,0 6,2 6,3 W efekcie zmian w poziomach kapitałów pożyczkowych funduszy w I półroczu 2009 r. (tabela 6 i załącznik nr 3) nastąpiły dwa przemieszczenia pomiędzy grupami funduszy, przy czym w grupie BM jeden fundusz zaprzestał prowadzić działalność pożyczkową (Sudeckie Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych z siedzibą w Świdnicy), a dwa fundusze na skutek podwyższenia kapitału pożyczkowego dochodami z działalności pożyczkowej zakwalifikowane zostały do grup o wyższym kapitale, z tego: z grupy BM do grupy M został przemieszczony fundusz prowadzony przez Fundację Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego z siedzibą w Krakowie, z grupy M do grupy Ś został przesunięty fundusz pożyczkowy prowadzony przez Fundację Rozwoju Regionu Rabka. Szczeciński Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. z siedzibą w Szczecinie pozostał w grupie funduszy małych, pomimo istotnego podwyższenia jego kapitału pożyczkowego (z 5,2 mln zł do 7,3 mln, tj. o 40,8%). Żaden z funduszy z grupy D nie został alokowany do grupy BD. Trzy z nich odnotowały dość istotny przyrost kapitału w I półroczu 2009 r., przy czym największy (5,0 mln zł) Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie i był efektem dokapitalizowania środkami pochodzącymi z samorządu. Grupa BD od 2006 r. pozostaje bez zmian i obejmuje cztery największe fundusze pożyczkowe. Utrzymuje się tendencja zmniejszania liczebności grupy funduszy bardzo małych. Na koniec czerwca 2009 r. liczba funduszy należących do tej grupy była dwukrotnie mniejsza w porównaniu ze stanem na koniec 2005 r. (tabela 6). W wyniku zaprzestania prowadzenia działalności pożyczkowej ich liczba zmniejszyła się o 11 funduszy, a część z nich w wyniku wzmocnienia kapitałowego została zakwalifikowana do grupy o wyższym kapitale 15
pożyczkowym (10 funduszy z grupy BM trafiło do grupy M). Trzy fundusze w wyniku zmniejszenia kapitału pożyczkowego zostały przemieszczone z grupy M do grupy BM. I półrocze 2009 r. było kolejnym okresem, w którym zmniejszył się udział grupy funduszy bardzo małych w rynku funduszy pożyczkowych. Na koniec czerwca 2009 r. kapitały tej grupy stanowiły 2,8 % kapitału pożyczkowego wszystkich funduszy, a liczba i wartość udzielonych pożyczek wyniosły odpowiednio: 1,9% i 2,9% (rys. 7). W analizowanym okresie zmniejszył się również udział funduszy małych, ale zwiększył funduszy średnich i dużych. Natomiast najmniej liczną grupę stanowiły fundusze bardzo duże (tabela 6), ale na tę grupę przypadało gros zgromadzonego kapitału pożyczkowego oraz udzielonego wsparcia finansowego przedsiębiorcom w postaci pożyczek (rys. 7). Według stanu na 30.06.2009 r. udział kapitału pożyczkowego utrzymał się prawie na niezmienionym poziomie w porównaniu ze stanem na koniec 2008 r., ale zmniejszył udział w wartości i liczbie udzielonych pożyczek. Kapitał pożyczkowy tej grupy stanowił 36,2% kapitału pożyczkowego funduszy ogółem (36,1% na koniec 2008 r.), a liczba i wartość udzielonych pożyczek wyniosły odpowiednio: 73,1 % ogólnej liczby pożyczek (73,4% na koniec 2008 r.) oraz 51,7% ogólnej wartości pożyczek (52,2% na koniec 2008 r.). Wymienione wielkości świadczą o znacznej koncentracji w zakresie działalności funduszy pożyczkowych. Na rys. 8 zaprezentowano aktywność wydzielonych grup funduszy pożyczkowych w I półroczu 2009 r. ze względu na liczbę i wartość udzielonych pożyczek na tle wielkości posiadanego przez nie kapitału pożyczkowego na 30.06.2009 r. W I półroczu 2009 r. największą aktywnością odznaczała się grupa funduszy bardzo dużych (grupa BD). Grupa ta udzieliła 6,1 tys. pożyczek (67,5% liczby pożyczek udzielonych przez wszystkie fundusze) o wartości 77,2 mln zł (43,3% wartości pożyczek wszystkich funduszy). 16
tys. sztuk mln zł mln zł Rys. 7. Kapitał pożyczkowy na 30.06.2009 r. oraz liczba i wartość pożyczek wypłaconych od początku działalności do 30.06.2009 r. wg grup funduszy pożyczkowych 17 400 300 200 100 0 Wartość kapitału pożyczkowego w grupach na 30.06.2009 r. 354,3 287,9 27,5 118,9 189,3 grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 100% 80% 60% 40% 20% 0% Udział % kapitału pożyczkowego poszczególnych grup w kapitałe pożyczkowym ogółem 2,8% 12,2% 19,4% 29,4% 36,2% grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 2000 1500 1000 500 0 Wartość udzielonych pożyczek w grupach narastająco do 30.06.2009 r. 87,3 273,8 382,2 704,0 1 547,7 grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 100% 80% 60% 40% 20% 0% Udział % wartości pożyczek poszczególnych grup w wartości pożyczek ogółem 2,9% 9,1% 12,8% 23,5% 51,7% grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 150 Liczba udzielonych pożyczek w grupach narastająco do 30.06.2009 r. 131,7 100% 80% Udział % liczby pożyczek poszczególnych grup w liczbie pożyczek ogółem 73,1% 100 60% 50 0 3,5 6,5 7,8 30,8 grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 40% 20% 0% 17,1% 1,9% 3,6% 4,3% grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD
tys. sztuk mln zł mln zł Rys. 8. Kapitał pożyczkowy na 30.06.2009 r. oraz liczba i wartość pożyczek wypłaconych pożyczek w I półroczu 2009 r. wg grup funduszy pożyczkowych 18 400 300 200 100 0 Wartość kapitału pożyczkowego w grupach na 30.06.2009 r. 27,5 118,9 189,3 287,9 354,3 grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 100% 80% 60% 40% 20% 0% Udział % kapitału pożyczkowego poszczególnych grup w kapitałe pożyczkowym ogółem 2,8% 12,2% 19,4% 29,4% 36,2% grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 100 80 60 40 20 0 Wartość udzielonych pożyczek w grupach w I pół. 2009 r. 77,2 49,1 28,2 18,7 5,0 grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 100% 80% 60% 40% 20% 0% Udział % wartości pożyczek poszczególnych grup w wartości pożyczek ogółem 2,8% 10,5% 15,8% 27,6% 43,3% grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD 8 6 4 2 0 Liczba udzielonych pożyczek w grupach w I pół. 2009 r. 6,078 1,940 0,102 0,292 0,592 100% 80% 60% 40% 20% 0% Udział % liczby pożyczek poszczególnych grup w liczbie pożyczek ogółem 67,5% 1,1% 3,2% 6,6% 21,5% grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD grupa BM grupa M grupa Ś grupa D grupa BD
