Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu lęborskiego za 2012 r.

Lębork, dnia 2013-07-08 PAŃSTWOWY POWIATOWY INSPEKTOR SANITARNY W LĘBORKU Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu lęborskiego za 2012 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku /dr inż. Zbigniew Barański/ Oddział Laboratoryjny Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna ul. Gdańska 63 84-300 Lębork tel.: (059) 862-10-10 tel./fax: (059) 862-19-28 e-mail:psselebork@poczta.onet.pl zakres akredytacji badania fizykochemiczne wody: oznaczanie mętności, odczynu ph, przewodności elektrycznej właściwej, amoniaku, azotynów, azotanów, żelaza, manganu, oznaczanie stężenia 1,2-dichloroetanu i oznaczanie stężenia insektycydów chloroorganicznych (p,p -DDD, p,p -DDE, p,p,-ddt, aldryna, dieldryna, endryna, alfa-hch, beta-hch, delta-hch, gamma HCH, heksachlorobenzen, alfa-endosulfan, heptachlor, aldehyd endryny, o,p - metoksychlor, p,p -metoksychlor), badania bakteriologiczne wody: woda do spożycia- oznaczanie liczby bakterii grupy coli, liczby bakterii grupy coli termotolerancyjnych i domniemanych Escherichia coli, ogólnej liczby kolonii w 37 o C po 24 h oraz w 22 o C po 72 h, liczba kolonii w 36 o C po 48 h, liczby Enterokoków kałowych, liczba gronkowców koagulazo- dodatnich, wody powierzchniowe- liczba bakterii grupy coli, bakterii grupy coli typu kałowego (termotolerancyjne), Escherichia coli, badania środowiska pracy: pobieranie próbek metodą dozymetrii indywidualnej; oznaczanie pyłu respirabilnego, pyłu całkowitego; zawartość wolnej krystalicznej krzemionki w pyle, pomiary hałasu, natężenia oświetlenia; oznaczanie żelaza i jego związków, oznaczanie manganu i jego związków, oznaczanie acetonu, octanu etylu, butenu-2-on, alkoholu etylowego, toluenu, octanu butylu, etylobenzenu, p-ksylenu, m-ksylenu, o- ksylenu, butanu-1-ol, styrenu, oznaczanie stężenia benzenu jego homologów z nasyconym łańcuchem bocznym, stężenia oleju mineralnego (faza ciekła aerozolu), badania bakteriologiczne: wykrywanie i identyfikacja pałeczek z rodzaju Salmonella i Shigella, sprawdzanie skuteczności procesu sterylizacji parą wodną w autoklawie (sporal A), sprawdzanie skuteczności procesu sterylizacji w suchym powietrzu (sporal S). badania żywności- placki ziemniaczane i frytki: liczba bakterii tlenowych mezofilnych, liczba i obecność bakterii grupy coli.

Spis treści S p i s t r e ś c i W s t ę p...... 3 strona I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych... 4 II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi..... 17 III. Stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego...... 42 IV. Zapobiegawczy nadzór sanitarny...... 68 V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej i kąpielisk..... 70 VI. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej...... 83 VII. Warunki sanitarno-higieniczne środowisko pracy.... 87 VIII. Higiena radiacyjna.. 98 IX. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych. 99 X. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku... 104 XI. Działania oświatowo-zdrowotne i promocja zdrowia na rzecz zdrowia publicznego... 114 XII. Ochrona sanitarna granic.. 131 XIII. Działalność kontrolno-represyjna.... 132 P o d s u m o w a n i e... 134 2

Wstęp Wstęp Państwowa Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. Zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz.1263 ze zm.) sprawuje nadzór nad warunkami: higieny środowiska, higieny pracy w zakładach pracy, higieny radiacyjnej, higieny procesów nauczania i wychowania, higieny wypoczynku i rekreacji, zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku, higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne. Jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonują wymienione zadania sprawując zapobiegawczy i bieżący nadzór sanitarny oraz prowadząc działalność zapobiegawczą i przeciwepidemiczną w zakresie chorób zakaźnych, a także działalność w zakresie promocji zdrowia. Skala realnych i potencjalnych zagrożeń decyduje o tym, jakie czynniki środowiskowe powinny być przedmiotem systematycznego nadzoru i wynikających z nich działań represyjnych i interwencyjnych. Dla oceny stanu warunków zdrowotnych ludności w powiecie istotne znaczenie mają te elementy otoczenia, które związane są z masową i długotrwałą ekspozycją na czynniki patogenne, jak np.: żywność, której zanieczyszczenia chemiczne i mikrobiologiczne implikują istotne skutki zdrowotne; woda przeznaczona do spożycia przez ludzi, która może być źródłem groźnych zakażeń lub zatruć; powietrze atmosferyczne i powietrze wewnątrz pomieszczeń, którego zanieczyszczenia chemiczne i fizyczne mogą wywoływać choroby ostre i przewlekłe; środowisko pracy, w którym występują czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia; stan sanitarny obiektów żywnościowo-żywieniowych, zakładów opieki zdrowotnej, placówek nauczania i wychowania i innych obiektów użyteczności publicznej. Struktura organizacyjna Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku, coraz nowocześniejsze wyposażenie laboratoriów oraz fachowa, stale podnosząca swoje kwalifikacje zawodowe kadra, pozwalają tut. organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej na obiektywną, dotyczącą całego terytorium powiatu ocenę stanu sanitarnego, która uwzględnia zarówno istniejące, jak również mogące się pojawić, zagrożenia dla zdrowia ludzi. Prowadzenie systematycznych badań oraz dokonywanie okresowych ocen stanu sanitarnego umożliwia monitorowanie sytuacji epidemiologicznej i sanitarnej oraz podejmowanie niezbędnych działań interwencyjnych. Wszelkiego rodzaju analizy i oceny są źródłem informacji do opracowania planów długoterminowych w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli powiatu oraz określania priorytetowych kierunków działalności Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku. Dostęp do wiarygodnych danych we wszystkich obszarach objętych nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku nie byłby możliwy bez sprawnie działającej bazy laboratoryjnej. Oddział Laboratoryjny Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku wykonujący badania w szerokim zakresie (badania wody, różnego rodzaju badania środowiskowe i inne), dysponujący wykwalifikowaną kadrą, odpowiednio przygotowaną infrastrukturą, w tym nowoczesną aparaturą, stanowią podstawowy instrument nadzoru. W laboratoriach wdrażane są i stosowane w codziennej praktyce nowoczesne metody badawcze. W celu zapewnienia maksymalnej wiarygodności wyników badań, a także spełnienia wymagań Unii Europejskiej, laboratorium badań środowiska komunalnego- badania wody pracuje w ramach systemu zintegrowanego województwa pomorskiego. Świadectwem kompetencji wszystkich laboratoriów, wchodzących w skład Oddziału Laboratoryjnego jest certyfikat akredytacji, który obejmuje cały obszar jego działania, w tym laboratorium badań środowiska komunalnego działające w ramach Zintegrowanego Systemu Badania Wody. Laboratorium te włączone do ww. systemu zostało notyfikowane w Unii Europejskiej. Zakres akredytacji ulega stałemu poszerzaniu o nowe metody badawcze. Ww. czynniki sprawiają, że poziom merytoryczny badań laboratoryjnych wykonywanych przez tut. Powiatową Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w pełni odpowiada standardom obowiązującym w Unii Europejskiej. Przedstawiona Ocena stanu sanitarnego powiatu lęborskiego w roku 2012 została opracowana przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku na podstawie informacji i materiałów przekazanych przez poszczególne komórki organizacyjne tut. Powiatowej Stacji. Prezentowane dane liczbowe pochodzą z tablic wynikowych sprawozdań statystycznych za rok 2012 realizowanych przez wszystkie komórki organizacyjne Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku w ramach programu badań statystycznych statystyki publicznej oraz w zakresie nie ujętym w sprawozdaniach z systemów monitoringu tut. organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Niniejsze opracowanie przedstawia stan sanitarny na dzień 31 grudnia 2012 r. i stanowi porównanie ze stanem na koniec roku 2011. 3

I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 1. Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w powiecie lęborskim należy uznać za dobrą. Obserwowany w roku 2012 wzrost zachorowań na niektóre choroby zakaźne miał, podobnie jak w latach ubiegłych, charakter sezonowy lub był kontynuacją trendów wieloletnich obserwowanych wcześniej. Dane epidemiologiczne dotyczące występowania wybranych chorób zakaźnych zostały przedstawione w formie tabelarycznej (Tabela 1.1) w oparciu o przygotowane przez starszego statystyka medycznego w uzgodnieniu z Oddziałem Epidemiologii tut. Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej, Sprawozdania roczne o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach zgłoszonych w 2012 roku. Dane te podlegały weryfikacji przez Sekcję Statystyki Medycznej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Gdańsku. Wybrane dane epidemiologiczne dot. występowania chorób zakaźnych w powiecie lęborskim w latach 2009-2012 Tabela 1.1 l.p. Jednostka chorobowa zachorowania Liczba zachorowań 2009 2010 2011 2012 1. Dur brzuszny - - - - 2. Dury rzekome A, B i C - - - - 3. Salmonellozy- ogółem 23 22 16 9 4. Czerwonka bakteryjna - - - - 5. Biegunki u dzieci do lat 2 47 48 19 59 6. Wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe (ogółem) 138 178 167 112 7. Krztusiec 2 1 3-8. Tężec - - - - 9. Odra - - - - 10. Różyczka 27 19 26 120 11. Ospa wietrzna 273 364 168 681 12. Nagminne zapalenie przyusznicy (świnka) 9 4 9 9 13. Ostre nagminne porażenie dziecięce - - - - 14. Zapalenie opon mózgowych- ogółem 1 1 4 4 15. Zapalenie opon mózgowych- wirusowe - - 1 2 16. Zapalenie opon mózgowych- meningokokowe 1-1 - 17. Zapalenie opon mózgowych- Haemophilus influenzae - - - - 18. Zapalenie opon mózgowych- inne bakteryjne - - 2 2 19. Zapalenie mózgu - - - 1 20. Mononukleoza zakaźna - - - - 21. Wirusowe zapalenie wątroby 7 8 2 2 22. wzw typu A - - - - 23. wzw typu B 3 5 1 1 24. wzw typu C 4 3 1 1 25. Włośnica - - - - 26. Zatrucia i zakażenia pokarmowe- ogółem 207 23 210 38 27. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- ogółem 69 22 17-28. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- salmonellozy 22 22 16 9 29. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- gronkowcowe - - - - 30. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- jadem kiełbasianym - - 1-31. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- Clostridium perfringens - - - - 32. Inne zatrucia (zakażenia pokarmowe) 47 47 193 29 33. Choroba z Lyme (borelioza) 12 4 2 1 34. Grypa- ogółem 2 1277 2159 5956 35. Grypa u dzieci (0-14 lat) - 745 1123 3272 36. Pokąsania osób przez zwierzęta (potrzeba szczepień) 15 11 10 16 4

