INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA. POWIAT TARNOWSKI w 2012 roku

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA O STANIE ŚRODOWISKA POWIAT TARNOWSKI w 2012 roku Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska TARNÓW, czerwiec 2013 1

Opracowanie: Dział Monitoringu Środowiska Delegatury w Tarnowie Autorzy: Maria Ogar Teresa Reczek Iwona Para Teresa Prajsnar 2

SPIS TREŚCI: 1. POWIETRZE... 4 1.1. Jakość powietrza... 4 1.2. Roczna ocena jakości powietrza w strefie małopolskiej... 7 2. HAŁAS... 10 3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE... 13 4. WODY POWIERZCHNIOWE... 14 4.1. Ocena stanu wód... 22 4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych... 32 5. WODY PODZIEMNE... 37 6. USUWANIE AZBESTU Z TERENU POWIATU... 42 7. CHEMIZM GLEB ORNYCH... 43 8. PODSUMOWANIE... 48 3

1. POWIETRZE 1.1. Jakość powietrza Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w 2012 roku w powiecie tarnowskim została wykonana w oparciu o wyniki badań monitoringowych prowadzonych na stanowisku pomiarowym zlokalizowanym w Tuchowie przy ul. Chopina, w stałej stacji pomiarowej. W 2012 roku w Tuchowie kontynuowano pomiary zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 przy użyciu automatycznego miernika pyłu. W 2012 roku obowiązywały dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2012r., poz. 1031). Tab. Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowanie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin na terenie kraju, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów, dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) 1 Pył zawieszony PM10 g) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu (µg/m 3 ) Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 24 godziny 50 c) 35 razy rok kalendarzowy 40 c) - 2 Benzen (71-43-2) rok kalendarzowy 5 c) - 3 Ołów f) (7439-92-1) rok kalendarzowy 0,5 c) - 4 Dwutlenek azotu jedna godzina 200 c) 18 razy (10102-44-0) rok kalendarzowy 40 c) - jedna godzina 350 c) 24 razy 5 Dwutlenek siarki 24 godziny 125 c) 3 razy (7446-09-5) rok kalendarzowy 20 e) - i pora zimowa (okres 1 X - 31 III) 6 Pył zawieszony PM2,5 h) rok kalendarzowy 25 7 Tlenek węgla (630-08-0) osiem godzin 10 000 - Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji wg Chemical Abstracts Service Registry Number c) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi, e) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin, f) suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10, g) PM10 - stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 μm mierzone metod ą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne, h) PM2,5 stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 2,5 µm. 4

Tab. Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów oraz dopuszczalna częstość przekraczania tych poziomów Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) 1 Arsen b) (7440-38-2) 2 Benzo/a/piren b) (50-32-8) 3 Kadm b) (7440-43-9) 4 Nikiel b) (7440-02-0) 5 Ozon (10028-15-6) 6 Pył zawieszony PM2,5 Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego w roku kalendarzowym rok kalendarzowy 6 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 1 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 5 c) ng/m 3 - rok kalendarzowy 20 c) ng/m 3 - osiem godzin e) 120 c),e) µg/m 3 25 dni f) okres wegetacyjny (1 V-31 VII) 18 000 d),g),h) µg/m 3.h - rok kalendarzowy 25 c) µg/m 3 - Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b) całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo/a/pirenu całkowita zawartość benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, c) poziom docelowy ze względu na ochronę zdrowia ludzi, d) poziom docelowy ze względu na ochronę roślin, e) maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy. Pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 17 00 dnia poprzedniego do godziny 01 00 danego dnia f) liczba dni z przekroczeniem poziomu docelowego w roku kalendarzowym uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat. W przypadku braku danych pomiarowych z trzech lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku. g) wyrażony jako AOT 40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w µg/m 3 a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8 00 a 20 00 czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 µg/m 3. h) wartość uśredniona dla kolejnych pięciu lat. W przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomierzonych z co najmniej trzech lat. Tab. Poziomy alarmowe dla niektórych substancji w powietrzu, oznaczenie numeryczne tych substancji oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów 1 Dwutlenek azotu (10102-44-0) jedna godzina 400 b) 2 Dwutlenek siarki (7446-09-5) jedna godzina 500 b) 3 Ozon (10028-15-6) jedna godzina 240 b) 4 Pył zawieszony PM10 c) 24 godziny 300 5 Poziom alarmowy dla niektórych substancji w powietrzu [ µg/m 3 ] Objaśnienia: a)oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b)wartość występująca przez trzy kolejne godziny w punktach pomiarowych reprezentujących jakość powietrza na obszarze o powierzchni co najmniej 100 km 2 albo na obszarze strefy zależnie od tego, który z tych obszarów jest mniejszy, c) stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 µm (PM10) mierzone urządzeniami do pomiarów automatycznych z zastosowaniem metod równoważnych metodzie referencyjnej.

Wyniki pomiarów na stanowisku pomiarowym w Tuchowie w 2012 roku stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 wyniosło 45µg/m 3 tj. 112,5% dopuszczalnego poziomu. W sezonie zimowym stężenie pyłu wynosiło ok. 71µg/m 3 a w letnim 25,9µg/m 3. W pomiarach dobowych poziom zanieczyszczenia pyłem PM10 przekraczał poziom dopuszczalny 69 razy w ciągu roku i 2 razy poziom alarmowy, w tym głównie w miesiącach zimowych. Termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych minął w 2005 roku. stężenie średnioroczne benzo/a/pirenu oznaczane w pyle zawieszonym wyniosło 2,9ng/m 3 tj. 290% poziomu docelowego. stężenie PM10 [µg/m 3 ] 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 stężenie średniomiesięczne PM10 stężenie średnioroczne PM10 poziom dopuszczalny PM10 średnia temperatura I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiąc 25 20 15 10 5 0-5 -10 temperatura [ C] Rys. Średniomiesięczne stężenia pyłu PM10 i temperatury na stanowisku pomiarowym w Tuchowie w 2012 roku Tab. Wartości średniomiesięczne stężeń pyłu PM10 i temperatury na stanowisku pomiarowym w Tuchowie w 2012 roku Parametry styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Wartość średnioroczna PM10 [µg/m 3 ] 83,4 - - 34,4 24,6 21,1 21,8 28,3 25,4 43,1 61,3 96,5 45 Średnia temperatura -2,2-8,0 3,6 8,9 13,6 17,0 19,0 17,9 14,2 8,5 6,2-2,3 8,0 [ C] 6

W roku 2012 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie kontynuował rozpoczęte w 2003 roku i prowadzone w kolejnych latach badania zanieczyszczenia powietrza benzenem, metodą pasywną na obszarze województwa małopolskiego. Obszar powiatu tarnowskiego znalazł się w obrębie izolinii rozkładu stężeń benzenu o wartościach 3-3,5μg/m 3. Informacja o stanie środowiska Mapa. Rozkład stężeń średniorocznych benzenu dla województwa małopolskiego w 2012 roku 1.2. Roczna ocena jakości powietrza w strefie małopolskiej Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku została wykonana według zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska 1, z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE 2 i dyrektywy 2004/107/WE 3. Ocenę wykonano w nowym układzie stref, określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska 4 z dnia 24 sierpnia 2012 roku. Dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie: SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, O 3, pył zawieszony PM10 i PM2,5 oraz zawartości ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Powiat tarnowski leży w obszarze strefy o nazwie strefa małopolska jako pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Ocena polegała na zaliczeniu strefy do określonej klasy (A, B, C a dla ozonu D1, D2), która zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. 1 Prawo ochrony środowiska (P.o.ś Dz.U. z 2008r. nr 25 poz.150 z późn.zm.). 2 Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy(CAFE)(Dz.Urz.UE L.152 z 11.06.2008r. str. 1). 3 Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004r.. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu (Dz.Urz.UE L 23 z 26.01.2005r). 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012r., poz.1031) 7

Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE (źródło:pmś/wioś Kraków) Nazwa strefy Strefa małopolska Kod strefy PL1203 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 * O3** As Cd Ni BaP PM2,5 C A C A A A A D2 A A A C C Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE UE (źródło:pmś/wioś Kraków) Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy Strefa małopolska PL1203 Objaśnienia do tabel: *- wg poziomu docelowego (klasy A i C), **- wg poziomu celu długoterminowego (klasy D1 i D2) SO2 NOx O3* O3** A A A D2 Zgodnie z wykonaną klasyfikacją powiat tarnowski został za rok 2012 zakwalifikowany do klasy C, ze względu na ponadnormatywne stężenia benzo/a/pirenu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz przekroczenia poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki. Oznacza to, że poziomy stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 35-razy, poziomy stężeń 24-godzinnych dwutlenku siarki przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 3-razy, poziom stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 przekracza poziom dopuszczalny oraz poziom stężenia średniorocznego benzo/a/pirenu przekracza poziom docelowy w roku kalendarzowym. Również w strefie małopolska wystąpiło przekroczenie dopuszczalnego poziomu ozonu (O 3 ): stężenia maksymalnego 8-godzinnego kroczącego oraz parametru AOT(40). Zakwalifikowanie do klasy C wymaga podejmowania szczególnych działań (planów i programów naprawczych). Wiąże się to z określeniem obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji i podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie i skuteczne wdrożenie programu ochrony powietrza (POP). Nadal istotnym problemem dla strefy małopolska są wysokie stężenia benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, należącego do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Stężenia benzo/a/pirenu przekraczają poziom docelowy, który ma być osiągnięty w 2013 roku. Ocena jakości powietrza w odniesieniu do ozonu, pod kątem ochrony zdrowia, opiera się na dwóch wartościach kryterialnych, którymi są: poziom docelowy i poziom celu długoterminowego. W rezultacie, dla ozonu dokonuje się podwójnej klasyfikacji stref, która ze względu na ochronę zdrowia dla strefy małopolskiej przyjmuje symbole A i D2. Klasa strefy D2 oznacza, że poziom stężeń ozonu jest powyżej poziomu celu długoterminowego i jest wymagane podejmowanie działań takich jak: dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do roku 2020. 8

Mapy. Rozkład stężeń średniorocznych wybranych zanieczyszczeń powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków 5 ) Pył PM2,5 Benzo(a)piren w pyle PM10 Pył PM10 5 Opracowanie Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2012 roku WIOŚ Kraków 2013 dostępne pod adresem www.krakow.pios.gov.pl 9

2. HAŁAS Hałas w środowisku, na który narażeni są ludzie reguluje Dyrektywa 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 roku 6. Dyrektywa wprowadziła ujednolicone i stosowane w krajach UE wskaźniki oceny hałasu. Wskaźniki te są stosowane do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (L N i L DWN ) 7 oraz do ustalenia i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby (L AeqD i L AeqN ) 8. Kryteria oceny hałasu zróżnicowane w zależności od rodzajów terenu, rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu oraz w zależności od pory dnia lub nocy są określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku 9 oraz z dnia 1 października 2012 roku zmieniającym niniejsze rozporządzenie 10. Stan środowiska akustycznego w powiecie tarnowskim oceniany jest w oparciu o prowadzone badania uciążliwości akustycznej źródeł hałasu. Głównymi źródłami zagrożenia hałasem na obszarze powiatu jest komunikacja (w szczególności hałas drogowy) i przemysł. W 2012 roku badania poziomu hałasu drogowego przeprowadzono w trzech punktach w ramach Wojewódzkiego Programu Monitoringu Środowiska dla województwa małopolskiego na lata 2010-2012 i w jednym punkcie w ramach kontroli zarzadząjacego drogami. W ramach działań kontrolnych wykonano pomiary poziomu hałasu przenikajacego do środowiska w 9 podmiotach, z czego w czterech przypadkach stwierdzono przekroczenie standardów emisyjnych. Kontrole planowe problemowe przeprowadzone w dwóch podmiotach, w ramach przedmiotowego celu dot. ochrony przed hałasem, w 1 przypadku wykazały przekroczenia standardów emisyjnych poziomu hałasu. W związku z tym wydano 1 zarządzenie pokontrolne dot. podjęcia działań techniczno-organizacyjnych polegających na ograniczeniu nadmiernej uciążliwości hałasowej w środowisku oraz skierowano 2 wystąpienia do organów administracji samorządowej (Starosty Powiatu Tarnowskiego oraz do Wójta Gminy Rzepiennik Strzyżewski). Na 9 kontroli pozaplanowych (w tym 8 interwencyjnych i 1 kontroli kompleksowej) w 6 podmiotach wykonano pomiary poziomu hałasu w środowisku. W 3 przypadkach stwierdzono przekroczenie standardów, w tym: 1 w porze dnia i 2 w porze nocy. W związku z przekroczeniami wydano 3 zarządzenia pokontrolne, skierowano 2 wnioski do organów administracji rządowej (do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego i do Urzędu Lotnictwa Cywilnego dot. pomiarów hałasu emitowanego przez statek powietrzny) oraz skierowano 5 wniosków do organów administracji samorządowej, w tym do: Starosty Powiatu Tarnowskiego-3, Wójta Gminy Rzepiennik Strzyżewski-1, Wójta Gminy Lisia Góra 1. Ponadto w 2012 roku przeprowadzono 1 kontrolę nietypową, w oparciu o dokumenty, dot. analizy wyników automonitoringu realizowanego przez podmioty korzystające ze środowiska, w zakresie ochrony przed hałasem i nie stwierdzono naruszeń. 6 Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku. 7 L N długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku; L DWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku. 8 L AeqD dopuszczalny poziom hałasu w decybelach, wyznaczony dla przedziału czasu odniesienia równego 16 godzinom; LAeqN - dopuszczalny poziom hałasu w decybelach, wyznaczony dla przedziału czasu odniesienia równego 8 godzinom. 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz.826). 10 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2012, poz. 1109). 10

70 65 pora dzienna norma dla pory dziennej pora nocna norma dla pory nocnej Rys. Poziom hałasu drogowego w porze dziennej i nocnej w punktach pomiarowych na terenie powiatu tarnowskiego w 2012 roku [db] 60 55 50 Siemiechów Wierzchosławice Skrzyszów Wał Ruda Fot. Punkt pomiarowy Wierzchosławice - droga wojewódzka nr 975 Radłów-Wierzchosławice Fot. Punkt pomiarowy Wał Ruda - droga wojewódzka nr 964 Szczurowa-Wał Ruda Z przeprowadzonych pomiarów poziomu hałasu drogowego w powiecie tarnowskim w 2012 roku wynika, że dla pory nocnej we wszystkich punktach pomiarowych wystąpiły przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu i w dwóch punktach dla pory dnia. Przekroczenia były dla pory nocy w przedziale od 1,3 do 7 dba, a dla pory dnia od 1,9 do 3 dba. Pomiary poziomu hałasu przenikającego do środowiska zewnętrznego wykonane w ramach kontroli podmiotów wykazały przekroczenia standardów emisyjnych w czterech przypadkach. 11

Mapa. Przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu drogowego w punktach pomiarowych w 2012 roku Tab. Wyniki pomiarów monitoringu hałasu drogowego na terenie powiatu tarnowskiego w 2012 roku L.p. Nazwa punktu pomiarowego 1. Siemiechów 2. Wierzchosławice 3 Skrzyszów 4 Wał Ruda Charakterystyka drogi Droga wojewódzka nr 980 Zakliczyn- Gromnik Droga wojewódzka nr 975 Radłów- Wierzchosławice po południowej stronie miejscowości przebiega autostrada A4 wraz z węzłem autostradowym "Tarnów-Zachód" Droga krajowa nr 4 (obwodnica miasta Tarnowa) Droga wojewódzka nr 964 Szczurowa-Wał Ruda Data pomiaru 29/30.08.2012r. Równoważny poziom dźwięku A (LAeq) [db] pora dzienna pora nocna 64.4 58.9 23/24.07.2012r. 68,0 63,0 19/20.11.2012r. 61,8 57,3 10/11.09.2012r. 66,9 61,9 Dopuszczalny poziom hałasu w db określony dla dróg i linii kolejowych 65 56 12