Koncentrację działalności funduszy pożyczkowych mierzoną udziałem 5, 10 i 15 największych funduszy pod względem kapitału pożyczkowego przedstawiono na rys. 9. kapitał pożyczkowy liczba pożyczek 5 największych funduszy 40,0% 56,0% 10 największych funduszy 67,7% 15 najwiekszych funduszy 76,1% 82,0% 90,3% wartość pożyczek 55,9% 65,1% 75,8% Rys. 9. Udział 5, 10 i 15 największych funduszy pożyczkowych pod względem kapitału pożyczkowego w kapitale pożyczkowym funduszy ogółem na 30.06.2009 r. oraz liczbie i wartości udzielonych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 r. Przeciętną wartość udzielonych pożyczek narastająco do 30.06.2009 r. w poszczególnych grupach funduszy wydzielonych na podstawie kryterium kapitałowego zaprezentowano w tabeli 7. Niski poziom przeciętnej pożyczki ogółem (16,6 tys. zł) oraz w grupie funduszy bardzo dużych (11,7 tys. zł), to rezultat bardzo dużej liczby pożyczek wypłaconych przez Fundusz Mikro (69,8 % ogólnej liczby pożyczek) o niskiej przeciętnej ich wartości (8,0 tys. zł). Po wyłączeniu pożyczek Funduszu Mikro przeciętna wartość pożyczki wyniosła 36,3 tys. zł, a w grupie funduszy BD 85,2 tys. zł. Grupy funduszy Tabela 7 Przeciętna wartość pożyczek w grupach funduszy sklasyfikowanych według wartości zgromadzonego kapitału pożyczkowego na 31 grudnia 2008 r. i 30 czerwca 2009 r. Udział grupy w ogólnej liczbie udzielonych pożyczek narastająco do: Pożyczki ogółem Przeciętna wartość pożyczek (w tys. zł) udzielonych narastająco do : 31.12.2008 30.06.2009 31.12.2008 30.06.2009 Pożyczki bez Funduszu Mikro Pożyczki ogółem Pożyczki bez Funduszu Mikro Pożyczki ogółem Pożyczki bez Funduszu Mikro Pożyczki ogółem Pożyczki bez Funduszu Mikro Ogółem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 16,5 36,1 16,6 36,3 grupa BM 2,2% 7,3% 1,9% 6,3% 24,8 24,8 25,2 25,2 grupa M 3,8% 12,4% 3,6% 11,9% 41,7 41,7 41,9 41,9 grupa Ś 3,9% 12,8% 4,3% 14,1% 50,0 50,0 49,2 49,2 grupa D 16,8% 55,6% 17,1% 55,9% 22,7 22,7 22,9 22,9 grupa BD 73,4% 11,9% 73,1% 11,7% 11,7 84,5 11,7 85,2 Szczegółowe informacje o poszczególnych funduszach zostały zamieszczone w załącznikach umieszczonych na końcu niniejszego Raportu. 19
5. Rozkład funduszy pożyczkowych według województw Poszczególne województwa, podobnie jak w latach ubiegłych, charakteryzowały się znacznym zróżnicowaniem pod względem liczby funduszy pożyczkowych, kapitału pożyczkowego, liczby i wartości udzielonych pożyczek oraz ich przeciętnej wartości. Na rys. 10 przedstawiono rozkład według województw 70 funduszy pożyczkowych, tj. instytucji, które nadesłały ankiety. Najwięcej funduszy pożyczkowych było w województwach mazowieckim (8 funduszy) i śląskim (7 funduszy), a najmniej w lubelskim (1 fundusz). W porównaniu do stanu na 31.12.2008 r. zmniejszyła się liczba funduszy w województwie dolnośląskim z 6 do 5. Połowa województw posiadała po 5 funduszy pożyczkowych. mazowieckie śląskie dolnośląskie łódzkie małopolskie podkarpackie pomorskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie lubuskie kujawsko-pomorskie podlaskie opolskie świętokrzyskie lubelskie 1 2 2 3 3 4 5 5 5 5 5 5 5 5 7 8 0 1 2 3 4 5 6 7 8 liczba funduszy pożyczkowych Rys. 10. Ranking województw według liczby funduszy pożyczkowych na 30.06.2009 r. W tabelach 8-12 scharakteryzowano 64 instytucje prowadzące 70 funduszy pożyczkowych według województw: w tabeli 8 zaprezentowano efekty działalności pożyczkowej instytucji prowadzących te fundusze według województw 6 narastająco do 30.06.2009 r. i w I półroczu 2009 r. na tle wielkości kapitału pożyczkowego zgromadzonego w województwie i liczby działających funduszy pożyczkowych, 6 Siedziba główna instytucji prowadzącej fundusz pożyczkowy stanowiła kryterium przypisania jej do danego województwa. Kilka funduszy pożyczkowych prowadzi działalność na terenie całego kraju. Zdecydowana większość funduszy pożyczkowych miała charakter lokalny lub regionalny. Zadeklarowany przez fundusze charakter i zasięg działania przedstawiono w załączniku nr 3 do Raportu. Odpowiednie informacje są dostępne na stronach internetowych funduszy pożyczkowych. 20
w tabelach 9-12 przedstawiono rankingi województw według kapitału pożyczkowego, wartości udzielonych pożyczek, liczby udzielonych pożyczek oraz przeciętnej wartości pożyczki na 30.06.2009 r. Kolejność województw w zakresie trzech pierwszych miejsc ze względu na liczbę udzielonych pożyczek oraz przeciętną wartość pożyczki była identyczna jak na koniec 2008 r. Zmieniła się natomiast w porównaniu z końcem 2008 r. kolejność województw ze względu na wielkość kapitału pożyczkowego i wartość udzielonych pożyczek. W rankingu województw na 30.06.2009 r. według kapitału pożyczkowego, trzy pierwsze miejsca zajęły województwa mazowieckie, zachodniopomorskie i śląskie (tabela 9). Kapitał tych województw to 52,7% kapitału ogółem. O pierwszym i trzecim miejscu województw mazowieckiego i śląskiego zadecydowała liczba funduszy i wielkość posiadanego przez te fundusze kapitału pożyczkowego, a w przypadku drugiego miejsca województwa zachodniopomorskiego poziom kapitału pożyczkowego Polskiej Fundacji z siedzibą w Szczecinie. Województwo mazowieckie, dysponujące największym kapitałem pożyczkowym, zajęło również pierwsze miejsce w rankingu wartości i liczby udzielonych pożyczek narastająco do 30.06.2009 r. (tabele 10-11). Decydujący wpływ miały poziom kapitału pożyczkowego i skala działalności pożyczkowej Funduszu Mikro z siedzibą w Warszawie. Najwięcej pożyczek poza województwem mazowieckim ze względu na ich liczbę udzielono w kolejności w województwach małopolskim i zachodniopomorskim (tabela 11), a ze względu na ich wartość w województwach zachodniopomorskim i małopolskim (tabela 10). Największe kwotowo pożyczki udzielano w województwach opolskim, zachodniopomorskim i śląskim (tabela 12). 21
Tabela 8 Ranking województw według kwoty kapitału pożyczkowego na tle liczby i wartości udzielonych pożyczek oraz średniej wartości pożyczki na 30.06.2009 r. i w I półroczu 2009 r. 22 Województwo Kapitał pożyczkowy Wartość pożyczek Liczba pożyczek Przeciętna pożyczka Liczba instytucji prowadzących fundusz pożyczkowy narastająco do 30.06.2009 r. przyrost/spadek w I pół. 2009 r. narastająco do 30.06.2009 r. przyrost/spadek w I pół. 2009 r. narastająco do 30.06.2009 r. przyrost/spadek w I pół. 2009 r. stan na 31.12.08 stan na 30.06.09 w I pół. 2008r. stan na 31.12.08 mln zł % mln zł % mln zł % mln zł % szt. % szt. % tys. zł tys. zł tys. zł szt. szt. Ogółem 978,0 100,0% 31,61 3,3% 2 994,9 100,0% 178,2 6,3% 180 237 100,0% 9 004 5,3% 16,5 16,6 19,8 65 64 1 mazowieckie 251,8 25,7% 11,84 4,9% 1 327,6 44,3% 68,5 5,4% 144 618 80,2% 6 754 4,9% 9,1 9,2 10,1 8 8 2 zachodniopomorskie 134,6 13,8% 5,02 3,9% 300,1 10,0% 17,9 6,3% 4 401 2,4% 236 5,7% 67,8 68,2 75,8 4 4 3 śląskie 129,1 13,2% -2,10-1,6% 210,9 7,0% 10,8 5,4% 3 238 1,8% 124 4,0% 64,2 65,1 87,4 7 7 4 małopolskie 82,7 8,5% 5,82 7,6% 211,4 7,1% 20,3 10,6% 10 634 5,9% 912 9,4% 19,7 19,9 22,3 5 5 5 opolskie 61,0 6,2% 9,64 18,8% 210,9 7,0% 7,8 3,8% 2 239 1,2% 68 3,1% 93,5 94,2 