I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 37. Szkarlatyna (płonica) 19 25 34 36 38. Róża 5 2 2 11 39. inne zatrucia 3 - - - Tabela zawiera dane o zachorowaniach zweryfikowane przez Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Gdańsku na dzień 31 grudnia 2012 r. 1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W roku 2012 nie zaobserwowano wzrostu liczby bakteryjnych zatruć i zakażeń pokarmowych. Wśród przyczyn zatruć pokarmowych nadal najczęstszą jest zatrucie pokarmowe wywołane pałeczkami jelitowymi Salmonella. Zwiększył się udział zatruć pokarmowych, w przypadku których jako czynnik etiologiczny zidentyfikowano jako nieżyt jelitowy wywołany rotawirusami. Świadczy to o poprawiającej się diagnostyce laboratoryjnej zakażeń i zatruć pokarmowych pozwalającej na ustalenie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za wystąpienie zakażenia/zatrucia pokarmowego. W roku 2012, w stosunku do roku 2011 odnotowano wzrost liczby zgłoszonych przypadków biegunek u dzieci do lat 2. Należy zauważyć, że do zakażeń i zatruć pokarmowych u dzieci w wieku do lat 2 dochodzi niemal wyłącznie w środowisku domowym. Liczba dzieci z tej grupy wiekowej objętych opieką w formie zinstytucjonalizowanej, np. w żłobkach lub domach małego dziecka, jest bowiem znikoma. Organy administracji publicznej mają zatem jedynie niewielki wpływ na zapobieganie zakażeniom i zatruciom pokarmowym w środowisku domowym. Pewien wpływ może odgrywać oświata zdrowotna kształtująca zachowania prozdrowotne, na rzecz zwiększania higieny osobistej oraz higieny przygotowania posiłków w warunkach domowych, zwłaszcza w rodzinach dzieci w wieku do lat 2. W 2012 r. nie odnotowano zakażeń pałeczką czerwonki oraz zachorowania na dur brzuszny i dury rzekome. Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczne w Lęborku na terenie powiatu lęborskiego prowadzi rejestr nosicieli pałeczek duru brzusznego będących potencjalnym źródłem zakażenia. Jak podano wyżej, grupą chorób, identycznie jak w latach poprzednich w powiecie lęborskim znaczącą pozycję były nieswoiste, wieloetiologiczne choroby, szerzące się drogą pokarmową tj. bakteryjne zatrucia pokarmowe. W 2012 r. nie zarejestrowano przypadków zatruć na salmonellozy. W 2011 r. zarejestrowano odpowiednio 16 przypadków zatruć na salmonellozy. W 2010 r. zarejestrowano 23 przypadki zatruć pokarmowych, w tym w 22 przypadkach były to salmonellozy. Natomiast w 2009 r. zarejestrowano 69 przypadków zatruć pokarmowych, w tym w 22 przypadkach były to salmonellozy. W 2012 r. zarejestrowano ogółem 38 zatruć i zakażeń pokarmowych, w tym tylko 9 przypadków były to salmonellozy. Dla porównania w 2008 r. zarejestrowano 14 zatruć pokarmowych, w tym w 14 przypadkach były to salmonellozy. Natomiast w 2007 roku zarejestrowano 21 zatruć pokarmowych, w tym w 21 przypadkach były to salmonellozy. W 2006 roku zarejestrowano 51 zachorowań w tym w 44 przypadkach były to salmonellozy Zapadalność na salmonellozy na 100.000 mieszkańców wynosiła odpowiednio: w 2012 r.- 13,6 ; w 2011 r.- 25,2; w 2010 r.- 34,4; w 2009 r. 34,4; w 2008 r.- 22; w 2007 r.- 33,0; w 2006 r.- 80,1; w 2005 r.- 88,1, a w 2004 r. 75,5 przypadków. Z ryc.1.1. przedstawiającej liczbę salmonelloz z zatruć pokarmowych w latach 1992-2012 wynika, że od 1993 r. obserwuje się nieznaczny wzrost tych zachorowań do 1998 r. W 1999 r. nastąpił jednak spadek tych zachorowań do 58 przypadków. W 2000 r. w stosunku do roku poprzedniego nastąpił wzrost zachorowań o 38 przypadków, w 2001 r. stwierdzono 62 zachorowania, w latach 2002-2003 r. odnotowano odpowiednio 74 i 73 zachorowania, a w 2004 r. odnotowano 44 zachorowania, identycznie jak w 2006 r., a w 2005 r. 56 zachorowań. W 2008 r. odnotowano 14 przypadków zachorowań przy 21 przypadkach zanotowanych w 2007 r.. W 2009 r. odnotowano nieznaczny wzrost zachorowań do 22 przypadków, identycznie jak w 2010 r. W 2011 r. odnotowano 16 zachorowań. Natomiast w 2012 r. odnotowano tylko 9 przypadków zachorowań. Mimo, tak zmiennej ilości zachorowań w poszczególnych latach, można powiedzieć, że od 1998 r. w powiecie obserwuje się stałą tendencję malejącą wśród tych zachorowań. 5

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 liczba zachorowań 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 liczba zachorowań I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 180 160 162 Razem 140 120 100 80 60 40 20 110 72 104 79 99 122 58 96 62 74 73 44 56 44 21 22 22 16 9 0 lata Ryc.1.1. Zachorowania na salmonellozy z zatruć pokarmowych z latach 1992-2012 Z ryc.1.2. przedstawiającej liczbę zachorowań na czerwonkę w latach 1992-2012 wynika, że w okresie do 1998 r. odnotowywano zmienność tych zachorowań. Prawdopodobnie uwarunkowane to było specyfiką schorzenia oraz związanymi z tym trudnościami diagnostycznymi zwłaszcza w leczeniu ambulatoryjnym. Identycznie jak na przestrzeni lat od 2004 r. w 2012 r. nie zaobserwowano zachorowań. 50 45 43 40 35 30 31 Razem 25 22 20 15 16 10 8 5 0 3 3 3 2 4 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Ryc.1.2. Zachorowania na czerwonkę bakteryjną w latach 1992-2012 lata 1.2. Wirusowe zapalenia wątroby 1.2.1.Wirusowe zapalenie wątroby typu A Zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby typu A nie stanowi problemu dla powiatu lęborskiego od szeregu lat. 6

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 liczba zachorowań I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Zachorowania na wirusowe zapalenia wątroby typu A (WZW A) występują obecnie sporadycznie. Spadek liczby zachorowań z 681 w 1997 roku do 0 w 2009 roku (ryc.1.3) był możliwy dzięki prowadzonym działaniom na rzecz zwiększenia świadomości społecznej o zagrożeniu i sposobach uniknięcia zakażenia oraz przede wszystkim powszechnej dostępności wodociągowej wody pitnej poddanej uzdatnianiu. Jednocześnie należy ocenić, że narasta zagrożenie wybuchem wyrównawczej epidemii WZW A ze względu na powszechną i wzrastającą wrażliwość populacji na zakażenia tym wirusem. Uważa się bowiem, że Polska, a zarazem i powiat lęborski przestała być już krajem o wysokiej endemiczności WZW A, tj. w którym wirus HAV wywołujący zakażenie krąży w populacji powodując masowe zachorowania, przede wszystkim wśród dzieci i młodych osób, lecz stała się obecnie krajem o średniej i nadal obniżającej się endemiczności WZW A. Tym samym wśród osób w wieku poniżej 40 roku życia, które nie miały możliwości ulec zakażeniu HAV w okresie dzieciństwa należy się liczyć z powszechną wrażliwością na zakażenie (potwierdzają to stosowne badania przesiewowe poziomu odporności w populacji), a co za tym idzie możliwością wystąpienia tzw. epidemii wyrównawczych. Ważne jest więc konsekwentne prowadzenie szczepień ochronnych przeciwko tej chorobie w populacji zatrudnionych przy produkcji i dystrybucji żywności oraz wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Wykonywanie szczepień przeciw WZW A jest także zalecane osobom planującym wyjazd do krajów o wysokiej endemiczności zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A, w celu ochrony przed zachorowaniem oraz powstaniem ognisk epidemicznych na terenie kraju. W przyszłości należałoby też rozważyć zasadność wprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych przeciw WZW A. 800 700 681 600 500 400 razem miasto wieś 300 245 303 200 100 0 21 21 3 22 11 5 10 16 97 34 7 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ryc.1.3. Zachorowania na wzw typ A w latach 1985-2012 lata Z ryc.1.3 przedstawiającej zachorowania na wzw typ A w latach 1985-2012 na terenie działania tut. Powiatowej Stacji można zauważyć, iż w 1998 r. nastąpił wyraźnie okresowy spadek liczby zachorowań, utrzymujący się do roku 2009. Ponadto z ryc. tej wynika cykliczny wzrost zachorowań po 5 latach; miał on miejsce kolejno w latach 1983, 1988, 1993 i 1996. Epidemiczny wzrost zachorowań w 1993 r. miał wyraźnie ogniskowy charakter i dotyczył on terenu wsi. Natomiast obserwowany gwałtowny wzrost zakażeń HAV w 95 r., odbiegający od powyższej cykliczności, przekraczał wyraźnie wartość oczekiwanąwartość ok. 100 zachorowań przy cyklicznym wzroście. Z danych za okres 1999-2010 można powiedzieć, że w okresie tym obserwuje się już powstanie trwałej odporności populacji- głównie dzieci i młodzież od 2 do 15-20 lat) na wzw A po przebyciu choroby (ryc.1.4). Rok 2012, podobnie jak lata 1999-2011 można zaliczyć do zacisza epidemicznego zachorowań na zapalenie wątroby typu A. Od 1999 r. nie notuje się zachorowań. 7