3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE Pomiary pól elektromagnetycznych prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoringu pól elektromagnetycznych, w zakresie obserwacji stanu poziomów sztucznie wytworzonych pól elektromagnetycznych w środowisku. Obejmują pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. Z przeprowadzonych w roku 2012 pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wynika, iż w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku. 11 W powiecie tarnowskim w 2012 roku pomiary pól elektromagnetycznych przeprowadzono w 4 punktach, w tym w 3 punktach zlokalizowanych w miastach do 50 tys. mieszkańców tj. w Tuchowie, Ciężkowicach i Żabnie oraz w 1 punkcie na terenie wiejskim tj. w Łowczówku, gm. Pleśna. We wszystkich punktach średnie wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego były znacznie niższe od poziomu dopuszczalnego. [V/m] 0,2 0,1 wartość dopuszczalna - 7[V/m] Rys. Poziomy pól elektromagnetycznych w punktach pomiarowych w powiecie tarnowskim w 2012 roku 0 Tuchów /27.07.2012 Ciężkowice /09.08.2012 Żabno Łowczówek,gm. Pleśna /01.08.2012 /28.08.2012 Tab. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w punktach pomiarowych w powiecie tarnowskim w 2012 roku (źródło: PMŚ/WIOŚ) Lokalizacja Data pomiaru Wartość zmierzona średnia [V/m] Tuchów 27.07.2012 0,09 Ciężkowice 9.08.2012 0,08 Żabno 1.08.2012 0,1 Łowczówek, gm. Pleśna 28.08.2012 0,17 Wartość dopuszczalna [V/m] 7 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1882,1883) 13

4. WODY POWIERZCHNIOWE Informacja o stanie środowiska Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 12 dokument uznawany za jeden z najbardziej kompleksowych pakietów dotyczących celów i zobowiązań w zakresie gospodarki wodnej, zobowiązuje Polskę do osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód. Narzędziem służącym do osiągnięcia celów RDW jest monitoring wód, którego głównym celem jest dostarczenie informacji o stanie wód, niezbędnych do gospodarowania wodami w dorzeczach, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi. Zgodnie z harmonogramem wdrażania RDW w roku 2010 rozpoczęła się realizacja I Planu gospodarowania wodami w dorzeczach podstawowego narzędzia krajowej i wspólnotowej polityki wodnej. Wdrożenie działań zawartych w planach dla poszczególnych obszarów dorzeczy ma zapewnić poprawę jakości wszystkich wód oraz poprawę stanu całego środowiska wodnego. Uzupełnieniem Planów jest opracowany w roku 2010 Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016). Plany gospodarowania wodami są narzędziem planistycznym, który ma usprawnić proces osiągania celów środowiskowych. W trakcie opracowywania dokumentów planistycznych dokonano: przeglądu i nowego wydzielenia jednolitych części wód, oceny zmian hydromorfologicznych w jednolitych częściach wód i nadania im statusu wód naturalnych, sztucznych lub silnie zmienionych, przeglądu wykazów obszarów chronionych. Zgodnie z definicjami zawartymi w RDW oraz w ustawie Prawo Wodne 13 : sztuczna część wód oznacza część wód powierzchniowych powstałą w wyniku działalności człowieka, silnie zmieniona część wód oznacza część wód powierzchniowych, której charakter został znacznie zmieniony w następstwie fizycznych przeobrażeń, będących wynikiem działalności człowieka, obszary chronione to: jednolite części wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, obszary przeznaczone do ochrony gatunków wodnych o znaczeniu ekonomicznym, części wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym obszary wyznaczone jako kąpieliska, obszary przeznaczone do ochrony siedlisk i gatunków, gdzie utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie, w tym obszary wyznaczone w ramach sieci Natura 2000, obszary wrażliwe na substancje biogenne pochodzące ze źródeł rolniczych lub komunalnych. Czynnikami, które decydują o zaliczeniu wód do silnie zmienionych są: - liczne stopnie, jazy i zapory przeciwrumowiskowe zbudowane w korytach rzecznych, uniemożliwiające wędrówki ryb i zmieniające warunki życia dla bezkręgowców, - zabudowa podłużna brzegów zmniejszająca różnorodność siedlisk, 12 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej 13 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 115 poz. 1229 z późn. zm.) 14

- zaburzenia reżimu hydrologicznego nadmiar lub spadek SNQ 14 w rejonie zbiorników wodnych. W odniesieniu do wykazu obszarów chronionych w całym kraju: - przyjęto zasięg występowania obszarów wrażliwych na substancje biogenne pochodzenia komunalnego jako obszar całego kraju, - nie określono nowych wykazów wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, - nie sporządzono wykazu obszarów przeznaczonych do ochrony gatunków wodnych o znaczeniu ekonomicznym z uwagi na brak ekonomicznego znaczenia gatunków występujących w wodach poza urządzeniami specjalnie do tego wyznaczonymi (stawy hodowlane). W wyniku przeglądu zmian i warunków hydromorfologicznych wód, na obszarze powiatu tarnowskiego wyznaczono 35 jednolitych części wód, z czego 4 jcw uznano za sztuczne, a 11 jcw za silnie zmienione. 14 SNQ średnia z najmniejszych przepływów rocznych z wielolecia 15

Mapa. Identyfikacja naturalnych, sztucznych oraz silnie zmienionych części wód powierzchniowych na terenie powiatu tarnowskiego 16