114,5 2 2 6 warmińsko-mazurskie 55,2 5,6% 0,38 0,7% 90,6 3,0% 8,1 9,8% 1 679 0,9% 119 7,6% 52,9 54,0 67,9 5 5 7 świętokrzyskie 40,4 4,1% 0,20 0,5% 85,4 2,9% 5,4 6,8% 1 532 0,8% 86 5,9% 55,3 55,7 63,1 2 2 8 dolnośląskie 40,3 4,1% -0,18-0,4% 133,3 4,5% 7,5 5,9% 2 343 1,3% 101 4,5% 55,8 56,9 73,8 5 4 9 wielkopolskie 38,4 3,9% 0,10 0,3% 76,5 2,6% 5,9 8,3% 1 721 1,0% 83 5,1% 43,1 44,4 70,7 4 4 10 łódzkie 32,6 3,3% 0,60 1,9% 102,4 3,4% 3,5 3,6% 1 916 1,1% 60 3,2% 53,3 53,5 59,0 5 5 11 pomorskie 30,0 3,1% 0,17 0,6% 58,7 2,0% 7,9 15,5% 1 948 1,1% 220 12,7% 29,4 30,1 35,9 4 4 12 lubelskie 25,8 2,6% 0,00 0,0% 48,4 1,6% 5,1 11,8% 920 0,5% 74 8,7% 51,1 52,6 69,2 1 1 13 podlaskie 16,8 1,7% -0,02-0,1% 45,8 1,5% 2,7 6,2% 901 0,5% 42 4,9% 50,2 50,8 63,5 3 3 14 kujawsko-pomorskie 14,3 1,5% -0,04-0,3% 30,6 1,0% 2,4 8,6% 680 0,4% 58 9,3% 45,3 45,0 41,7 2 2 15 podkarpackie 13,0 1,3% 0,17 1,3% 40,0 1,3% 1,7 4,4% 827 0,5% 27 3,4% 47,9 48,4 62,6 5 5 16 lubuskie 12,0 1,2% 0,03 0,2% 22,4 0,7% 2,7 13,9% 640 0,4% 40 6,7% 32,7 34,9 68,3 3 3 stan na 30.06.09
Tabela 9 Ranking województw wg wartości kapitału pożyczkowego na 30.06.2009 Województwo mln zł % Ogółem 978,0 100,0% 1 mazowieckie 251,8 25,7% 2 zachodniopomorskie 134,6 13,8% 3 śląskie 129,1 13,2% 4 małopolskie 82,7 8,5% 5 opolskie 61,0 6,2% 6 warmińsko-mazurskie 55,2 5,6% 7 świętokrzyskie 40,4 4,1% 8 dolnośląskie 40,3 4,1% 9 wielkopolskie 38,4 3,9% 10 łódzkie 32,6 3,3% 11 pomorskie 30,0 3,1% 12 lubelskie 25,8 2,6% 13 podlaskie 16,8 1,7% 14 kujawsko-pomorskie 14,3 1,5% 15 podkarpackie 13,0 1,3% 16 lubuskie 12,0 1,2% Tabela 10 Ranking woj. wg wartości udzielonych pożyczek na 30.06.2009 Województwo mln zł % Ogółem 2 994,9 100,0% 1 mazowieckie 1 327,6 44,3% 2 zachodniopomorskie 300,1 10,0% 3 małopolskie 211,4 7,1% 4 śląskie 210,9 7,0% 5 opolskie 210,9 7,0% 6 dolnośląskie 133,3 4,5% 7 łódzkie 102,4 3,4% 8 warmińsko-mazurskie 90,6 3,0% 9 świętokrzyskie 85,4 2,9% 10 wielkopolskie 76,5 2,6% 11 pomorskie 58,7 2,0% 12 lubelskie 48,4 1,6% 13 podlaskie 45,8 1,5% 14 podkarpackie 40,0 1,3% 15 kujawsko-pomorskie 30,6 1,0% 16 lubuskie 22,4 0,7% Tabela 11 Ranking województw wg liczby udzielonych pożyczek na 30.06.2009 Województwo sztuki % Ogółem 180 237 100,0% 1 mazowieckie 144 618 80,2% 2 małopolskie 10 634 5,9% 3 zachodniopomorskie 4 401 2,4% 4 śląskie 3 238 1,8% 5 dolnośląskie 2 343 1,3% 6 opolskie 2 239 1,2% 7 pomorskie 1 948 1,1% 8 łódzkie 1 916 1,1% 9 wielkopolskie 1 721 1,0% 10 warmińsko-mazurskie 1 679 0,9% 11 świętokrzyskie 1 532 0,8% 12 lubelskie 920 0,5% 13 podlaskie 901 0,5% 14 podkarpackie 827 0,5% 15 kujawsko-pomorskie 680 0,4% 16 lubuskie 640 0,4% Tabela 12 Ranking województw wg przeciętnej wartości pożyczki na 30.06.2009 Województwo tys. zł Ogółem 16,6 1 opolskie 94,2 2 zachodniopomorskie 68,2 3 śląskie 65,1 4 dolnośląskie 56,9 5 świętokrzyskie 55,7 6 warmińsko-mazurskie 54,0 7 łódzkie 53,5 8 lubelskie 52,6 9 podlaskie 50,8 10 podkarpackie 48,4 11 kujawsko-pomorskie 45,0 12 wielkopolskie 44,4 13 lubuskie 34,9 14 pomorskie 30,1 15 małopolskie 19,9 16 mazowieckie 9,2 23
6. Ranking funduszy pożyczkowych Fundusze pożyczkowe stanowiące przedmiot niniejszego badania charakteryzują się bardzo wysokim zróżnicowaniem pod względem przyjętych do analizy podstawowych mierników: kwoty zgromadzonego kapitału pożyczkowego, liczby i wartości udzielonych pożyczek, średniej wartości pożyczki. W tabeli 13 zaprezentowano wybrane parametry statystyczne charakteryzujące rozkłady instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe według wymienionych mierników. Wynika z nich m.in., że według stanu na 30.06.2009 r. połowa instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe to instytucje o: kapitale pożyczkowym mniejszym od 8.617 tys. zł, liczbie i wartości udzielonych pożyczek od początku działalności mniejszej odpowiednio od 354 sztuk i 15.556 tys. zł, średniej pożyczce liczonej od początku działalności mniejszej od 38,8 tys. zł, liczbie i wartości pożyczek pozostałych do spłaty mniejszej odpowiednio od 151 sztuk i 6.183 tys. zł. Jedna czwarta największych instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe ze względu na każdy z wymienionych mierników, to instytucje o kapitale pożyczkowym większym od 17.320 tys. zł, liczbie i wartości udzielonych pożyczek od początku działalności większej odpowiednio od 635 sztuk i od 28.982 tys. zł, średniej pożyczce przekraczającej wartość 61,5 tys. zł oraz liczbie i wartości pożyczek aktywnych większych odpowiednio od 306 sztuk i 11.713 tys. zł. Poziomy mierników dla jednej czwartej najmniejszych instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe ilustruje kwartyl pierwszy. Średnia arytmetyczna informuje, ile przeciętnie na instytucję prowadzącą fundusz pożyczkowy przypadało kapitału pożyczkowego, ile przeciętnie udzieliła pożyczek ze względu na ich liczbę i wartość oraz ile przeciętnie pożyczek pozostało do spłaty. Natomiast w I półroczu r. połowa instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe udzieliła pożyczek o liczbie i wartości mniejszej odpowiednio od 20 sztuk i 1.202 tys. zł oraz przeciętnej pożyczce mniejszej od 59,0 tys. zł. Tabela 13 Wybrane charakterystyki rozkładów funduszy pożyczkowych według kapitału pożyczkowego, liczby i wartości udzielonych pożyczek oraz pozostałych do spłaty na 30.06.2009 r. oraz w I półroczu 2009 r. Wyszczególnienie Od początku działalności do 30.06.2009 r. Kapitał pożyczkowy Liczba udzielonych pożyczek Wartość udzielonych pożyczek Przeciętna wartość pożyczki Pożyczki aktywne na 30.06.2009 r. Liczba aktywnych pożyczek Wartość aktywnych pożyczek Liczba udzielonych pożyczek Wartość udzielonych pożyczek Przeciętna wartość pożyczki tys. zł sztuki tys. zł tys. zł sztuki tys. zł sztuki tys. zł tys. zł Fundusze razem 978 042 180 237 2 994 924 16,6 36 079 716 332 9 004 178 206 19,8 - wartość min 39 41 1 069 8,0 9 39 0 0 8,6*) - wartość max 141 032 125 272 998 456 162,2 17 456 130 632 5 804 49 749 161,0 - średnia arytmetyczna 15 282 2 816 46 796 45,6 564 11 193 141 2 784 60,2 - kwartyl pierwszy 2 269 230 7 495 26,0 71 2 145 8 484 48,0 - mediana 8 617 354 15 556 38,8 151 6 183 20 1 202 59,0 - kwartyl trzeci 17 320 635 28 982 61,5 306 11 713 37 2 110 74,6 *) obliczono dla instytucji, które w I półroczu 2009 r. udzieliły co najmniej jedną pożyczkę Pożyczki udzielone w I półroczu 2009r. 24