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 liczba zachorowań 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 54 67 81 liczba zachorowań I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 100 90 80 70 60 50 miasto wieś razem 40 30 20 10 0 roczniki Ryc. 1.4. Podział zachorowań na wzw typ A w latach 1995-96 wg grup wiekowych 1.2.2. Wirusowe zapalenie wątroby typu B Zachorowalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) obniża się stopniowo od lat 90- tych, tj. od chwili wprowadzenia szczepień przeciw WZW B. W 2012 r. odnotowano 1 przypadek zachorowania, identycznie jak w 2011 r. W 2010 r. zachorowało 5 osób, w 2009 r. 3 osoby, a w roku 2008 1 osoba. Dla porównania, w 2007 roku nie zgłoszono zachorowań, zaś w 2006 roku 4 zachorowania(1 przypadek ostry i 3 przypadki przewlekłe wirusowego zapalenia wątroby B). Natomiast w 2005 r. zanotowano 1 przypadek zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B, podczas gdy w 2004 r. nie notowano zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B. W 2003 roku odnotowano 2 zachorowania, a od 1995 roku, tj. w ciągu całego dziesięciolecia, zanotowano spadek zachorowań o blisko 73,3% do roku 2003 (w roku 1995 zanotowano 15 zachorowań)- (ryc.1.5.). Z uwagi na powszechność obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B jedynie sporadycznie dochodzi do ostrego WZW B w populacji objętej obowiązkowymi szczepieniami. 40 35 30 25 36 34 31 28 28 21 23 razem miasto wieś 20 15 13 14 17 15 10 9 9 5 0 2 5 1 3 0 2 0 1 4 0 3 5 1 1 lata Ryc.1.5. Zachorowania na wzw typ B w latach 1985-2012 8

I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 1.2.3. Wirusowe zapalenie wątroby typu C Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) w Polsce cechuje rejestrowany od wielu lat trend wzrostowy liczby zachorowań. W 2012 r. w powiecie lęborskim stwierdzono 1 zachorowanie, identycznie jak 2011 r., w 2010 roku stwierdzono 3 zachorowania, w roku 2009-4 zachorowania, a w 2008 roku 2 zachorowania. Dla porównania w latach poprzednich w roku 2007 stwierdzono 1 przypadek zachorowań, zaś w 2006 roku odnotowano 3 zgłoszenia. Szacunkowe dane epidemiologiczne pozwalają sądzić, że liczba zakażonych HCV w Polsce wynosi ok. 730 tysięcy. Dane szacunkowe dla powiatu lęborskiego na pewno też odbiegają od przypadków zarejestrowanych..ok. 80 % zarejestrowanych przypadków ma związek z wykonywaniem zabiegów medycznych. Wskazuje to na występowanie warunków umożliwiających szerzenie się zakażenia, zwłaszcza w zakładach opieki zdrowotnej, gabinetach lekarskich oraz innych miejscach świadczenia usług, w trakcie których wykonywania dochodzi lub może dojść do naruszenia ciągłości tkanek (np.: gabinety tatuażu, kosmetyczne, zakłady fryzjerskie). Wskazuje to jednocześnie na niedostatek w zakresie nieswoistych działań podejmowanych dla zapobieżenia zakażeniom (sterylizacja narzędzi, dezynfekcja pomieszczeń i urządzeń, procedury wykonywania zabiegów naruszających ciągłość tkanek). Z uwagi na brak swoistych metod zapobiegania zakażeniom, np. w drodze szczepień ochronnych, jedynie działania nieswoiste, polegające na wdrażaniu i utrzymywaniu wysokich standardów higieniczno-sanitarnych wykonywania świadczeń medycznych oraz innych przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek, mogą zapobiec szerzeniu się zachorowań na WZW C. Konieczne jest również rozpoznawanie zakażenia wirusem HCV możliwie wcześnie od chwili zakażenia, gdyż jedynie wczesne rozpoczęcie leczenia przeciwwirusowego, tj. najlepiej w ciągu roku od zakażenia, daje wysokie ok. 90-100 % szanse wyleczenia. W przypadku przewlekłego WZW C szansa wyleczenia nie przekracza 40 % (leczenie skojarzone pegylowanym interferonem alfa i rybawiryną). Oznacza to konieczność wykonywania badań do celów sanitarno- epidemiologicznych w kierunku zakażenia wirusem HCV u wszystkich osób podejrzanych o zakażenie, np. w wyniku ekspozycji zawodowej na skutek zakłucia igłą od strzykawki lub zranienia innymi narzędziami skażonymi krwią osoby zakażonej HCV. 1.3. Zachorowania na choroby zakaźne wieku dziecięcego Liczba zachorowań na krztusiec cechuje się zmiennością. W 2012 r. nie zanotowano zachorowań. Zaś w 2011 r. zanotowano 3 zachorowania, w roku 2010 zanotowano 1 zachorowanie, w roku 2009, identycznie jak w 2008 roku, wystąpiły 2 zachorowania na krztusiec. Dla porównania w latach 2005-2007 nie stwierdzono zachorowań. Od 2003 roku prowadzone są szczepienia przypominające przeciw krztuścowi u dzieci w 6 roku życia szczepionką DTPa (błoniczo-tężcową z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym). Od końca 2003 roku prowadzono również obowiązkowe powszechne szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce z użyciem szczepionki trójwalentnej (MMR), wykonywane u dzieci w 13-15 miesiącu życia, a od 2005 roku także szczepienia przypominające w 12 roku życia. W 2006 roku szczepienia te były wykonywane w 11 roku życia. Od 2007 roku szczepienia ochronne z użyciem szczepionki trójwalentnej (MMR) są wykonywane w 10 roku życia. Jednocześnie nie są już prowadzone szczepienia z użyciem szczepionek monowalentnych przeciw odrze w 7 roku życia i szczepienia dziewcząt przeciw różyczce w 13 roku życia. Wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw odrze, różyczce i śwince może doprowadzić w ciągu najbliższych lat do spadku zachorowań na świnkę. W 2012 roku na nagminne przyusznic zachorowało 9 dzieci, identycznie jak w 2011 r., w 2010 roku zachorowało 4 dzieci, w 2009 roku 9 dzieci, w 2008 roku zachorowało 11 dzieci, podczas gdy w 2007 roku zachorowało 6 dzieci. Dla porównania w 2006 roku wystąpiło 13 zachorowań oraz w 2005 roku 18 zachorowań. Jak można sądzić szczepienia przeciw śwince wykonywane w ramach szczepień zalecanych, którymi obejmowano kilkaset w różnym wieku, miały znaczący wpływ na sytuację epidemiologiczną świnki w skali powiatu, jak i w skali kraju. Utrzymujący się ciągły spadek liczby zachorowań na krztusiec oraz świnkę może być spowodowany wprowadzeniem do kalendarza szczepień ochronnych szczepień przypominających, ale może być również wynikiem cyklicznej zmienności liczby zachorowań na te choroby. Dokładna analiza trendu będzie jednak możliwa dopiero po zaszczepieniu szczepionkami MMR oraz DTPa kolejnych roczników dzieci podlegających obowiązkowym szczepieniom. Z ryc.1.6 przedstawiającej liczbę zachorowań na świnkę w latach 1990-2012 wynika, że rok 2003 w powiecie lęborskim można zaliczyć do okresu wzrostu zachorowań na świnkę po okresie zacisza epidemicznego w latach 2001-2002. Natomiast lata 2006-2012 to okres zacisza epidemicznego. 9

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 liczba zachorowań 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 liczba zachorowań I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 1600 1400 1402 1200 Razem 1000 800 930 852 600 520 400 200 0 65 20 412 46 48 218 237 30 10 9 376 18 13 6 9 4 9 9 lata Ryc.1.7. Obserwowane zachorowania na świnkę w latach 1990-2012 Występująca co kilka lat, powtarzająca się zmienność liczby zachorowań mogła być też przyczyną wzrostu zachorowań na różyczkę. Liczba zachorowań na różyczkę w 2012 r. wyniosła 120, w 2011 roku- 26, w2010 roku- 19, w roku 2009-27, w 2008 roku wyniosła 41, zaś w roku 2007 36 zachorowań. Dla porównania w 2006 roku wystąpiło 486 zachorowań, zaś w 2005 roku 19 zachorowań. Ponieważ różyczka klinicznie może być mylona z innymi wysypkowymi chorobami wirusowymi, ocena wpływu szczepień na spadek zapadalności wymaga lepszej diagnostyki laboratoryjnej. 1400 1200 1157 1000 Razem 800 600 400 200 475 497 388 258 204 240 148 277 486 120 0 46 25 24 24 14 19 19 36 27 19 26 lata Ryc.1.8. Obserwowane zachorowania na różyczkę w latach 1990-2012 10