Warunki hydrometeorologiczne obszaru badań w 2012 roku Rok 2012 był drugim z kolei rokiem sklasyfikowanym przez IMGW jako bardzo ciepły na obszarach wyżynnych i ciepły na obszarach nizinnych, o sumach opadów niższych od średnich z wielolecia. Dodatkowym czynnikiem pogarszającym warunki hydrologiczne w rzekach regionu był spadek zwierciadła wód podziemnych, co przekładało się na wydajność źródeł niższą od średniej z wielolecia i ograniczenie możliwości zasilania wód powierzchniowych z wód podziemnych. Za wyjątkiem lutego i grudnia, sklasyfikowanych jako ekstremalnie i bardzo chłodne, większość miesięcy w roku było bardzo lub ekstremalnie ciepłych, w których średnie temperatury miesięczne były wyższe od średnich z wielolecia. Jedynie w marcu i październiku temperatury powietrza osiągały wartości odpowiadające średnim miesięcznym z wielolecia. Okres wiosny był okresem anomalnie ciepłym, zaś lata i jesieni ekstremalnie ciepłym. W maju, czerwcu i październiku, w Tarnowie notowano absolutne maksima temperatur w skali kraju, wynoszące odpowiednio: 30,8 o C, 35,7 o C i 24,4 o C. Zima była okresem bardzo chłodnym, z notowanymi w lutym temperaturami niższymi od średniej z wielolecia W skali roku opady kształtowały się na poziomie 80-90% normy z wielolecia. Bliskie normie opady notowano w czerwcu na granicy województw małopolskiego i podkarpackiego. W styczniu i październiku opady osiągnęły 130-190% normy z wielolecia, zaś w marcu jedynie 20-30% w pozostałych miesiącach wielkość opadów była zdecydowanie niższa od średnich miesięcznych z wielolecia i osiągała 50-90% normy. Powyższe warunki nie spowodowały istotnych zmian w naturalnym reżimie hydrologicznym regionu, cechującym się dwiema falami wezbrań i spływów powierzchniowych: wiosennych roztopowych i jesiennych opadowych, miały one natomiast istotny wpływ na stany i wielkość przepływów wód w rzekach. Po okresie zimowego zlodzenia rzek i wiosennych wezbrań roztopowych, stany wód w okresie roku podlegały wahaniom od niskich do średnich. Zważywszy na fakt, że już w drugiej połowie roku 2011 notowano niskie, a miejscami ekstremalnie niskie stany wód, warunki meteorologiczne roku 2012 nie sprzyjały poprawie warunków hydrologicznych w rzekach. Warunki hydrometeorologiczne takie jak: temperatury powietrza, wielkość opadów, zjawiska lodowe występujące na rzekach, stany wód i wielkość przepływu, mają bezpośredni wpływ na jakość wód. Ich wynikiem są m.in. szybko powstające zmętnienia w wodach rzek górskich i terenu pogórza oraz towarzyszące im wzrosty stężeń w wodach związków organicznych oraz azotu organicznego. Nie bez znaczenia dla końcowej oceny stanu jednolitych części wód są naturalne warunki geologiczne podłoża koryt rzecznych. W wyniku weryfikacji wyników poprzedzającej dokonanie klasyfikacji wskaźników, po analizie uwarunkowań geologicznych oraz warunków hydrometeorologicznych panujących w roku 2012, z puli wyników przyjmowanych do oceny wykluczono wyniki badań, które wskazywały na wyraźny wpływ warunków odbiegających od normalnych na wysokość stężeń (m.in. zawiesiny ogólnej, OWO, ChZT_Cr, azotu Kjeldahla, wskaźników mikrobiologicznych), których podwyższone stężenia notowano w okresach spływów roztopowych lub po gwałtownych, intensywnych opadach burzowych. Do wyników badań wskaźników, których podwyższone stężenia wynikają z rodzaju podłoża, po którym płyną wody (zasadowość ogólna, mangan) zastosowano podejście eksperckie i wykluczono ich wpływ na ocenę końcową ze względu na naturalną przyczynę podwyższonych stężeń. Dla wszystkich jednolitych części wód wykonano ocenę spełniania wymogów dodatkowych. 17

Sieć monitoringu wód W 2012 roku program monitoringu realizowany był na obszarze powiatu tarnowskiego w ramach monitoringu diagnostycznego, operacyjnego oraz monitoringu obszarów chronionych. Ocenę wód w roku 2012 wykonano na podstawie wyników monitoringu prowadzonego w latach 2010-2012, zgodnie z wytycznymi w sprawie wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011 oraz sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok 2012. Monitoring obszarów chronionych był prowadzony w jcw znajdujących się na obszarach: - wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, - przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym i obszarach chronionych przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, w tym do bytowania ryb, - przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, - zagrożonych eutrofizacją ze źródeł komunalnych W roku 2012 klasyfikację stanu wód powierzchniowych dla powiatu tarnowskiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 7 punktach pomiarowokontrolnych, zlokalizowanych w 6 jednolitych częściach wód powierzchniowych, na 5 rzekach: Kisielina, Dunajec, Biała, Wątok i Olszynka (w granicach województwa małopolskiego). Spośród ocenianych jednolitych części wód 5 ma status wód silnie zmienionych, a 1 jednolita część wód jest naturalna. Wykonawcą badań było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie. Badania ukierunkowano głównie na: - ocenę stanu ekologicznego i chemicznego wód, - ocenę spełniania wymagań i osiągnięcia celów środowiskowych w obszarach chronionych, w tym: ocenę jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, ocenę obszarów chronionych przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym i obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, w tym do bytowania ryb, ocenę jednolitych części wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, ocenę zagrożenia wód powierzchniowych eutrofizacją. Ocenę jakości wód przeprowadzono zgodnie z metodykami zawartymi w rozporządzeniach Ministra Środowiska: z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549), z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz.1545), 18

z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728). Wyniki badań odbiegające od notowanych przeciętnie w jednolitych częściach wód, uzyskane w warunkach odbiegających od normalnych i związane z przejściem fal powodziowych lub wezbraniowych, zostały wyłączone ze zbioru danych, na podstawie których dokonano klasyfikacji wód. Zakres i częstotliwość badań monitoringowych oraz sposób oceny wód, zależny jest od sposobu ich użytkowania. W zależności od ustalonego dla danego punktu programu badawczego, ocena obejmuje analizę zmienności parametrów fizykochemicznych, biologicznych (fitobentos, makrofity, makrobezkręgowce) oraz parametrów mikrobiologicznych (liczba bakterii coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych). Istotną rolę w monitoringu wód powierzchniowych odgrywają elementy biologiczne, którym przypisano dominującą rolę w ocenie stanu wód. Badania wskaźników fizykochemicznych i hydromorfologicznych są elementami wspierającymi badania biologiczne. 19

Mapa. Sieć monitoringu wód powierzchniowych w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu tarnowskiego w 2012 roku 20

Tab. Charakterystyka sieci monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu tarnowskiego w 2012 roku Nazwa jcw Kod jcw Nazwa rzeki Nazwa punktu pomiarowego Kod punktu km biegu rzeki Typ abiotyczny wód 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Rodzaj monitoringu 2) Czy jcw występuje na obszarze chronionym? Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Nidy do Wisłoki; kod: 213 Kisielina PLRW2000172139989 Kisielina Zlewnia: Dunajec; kod: 214 Dunajec od Zb. Czchów do ujścia Biała od Binczarówki do Rostówki Biała od Rostówki do ujścia PLRW20001921499 Dunajec Jadowniki Mokre Ujście Jezuickie Piaski Drużków PL01S1501_1816 8,2 17 T PL01S1501_1828 0,1 20 T PL01S1501_1817 67,0 20 T PLRW2000142148579 Biała Lubaszowa PL01S1501_1824 34,6 14 T PLRW200014214899 Biała Tarnów PL01S1501_1827 0,4 14 T Wątok PLRW200012214889 Wątok Tarnów PL01S1501_1825 0,2 12 T Zlewnia: Wisłoka; kod 218 Olszynka PLRW2000122182899 Olszynka Ołpiny PL01S1501_2183 10,2 12 N MDRWS MORWS MOEURWS MORWS MOEURWS MDNARWS MONARWS MORYRWS MORERWS MORWS MOEURWS MONARWS MORYRWS MORERWS MOPIRWS MORWS MOEURWS MONARWS MORYRWS MOPIRWS MORWS MOEURWS MORWS MOEURWS MORW MOEURW Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak Objaśnienia : 1) Typ abiotyczny wód 12 potok fliszowy, 14-mała rzeka fliszowa, 17-potok nizinny piaszczysty, 20-rzeka nizinna żwirowa 2) MD monitoring diagnostyczny, MO monitoring operacyjny, MOEU monitoring operacyjny jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych, MONA monitoring operacyjny na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków (Natura 2000), MORY monitoring operacyjny jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb, MORE monitoring operacyjny jakości wód wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, w tym do kąpielisk, MOPI monitoring operacyjny jakości wód, wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia Kody programów monitoringu w odniesieniu do kategorii wód, w której są prowadzone: RWS program monitoringu realizowany na JCW rzecznej sztucznej bądź silnie zmienionej RW program monitoringu realizowany na JCW rzecznej naturalnej 21