W załącznikach 1-3 do niniejszego Raportu zaprezentowano większą liczbę mierników charakteryzujących fundusze pożyczkowe, w tym ich aktywność. W załączniku nr 1 przedstawiono ranking funduszy pożyczkowych według wartości zgromadzonego kapitału pożyczkowego na tle liczby i wartości udzielonych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 r., ich przeciętnej wartości oraz miejsc zajmowanych przez fundusze pożyczkowe ze względu na wymienione mierniki. Załącznik nr 2 ilustruje udział procentowy poszczególnych funduszy pożyczkowych w ogólnej sumie wartości kapitału pożyczkowego, liczbie i wartości udzielonych pożyczek na 30.06.2009 r., tj. mierników wymienionych w załączniku nr 1. Natomiast w załączniku nr 3 zaprezentowano wybrane informacje dotyczące funduszy pożyczkowych na 30.06.2009 r., w tym ich aktywność w I półroczu 2009 r. oraz stopień wykorzystania kapitału pożyczkowego (relacja wartości aktywnych pożyczek do kapitału pożyczkowego) na 30.06.2009 r. Załącznik nr 4 zawiera dane teleadresowe funduszy pożyczkowych działających w Polsce w podziale na poszczególne województwa na 30.06.2009 r. Największym kapitałem w kolejności dysponowały: Fundusz Mikro Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (141,0 mln zł, tj. 14,4 % kapitału pożyczkowego funduszy ogółem), Polska Fundacja z siedzibą w Szczecinie (111,8 mln zł, tj. 11,4 % kapitału pożyczkowego funduszy ogółem), Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych z siedzibą w Opolu (59,9 mln zł, tj. 6,1 % kapitału pożyczkowego funduszy ogółem), Fundusz Górnośląski S.A. z siedzibą w Katowicach (41,7 mln zł, tj. 4,3 % kapitału pożyczkowego funduszy ogółem) oraz Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa z siedzibą w Warszawie (37,1 mln zł, tj. 3,8 % kapitału pożyczkowego funduszy ogółem). Spośród wszystkich funduszy, najwięcej pożyczek udzielił Fundusz Mikro Sp. z o.o., tj. 125,3 tys. sztuk. Stanowiły one 69,5 % ogólnej liczby pożyczek. Były to pod względem wartości najmniejsze pożyczki. Przeciętna ich wartość wynosiła 8,0 tys. zł. Następne miejsca w rankingu zajęły Fundacja Wspomagania Wsi z siedzibą w Warszawie (12,3 tys. pożyczek, tj. 6,8 % ogólnej liczby pożyczek), Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie (ponad 8,0 tys. pożyczek, tj. 4,5 % ogólnej liczby pożyczek), Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa z siedzibą w Warszawie (5,4 tys. pożyczek, tj. 3,0 % ogólnej liczby pożyczek), Polska Fundacja z siedzibą w Szczecinie (3,5 tys. pożyczek, tj. 2,0 % ogólnej liczby pożyczek). W rankingu instytucji pod względem wartości udzielonych pożyczek pierwsze miejsce zajął Fundusz Mikro Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (998,5 mln zł, tj. 33,3 % ogólnej wartości pożyczek). Na następnych miejscach w kolejności uplasowały się: Polska Fundacja z siedzibą w Szczecinie (263,4 mln zł, tj. 8,8% ogólnej wartości pożyczek), Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych z siedzibą w Opolu (208,8 mln zł, tj. 7,0 % ogólnej wartości pożyczek), Fundacja Wspomagania Wsi z siedzibą w Warszawie (144,9 mln zł, tj. 4,8 % ogólnej wartości pożyczek) oraz Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa z siedzibą w Warszawie (126,7 mln zł, tj. 4,2 % ogólnej wartości pożyczek). Pięć pierwszych miejsc w zakresie średniej wartości pożyczki należało w kolejności do: Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego SA z siedzibą w Łodzi (162,2 tys. zł), Funduszu Górnośląskiego S.A. z siedzibą w Katowicach (104,9 tys. zł), Fundacji Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych z siedzibą w Opolu (96,0 tys. zł), Górnośląskiej Agencji Przekształceń Przedsiębiorstw S.A. z siedzibą w Katowicach (85,9 tys. zł) oraz Agencji Rozwoju Regionalnego ARES z siedzibą w Suwałkach (82,3,0 tys. zł). 25
Ranking aktywności funduszy pożyczkowych według wybranych mierników aktywności w poszczególnych grupach funduszy W tabelach 14-19 zaprezentowano rankingi aktywności instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe w wydzielonych grupach funduszy 7, tj. w grupie funduszy bardzo małych (grupie BM), funduszy małych (grupie M), funduszy średnich (grupie Ś), funduszy dużych (grupie D) i funduszy bardzo dużych (grupie BD). Ranking funduszy w poszczególnych grupach oparto o następujące kategorie mierników: liczbę udzielonych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 r., wartość udzielonych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 r., liczbę udzielonych pożyczek w I półroczu 2009 r., wartość udzielonych pożyczek w I półroczu 2009 r., wskaźnik wartości aktywnego portfela pożyczkowego na 30.06.2009 r. do wartości kapitału pożyczkowego na 30.06.2009 r., wskaźnik wartości udzielonych pożyczek w I półroczu 2009 r. do kapitału pożyczkowego na 30.06.2009 r. W tabelach 14-19 zaprezentowano fundusze pożyczkowe zajmujące pięć pierwszych miejsc w każdej z wydzielonych grup funduszy ze względu na wymienione wyżej mierniki aktywności. Tabela 14 Aktywność funduszy pożyczkowych mierzona liczbą udzielonych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 r. Miejsce w rankingu bardzo małych małych średnich dużych bardzo dużych 1 Ostrołęcki Ruch Wspierania - Fundusz Rozwoju Ostrołęka Fundacja Rozwoju Gminy Zelów Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Gdańsk Fundacja Wspomagania Wsi Warszawa Fundusz Mikro Sp. z o.o. Warszawa 2 3 Stowarzyszenie "Ostrzeszowskie Centrum " Ostrzeszów Stowarzyszenie Wspierania Małej Dobiegniew Fundacja Rozwoju Regionu Pierzchnica Fundacja Kaliski Inkubator Kalisz Stowarzyszenie "Samorządowe Centrum i Rozwoju" Sucha Beskidzka Stowarzyszenie Bielskie Centrum Bielsko-Biała Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. Kraków Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa Warszawa Polska Fundacja Szczecin Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych Opole 4 Cech Rzemiosł Różnych Fundusz Rozwoju Śrem Fundacja Centrum Innowacji i Koszalin Agencja Rozwoju Regionalnego "AGROREG" S.A. Nowa Ruda Fundusz Regionu Wałbrzyskiego Wałbrzych Fundusz Górnośląski SA Katowice 5 Fundacja "Wałbrzych 2000" Wałbrzych Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Jelenia Góra Fundacja Rozwoju Regionu Rabka Rabka Zdrój Lubelska Fundacja Rozwoju Lublin 7 Wymienione grupy zdefiniowano i scharakteryzowano w punkcie II. 4. 26