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 liczba zachorowań I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Z ryc.1.8 przedstawiającej liczbę zachorowań na różyczkę w latach 1990-2012 wynika, że w obserwowanym okresie przeciętnie, co 5 lat zarejestrowano małe ogniska zachorowań; ostatni podwyższony stan epidemiczny zanotowano w 2006r. W 2007 r. zaobserwowano obniżenie liczby zachorowań w stosunku do 2006 r. ( odpowiednio z 486 do 36). Lata 2002-2005 to okres obniżanie się poziomu zachorowań w stosunku do 2001 r. z 277 do 14-24 przypadków. Rok 2006 to cykliczny okres wzrostu zachorowań, identycznie jak rok 2012, zaś okres 2007-20011 należy zaliczyć do zacisza epidemiologicznego. Zjawisko cyklicznej zmienności liczby zachorowań występuje nie tylko w przypadku świnki, różyczki czy krztuśca, ale dotyczy również takich chorób jak ospa wietrzna. W 2012 r. zanotowano 681 zachorowań na ospę wietrzną, w 2011 r. zanotowano 168 zachorowań, podczas gdy w 2010 r. zanotowano 364 zachorowania na ospę wietrzną, tj. o 91 przypadków więcej niż w 2009 r. Natomiast w 2009 r. zanotowano 273 zachorowań na ospę wietrzna, tj. o 51 przypadków więcej niż w 2008 r. Zaś w 2008 r. zanotowano 222 zachorowań na ospę wietrzną, tj. o 89 przypadków mniej niż w 2007 r. W 2006 r. zanotowano 262 zachorowań, tj. o 237 przypadków zarejestrowanych więcej niż w 2005 r. W 2005 roku zanotowano 499 zachorowań. Choroba ta wykazuje okresowy wzrost liczby zachorowań. Okresy nasilenia zachorowań występują najczęściej raz na 5 lat. 1000 900 800 700 600 500 400 300 317 858 645 814 692 848 393 759 581 274 421 526 373 499 262 Razem 311 273 364 681 200 169 140 168 100 0 Ryc.1.9. Zachorowania na ospę wietrzną w latach 1990-2012 lata Rok 2005 i 2012 w powiecie lęborskim można zaliczyć do okresu wzrostu zachorowań na ospę wietrzną, a lata 2006-2009 to okresy spadku zachorowań (ryc.1.9). Obecność wirusa różyczki w populacji dzieci i młodzieży powoduje, że w wyniku ponownego z nim kontaktu u osoby wcześniej szczepionej, lub która przebyła zakażenie, dochodzi do ponownego wzrostu poziomu przeciwciał ochronnych i trwałego utrzymywania się odporności. Wskutek powszechnych szczepień ochronnych i zmniejszenia się liczby dzieci chorujących na różyczkę w populacji, w następstwie braku stymulacji immunologicznej w wyniku kontaktu z obecnym w populacji wirusem różyczki, u osób szczepionych należy się liczyć z zanikiem odporności poszczepiennej po ok. 15 latach. Z uwagi na fakt, iż obecnie coraz więcej Polek świadomie decyduje się na posiadanie potomstwa po 30 roku życia, konieczne staje się rozważenie w przyszłości zasadności wprowadzenia szczepień przypominających przeciw różyczce wykonywanych u kobiet w celu zapobieżenia różyczce wrodzonej u płodów. Ze względu na teratogenne działanie szczepionek na płód (wysokie ryzyko wystąpienia zespołu ciężkich wad wrodzonych u płodu w wyniku zakażenia wirusem szczepionkowym) podanie przypominającej dawki szczepionki musiałoby być zalecane w okresie połogu lub w skojarzeniu ze środkami antykoncepcyjnymi stosowanymi w trakcie 3 miesięcy poprzedzających wykonanie szczepienia przypominającego. Ponadto w 2012 roku w powiecie lęborskim zarejestrowano: - 36 zachorowania na szkarlatynę (płonicę) zapadalność ok. 54 przypadków na 100.000 mieszkańców. W 2011 r. stwierdzono 34 zachorowania, zapadalność ok. 54 przypadków na 100.000 mieszkańców. W 2010 r. stwierdzono 25 zachorowań, zapadalność ok. 39 przypadków na 100.000 mieszkańców. W ro- 11

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 liczba zachorowań I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych ku 2009 stwierdzono 22 zachorowania, zapadalność ok. 34,4 przypadków na 100.000 mieszkańców. Zaś w 2008 r. 19 zachorowań na szkarlatynę; zapadalność ok. 29,8 przypadków na 100.000 mieszkańców. W 2007 r. zarejestrowano 7 zachorowań na szkarlatynę; zapadalność ok.11,0 przypadków na 100.000 mieszkańców. Natomiast w 2006 r. zarejestrowano 22 zachorowania na szkarlatynę (płonicę); zapadalność 34,6 na 100.000 mieszkańców (w 2005 r. zanotowano 33 przypadki, zapadalność 51,9 na 100.000 mieszkańców). Z ryc.1.11 przedstawiającej liczbę zachorowań na płonicę w latach 1990-2012 wynika, że w obserwowanym okresie obserwuje się zmienność tych zachorowań; od 1993 r. wzrasta liczba dokonywanych rejestracji przez tut. Stację. Prawdopodobnie uwarunkowane to jest specyfiką schorzenia (podejrzenie anginy lub płonicy) oraz podjęcia weryfikacji rozpoznania choroby u zgłoszonych chorych z uwzględnieniem badań bakteriologicznych wymazów z gardła i migdałków. W 2010 r. w stosunku do roku poprzedniego odnotowano nieznaczny wzrost zachorowań z 22 do 25 przypadków. Identyczne w 2012 r. w stosunku do 2011 r. odnotowano wzrost zachorowań z 34 do 36 przypadków. 80 70 69 69 Razem 60 58 56 50 45 40 30 20 10 28 12 13 17 18 10 17 22 16 25 33 22 7 19 22 25 34 36 0 lata Ryc.1.11. Zachorowania na szkarlatynę w latach 1990-2012 - 16 pokąsań przez zwierzęta, po których podjęto szczepienia przeciw wściekliźnie. Natomiast w 2011 r. odnotowano 10 pokąsań. Zaś w 2010 r. odnotowano 11 pokąsań (w 2009 r. stwierdzono 10 pokąsań, w 2008 r. 15 pokąsań przez zwierzęta, zaś w 2007 r. stwierdzono 11 przypadków pokąsań przez zwierzęta). W związku z dostępnością szczepionki małoodczynowej można spodziewać się, że liczba szczepień utrzymywać się będzie na zbliżonym wysokim poziomie. 1.4 Zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową W 2012 r. w powiecie lęborskim nie zgłoszono zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową. W 2011 r. zgłoszono 1 zachorowanie. Natomiast w 2010 r. nie odnotowano zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową. W roku 2009 odnotowano 1 zgłoszenie zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową. Zaś w roku 2008 nie odnotowano zgłoszeń zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową; identycznie jak w latach 2006 i 2007. W 2005 r. były zgłoszone tylko 2 przypadki zachorowań. Sytuacja epidemiologiczna w tym zakresie w powiecie lęborskim jest o dużo lepsza na tle zachorowań w kraju. Większa liczba zarejestrowanych przypadków w kraju była prawdopodobnie wynikiem zwiększenia odsetkowego udziału Neisseria meningitidis z gr. C, charakteryzującej się największą zdolnością do epidemicznego szerzenia się i powodowania ognisk zachorowań spośród wszystkich zidentyfikowanych szczepów meningokoków wywołujących inwazyjną chorobą meningokokową. Pewien wpływ miało także zwiększenie czułości nadzoru epidemiologicznego nad tą chorobą, jak również rozpowszechnienie informacji o zachorowaniach na inwazyjną chorobę meningokokową w wyniku społecznej kampanii informacyjnej oraz szkoleń kierowanych do pracowników ochrony zdrowia. 12

I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, z wielu grup serologicznych Neisseria meningitidis, najczęściej występują grupy serologiczne B i C. Do 2001 r. ponad 80 % zakażeń meningokokowych wywołanych było przez grupę B. W 2002 r. nastąpił znaczny wzrost zakażeń z udziałem meningokoków z grupy C (od ok. 31,5 % w roku 2002 do ok. 39 % w 2003). W 2007 r. udział meningokoków z grupy C wyniósł w styczniu ok. 64 %. Podobny trend obserwowany był również w innych krajach europejskich oraz w USA. Podobnie także jak w innych krajach, w Polsce występują i będą występować sporadyczne (endemiczne i nie dające się powiązać epidemiologicznie) zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową wywołaną przez Neisseria meningitidis z gr. B, jak również pojedyncze ogniska epidemiczne wywołane przez Neisseria meningitidis z gr. C. Od roku 2006 w Polsce notowane są pierwsze przypadki zachorowań spowodowanych przez hiperinwazyjny szczep Neisseria meningitidis grupy C ST- 11 cechujący się dużą zjadliwością oraz zdolnością do epidemicznego szerzenia się zakażeń. Przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. Nr 234, poz. 1570, z poźn. zm.) oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. 182, poz. 1086) nie nakładają na osoby przebywające na obszarze RP obowiązku poddawania się szczepieniom przeciw meningokokom. Szczepienie to jest więc, w rozumieniu przepisów ww. ustawy, szczepieniem zalecanym, tzn. pacjent dokonuje zakupu szczepionki, a bezpłatnie wykonywane jest kwalifikacyjne badanie lekarskie oraz samo szczepienie. Od 2007 roku prowadzi się jednak wzmożoną ocenę sytuacji epidemiologicznej zakażeń meningokokowych, i gdy w określonym rejonie zapadalność na IChM niebezpiecznie rosła lub w momencie wystąpienia ognisk epidemicznych choroby wywołanej przez meningokoki grupy C, uwzględniając ostateczną decyzję ekspertów, członków Zespołu ds. Zakażeń Meningokokowych, podejmowana była decyzja o wprowadzeniu/ zaniechaniu interwencyjnych szczepień dla grup ryzyka, finansowanych z budżetu Ministra Zdrowia (Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje wprowadzanie powszechnych szczepień ochronnych przeciwko Neisseria meningitidis w chwili, gdy wskaźnik zapadalności wynosi 10,0 na 100 tys. mieszkańców. W Polsce, wg danych Państwowego Zakładu Higieny, roku 2006 wynosił on w 0,61/100 tys., był niższy od rejestrowanych w wielu krajach Europy i nie spełniał kryteriów WHO dotyczących wprowadzenia szczepień obowiązkowych). Ponieważ około połowa odnotowanych w kraju w latach 2006-2008 zachorowań spowodowana była zakażeniem N. meningitidis grupy B, przeciwko której nie ma skutecznej szczepionki, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku włączył się do społecznej kampanii przeciwko meningokokom skierowanej głównie do dzieci i młodzieży, ale także osób dorosłych oraz przedstawicieli służby zdrowia. Materiały edukacyjne za pośrednictwem Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku przekazane zostały głownie do szkół i ośrodków wychowawczych, a także placówek opieki zdrowotnej. Komunikat dot. powyższej problematyki został także umieszczony na stronie internetowej tut. Powiatowej Stacji. 1.5. Grypa sezonowa, grypa ptaków H5N1 i pandemia grypy A/H1N1 Grypa jest to jednostka odznaczająca się najwyższym wskaźnikiem zapadalności wśród chorób zakaźnych występujących w Polsce. W zależności od sezonu epidemicznego liczba zachorowań waha się od kilkuset tysięcy do kilku milionów. W 2012 r. w powiecie lęborski zarejestrowano 5.956 chorych na grypę i zachorowania grypopodobne, w tym 3.272 to dzieci do lat 14. Wszystkie przypadki zgłoszone do tut. Powiatowej Stacji rozpoznano w oparciu o objawy kliniczne. Nie było zachorowań wywołanych wirusem A(H1N1). Natomiast w 2011 r. zanotowano 2.159 przypadków zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę sezonową. Zaś w 2010 r. zanotowano 1277 przypadków zachorowań lub podejrzeń zachorowań. W 2009 r. zanotowano 2 przypadki zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę sezonową. Natomiast w latach 2005-2008 r. nie zanotowano zgłoszeń przypadków zachorowań lub podejrzeń zachorowań. Mimo tego, laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologiczne w Gdańsku oraz wybrani lekarze podstawowej opieki zdrowotnej województwa pomorskiego realizowali wybiorczy nadzór epidemiologiczny typu Sentinel nad grypą sezonową. W powiecie lęborskim do tego nadzoru został włączony jeden lekarz p.o.z. Wyizolowane szczepy wirusa w ramach województwa były przekazywane do Krajowego Ośrodka do spraw Grypy NIZP- PZH, w celu weryfikacji wirusologicznej. Potwierdzono występowanie szczepów wirusa identycznych ze szczepami izolowanymi w innych krajach europejskich i zgodnych z przewidywaniami Światowej Organizacji Zdrowia, co do szczepów odpowiedzialnych za zachorowania w sezonie grypy 2009/2010. W roku 2012 służby weterynaryjne powiatu lęborskiego nie potwierdziły wystąpienie na tym terenie wysoce patogennej grypy ptaków wywołanej wirusem H5N1. W roku 2010 w Głównym Inspektoracie Sanitarnym został opracowany Polski plan pandemiczny, który po konsultacjach na forum Krajowego Komitetu ds. Pandemii Grypy, został zatwierdzony i podpisany przez Ministra Zdrowia. Plan uwzględnia wytyczne i zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Komisji Europejskiej (EC) oraz Europejskiego Centrum ds. Kontroli i Prewencji Chorób (ECDC) i poza informacjami ogólnymi nt. grypy, zadaniami dla poszczególnych resortów podczas rożnych faz pandemii, 13