4.1. Ocena stanu wód Na podstawie ww. rozporządzeń Ministra Środowiska dokonano klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych i chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych, stanu lub potencjału ekologicznego, stanu chemicznego wód oraz ocenę stanu jednolitych części wód. Klasyfikacji stanu wód dokonano dla badanych punktów pomiarowo-kontrolnych oraz dla jednolitych części wód. Ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych Wynikiem klasyfikacji elementów biologicznych jest przypisanie im jednej z 5 klas, stanowiących określenie stanu lub potencjału tych elementów. W roku 2012 ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych wykazała I klasę jakości wód w punkcie Dunajec Piaski Drużków, II klasę jakości wód w punktach Kisielina Jadowniki Mokre, Dunajec Ujście Jezuickie oraz Biała Lubaszowa. W punkcie Olszynka Ołpiny stwierdzono III klasę elementów biologicznych, natomiast w punktach Biała Tarnów oraz Wątok Tarnów IV klasę jakości wód. Ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych polega na określeniu stężeń substancji fizykochemicznych i stężeń substancji specyficznych syntetycznych i niesyntetycznych oraz porównaniu ich ze standardami określonymi w cytowanym powyżej rozporządzeniu (załączniki nr 1 i 5). Elementy fizykochemiczne obejmują grupy wskaźników charakteryzujących: stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie, substancje biogenne. W roku 2012 ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych wykazała w punktach pomiarowych: Kisielina Jadowniki Mokre, Dunajec Piaski Drużków, Ujście Jezuickie, Biała Lubaszowa oraz Wątok Tarnów I klasę jakości wód. W punktach Biała Tarnów oraz Olszynka Ołpiny stwierdzono II klasę jakości wód. Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne w badanych punktach nie przekraczały wartości granicznych dla stanu dobrego i wyższego niż dobry. Ocena stanu/potencjału ekologicznego wód W celu wykonania klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego wód dokonuje się interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód dla elementów biologicznych i wskaźników fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne, elementów hydromorfologicznych oraz wskaźników chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Klasyfikacja elementów biologicznych polega na nadaniu im jednej z pięciu klas jakości wód, stanowiących określenie stanu tych elementów. Klasyfikacja elementów hydromorfologicznych obejmuje m.in. ciągłość jednolitej części wód, strukturę i podłoże koryta, głębokość cieku, strukturę strefy nadbrzeżnej, zmiany stanów wód. Rozporządzenie w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód dla elementów hydromorfologicznych ustala następujące zasady klasyfikacji: 22

- naturalnym jednolitym częściom wód nadaje się klasę I, - sztucznym klub silnie zmienionym jednolitym częściom wód takim jak zbiorniki zaporowe, kanały i jeziora będące drogami wodnymi, cieki pod wpływem oddziaływania zapór, elektrowni, w których zmiany dotyczą jedynie zaburzeń przepływów nadaje się klasę I, - pozostałym sztucznym i silnie zmienionym częściom wód nadaje się klasę II. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych polega na przypisaniu każdemu z nich jednej z dwóch klas jakości: - klasę I określającą stan bardzo dobry, - klasę II - stan dobry, - jeśli stężenia badanych wskaźników przekraczają wartości dopuszczalne dla klasy II stan wód klasyfikuje się jako poniżej stanu dobrego. Dla grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych ustalono jeden zakres wartości dopuszczalnych dla stanu bardzo dobrego i dobrego, wprowadzając zróżnicowane definicje tych stanów: - stan bardzo dobry oznacza stan, w którym stężenia zanieczyszczeń syntetycznych są bliskie zeru lub poniżej granicy wykrywalności, natomiast stężenia zanieczyszczeń niesyntetycznych odpowiadają warunkom niezakłóconym, - stan dobry gdy stężenia zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych nie przekraczają poziomów ustalonych dla nich w rozporządzeniu. Dokonanie klasyfikacji poszczególnych elementów zostało poprzedzone: - oceną wiarygodności uzyskanych wyników badań i pomiarów, - analizą porównawczą poszczególnych wartości stężeń z wartościami uzyskiwanymi we wcześniejszych okresach badawczych. Ocenę potencjału ekologicznego wykonano w tych punktach, w których istniała możliwość oceny zarówno elementów biologicznych jak i elementów fizykochemicznych. Zgodnie z tym, w 2012 roku w powiecie tarnowskim dokonano klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego w 7 punktach pomiarowo-kontrolnych: Kisielina Jadowniki Mokre, Dunajec Piaski Drużków, Dunajec Ujście Jezuickie, Biała Lubaszowa, gdzie stwierdzono dobry i powyżej dobrego potencjał ekologiczny wód, ppk Olszynka Ołpiny, w którym wykazano stan ekologiczny umiarkowany oraz Biała - Tarnów i Wątok Tarnów, gdzie stwierdzono słaby potencjał ekologiczny wód. Ocena stanu/potencjału ekologicznego w obszarach chronionych Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu/potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód oraz zgodności ze wszystkimi normami dla tych obszarów. Ponieważ jest to warunek łączny, ocena stanu/potencjału ekologicznego wód w obszarach chronionych jest wynikową klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i oceny spełniania wymagań dodatkowych. W ocenie stanu/potencjału ekologicznego wykorzystano wszystkie dostępne wyniki dla danej jednolitej części wód. Oznacza to, że jeśli w jednolitej części wód ustanowiono więcej niż 1 punkt pomiarowo-kontrolny, to do obliczenia wartości stężeń poszczególnych wskaźników przyjęto łącznie wyniki ze wszystkich punktów traktując je jak jeden zbiór danych. 23

Mapa. Klasyfikacja elementów biologicznych oraz stanu/potencjału ekologicznego wód w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2012 roku w powiecie tarnowskim 24

Ocena stanu chemicznego wód Stan chemiczny wód powierzchniowych określają stężenia substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego (grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego). Normy środowiskowe tych zanieczyszczeń dla poszczególnych kategorii wód (rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych) zostały określone dla stężeń średniorocznych i maksymalnych. Dopuszczalny poziom stężeń średniorocznych chroni wody przed zanieczyszczeniami długotrwałymi, natomiast stężeń maksymalnych - krótkotrwałymi. Metodyka oceny stanu chemicznego wymaga, aby dla wszystkich substancji spełnione były równocześnie dwa warunki, a co za tym idzie o dobrym stanie chemicznym możemy mówić wyłącznie wtedy, kiedy stwierdzane stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają stężeń średniorocznych określanych przez średnią arytmetyczną oraz stężeń maksymalnych wyrażanych jako 90-percentyl obliczany z uzyskanych wyników. Jednolita część wód osiąga dobry stan chemiczny jeżeli stężenia średnioroczne i maksymalne nie są przekraczane w żadnym z punktów pomiarowych. Wymogi te dotyczą zarówno jednolitych części wód w obszarach chronionych jak i poza nimi. W 2012 roku stan chemiczny wód badano w 6 punktach pomiarowo-kontrolnych. We wszystkich punktach tj.: Kisielina Jadowniki Mokre, Dunajec Piaski Drużków, Dunajec Ujście Jezuickie, Biała Tarnów, Wątok Tarnów oraz Olszynka - Ołpiny elementy chemiczne odpowiadały stanowi dobremu. 25

Mapa. Klasyfikacja stanu chemicznego oraz stanu wód w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2012 roku w powiecie tarnowskim 26

Tab. Klasyfikacja elementów jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych badanych w roku 2012 Lp. Nazwa jcw klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod punktu pomiarowokontrolnego Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny wód 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Ocena substancji szczególnie szkodliwych STAN/POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN 1 Kisielina PLRW2000172139989 PL01S1501_1816 2 3 4 Dunajec od Zb. Czchów do ujścia Biała od Binczarówki do Rostówki Biała od Rostówki do ujścia PLRW20001921499 PLRW2000142148579 PL01S1501_1817 PL01S1501_1824 Kisielina Jadowniki Mokre Dunajec Piaski Drużków Biała Lubaszowa 17 T T II II I II 20 T N I II I I 14 T T II I I II DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO PLRW200014214899 PL01S1501_1827 Biała Tarnów 14 T T IV I II II SŁABY DOBRY ZŁY 5 Wątok PLRW200012214889 PL01S1501_1825 6 Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW20001921499 PL01S1501_1828 7 Olszynka PLRW2000122182899 PL01S1501_2183 Wątok Tarnów Dunajec Ujście Jezuickie Olszynka - Ołpiny DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY 12 T T IV II I II SŁABY DOBRY ZŁY 20 T T II II I II Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód 12 potok fliszowy, 14-mała rzeka fliszowa, 17-potok nizinny piaszczysty, 20-rzeka nizinna żwirowa w tabelach cyfra rzymska oznacza klasę jakości wód DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY DOBRY 12 N N III I II II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY 27

Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych Jednolita część wód oznacza oddzielny i znaczący element, który można w sposób jednolity scharakteryzować i opisać. Jednolitą część wód może tworzyć jeden lub więcej cieków (rzek, potoków). Ocena jednolitej części wód dotyczy wszystkich cieków wchodzących w jej skład. Stan jednolitych części wód powierzchniowych ocenia się, porównując wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych lub silnie zmienionych z wynikami klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych. Klasyfikacja stanu wód w przypadku braku badań któregokolwiek z elementów oceny potencjału ekologicznego jest możliwa wtedy, gdy elementy biologiczne lub fizykochemiczne lub chemiczne osiągają stan poniżej dobrego. Stan wód jest wypadkową stanu/potencjału ekologicznego i chemicznego, a określa go gorszy ze stanów. W ocenie dla jednolitej części wód wykorzystywane są wszystkie dostępne wyniki dla danej jednolitej części wód. Oznacza to, że jeśli w jednolitej części wód ustanowiono więcej niż 1 punkt pomiarowo-kontrolny, to do obliczenia wartości stężeń poszczególnych wskaźników przyjmujemy łącznie wyniki ze wszystkich punktów traktując je jak jeden zbiór danych. Tab. Sposób oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych Stan/potencjał ekologiczny Stan chemiczny dobry poniżej dobrego bardzo dobry stan ekologiczny dobry stan wód zły stan wód dobry stan ekologiczny/potencjał ekologiczny dobry lub powyżej dobrego dobry stan wód zły stan wód umiarkowany stan/potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód słaby stan/potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód zły stan/potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód W wyniku przeprowadzonej w 2012 roku klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu tarnowskiego stwierdzono, że: w jednolitych częściach wód: Kisielina, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia stan wód był dobry, przy dobrym i powyżej dobrego potencjale ekologicznym i dobrym stanie chemicznym, w jednolitej części wód Olszynka (ocena jcw w granicach województwa małopolskiego) wykazano stan wód zły, przy umiarkowanym stanie ekologicznym i dobrym stanie chemicznym, w jednolitych częściach wód Wątok i Biała od Rostówki do ujścia stan wód był zły, przy słabym potencjale ekologicznym i dobrym stanie chemicznym, stan chemiczny wód w pięciu badanych jednolitych częściach wód osiągnął stan dobry, przy czym w jednej jednolitej części wód stan chemiczny nie był badany. Informacje dotyczące klasyfikacji stanu jednolitych części wód udostępnione są na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl. 28

Mapa. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2012 roku 29

Mapa. Ocena stanu chemicznego oraz ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych w 2012 roku 30

Tab. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód w 2012 roku w powiecie tarnowskim Nr jcw na mapie Nazwa jcw klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod punktu pomiarowokontrolnego Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Ocena substancji szczególnie szkodliwych STAN/POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN 1 Kisielina PLRW2000172139989 PL01S1501_1816 2 3 4 Dunajec od Zb. Czchów do ujścia Biała od Binczarówki do Rostówki Biała od Rostówki do ujścia PLRW20001921499 PLRW2000142148579 PL01S1501_1817 PL01S1501_1828 PL01S1501_1824 Kisielina Jadowniki Mokre Dunajec Piaski Drużków Dunajec Ujście Jezuickie Biała Lubaszowa 17 T T II II I II 20 T N T II II I II 14 T T II I I II DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO PLRW200014214899 PL01S1501_1827 Biała Tarnów 14 T T IV I II II SŁABY DOBRY ZŁY 5 Wątok PLRW200012214889 PL01S1501_1825 Wątok Tarnów 12 T T IV II I II SŁABY DOBRY ZŁY 6 Olszynka PLRW2000122182899 PL01S1501_2183 Olszynka - Ołpiny 12 N N III I II II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód 12 potok fliszowy, 14-mała rzeka fliszowa, 17-potok nizinny piaszczysty, 20-rzeka nizinna żwirowa w tabelach cyfra rzymska oznacza klasę jakości wód 31

4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Oceny jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w oparciu o ww. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002r. Rozporządzenie ustala trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia oraz określa wymagania jakim powinny odpowiadać kategorie jakości wody A1-A3: kategoria A1 - woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji, kategoria A2 - woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego), kategoria A3 woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). Uznaje się, że wody spełniają określone dla nich w odrębnych przepisach wymagania, jeśli stężenia zanieczyszczeń fizykochemicznych nie przekraczają wartości dopuszczalnych dla kategorii A1 lub A2, a poziom zanieczyszczeń bakteriologicznych nie przekracza wartości dopuszczalnych dla kategorii A3. W roku 2012 oceny jakości wód ujmowanych dla celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w punktach: Biała Lubaszowa oraz Dunajec Piaski Drużków. Ocena wykazała, że wody w punkcie Biała Lubaszowa odpowiadały kategorii zanieczyszczeń fizykochemicznych A2 ze względu na podwyższone wartości wskaźników barwa i mangan oraz kategorii zanieczyszczeń bakteriologicznych A3 ze względu na przekroczenia wskaźnika bakterie grupy coli. Wody w punkcie Dunajec Piaski Drużków odpowiadały kategorii zanieczyszczeń fizykochemicznych A1 oraz kategorii zanieczyszczeń bakteriologicznych A2 we wskaźnikach: bakterie grupy coli, bakterie grupy coli typu kałowego, paciorkowce kałowe. Ocena jakości wód w 2012 roku wykazała, że woda w punktach: Dunajec Piaski Drużków oraz Biała - Lubaszowa spełniała wymagania dla obszarów chronionych przeznaczonych na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do picia. Ocena obszarów przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym i obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków Obszary chronione przeznaczone do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym nie zostały obecnie w Polsce wyznaczone, ale ich wyznaczenie jest przewidywane w dalszej perspektywie czasowej, po zakończeniu działań naprawczych z zakresu hydromorfologii w wyznaczonych zlewniach. 32

Ocena spełniania wymagań dla obszarów chronionych przeznaczonych do ochrony siedlisk i gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie, obejmuje 2 oceny składowe: - ocenę stanu/potencjału ekologicznego wód należących do obszarów sieci Natura 2000 lub z nimi powiązanych, - ocenę spełniania warunków dla bytowania ryb w obszarach ochrony gatunków i siedlisk, w szczególności w tych jednolitych częściach wód, w których ochrona gatunkowa ichtiofauny jest wymagana. Ocenę dla jednolitych części wód należących do obszarów sieci Natura 2000 lub z nimi powiązanych przeprowadza się w oparciu o zasady obowiązujące w klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego.oceny jakości wód dokonuje się dla następującego zakresu wskaźników: temperatura, zawiesina ogólna, tlen rozpuszczony, BZT5, odczyn ph, azot amonowy, fosfor ogólny, fenole lotne, węglowodory ropopochodne, miedź, amoniak niejonowy, całkowita pozostałość chloru i cynk ogólny. Uznaje się, że wody spełniają określone dla nich wymagania, jeśli: - jednolite części wód należące do obszarów Natura 2000 lub z nimi powiązanych osiągnęły bardzo dobry lub dobry stan/potencjał ekologiczny, - wody spełniają warunki dla bytowania ryb. W roku 2012 ocenę spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym i do ochrony siedlisk lub gatunków dokonano w jednej jednolitej części wód tj. : Dunajec od Zb. Czchów do ujścia przebadanej w 2 punktach: Dunajec Piaski Drużków oraz Dunajec Ujście Jezuickie. Według oceny wykonanej na podstawie wyników badań monitoringowych : - jednolita cześć wód Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia spełniała wymagania przydatności wód do bytowania ryb w badanych punktach pomiarowo-kontrolnych tj.: Dunajec Piaski Drużków i Dunajec Ujście Jezuickie. Ocena obszarów, będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Ocena spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych obejmuje: - ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji w wyniku presji antropogenicznej, wskazującej na możliwość zakwitu glonów, - ocenę stanu sanitarnego, tj. stopnia zanieczyszczenia bakteriologicznego wód. Ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji przeprowadza się w oparciu o zasady obowiązujące w klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, w zakresie wskaźników określonych w załączniku nr 3 tabela nr 7 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011r. 15. Ocenę stanu sanitarnego przeprowadza się wyłącznie wtedy, gdy spełnione są następujące warunki: 15 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. 2011 nr 258, poz. 1550) 33

- punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany został w obszarze kąpieliska, zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. 16, - pobór próbek prowadzony był zgodnie z zasadami i metodykami określonymi w cytowanym rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Uznaje się, że wody spełniają określone dla nich wymagania, jeśli: - nie stwierdzono występowania zjawiska przyśpieszonej eutrofizacji, wskazującego na możliwość zakwitu glonów, - dokonano oceny stanu sanitarnego, a wynik oceny wskazuje, że stan sanitarny wód można sklasyfikować jako dostateczny. Jeśli nie przeprowadzono oceny stanu sanitarnego, jako warunek wystarczający dla oceny spełniania wymagań przyjmuje się brak zjawiska przyśpieszonej eutrofizacji wód. W roku 2012 oceny spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych dokonano w punkcie Dunajec Piaski Drużków. Według oceny wykonanej na podstawie wyników badań monitoringowych: - stwierdzono, że punkt pomiarowo-kontrolny Dunajec Piaski Drużków spełnia wymagania przydatności wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych. Ocena stopnia zagrożenia eutrofizacją ze źródeł komunalnych Ochrona wód przed eutrofizacją ma na celu zapobieżenie, zmniejszenie lub eliminację negatywnych następstw działań człowieka na faunę i florę, ziemię, wodę, powietrze i klimat, krajobraz oraz miejsca szczególnego zainteresowania, a także na zdrowie i jakość życia ludności. Ocena eutrofizacji zawiera się w ocenie stanu ekologicznego wód, ponieważ zwiększona dostawa związków biogennych i wzrost ich stężenia w wodach wywiera wpływ na stan elementów biologicznych i fizykochemicznych, co może skutkować nieosiągnięciem dobrego stanu ekologicznego wód. Przyczyną eutrofizacji jest dopływ do wód związków biogennych: - ze źródeł rolniczych (spływy powierzchniowe, nawożenie), - ze źródeł komunalnych (zrzuty ścieków komunalnych). W całym dorzeczu Górnej Wisły nie stwierdzono zagrożenia eutrofizacją ze źródeł rolniczych, natomiast wszystkie jednolite części wód uznane są za zagrożone eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód po raz pierwszy wprowadza do systemu ocen metodykę oceny stopnia zagrożenia wód eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Zakres wskaźników przyjętych do oceny obejmuje: - elementy biologiczne (fitoplankton lub fitobentos), - elementy fizykochemiczne (tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny). Jako wartości graniczne przyjęto granicę między stanem dobrym a umiarkowanym, a podstawą klasyfikacji są stężenia średnioroczne. 16 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz.U. 2011 nr 86 poz. 478), 34

Ocenę stopnia zagrożenia eutrofizacją wód powiatu tarnowskiego przeprowadzono w 6 jednolitych częściach i 7 punktach pomiarowo kontrolnych. Eutrofizację stwierdzono w trzech z nich: Biała od Rostówki do ujścia w punkcie Biała Tarnów, Wątok w punkcie Wątok Tarnów, Olszynka w punkcie Olszynka Ołpiny. Mapa. Ocena spełniania wymagań dla obszarów chronionych w powiecie tarnowskim w 2012 roku 35

Tab. Ocena spełniania wymagań dla obszarów chronionych w powiecie tarnowskim w 2012 roku Lp Nazwa jcw, której ocenie służy ppk wymieniony w kolumnie 4. Kod jcw, której ocenie służy ppk wymieniony w kolumnie 4. Kod ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Obszary chronione będące jednolitymi częściami wód, przeznaczonymi do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Kategoria fizykochem. Kategoria bakteriologia Ocena spełniania wymagań Ocena spełnienia wymagań dla obszaru chronionego Obszary chronione przeznaczone do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym i obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków Obszary chronione przeznaczo ne do ochrony gatunków ryb Ocena spełniania wymagań Obszary chronione, będące jcw przeznaczony mi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Ocena spełniania wymagań Obszary chronione wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczenia mi pochodzącymi ze źródeł komunalnych Ocena spełniana wymagań Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Kisielina Jadowniki 1 Kisielina PLRW2000172139989 PL01S1501_1816 Mokre 17 T T T Dunajec - Piaski 2 PL01S1501_1817 3 Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW20001921499 PL01S1501_1828 Biała od Binczarówki do 4 Rostówki PLRW2000142148579 PL01S1501_1824 Wątok - 5 Wątok PLRW200012214889 PL01S1501_1825 Biała od Rostówki Biała - 6 do ujścia PLRW200014214899 PL01S1501_1827 7 Olszynka PLRW2000122182899 PL01S1501_2183 Drużków 20 T A1 A2 T T T T T T Dunajec - Ujście Jezuickie 20 T T T T T Biała - Lubaszowa 14 T A2 A3 T T T Tarnów 12 T N N Tarnów 14 T N N Olszynka - Ołpiny 12 N N N Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód 12 potok fliszowy, 14-mała rzeka fliszowa, 17-potok nizinny piaszczysty, 20-rzeka nizinna żwirowa T N - spełnione wymogi dla obszaru chronionego - niespełnione wymogi dla obszaru chronionego 36

Dla 3 obszarów chronionych będących jednolitymi częściami wód nie zostały spełnione wymagania określone dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych tj. Biała od Rostówki do ujścia, Wątok oraz Olszynka (jcw w granicach województwa małopolskiego). W 3 pozostałych te wymagania były spełnione. We wszystkich obszarach chronionych będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia tj. Biała od Binczarówki do Rostówki oraz Dunajec od Zb. Czchów do ujścia wymagania zostały spełnione. Spełniono również wymagania w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych w punkcie Dunajec Piaski Drużków oraz spełnione zostały wymagania przydatności wód do bytowania ryb w punktach pomiarowo-kontrolnych tj.: Dunajec Piaski Drużków i Dunajec Ujście Jezuickie. Informacje dotyczące klasyfikacji jednolitych części wód udostępnione są na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl. 5. WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią najbardziej wrażliwe i największe zasoby słodkiej wody w Unii Europejskiej, a przede wszystkim główne źródło zaopatrzenia w wodę pitną. Są zasobem naturalnym, który powinien być chroniony przed pogorszeniem stanu i zanieczyszczeniem chemicznym. Dostępność wody dla potrzeb ludności i gospodarki wynika z naturalnych zasobów związanych z obiegiem wody w przyrodzie. Na wielkość zasobów wodnych mają wpływ m.in. - czynniki hydrometeorologiczne i geologiczne: wielkość opadów atmosferycznych, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji, środowisko sedymentacyjne, które uwarunkowało powstanie horyzontów wodonośnych wód podziemnych, - czynniki antropogeniczne: melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany struktury wykorzystywania gruntów, w tym głównie wyrąb lasów i zadrzewień, urbanizacja i związany z nią przyrost powierzchni trudno przepuszczalnych, wielkość poboru wody, ilość wprowadzanych do wód i do ziemi zanieczyszczeń. Jednym z celów wyznaczonym przez Dyrektywę 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r., ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej zwaną Ramową Dyrektywą Wodną (lub w skrócie RDW) jest osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych, stanowiących źródło zaopatrzenia w wodę pitną i czynnik kształtujący stan ekosystemów od nich zależnych. Osiągnięcie tych celów powinny zapewnić działania w jednostkowych obszarach, tzw. jednolitych częściach wód podziemnych (JCWPd). Według RDW stan wód podziemnych to ogólne określenie stanu jednolitych części wód podziemnych (JCWPd), wyznaczonego przez stan ilościowy i chemiczny wód podziemnych. Dobry stan wód podziemnych oznacza taki stan osiągnięty przez JCWPd, w którym zarówno stan ilościowy, jak i jakościowy (chemiczny) jest określony jako co najmniej dobry, co oznacza, że zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, zostały osiągnięte możliwe do uzyskania cele środowiskowe ustalone dla ekosystemów zależnych od wód podziemnych i cele 37