Tabela 15 Aktywność funduszy pożyczkowych mierzona wartością udzielonych pożyczek od początku działalności do 30.06.2009 r. Miejsce w rankingu bardzo małych małych średnich dużych bardzo dużych 1 Ostrołęcki Ruch Wspierania - Fundusz Rozwoju Ostrołęka Fundacja Rozwoju Regionu Pierzchnica Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Łódź Fundacja Wspomagania Wsi Warszawa Fundusz Mikro Sp. z o.o. Warszawa 2 3 Fundacja "Wałbrzych 2000" Wałbrzych Stowarzyszenie Wspierania Małej Dobiegniew Fundacja Rozwoju Gminy Zelów Agencja Rozwoju Lokalnego S.A. Sosnowiec Stowarzyszenie "Samorządowe Centrum i Rozwoju" Sucha Beskidzka Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Gdańsk Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa Warszawa Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. Kraków Polska Fundacja Szczecin Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych Opole 4 Stowarzyszenie "Ostrzeszowskie Centrum " Ostrzeszów Agencja Rozwoju Regionalnego "ARES" S.A. Suwałki Agencja Rozwoju Regionalnego "AGROREG" S.A. Nowa Ruda Fundusz Regionu Wałbrzyskiego Wałbrzych Fundusz Górnośląski SA Katowice 5 Cech Rzemiosł Różnych Fundusz Rozwoju Śrem Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Rzeszów Fundacja Rozwoju Regionu Łukta Koneckie Stowarzyszenie Wspierana Końskie - Tabela 16 Aktywność funduszy pożyczkowych mierzona liczbą udzielonych pożyczek w I półroczu 2009 r. Miejsce w rankingu bardzo małych małych średnich dużych bardzo dużych 1 Fundacja "Wałbrzych 2000" Wałbrzych*) Fundacja Rozwoju Regionu Pierzchnica Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Gdańsk Fundacja Wspomagania Wsi Warszawa Fundusz Mikro Sp. z o.o. Warszawa 2 Fundacja Centrum Wspierania Poddębice*) Agencja Rozwoju Lokalnego S.A. Sosnowiec *) Stowarzyszenie "Samorządowe Centrum i Rozwoju" Sucha Beskidzka Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. Kraków Polska Fundacja Szczecin 3 Stowarzyszenie Wspierania Małej Dobiegniew Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno- Gospodarczych Białogard*) Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy sp. z o.o. Toruń Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa Warszawa Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych Opole 4 Cech Rzemiosł Różnych Fundusz Rozwoju Śrem Szczeciński Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Szczecin Fundacja Rozwoju Regionu Rabka Rabka Zdrój Lubelska Fundacja Rozwoju Lublin Fundusz Górnośląski SA Katowice Ostrołęcki Ruch Wspierania - 5 Fundusz Rozwoju Ostrołęka *) równorzędne miejsce Agencja Rozwoju Regionalnego "ARES" S.A. Suwałki Stowarzyszenie Bielskie Centrum Bielsko-Biała Koneckie Stowarzyszenie Wspierana Końskie - 27
Tabela 17 Aktywność funduszy pożyczkowych mierzona wartością udzielonych pożyczek w I półroczu 2009 r. Miejsce w rankingu bardzo małych małych średnich dużych bardzo dużych 1 Fundacja "Wałbrzych 2000" Wałbrzych Fundacja Rozwoju Regionu Pierzchnica Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Gdańsk Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. Kraków Fundusz Mikro Sp. z o.o. Warszawa 2 Stowarzyszenie Wspierania Małej Dobiegniew Szczeciński Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Szczecin Stowarzyszenie "Samorządowe Centrum i Rozwoju" Sucha Beskidzka Fundacja Wspomagania Wsi Warszawa Polska Fundacja Szczecin 3 Fundacja "Przedsiębiorczość" Żary Agencja Rozwoju Lokalnego S.A. Sosnowiec Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Toruń Lubelska Fundacja Rozwoju Lublin Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych Opole 4 Ostrołęcki Ruch Wspierania - Fundusz Rozwoju Ostrołęka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Zielona Góra Fundacja Rozwoju Regionu Rabka Rabka Zdrój Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa Warszawa Fundusz Górnośląski SA Katowice 5 Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A. Mielec Agencja Rozwoju Regionalnego "ARES" S.A. Suwałki Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Łódź Fundusz Regionu Wałbrzyskiego Wałbrzych - Tabela 18 Aktywność funduszy pożyczkowych mierzona wskaźnikiem wartości aktywnego portfela pożyczkowego na 30.06.2009 r. w stosunku do wartości kapitału pożyczkowego na 30.06.2009 r. Miejsce w rankingu bardzo małych małych średnich dużych bardzo dużych 1 Stowarzyszenie "Na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Debrzno" Debrzno Agencja Rozwoju Lokalnego S.A. Sosnowiec Fundacja Rozwoju Regionu Rabka Rabka Zdrój Fundacja Wspomagania Wsi Warszawa Fundusz Mikro Sp. z o.o. Warszawa 2 3 4 Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A. Mielec Ostrołęcki Ruch Wspierania - Fundusz Rozwoju Ostrołęka Stowarzyszenie Wspierania Małej Dobiegniew Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego Kraków Agencja Rozwoju Regionalnego "ARES" S.A. Suwałki Działdowska Agencja Rozwoju S.A. Działdowo Fundacja Rozwoju Regionu Łukta Stowarzyszenie "Samorządowe Centrum i Rozwoju" Sucha Beskidzka Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Gdańsk Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa Warszawa Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. Kraków Wielkopolska Agencja Rozwoju Sp. z o. o. Poznań Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych Opole Fundusz Górnośląski SA Katowice Polska Fundacja Szczecin 5 Fundacja "Wałbrzych 2000" Wałbrzych Fundacja Rozwoju Regionu Pierzchnica Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Toruń Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego Kraków - 28
Tabela 19 Aktywność funduszy pożyczkowych mierzona wskaźnikiem wartości udzielonych pożyczek w I półroczu 2009 r. do wartości kapitału pożyczkowego na 30.06.2009 r. Miejsce w rankingu Grupa fundusz bardzo małych małych średnich dużych bardzo dużych 1 2 3 4 5 Fundacja "Przedsiębiorczość" Żary Fundacja "Wałbrzych 2000" Wałbrzych Stowarzyszenie Wspierania Małej Dobiegniew Ostrołęcki Ruch Wspierania - Fundusz Rozwoju Ostrołęka Fundacja Centrum Wspierania Poddębice Agencja Rozwoju Regionalnego "ARES" S.A. Suwałki Szczeciński Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Szczecin Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego Kraków Fundacja Rozwoju Regionu Pierzchnica Agencja Rozwoju Lokalnego S.A. Sosnowiec Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Gdańsk Stowarzyszenie "Samorządowe Centrum i Rozwoju" Sucha Beskidzka Fundacja Rozwoju Regionu Rabka Rabka Zdrój Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy Sp. z o.o. Toruń Fundacja Wspierania Regionalnej Gołdap Inicjatywa Mikro Sp. z o.o. Kraków Fundacja Wspomagania Wsi Warszawa Fundusz Regionu Wałbrzyskiego Wałbrzych Lubelska Fundacja Rozwoju Lublin Wielkopolska Agencja Rozwoju Sp. z o. o. Poznań Fundusz Mikro Sp. z o.o. Warszawa Fundusz Górnośląski SA Katowice Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych Opole Polska Fundacja Szczecin - Szczegółowe wskaźniki i dane liczbowe zawarte są w załączniku nr 3 do Raportu. 7. Sieć funduszy pożyczkowych w Polsce Obecny stan sieci funduszy pożyczkowych według ich siedziby zaprezentowano na rys. 11. Poszczególne fundusze pożyczkowe oznaczono numerami odpowiadającymi liczbie porządkowej z załącznika nr 4 niniejszego Raportu, przedstawiającego dane teleadresowe funduszy pożyczkowych. 29