I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych zawiera strategię komunikacyjną, strategię medyczną oraz strategię dotyczącą współpracy między przedstawicielami sektora zdrowia publicznego i sektora weterynarii. Plan ten stał się podstawą działań służb sanitarnych w obliczu ogłoszonej w 2009 r. przez WHO pandemii grypy typu A (H1N1). W latach 2010-2012 w powiecie lęborskim nie odnotowano zachowań na chorobę wywołaną wirusem grypy typu A (H1N1), mimo, że w Polsce odnotowano takie zachorowania. Objawy grypy tej są łudząco podobne do objawów zwykłej, ludzkiej grypy: gorączka, kaszel, ból gardła, ból głowy, bóle mięśni, dreszcze i uczucie ogólnego rozbicia. Może wystąpić także biegunka oraz wymioty. Grypa ta rozprzestrzenia się drogą kropelkową, przez kontakt z chorym człowiekiem lub chorym zwierzęciem. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie są szczepienia ochronne. Ponieważ poziom odporności zabezpieczający przed zachorowaniem osiąga się dopiero po upływie ok. 2 tygodni od dnia szczepienia, najskuteczniejsze jest poddanie się szczepieniu się przed rozpoczęciem sezonowego wzrostu zachorowań na grypę (tj. we wrześniu/październiku). Jednakże również osoby, które zaszczepią się obecnie znacząco zmniejszą ryzyko zachorowaniu na grypę lub zarażenia nią innych osób, które należą lub mogą należeć do grup ryzyka. 2. Ogniska epidemiczne w szpitalu występowanie drobnoustrojów alarmowych, kontrole tematyczne zakładów opieki zdrowotnej w powiecie w 2012 r. Organem właściwym w stosunku do podmiotów dla których powiat jest organem założycielskim jest Państwowy Pomorski Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gdańsku (art.12 ust.1a ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej), dlatego też organ ten otrzymuje takie zgłoszenia z SPS ZOZ w Lęborku i prowadzi ich rejestrację. 3. Program Szczepień Ochronnych w powiecie lęborskim Zgodnie z ustawą z dnia 14 marca1985r o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (j.t. Dz. U. z 2011 r. Nr 212,poz.1263 ze zmianami) do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych należy między innymi sprawowanie nadzoru nad realizacją szczepień ochronnych. W związku z wyżej wymienionym obowiązkiem tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2012r nadzorował wykonawstwo szczepień u 14.680 dzieci i młodzieży w wieku od pierwszego dnia życia do 19 roku życia. W 2012 r. był realizowany Program Szczepień Ochronnych w oparciu o ustawę z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi ( Dz. U. Nr 234, poz.1570 ze zmianami) i Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 21 października 2012 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2012 ( Dz. Urz. MZ. Nr 8, poz.71). Obowiązkowe szczepienia dzieci i młodzieży do 19 roku życia oraz szczepienia zalecane wykonywane były w 28 punktach szczepień. 3.1.Szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi Szczepieniami pierwotnymi przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi w 2012r objęto 66,4% dzieci(454 osób) w pierwszym roku życia. W drugim roku życia zaszczepiono 99,5% ( 723 osób). Przeciwko błonicy i tężcowi dawkami przypominającymi zaszczepiono dzieci w 6 r.ż. szczepionką acelularną 96,3% (711 osób), w 14 r.ż. 98,2% ( 704 osób) i w 19 r.ż. 92,1% ( 869 osób). Szczepionką przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierającą bezkomórkowy komponent krztuśca( DTaP)szczepione są dzieci w wieku od 0 do 6 lat w przypadku występowania przeciwwskazań do szczepienia szczepionką z pełnokomórkowym krztuścem. W 2012 kontynuowano profilaktykę przeciwtężcową u osób zranionych w ilości 1868 osób. 3.2. Szczepienia przeciwko poliomyelitis Szczepieniami pierwotnymi objęto 454 dzieci w 1 roku życia (66,4%) i 723 dzieci w 2 roku życia( 99,5%). Szczepienia wykonywane są szczepionką inaktywowaną przeciwko Polio. W 6 roku życia dawkę przypominającą podano żywą szczepionką przeciwko polio myelitis u 711 dzieci (96,3%). 3.3. Szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce W 2012r szczepieniom przeciwko odrze, śwince, różyczce podlegały dzieci w 13-14 m.ż. oraz w 10 r.ż. W ramach szczepień obowiązkowych zaszczepiono odpowiednio 90,8%( 660osób) i 98,6% ( 652 osób). W 2011 rozpoczęto uzupełnienie szczepień przeciwko odrze, śwince, różyczce drugą dawką szczepionki u dzieci urodzonych po 31 grudnia 1996r. W 2012r zaszczepiono558 dzieci (70%) 14

I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 3.4. Szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Szczepieniom przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B podlegały dzieci urodzone w 2012r i 2011r, którym pierwsza dawka szczepionki podawana jest w ciągu 24 godzin po urodzeniu, druga po 6 tygodniach a trzecia w 6 m. ż. W roczniku 2012 zaszczepiono 93,8% ( 642 osób) i w roczniku 2011-100% ( 727 osób). 3.5. Szczepienia przeciwko gruźlicy W 2006r wprowadzono zmiany szczepień przeciwko gruźlicy. Pozostawiono jedynie pierwsze szczepienie przeprowadzane zaraz po urodzeniu, w pierwszych 24 godzinach życia dziecka. W przypadku odroczenia szczepienia w pierwszej dobie życia, szczepionkę należy podać w innym możliwym terminie przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego. W przypadku nie zaszczepienia dziecka w oddziale należy doszczepić w możliwie najkrótszym terminie, nie później niż do ukończenia 15 roku życia. W 2012r zaszczepiono przeciwko gruźlicy w ciągu 24 godzin po urodzeniu 28,6 % noworodków( odroczenia ze względu na pogłębioną diagnostykę profilaktyczną oraz wcześniactwo i niską masę urodzeniową), po 24 godzinach do 14 dnia życia 70% dzieci i w terminie późniejszym 1,4% dzieci. 3.6. Szczepienia przeciwko haemophilius influenzae typu b W 2007 roku wprowadzono u wszystkich dzieci w 1i 2 roku życia szczepienia przeciwko haemophilius influenzae typu b. W 2012 r. objęto szczepieniem pierwotnym 454 dzieci co stanowi 66,4% podległej populacji. W drugim roku życia szczepieniem pierwotnym i uzupełniającym 99,4% (723 dzieci). 3.7. Stan wykonania szczepień obowiązkowych do 3 roku życia W 2012r tzw. zamknięcie szczepień podstawowych kształtuje się następująco: przeciwko WZW typu B- 98% przeciwko gruźlicy 99,9% przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi- 99,7% przeciwko poliomyelitis- 99,7% przeciwko odrze, śwince, różyczce- 95,3% przeciwko haemophilius influenzae- 99,7% Wszystkie obowiązkowe szczepienia wykonywane są na wysokim poziomie. Świadczy to o terminowości wykonywania szczepień, wzroście świadomości rodziców i personelu medycznego oraz prawidłowego nadzoru nad realizacją Programu Szczepień Ochronnych. 3.9. Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie W 2008 roku wprowadzono szczepienia p/ pneumokokom oraz przeciw ospie wietrznej dla wybranych grup ryzyka zagrożonych szczególnie ciężkim przebiegiem tych zakażeń. Na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych ( Dz. U. Nr 182, poz.1086) rozszerzono obowiązek szczepień przez wprowadzenie obowiązkowych szczepień p/ pneumokokom u dzieci od 2 m.ż. do ukończenia 5 r. ż. po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego, przebiegającym z wyciekiem płynu mózg.- rdzeniowego, zakażone wirusem HIV, po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych lub przed wszczepieniem lub po wszczepieniu implantu ślimakowego, chorujących na przewlekłe choroby serca, schorzenia immunologiczno- reumatologiczne, w tym małopłytkowość idiomatyczną, ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną, asplenię wrodzoną, dysfunkcję śledziony, po splenektomii lub po leczeniu immunopresyjnym, przewlekłą niewydolność nerek i nawracający zespół nerczycowy, pierwotne zaburzenia odporności, choroby metaboliczne, cukrzycę, przewlekłe choroby płuc, w tym astmę. To samo rozporządzenie rozszerzyło wachlarz szczepień p/ ospie wietrznej. Szczepienia obejmują dzieci do ukończenia 12 r.ż. z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną, zakażone HIV. przed leczeniem immunopresyjnym i chemioterapią oraz dzieci uczestniczące do żłobka, przedszkola i innych instytucji opiekuńczych oraz przebywające w domach opieki długoterminowej. 3.10. Zalecane szczepienia ochronne W związku z systematycznym wzroście świadomości społeczeństwa odnośnie korzyści płynących z profilaktyki wzrasta z roku na rok ilość osób korzystających z tzw. szczepień zalecanych. W 2012 roku przeciwko WZW typu B zaczepiło się 535 osób, przeciwko grypie 1136 osób, przeciwko pneumokokom- 87 osób, przeciwko meningokokom- 11 osób, przeciwko HPV- 7 osób, przeciwko rotawirusom- 28. Problemem ograniczającym powszechność korzystania z takie formy profilaktyki jest nadal aspekt ekonomiczny. 15