w zakresie zaspokajania racjonalnie uzasadnionych potrzeb wodnych ludności. W zakresie ilościowym oznacza to, że dostępne zasoby wodne JCWPd przekraczają długoterminowe średnioroczne wielkości poboru. Powiat tarnowski położony jest w obrębie trzech jednolitych części wód podziemnych o numerach 139, 153, 157 w których występują 2 piętra wodonośne: - czwartorzędowe związane z utworami akumulacji rzecznej, - trzeciorzędowe - związane z utworami neogenu, wykształconymi jako piaski i piaskowce. Lokalnie poziomy te są ze sobą połączone. Głównym poziomem użytkowym jest piętro czwartorzędowe występujące w osadach dolin rzecznych, struktur kopalnych i osadach wodnolodowcowych. Płytkie poziomy wodonośne, pozostające w bezpośrednim związku z wodami powierzchniowymi, są wrażliwe na zmienność warunków hydrologicznych. Zmienność ich zasobów zależy od bezpośredniego zasilania wód podziemnych infiltracją opadów i dynamiki odpływu podziemnego do rzek tj. zasilania wód powierzchniowych z wód podziemnych. 5.1.Monitoring stanu wód podziemnych Celem monitoringu jest dostarczanie informacji, które mają pomóc w osiąganiu celów środowiskowych, dotyczących: - wód powierzchniowych, związanych hydraulicznie z wodami podziemnymi, - ekosystemów lądowych, bezpośrednio zależnych od wód podziemnych. W wyniku monitoringu oceniany jest stan chemiczny (jakość) wód oraz stan ilościowy. Ocena stanu ilościowego polega na ocenie kształtowania się poziomu zwierciadła i stopnia sczerpywania dostępnych zasobów wód podziemnych. Ocena stanu chemicznego jest oceną aktualnej jakości wód, w oparciu o zestaw wskaźników fizykochemicznych i chemicznych, oraz trendu zmian dotyczących stężeń poszczególnych wskaźników, a w szczególności biogenów. Sieć obserwacyjno-badawczą wód podziemnych w powiecie tarnowskim tworzą: - sieć obserwacji stacjonarnych wód podziemnych, - sieć monitoringu stanu chemicznego wód podziemnych funkcjonująca w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska, - sieć monitoringu regionalnego obejmująca ujęcia wód podziemnych. Monitoring w sieci krajowej realizowany jest przez Państwowy Instytut Geologiczny PIB, natomiast monitoring regionalny wód ujmowanych do zaopatrzenia ludności przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegaturę w Tarnowie. Monitoring regionalny jest rezultatem projektu PL 0302 pn. Wzmocnienie kontroli przestrzegania prawa w zakresie ochrony i wykorzystania zasobów wodnych w województwie małopolskim, współfinansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego, realizowanego w latach 2008-2010 przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie - Delegatura w Tarnowie. 38

Mapa. Sieć monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu tarnowskiego w 2012 roku Tab. Charakterystyka sieci monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu tarnowskiego w 2012 roku Opis punktu Położenie administracyjne punktu pomiarowego Współrzędne geograficzne Miejscowość Gmina Długość Szerokość 39 Nr JCWPd Stratygrafia Rodzaj wód Rodzaj monitoringu II/784/1 Zawada Tarnów 21,012675 49,983592 153 Tr (Ng) N MD K II/786/1 Jodłówka Tuchowska Tuchów 21,047773 49,836170 153 Pg Ź MD K II/1657/1 Otfinów Żabno 20,811778 50,183028 139 Q S MI K S8-2 Żabno Żabno 20,87275 50,129778 139 Q S MO R S3a-4.1 Tarnów-Świerczków m.tarnów 20,901472 50,028361 139 Q S MO R S5-4.2 Tarnów-Świerczków m.tarnów 20,902444 50,028889 139 Q S MO R S21-4.4 Tarnów-Świerczków m.tarnów 20,900634 50.030259 139 Q S MO R S- 5 Kępa Bogumiłowicka Wierzchosławice 20,894056 50.006417 139 Q S MO R 1722 Ciężkowice Ciężkowice 20,989267 49,800418 153 Pg+Ng Ź MD K Sieć monitoringu Objaśnienia: MD monitoring diagnostyczny, MO monitoring operacyjny, MI monitoring ilościowy, K-sieć krajowa, R- sieć regionalna Q czwartorzęd, Tr trzeciorzęd, Pg paleogen, Ng neogen Rodzaj wód: N- o zwierciadle napiętym, S o zwierciadle swobodnym, Ź - źródło

Stan wód Stan ilościowy Rok 2012 był drugim z kolei rokiem sklasyfikowanym przez IMGW jako bardzo ciepły na obszarach wyżynnych i ciepły na obszarach nizinnych, o sumach opadów niższych od średnich z wielolecia. Skutkiem tych warunków był spadek zwierciadła wód podziemnych, co przekładało się na wydajność źródeł niższą od średniej z wielolecia i ograniczenie możliwości zasilania wód powierzchniowych z wód podziemnych. Największe spadki, zarówno zwierciadła wód jak i wydajności źródeł, notowano w półroczu zimowym, w okresie I-IV. Mimo to na terenie powiatu stwierdzono dobry stan ilościowy wód oraz zadowalający poziom rezerw dla potrzeb zaopatrzenia ludności. Stan chemiczny Ocenę stanu wód przeprowadzono zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. 17. Zgodnie z rozporządzeniem klasyfikacja elementów fizykochemicznych obejmuje pięć klas jakości wód podziemnych: klasa I wody o bardzo dobrej jakości klasa II wody dobrej jakości klasa III wody zadowalającej jakości klasa IV wody niezadowalającej jakości klasa V wody złej jakości Klasyfikacja stanu chemicznego polega na zdefiniowaniu, który z dwóch stanów jakościowych osiągają badane wody: -dobry stan chemiczny, który oznacza, że jakość wód odpowiada klasie jakości I, II, III, -słaby stan chemiczny to wody klasy IV, V. Ocena stanu chemicznego wód podziemnych powiatu tarnowskiego badanych w roku 2012 wykazała, że większość wód znajduje się w dobrym stanie chemicznym. Zanieczyszczenia stwierdzone w punktach Zawada i Otfinów wskazują na ich geogeniczne pochodzenie. Stan chemiczny wód podziemnych Rys. Stan chemiczny wód podziemnych badanych w 2012 roku w powiecie tarnowskim 22% 78% dobry (klasa II,III) słaby (klasa IV) 17 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896) 40