Rys. 11. Sieć funduszy pożyczkowych w Polsce według ich siedziby na 30.06.2009 r. III. Portfel pożyczkowy i jego charakterystyka Narastająco od początku działalności do 30.06.2009 r. fundusze pożyczkowe, które nadesłały ankiety 8 udzieliły 180.237 pożyczek o łącznej wartości 2.994.924 tys. zł, w tym w I półroczu 2009 r. 9.004 pożyczki o wartości 178.206 tys. zł. Przeciętna wartość dla wszystkich pożyczek udzielonych przez te fundusze do 30.06.2009 r. wyniosła 16,6 tys. zł, w tym dla pożyczek, które wypłacono w I półroczu 2009 r. 19,8 tys. zł. Struktura pożyczek W tabeli 20 zaprezentowano strukturę udzielonych pożyczek od początku działalności funduszy do 30.06.2009, w tym w I półroczu 2009 r. ze względu na źródło finansowania, 8 Natomiast łącznie z 6 funduszami pożyczkowymi, które zaprzestały prowadzić działalności w okresie 2007- I półrocze 2009 udzieliły 180.750 sztuk pożyczek o łącznej wartości 3.009.266 tys. zł, a przeciętnej 16,6 tys. zł. 30
przeznaczenie pożyczek, sektor działania przedsiębiorcy, wielkość udzielonej pożyczki, liczbę zatrudnionych u pożyczkobiorcy. Tabela 20 Struktura pożyczek ze względu na liczbę i wartość udzielonych pożyczek narastająco do 30.06.2009 r. oraz w I półroczu 2009 r. Wyszczególnienie Narastająco do 30.06.2009 r. w tym: I półrocze 2009 r. Liczba Wartość Liczba Wartość Struktura pożyczek według źródła finansowania Razem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% a) pożyczki w ramach SPO WKP 8,1% 24,9% 16,0% 35,6% b) pożyczki pozostałe 91,9% 75,1% 84,0% 64,4% Struktura pożyczek według przeznaczenia Razem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% a) na cele obrotowe 30,6% 26,5% 22,4% 24,6% b) na cele inwestycyjne 62,0% 61,3% 52,8% 52,0% c) na cele obrotowo-inwestycyjne 7,4% 12,1% 24,8% 23,5% Struktura pożyczek według sektora działania pożyczkobiorcy Razem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% a) produkcja 10,9% 17,3% 8,0% 11,7% b) handel 46,5% 36,7% 39,9% 34,4% c) usługi (w tym transport) 41,4% 39,3% 50,3% 45,6% d) budownictwo 0,5% 2,3% 1,3% 4,2% e) rolnictwo 0,3% 1,3% 0,4% 3,3% f) inne 0,4% 3,1% 0,1% 0,7% Struktura pożyczek według wartości udzielonej pożyczki Razem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% a) do 10 tys. zł 65,8% 25,5% 47,3% 12,9% b) pow. 10 do 30 tys. zł 25,1% 26,8% 39,8% 30,6% c) pow. 30 do 50 tys. zł 3,8% 10,4% 4,4% 10,1% d) pow. 50 do 120 tys. zł 4,8% 28,8% 8,1% 40,7% e) pow. 120 do 300 tys. zł 0,4% 4,9% 0,3% 4,1% f) pow. 300 tys. zł 0,1% 3,6% 0,1% 1,7% Struktura pożyczek według liczby zatrudnionych u pożyczkobiorcy Razem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% a) do 9 osób 96,5% 85,3% 96,3% 85,6% b) od 10 do 49 osób 3,4% 12,7% 3,5% 11,7% c) od 50 do 249 osób 0,1% 2,0% 0,2% 2,7% d) 250 i więcej osób 0,0% 0,0% - - Wśród pożyczek udzielonych od początku działalności do 30.06.2009 r. dominowały pożyczki (tabela 20): przeznaczone na cele inwestycyjne stanowiły one około dwóch trzecich wszystkich pożyczek zarówno w ujęciu ilościowym, jak i wartościowym, udzielone przedsiębiorcom zajmującym się działalnością handlową i usługową pożyczki przeznaczone na działalność handlową stanowiły 46,5% ogólnej liczby udzielonych pożyczek i 36,7% ich wartości, a na działalność usługową odpowiednio: 41,4% i 39,3%, 31
o kwocie do 10 tys. zł (ponad dwie trzecie ogólnej liczby wypłaconych pożyczek i ponad jedna czwarta ich wartości), udzielone przedsiębiorcom zatrudniającym do 9 osób (96,5% ogólnej liczby udzielonych pożyczek i 85,3% ich wartości). Na rys. 12-14 przedstawiono strukturę pożyczek udzielonych w poszczególnych latach 2005-2008 i w I półroczu 2009 r. ze względu na ich liczbę i wartość. Pożyczki udzielone w ramach SPO WKP stanowiły największą część ogólnej liczby i wartości udzielonych pożyczek w 2007 r. Ich udział w liczbie udzielonych pożyczek wynosił 20,0% wszystkich pożyczek, a wartości 52,5%. Począwszy od 2008 r. ich udział zaczął spadać, co zaprezentowano na rys. 12. 100% 100% 80% 60% 88,7% 81,3% 80,0% 82,2% 84,0% 80% 60% 69,5% 49,6% 47,5% 55,1% 64,4% 40% 40% 20% 0% 11,3% 18,7% 20,0% 17,8% 16,0% 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 pożyczki SPO WKP pożyczki pozostałe 20% 0% 30,5% 50,4% 52,5% 44,9% 35,6% 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 pożyczki SPO WKP pożyczki pozostałe Struktura liczby udzielonych pożyczek Struktura wartości udzielonych pożyczek Rys. 12. Struktura udzielonych pożyczek w latach 2005-2008 i w I półroczu 2009 r. według źródła finansowania W latach 2005-2008 i w I półroczu 2009 zaobserwowano następujące zmiany w strukturze pożyczek zarówno ze względu na ich liczbę (rys. 13), jak i wartość (rys. 14): wzrost udziału pożyczek na cele obrotowo-inwestycyjne, przy jednoczesnym spadku na cele obrotowe, wzrost udziału pożyczek przeznaczonych na działalność usługową, budownictwo, przy jednoczesnym spadku na działalność produkcyjną i handlową, spadek udziału pożyczek małych (do 10 tys. zł), przy jednoczesnym wzroście większych, w tym szczególnie od 10 do 30 tys. zł i od 50 tys. zł do 120 tys. zł. Prawie na niezmienionym, bardzo wysokim, poziomie utrzymuje się udział pożyczek udzielanych mikroprzedsiębiorcom. 32
inne rolnictwo budownictwo handel produkcja 33 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 5,0% 6,2% 6,0% 21,9% 24,8% 54,7% 50,2% 68,6% 52,8% 52,8% 39,1% 43,7% 26,5% 25,3% 22,4% 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 na cele obrotowoinwestycyjne na cele inwestycyjne na cele obrotowe 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 39,0% 41,9% 51,4% 47,8% 50,3% 49,4% 46,7% 37,0% 41,4% 39,9% 10,6% 10,1% 10,5% 9,3% 8,0% 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 usługi ( w tym transport) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Struktura pożyczek według przeznaczenia Struktura pożyczek według sektora działania przedsiębiorcy 100% 5,3% 8,6% 9,3% 4,7% 10,3% 8,1% 3,2% 4,9% 5,0% 3,4% 3,5% 4,8% 4,7% 5,1% 4,4% 90% od 250 i więcej osób od 50 do 249 od 10 do 49 do 9 osób 19,5% 80% 27,0% 29,3% 30,4% 70% 39,8% pow. 300 tys. zł pow. 120 do 300 60% pow. 50 do 120 50% 96,7% 94,9% 94,8% 96,5% 96,3% pow. 30 do 50 40% 70,3% 59,2% pow. 10 do 30 56,3% 30% 53,8% 47,3% do 10 tys. zl 20% 10% 0% 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 Struktura pożyczek według wartości udzielonej pożyczki Struktura pożyczek według liczby zatrudnionych u przedsiębiorcy Rys. 13. Struktura liczby udzielonych pożyczek w latach 2005-2008 i w I półroczu 2009 r.