I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Podsumowanie Ogólnie sytuację epidemiologiczną w zakresie chorób zakaźnych w powiecie lęborskim w 2012 roku ocenić można jako stabilną. Podniesienie wiarygodności rejestracji liczby zachorowań na choroby wymaga podjęcia oceny zgłaszalności chorób zakaźnych przez lekarzy w powiecie oraz oceny możliwości potwierdzenia rozpoznań chorób zakaźnych przy pomocy badań laboratoryjnych. Niewątpliwie do zwiększenia szybkości informowania, zupełności i wiarygodności przekazywanych zgłoszeń przyczynić się miała informatyzacja sieci nadzoru epidemiologicznego i kontroli chorób zakaźnych, która obecnie została przerwana przez Główny Inspektorat Sanitarny bez osiągnięcia pełnej zdolności operacyjnej. 16

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia 2.1. Wstęp Podstawę oceny jakości wody przeznaczonej do spożycia w 2012 r. stanowiły wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 ze zmianami). W powiecie lęborskim woda przeznaczona do zbiorowego zaopatrzenia ludności jest uzyskiwana z ujęć wody podziemnej (gruntowej). Tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest zobowiązany do kontroli zarówno ujęć, jak i urządzeń wodociągowych. Ocenę jakości wody przeznaczonej do spożycia opracowano na podstawie danych zawartych w sprawozdaniu statystycznym MZ-46 oraz informacji i danych pochodzących z monitoringu jakości wody przeznaczonej do spożycia nadzorowanego przez Główny Inspektorat Sanitarny i prowadzonego przez jednostki Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Merytoryczny nadzór nad funkcjonowaniem systemu monitoringu oraz bazy danych sprawuje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny. Monitoringiem kontrolującym jakość wody przeznaczonej do spożycia objętych w powiecie lęborskim było 67 obiektów, takich jak: ujęcia wody pitnej, stacje uzdatniania wody, wodociągi. Corocznie Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lęborku wykonuje corocznie ponad 5.000 oznaczeń wody przeznaczonej do spożycia dla ponad 40 parametrów (substancji). Próbki wody (rocznie blisko 550) pobierane (wraz z kontrolą wewnętrzną) są systematycznie z około 230 punktów. Ze względu na rozszerzenie informacji prezentowanych w niniejszym rozdziale w stosunku do lat ubiegłych oraz na szereg zmian w sprawozdawczości statystycznej GUS, analiz porównawczych z rokiem 2011, a także latami wcześniejszymi, dokonano w miejscach, gdzie było to merytorycznie uzasadnione i możliwe do wykonania. 2.2. Infrastruktura zaopatrzenia ludności wodę Wodociągi są podstawowymi urządzeniami zaopatrzenia ludności miast i obszarów wiejskich w wodę przeznaczoną do spożycia. W 2012 roku Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Lęborku skontrolowała 67 wodociągów (tj. 100 % wodociągów znajdujących się w ewidencji), o blisko 1,5 % mniej niż w roku ubiegłym (68). Na taki stan rzeczy wpływ miały głownie prace związane z rozbudową, modernizacją i łączeniem wodociągów. Około 4 % ze skontrolowanych wodociągów (3) znajdowało się w miastach. Większa liczba wodociągów zaopatrujących obszary pozamiejskie wynika w głównej mierze z rozproszonej zabudowy na terenach wiejskich. Podobnie jak w roku ubiegłym, najwięcej skontrolowanych wodociągów (około 96 % ogółu) zlokalizowanych było w gminach powiatu lęborskiego: Cewice, Nowa Wieś Lęborska i Wicko. Pomimo prowadzonych systematycznych prac w zakresie rozbudowy, modernizacji i łączenia wodociągów, nadal odnotowuje się wyraźny stopień zróżnicowania sieci wodociągowej w poszczególnych gminach powiatu. W skali powiatu najwyższy odsetek wodociągów (około 87 %) stanowiły urządzenia o małej lub bardzo małej wydajności (poniżej 100 m 3 /dobę). Wśród urządzeń o wydajności 100-1.000 m 3 /dobę odsetek ten wahał się ok. 9 % w skali powiatu, tj. 3 wodociągi w gminie Cewice i 3 wodociągi w gminie Nowa Wieś Lęborska. W stosunku do lat ubiegłych zmniejszyła się liczba tych wodociągów w gminie Cewice. Wodociągi o znacznej wydajności (1.000-10.000 m 3 /dobę) stanowiły zaledwie 4 % wszystkich skontrolowanych wodociągów. Wszystkie te urządzenia z grupy tej znajdowały się w 2 miastach powiatu, a mianowicie w Lęborku i Łebie. Tabela 2.1. Odsetek wodociągów w powiecie w zależności od produkcji wody w 2012 r. Wydajność/ produkcja (m 3 /dobę) <100 100-1.000 1.000-10.000 Wodociągi 86,76% 8,82% 4,41% Lokalizacja wodociągów wg ich wydajności - - - - miasto Lębork - - 2 - miasto Łeba - - 1 - gmina Cewice 16 3 - - gmina Nowa Wieś Lęborska 26 3 - - gmina Wicko 16 - - 17

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia Woda przeznaczona do spożycia, dostarczana za pośrednictwem wodociągów, czerpana jest z ujęć podziemnych. Wszystkie ujęcia w powiecie (identycznie jak w latach poprzednich) stanowią ujęcia podziemne. Co roku Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczne w Lęborku kontroluje ok.70 ujęć wody pitnej (w 2012 r.- 67; w 2011 r.- 68, w 2010 r.- 69, w 2009 r. 71, w 2008 r 77, w 2007 r. 80). W roku 2011 skontrolowano wszystkie ujęcia podziemne znajdujące się w ewidencji tut. organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej (identycznie jak w latach poprzednich). Najwięcej ujęć, ponad 95 % wszystkich skontrolowanych, znajdowała się w trzech gminach powiatu: Nowa Wieś Lęborska (ok. 45 %), Cewice (ok.30%) i Wicko (ok. 25 %). W ciągu ostatnich lat, liczba ujęć podziemnych podlegających ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej uległa systematycznemu zmniejszeniu (z 81 w 2005 r., poprzez 79 w 2006 r., 80 w 2007 r., 77 w 2008 r., 71 w 2009 r., 69 w 2010 r. 68 w 2011 r. do 67 w 2012 r.). Ujęcia wody podziemnej znajdujące się na terenie powiatu, w trzech gminach wiejskich przekraczały liczbę obiektów 15. Trzy ujęcia o wydajności 1.000-10.000 m 3 / dobę zlokalizowane są w miastach: w Lęborku (2 ujęcia) i w Łebie (1 ujęcie). 2.3. Ocena zaopatrzenia ludności w wodę W 2012 roku w wodę pochodzącą z wodociągów zaopatrywanych było w powiecie łącznie 98 miejscowości (100 % wszystkich w powiecie), w tym 2 miasta i 96 miejscowości obszarów wiejskich. W 2012 roku, podobnie jak w roku ubiegłym, wodociągi dostarczały wodę dla ponad 63 tys. ludzi, z których około 58 % mieszkało w miastach. Odmiennie przedstawia się sytuacja w przypadku analizy liczby ludności zaopatrywanej w wodę wodociągową w odniesieniu do całkowitej liczby mieszkańców powiatu lęborskiego. Z danych gromadzonych przez tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz zawartych w rocznikach statystycznych GUS wynika, że w powiecie nie każdy mieszkaniec ma dostęp do wody wodociągowej. Wysoki odsetek ludności zaopatrywanej w wodę przez wodociągi (100 %) odnotowano w miastach powiatu. Wodociągi o wydajności od 100 do 1000 m 3 /dobę i od 1000 do 10 000 m 3 /dobę zaopatrywały w wodę ok. 85 % ludności powiatu ok.52 tys. ludzi, czyli więcej niż w 2011 r. (w 2011 r. ok.51 tys., w 2010 r. ok.51 tys., w 2009 r. ok.50 tys., w roku 2008-50,5 tys., w roku 2007 49,7 tys.). Należy zaznaczyć, że 3 wodociągi o wydajności od 1.000 do 10.000 m 3 /dobę, zlokalizowane w 2 miastach powiatu, zaopatrywały blisko 45 tys. mieszkańców (poprzez przyłączenie sąsiednich miejscowości gminnych do tych wodociągów). Woda spełniająca wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku była dostarczana do ok. 94 % odbiorców (ponad 62 tys. ludzi). Wskaźnik ten był wyższy w przypadku miast, gdzie wynosił 100 %, podczas gdy na obszarach wiejskich 87 %. Najwyższy odsetek ludności zaopatrywanej w wodę wodociągową spełniającą wymagania sanitarne zanotowano w miastach: w Lęborku i w Łebie (po 100 % ludności w każdym z miast). 18

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK Cewice 100% ok. 83% ok. 82% Ryc. 2.1. Odsetek ludności zaopatrywanej w wodę odpowiadającą wymaganiom sanitarnym w 2012 roku 2.4. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia W 2012 roku Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Lęborku zbadała 555 próbek wody pochodzącej z wodociągów, najwięcej w gminie Nowa Wieś Lęborska (176 próbek), w mieście Lęborku (136 próbek), w gminie Cewice (96 próbek i w gminie Wicko (98 próbek), zaś najmniej w mieście Łeba (49 próbek). W skali powiatu zakwestionowano pod względem jakości około 23 % próbek wody, najwięcej w gminie Nowa Wieś Lęborska (31,8 %), w gminie Wicko (28,6 %) i gminie Cewice (20,8 %), zaś najmniej w miastach: w Lęborku (16,2 %) i w Łebie (2,0 %). Systematyczne badania pobranych próbek wody wykonywane przez Powiatową Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Lęborku pozwalają na ocenę instalacji wodociągowych pod względem sanitarnym. W 2012 roku wodę spełniającą wymagania sanitarne dostarczało ok. 88 % skontrolowanych wodociągów, w tym 100 % w miastach i ok. 84,6 % na wsi. W poszczególnych gminach powiatu odsetek urządzeń, które 19

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia dostarczały wodę spełniającą wymagania wahał się od 73,3 % w gminie Nowa Wieś Lęborska, 88,2% w gminie Wicko do 100 % w gminie Cewice i w obu miastach: Lęborku i Łebie. Wszystkie urządzenia wodociągowe dostarczające wodę o nieodpowiedniej jakości zlokalizowana była na obszarach wiejskich (ok. 14,9 % ogólnej liczby wodociągów). Jakość wody dostarczanej przez wodociągi była najczęściej kwestionowana ze względu na odbiegający od wymagań skład fizykochemiczny (ok. 70 % instalacji nie spełniających wymagań). Najwyższy odsetek wodociągów dostarczających wodę o nieodpowiednich parametrach fizykochemicznych odnotowano w gminie Nowa Wieś Lęborska (ok. 20% wodociągów w gminie)i w gminie Wicko (ok. 6,0 % wodociągów w gminie). Instalacje wodociągowe zdyskwalifikowane ze względu na niewłaściwy skład bakteriologiczny dostarczanej wody stanowiły ok. 6,6 % ogółu wodociągów w gminie Nowa Wieś Lęborska i 5,8% ogółu wodociągów w gminie Wicko. Tabela 2.2. Liczba zbadanych próbek wody oraz procent próbek zakwestionowanych w roku 2012 Gmina/miasto Produkcja wody (m 3 /dobę) < 100 100-1000 1000-10000 Łącznie - % - % - % - % Cewice 71 12,8 25 4,5 - - 96 17,3 Nowa Wieś Lęborska 153 27,6 23 4,1 - - 176 31,7 Wicko 98 17,6 - - - - 98 17,6 miasto Lębork - - - - 136 24,5 136 24,5 miasto Łeba - - - - 49 8,8 49 8,8 Łącznie 322 58,0 48 8,6 185 33,3 555 100,0 Tabela 2.3. Liczba wykonanych badań dla wybranych parametrów w roku 2012 Parametr Ogólna liczba analiz w powiecie Liczba analiz w gminie/mieście Przekroczenia wartości normatywnych min. max. Liczba analiz % grupa coli 417 25 151 57 13,67 Escherichia coli 426 25 151 6 1,41 paciorkowce 52 4 23 0 0 OLB 22 54 4 20 5 9,26 mętność 368 23 124 38 10,33 jon amonowy 356 24 126 5 1,40 azotyny 59 4 25 0 0 mangan 115 7 35 25 21,74 żelazo 114 9 32 26 22,81 Tabela 2.4. Liczba wykonanych badań oraz procent analiz przekraczających wartości normatywne w poszczególnych gminach/miastach powiatu dla wybranych parametrów w roku 2012 gmina/ miasto liczba Parametr gr.coli E.coli paciorkowce mętność mangan żelazo % przekr. liczba % przekr. liczba % przekr. liczba % przekr. liczba % przekr. liczba % przekr. Cewice 81 9,88 81 2,47 7 0 82 8,54 20 5,00 24 29,17 Nowa Wieś 151 18,54 151 0 12 0 124 15,32 22 13,64 20 40,00 Wicko 6181 8,20 69 1,45 6 0 67 16,42 31 48,39 32 28,13 Lębork 99 15,15 100 3,00 23 0 72 1,39 35 17,14 29 6,90 Łeba 25 4,00 25 0 4 0 23 0 7 0 9 0 20

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK Cewice 31,8% 28,6% 20,8% 16,2% 2,0% Ryc. 2.2. Odsetek zakwestionowanych próbek wody w 2012 roku W celu dokonania oceny jakości wody przeznaczonej do spożycia, w roku 2012 Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Lęborku zbadała 555 próbek wody. Dla 23 normowanych parametrów (określonych w załącznikach 1a i 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007) w roku 2012 wykonano ponad 5.000 badań, z czego największa liczba dotyczyła parametrów, mających szczególnie duże znaczenie zdrowotne, tj.: gr. coli, E.Coli, azotanów i azotynów, fluorków oraz metali ciężkich i WWA. Na ryc. 2.3-2.8 przedstawiono częstotliwość przekraczania w roku 2012 na obszarze gmin powiatu wartości normatywnych dla wybranych 6 parametrów 4 fizykochemicznych: mętności, azotynów, manganu i żelaza oraz 2 mikrobiologicznych: gr. coli, Escherichia coli. 21

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK ok. 16,4% ok. 15,3% Cewice ok. 8,5% ok. 1,4% 0% Ryc. 2.3. Częstość przekraczania wartości normatywnych określonych dla mętności w roku 2012 22

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK Cewice 0% Ryc. 2.4. Częstość przekraczania wartości normatywnych określonych dla azotynów w roku 2012 23

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK Cewice ok. 48,4% ok. 17,1% ok. 13,6% ok. 5,0% 0% Ryc. 2.5. Częstość przekraczania wartości normatywnych określonych dla manganu w roku 2012 24

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK ok. 40.0% Cewice ok. 29,2% ok. 28,1% ok. 6,9% 0% Ryc. 2.6. Częstość przekraczania wartości normatywnych określonych dla żelaza w roku 2012 25

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK Cewice ok. 18,5% ok. 15,2% ok. 9,9% ok. 8,2% ok. 4,0% Ryc. 2.7. Procent analiz przekraczających wartości normatywne określone dla gr. coli w roku 2012 26

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK ok. 3,0% ok. 2,5% Cewice ok. 1,5% 0% Ryc. 2.8. Procent analiz przekraczających wartości normatywne określone dla E. coli w roku 2012 2.5. Podsumowanie i wnioski 1. Pomimo prowadzonych systematycznych prac w zakresie rozbudowy, modernizacji i łączenia wodociągów, nadal odnotowuje się wyraźny stopień zróżnicowania sieci wodociągowej w poszczególnych gminach powiatu lęborskiego. W skali powiatu najwyższy odsetek wodociągów stanowiły urządzenia o małej lub bardzo małej wydajności (poniżej 100 m 3 /dobę), zaopatrujące głównie obszary wiejskie. Bardzo duża 27

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia liczba wodociągów tej klasy znacznie utrudnia prowadzenie skutecznego nadzoru sanitarnego przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej i praktycznie uniemożliwia skuteczną kontrolę wszystkich instalacji. Największe rozdrobnienie wodociągów występuje w gminach: Nowa Wieś Lęborska, Wicko i Cewice. 2. Woda przeznaczona do spożycia, dostarczana za pośrednictwem wodociągów, czerpana jest z ujęć: podziemnych. 3. W 2012 roku w wodę pochodzącą z wodociągów zaopatrywanych było w powiecie łącznie 98 miejscowości (100 % wszystkich w powiecie), w tym 2 miasta i 96 miejscowości obszarów wiejskich. 4. W 2012 roku, podobnie jak w roku ubiegłym, wodociągi dostarczały wodę dla ponad 66 tys. ludzi, z których około 69 % mieszkało w miastach. Woda spełniająca wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku była dostarczana do ok. 94 % odbiorców (ponad 62 tys. ludzi). Wskaźnik ten był wyższy w przypadku miast, gdzie wynosił 100 %, podczas gdy na obszarach wiejskich 87 %. 5. W celu dokonania oceny jakości wody przeznaczonej do spożycia, w roku 2012 Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Lęborku zbadała 555 próbek wody, wykonując ponad 4.700 badań oznaczeń dla ponad 40 parametrów (substancji), z czego pod względem jakości zakwestionowani około 23% próbek wody (najwięcej w gminie Nowa Wieś Lęborska, gminie Wicko i gminie Cewice), zaś najmniej w Miastach: Lęborku i Łebie). 6. Analiza zanieczyszczenia mikrobiologicznego w oparciu o badania gr. coli i E.Coli pokazuje, że najmniej zastrzeżeń budzi jakość zdrowotna wody na obszarze miasta Łeby i gminy Nowa Wieś Lęborska, zaś najwięcej na terenie miasta Lęborka i gmin: Cewice i Wicko. co wskazuje na konieczność wzmożenia prac nad usprawnieniem lub modernizacją procesów dezynfekcji wody. Zupełnie inną sprawą było zdyskwalifikowanie wodociągu zakładowego Farm Frites SA ze względu na niewłaściwy skład bakteriologiczny dostarczanej wody. 7. W przypadku zanieczyszczeń fizykochemicznych dla 4 rozważanych parametrów (mętności, azotynów, manganu i żelaza) najmniejsze zastrzeżenia budzi jakość wody w miastach: Lęborku i Łebie (brak przekroczeń azotynów, niewielki procent przekroczeń manganu i żelaza dla miasta Łeby, niewielki procent przekroczeń mętności i żelaza dla miasta Lęborka), zaś największe w gminie Wicko (głównie ze względu na mętność, mangan i żelazo), gminie Nowa Wieś Lęborska (mętność, mangan i żelazo) oraz gminie Cewice (mętność, mangan i żelazo). Dla gmin, w których jakość wody budzi największe zastrzeżenia, istnieje pilna potrzeba realizacji opracowanych już programów naprawczych. 28