inne 34 100% 90% 12,4% 12,8% 14,1% 19,8% 23,5% 100% 90% 2,6% 2,5% 2,4% 3,3% 4,2% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 61,5% 56,9% 45,6% 54,9% 52,0% na cele obrotowoinwestycyjne na cele inwestycyjne na cele obrotowe 80% 70% 60% 50% 40% 30% 39,1% 43,0% 47,5% 45,8% 39,3% 36,5% 29,7% 33,9% 20% 10% 0% 40,3% 26,1% 30,3% 25,4% 24,6% 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 20% 10% 0% 45,6% 34,4% 16,9% 16,5% 18,9% 14,3% 11,7% 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 rolnictwo budownictwo usługi ( w tym transport) handel produkcja Struktura pożyczek według przeznaczenia Struktura pożyczek według sektora działania przedsiębiorcy 100% 100% 2,7% 4,4% 3,1% 2,7% 4,1% 90% 90% 14,3% 17,1% 16,4% 12,0% 11,7% 80% 32,5% 80% 44,0% 45,1% 45,7% 40,7% 70% pow. 300 tys. zł 70% 60% pow. 120 do 300 60% od 250 i więcej osób 13,1% 50% 10,6% 10,1% pow. 50 do 120 50% od 50 do 249 10,2% 9,7% 84,5% 40% 81,3% 81,7% 86,7% 40% 85,6% 23,8% pow. 30 do 50 od 10 do 49 30% 30% 22,9% 23,6% 24,8% 30,6% pow. 10 do 30 do 9 osób 20% 20% do 10 tys. zl 10% 26,3% 10% 17,6% 16,1% 15,9% 12,9% 0% 0% 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 2005 2006 2007 2008 I pół. 2009 Struktura pożyczek według wartości udzielonej pożyczki Struktura pożyczek według sektora działania przedsiębiorcy Rys. 14. Struktura wartości udzielonych pożyczek w latach 2005-2008 i w I półroczu 2009 r.
Zapadalność pożyczek Jednym z pytań skierowanych do instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe było pytanie o pierwotny termin zapadalności pożyczek (tj. o czas na jaki były udzielane pożyczki) w podziale na pożyczki przeznaczone na cele obrotowe, cele inwestycyjne i obrotowo inwestycyjne 9. Na podstawie nadesłanych ankiet ustalono (tabela 21), że dla pożyczek udzielonych od początku działalności do 30 czerwca 2009 r. przeciętny pierwotny czas ich zapadalności obliczony przy uwzględnieniu wag w postaci wartości udzielonych pożyczek wyniósł 33,2 miesięcy (32,9 miesięcy na 31.12.2008 r.), a w przypadku najliczniejszej grupy pożyczek przeznaczonych na cele inwestycyjne 35,8 miesięcy (35,3 miesięcy na 31.12.2008 r.). Po wyeliminowaniu pożyczek udzielanych przez Fundusz Mikro (bardzo liczna grupa pożyczek o krótkim okresie zapadalności 16,2 miesięcy) przeciętny termin zapadalności pożyczek wyniósł 43,6 miesięcy (44 miesiące na 31.12.2008 r.), a w przypadku pożyczek na cele inwestycyjne - 47,1 miesięcy (47,9 miesięcy na 31.12.2008 r.). Wyszczególnienie Tabela 21 Przeciętny czas zapadalności udzielonych pożyczek w miesiącach narastająco do 30.06.2009 r. i w I półroczu 2009 r. Czas zapadalności pożyczek w miesiącach: Ogółem narastająco do 30.06.2009 I półrocze 2009 r. w tym: bez Funduszu Mikro narastająco I półrocze do 30.06.2009 2009 r. Ogółem 33,2 35,4 43,6 44,0 - pożyczki na cele obrotowe 24,9 31,7 36,3 36,2 - pożyczki na cele inwestycyjne 35,8 36,6 47,1 46,9 - pożyczki na cele obrotowo-inwestycyjne 38,1 36,2 41,4 47,7 Jakość portfela pożyczkowego Według stanu na 30.06.2.2009 r., spośród 64 instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe, 32 wykazało wskaźnik strat (liczony jako relacja wartości kapitału pożyczek straconych do wartości wypłaconych pożyczek ogółem) na poziomie wyższym od 0%. Jego poziom wahał się w przedziale od 0,1 % do 9,0 %, a przeciętny wyniósł 1,67% (1,65% na koniec 2008 r.). Z pozostałych 32 instytucji, 24 wykazały wskaźnik strat na poziomie równym 0%, a 8 nie podało żadnej informacji. Zakładając, że również w tych funduszach, które nie podały wskaźnika strat, jego poziom był równy 0%, ustalono, że średni poziom wskaźnika strat z tytułu udzielonych pożyczek na koniec czerwca 2009 r. wyniósł 1,40% (1,38% na 31.12.2008 r.). 9 Wiele instytucji w odpowiedzi na pytanie o pierwotny termin zapadalności pożyczek podawało dane szacunkowe, a kilka z nich (6 instytucji) w ogóle nie odpowiedziało na niniejsze pytanie.
Wpływ na rynek pracy Bezpośrednim efektem udzielonego wsparcia finansowego mikro, małym i średnim przedsiębiorstwom przez fundusze pożyczkowe są nowe miejsca pracy. Dla wielu lokalnych, początkujących przedsiębiorców fundusze pożyczkowe stanowią jedyną szansę zaistnienia na rynku, trwania i dalszego rozwoju. Na 64 instytucje prowadzące fundusze pożyczkowe 59 podało liczbę nowoutworzonych miejsc pracy od początku działalności do 30.06.2009 r.. Część z nich skorygowała informacje przedstawione w ankietach na 31.12.2008 r. Fundusze udzielając przedsiębiorcom pożyczek na łączną kwotę 2.994,9 mln zł umożliwiły utworzenie 59,9 tys. nowych miejsc pracy. W I półroczu 2009 r. fundusze udzielając wsparcia finansowego w postaci pożyczek w wysokości 178,2 mln zł, utworzyły prawie 2,6 tys. nowych miejsc pracy (6,0 tys. w 2008 r.). Oznacza to, że wygenerowanie jednego nowego miejsca pracy w I półroczu 2009 r. wymagało, zewnętrznego wsparcia finansowego przeciętnie w kwocie 69,3 tys. zł (w: 2008 r.-73,1 tys. zł; 2007 r.- 62,9 tys. zł; 2006 r. 56,9 tys. zł; 2005 r. - 44,5 tys. zł; 2004 r. - 30,7 tys. zł). Część nowych miejsc pracy została utworzona przez przedsiębiorców, którzy otrzymali pożyczki w ramach funduszy pożyczkowych SPO WKP (tabele 22-23). Łącznie w ramach tych funduszy utworzono 10,2 tys. nowych miejsc pracy, w tym 0,8 tys. miejsc pracy w I półroczu 2009 r. IV. Charakterystyka funduszy pożyczkowych dokapitalizowanych w ramach SPO WKP Dokapitalizowanie w latach 2005-2008 w ramach poddziałania 1.2.1 Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw miało istotne znaczenie dla rozwoju systemu funduszy pożyczkowych w Polsce, ich wzmocnienia kapitałowego oraz wzrostu aktywności. W ramach tego poddziałania kapitał pożyczkowy 39 instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe został zwiększony o 341.282 tys. zł i na koniec czerwca 2009 r. stanowił 34,9% kapitału pożyczkowego wszystkich funduszy pożyczkowych oraz 47,1% kapitału instytucji, które otrzymały dotacje SPO WKP. Kapitał pożyczkowy 39 instytucji, obejmujący kapitał projektów SPO WKP oraz pozostałych projektów pożyczkowych prowadzonych przez te instytucje według stanu na 30.06.2009 r. wyniósł 724.058 tys. zł (tabela 22) i stanowił 74,0% kapitału pożyczkowego ogółu instytucji (systemu funduszy pożyczkowych). Instytucje, którym przyznano dokapitalizowanie w ramach Spo WKP (39 spośród 64) w okresie od początku działalności do 30.06.2009 r. (tabela 22): udzieliły 37.187 pożyczek (20,6% liczby pożyczek funduszy ogółem) na łączną kwotę 1.606.443 tys. zł (53,6% wartości pożyczek funduszy ogółem), w tym w ramach 36
realizowanych projektów SPO WKP w okresie od 1.02.2005 r. do 30.06.2009 r.: 14.610 pożyczek o wartości 745.707 tys. zł; utworzyły 24.422 nowe miejsca pracy (40,8% utworzonych nowych miejsc pracy przez wszystkie fundusze), w tym 10.201 w ramach realizowanych projektów SPO WKP; przyczyniły się do utrzymania dotychczasowych miejsc pracy w liczbie 16.936 w ramach realizowanych projektów SPO WKP. Tabela 22 Wybrane mierniki charakteryzujące fundusze pożyczkowe dokapitalizowane w ramach SPO WKP i ich udział w systemie funduszy pożyczkowych na 30.06.2009 r. Mierniki (narastająco do 30.06.2009 r.): Jedn. miary Fundusze pożyczkowe ogółem (64 instytucji) Fundusze pożyczkowe 39 instytucji dokapitaliz. w ramach SPO WKP projekty SPO WKP z tego: pozostałe projekty Udział w systemie funduszy pożyczkowych Fundusze dokapitaliz. w ramach SPO WKP projekty SPO WKP z tego: pozostałe projekty 1 2 3 4 [5+6] 5 6 7 [4:3] 8 [5:3] 9 [6:3] 1) kapitał pożyczkowy tys. zł 978 042 724 058 503 856*) 220 202 74,0% 51,5% 22,5% 2) liczba udzielonych pożyczek szt. 180 237 37 187 14 610 22 577 20,6% 8,1% 12,5% 3) wartość udzielonych pożyczek tys. zł 2 994 924 1 606 443 745 707 860 737 53,6% 24,9% 28,7% 4) przeciętna wartość pożyczki tys. zł 16,6 43,2 51,0 38,1 x x x 5) nowe miejsca pracy szt. 59 902 24 422 10 201 14 221 40,8% 17,0% 23,7% 6) zachowane miejsca pracy szt. - - 16 936 - x x x *) Obejmuje wkład własny (162.574 tys. zł) i dotację otrzymaną w ramach SPO WKP (341.282 tys. zł). W I półroczu 2009 r. kapitał pożyczkowy 39 instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe, w tym fundusze SPO WKP wzrósł o 23.081 tys. zł, co stanowiło 73,2% przyrostu kapitału pożyczkowego wszystkich funduszy (tabela 23). Źródłem tego przyrostu były środki pochodzące z jednostek samorządu terytorialnego (7 mln zł) oraz środki własne instytucji prowadzących fundusze pożyczkowe. Ponadto instytucje te w I półroczu 2009 r. (tabela 23): udzieliły 2.250 pożyczek (25,0% liczby pożyczek funduszy ogółem) na łączną kwotę 109.275 tys. zł (61,3% wartości pożyczek funduszy ogółem), w tym 1.441 pożyczek o wartości 63.442 tys. zł to pożyczki udzielone w ramach projektów SPO WKP; utworzyły 1.304 nowych miejsc pracy (50,7% ogólnej liczby utworzonych nowych miejsc pracy przez wszystkie fundusze), w tym 837 w ramach projektów SPO WKP; przyczyniły się do zachowania dotychczasowych miejsc pracy w liczbie 3.209, w tym 1.726 w ramach projektów SPO WKP. 37
Tabela 23 Wybrane mierniki charakteryzujące fundusze pożyczkowe dokapitalizowane w ramach SPO WKP osiągnięte w I półroczu 2009 r. i ich udział w systemie funduszy pożyczkowych Mierniki (w okresie 1.01.2009-30.06.2009): Jedn. miary Fundusze pożyczkowe ogółem (64 instytucje) Fundusze pożyczkowe 39 instytucji dokapitaliz. w ramach SPO WKP projekty SPO WKP z tego: pozostałe projekty Udział w systemie funduszy pożyczkowych Fundusze dokapitaliz. w ramach SPO WKP projekty SPO WKP z tego: pozostałe projekty 1 2 3 4 [5+6] 5 6 7 [4:3] 8 [5:3] 9 [6:3] 1) kapitał pożyczkowy tys. zł 31 521 23 081 0 23 081 73,2% 0,0% 73,2% (przyrost/spadek) 2) liczba udzielonych pożyczek szt. 9 004 2 250 1 441 809 25,0% 16,0% 9,0% 3) wartość udzielonych pożyczek tys. zł 178 206 109 275 63 442 45 833 61,3% 35,6% 25,7% 4) przeciętna wartość pożyczki tys. zł 19,8 48,6 44,0 56,7 x x x 5) nowe miejsca pracy szt. 2 573 1 304 837 467 50,7% 32,5% 18,1% 6) zachowane miejsca pracy szt. - 3 209 1 726 1 483 x x x Aktywność funduszy pożyczkowych w zakresie pozyskiwania kapitału pożyczkowego, jak i prowadzonej działalności pożyczkowej w I półroczu 2009 r. był najniższa w porównaniu z analogicznymi okresami w latach 2006-2008. 38
39