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia Ocena obszarowa jakości wody w 2012 r. Nr 73/W/13 powiatu lęborskiego w zakresie zaopatrzenia w wodę do spożycia (stan na 31.12.2012 r.) Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku na podstawie art.4 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j.: Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 ze zmianami) oraz 17 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie wymagań jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 61, poz.417 z późn. zm.), biorąc pod uwagę wyniki badań wody wykonanych w 2012 r. w ramach monitoringu jakości wody realizowanego przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku informuje, co następuje. Jednostkami odpowiedzialnymi za jakość wody do spożycia przez ludzi dostarczanej z wodociągów są przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne lub inne jednostki organizacyjne danego samorządu terytorialnego: Miasta Lęborka, Miasta Łeby, Gminy Nowa Wieś Lęborska, Gminy Cewice i Gminy Wicko. Ponadto Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku objął nadzorem wodociągi nie będące wodociągami zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Na terenie powiatu lęborskiego wodociągi te należą do: 1. Nadleśnictwa Lębork ul. I Armii Wojska Polskiego 32, 84-300 Lębork, 2. Nadleśnictwa Cewice ul. W. Witosa 39, 84-312 Cewice, 3. Habenda Maciej Borowski Sarbsk 15 84-352 Wicko, 4. PKP Zakład Gospodarowania Nieruchomości w Gdańsku ul. Dyrekcyjna 2-4, 80-958 Gdańsk, 5. Farm Frites Poland S.A. ul. Abrahama 13, 84-300 Lębork, 6. Wspólne Przedsiębiorstwo PROMEX ul. Dywizjonu 3030 3, 83-000 Pruszcz Gdański, 7. LOK Zarząd Główny ul. Chocimska 14, 00-791 Warszawa, 8. Spółdzielnia Mieszkaniowa w Leśnicach,84-300 Lębork, 9. Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Edwin Skwierawski, Lubowidz- Jamy 2, 84-300 Lębork, 10. Spółdzielnia Mieszkaniowa Własnościowo-Lokatorska ul. Drewniana 35/7, 84-315 Maszewo. W roku 2012 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku skontrolował łącznie 67 urządzeń wodociągowych. Wodociągi skontrolowane w roku 2012 stanowiły 100% obiektów znajdujących się w ewidencji tut. Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku monitoruje jakość wody do spożycia w wytypowanych punktach poboru prób wody z częstotliwością zgodną w wymogami w/w Rozporządzenia Ministra Zdrowia. Zakres i częstotliwość badań próbek wody jest uzależniona m.in. od wielkości produkowanej wody i liczby osób zaopatrywanych przez dany wodociąg. Stan na 31.12.2012 nazwa gminy liczba ludności zaopatrywanej w wodę * w tys. liczba ludności zaopatrywanej w wodę o niewłaściwej jakości w tys. ilość wodociągów zaopatrujących ludność na terenie gminy ilość wodociągów, w których jakość wody nie odpowiada wymaganiom gm. Lębork 34,794 0 2 0 gm. Łeba 3,827 0 1 0 gm. Wicko 5,656 1,170 17 2 gm. Cewice 6,904 0 19 0 gm. Nowa Wieś Lęborska 11,550 2,550 30 8 * według danych przekazanych przez producenta wody 29

[tys.] II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia Ocena zaopatrzenia ludności w wodę na terenie powiatu lęborskiego 5,93% 94,07% ludność zaopatrywana w wodę odpowiadającą wymaganiom ludność zaopatrywana w wodę nieodpowiadającą wymaganiom Ocena zaopatrzenia ludności w wodę na terenie powiatu lęborskiego 40 35 30 25 20 15 10 5 0 gm. Lębork gm. Łeba gm. Wicko gm. Cewice gm. Nowa Wieś ogólna liczba ludności zaopatrywanej w wodę liczba ludności zaopatrywana w wodę o niewłaściwej jakości 30

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia W 2012 r. pobrano łącznie do badań fizykochemicznych i bakteriologicznych 289 próbek. Analiza uzyskanych wyników badań w oparciu o wyżej cytowane rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. wykazała w badanym zakresie przekroczenia dopuszczalnych wartości parametrów jakości wody w 72 próbkach, tj. 23,5 % zbadanych. Informacje na temat przekroczeń parametrów jakości wody dla powiatu lęborskiego przedstawiono w tabelach: 1) w zakresie wymagań fizykochemicznych parametry przekraczające wartości dopuszczalne najwyższe dopuszczalne stężenie maksymalna stwierdzona wartość przekroczenia parametrów dopuszczalnych mętność 1 NTU 10 NTU mangan 50 µg/l 554 µg/l żelazo 200 µg/l 2212 µg/l jon amonowy 0,50 mg/l 0,79 mg/l barwa akceptowalna >25 mg/l Jak wynika z powyższych danych, w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi dostarczanej z wodociągów z terenu powiatu lęborskiego występowały przekroczenia wartości dopuszczalnych dla mętności, żelaza, manganu, jonu amonowego i barwy określonych w załączniku 3 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 61, poz.417 z późn. zm.). Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) nie proponuje zalecanej dopuszczalnej wartości dla żelaza w wodzie do spożycia opartej na przesłankach zdrowotnych. Natomiast zalecana dopuszczalna wartość dla manganu, oparta na przesłankach zdrowotnych jest 4 razy wyższa niż wartość progowa akceptowana przez odbiorców (wynosząca 50-100 µg/l) i wynosi 400 µg/l*, a w badanych próbach maksymalna wartość ta wynosiła 554 µg/l. Mętność wody do spożycia jest wywoływana drobnymi cząsteczkami stałymi, które mogą znajdować się w wodzie do picia na skutek nieodpowiedniego uzdatniania lub z powodu unoszenia cząsteczek 31

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia pochodzących z osadów w sieci wodociągowej. Woda o wysokiej mętności może chronić mikroorganizmy przed działaniem dezynfekcyjnym i może pobudzać wzrost bakterii. Zawartość jonu amonowego w wodzie jest wskaźnikiem możliwego zanieczyszczenia wody bakteriami. Dla jonu amonowego nie zaproponowano zalecanej dopuszczalnej wartości opartej na przesłankach zdrowotnych. Może on zmniejszać skuteczność dezynfekcji wody, przyczyniać się do powstawania azotynów w sieci wodociągowej, powodować nieskuteczne usuwanie manganu, a także wywoływać zmiany smaku i zapachu wody. 2) w zakresie wymagań mikrobiologicznych parametry przekraczające wartości dopuszczalne najwyższe dopuszczalne stężenie maksymalna stwierdzona wartość przekroczenia parametrów dopuszczalnych bakterie grupy coli 0 jtk w 100 ml >100 jtk w 100 ml Escherichia coli 0 jtk w 100 ml >60 jtk w 100 ml Ogólna liczba mikroorganizmów w 22±2 C po 72 h bez nieprawidłowych zmian >300 jtk w 100 ml Jak wynika z powyższych danych, w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi dostarczanej z wodociągów z terenu powiatu lęborskiego występowały przekroczenia wartości dopuszczalnych parametrów mikrobiologicznej jakości wody dla bakterii grupy coli, Escherichia coli i ogólnej liczby mikroorganizmów w 22±2 o C po 72h określonych w załącznikach 1 i 3 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 61, poz.417z późn. zm.). Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje, że bakterie grupy coli są odpowiednim wskaźnikiem mikrobiologicznym jakości wody do spożycia. Bakterie wskaźnikowe nie mogą znajdować się w uzdatnionej wodzie dostarczanej odbiorcy, a ich wykrycie powinno pociągać natychmiastowe czynności mające na celu ustalenia przyczyny i podjęcia działań naprawczych. Stwierdzana obecność bakterii Escherichia coli nie może być ignorowana, gdyż można podejrzewać, że woda została skażona kałem, a jej uzdatnianie nie było skuteczne. Escherichia coli jest wskaźnikiem zanieczyszczenia kałowego lub wskaźnikiem efektywności uzdatniania wody. Identycznie jw., bakterie te nie mogą znajdować się w wodzie uzdatnionej dostarczanej odbiorcy. Ogólna liczba mikroorganizmów na agarze w 22 o C (psychrofile) jako wskaźnik jakości wody pełni istotną, lecz drugoplanową rolę. Przeważającą część ogólnej liczby bakterii w temperaturze 22 o C stanowią bakterie wodne oraz nieliczne bakterie glebowe. Duża ich liczba może świadczyć o dopływie do wody znacznej ilości substancji organicznych. Zgodnie 14 cytowanego rozporządzenia, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku po rozważeniu stopnia zagrożenia dla zdrowia podejmował odpowiednie działania na rzecz czynności, mających na celu ustalenie przyczyny i działania naprawcze. Ocenę jakości wody w poszczególnych wodociągach na terenie gmin, prowadzone postępowania administracyjne i planowane działania naprawcze przedstawiono w tabeli nr 2. W niektórych kontrolnych próbach powtórzonych nie stwierdzano przekroczeń. 32

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia gmina Lębork Tabela 2. Lp. nazwa wodociągu jednostka odpowiedzialna za jakość wody. ocena jakości wody stan na 31.12.2012 r. postępowanie administracyjne planowane działania naprawcze planowane przez właściciela wodociągu 1. Lębork Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Lęborku przydatna do spożycia przez ludzi - - 2. Farm Frites Farm Frites Poland S.A. przydatna do spożycia przez ludzi - - gmina Łeba Lp. nazwa wodociągu jednostka odpowiedzialna za jakość wody. ocena jakości wody stan na 31.12.2012 r. postępowanie administracyjne planowane działania naprawcze planowane przez właściciela wodociągu 1. Łeba Przedsiębiorstwo Wodociągowe Łeba-Wicko Sp. z o.o. Nowęcin, ul. Łebska 49 84-360 Łeba przydatna do spożycia przez ludzi - - 33

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia gmina Cewice Lp. nazwa wodociągu jednostka odpowiedzialna za jakość wody ocena jakości wody stan na 31.12.2012r. postępowanie administracyjne planowane działania naprawcze planowane przez właściciela wodociągu 1. Siemirowce Wspólne Przedsiębiorstwo PROMEX ul. Zastawna 1, 83-000 Pruszcz Gdański przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko-chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 20.12.2011 r. Decyzję wykonano. do 20 grudnia 2011 r. zakończenie prac remontowych w stacji uzdatniania wody mające na celu dostosowanie parametrów jakości wody do wartości określonych normą. 2. Cewice S-I Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 3. Dziechno Urząd Gminy Cewice 4. Karwica Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko-chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2011 r. Decyzję umorzono. decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko-chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2012 Decyzję wykonano. do dnia 31 grudnia 2011 r. zakończenie prac związanych z zamontowaniem odżelaziacza na ujęciu wody zaplanowano wybudowanie stacji uzdatniania wody 5. Maszewo PKP PKP Zakład Gospodarowania Nieruchomości w Gdańsku ul. Dyrekcyjna 2-4, 80-958 Gdańsk przydatna do spożycia przez ludzi - - 6. Malczyce Nadleśnictwa Lębork ul. I Armii Wojska Polskiego 32, 84-300 Lębork przydatna do spożycia przez ludzi - - 7. Osowo - Leśniczówka Nadleśnictwa Cewice ul. W. Witosa 39, 84-312 Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 8. Osowo Skrzyżowanie Urząd Gminy Cewice 9. Unieszyniec Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko-chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2012 Uchwałą Rady Gminy Cewice Nr IV/17/11 z dnia 2011-01- 27 zatwierdzono przedsięwzięcie dotyczące budowy kolektora sanitarnego Łebunia Osowo Lęborskie Maszewo Lęborskie wraz z rozbudową sieci wodociągowej w miejscowości Łebunia i Osowo Lęborskie. Budynki w Osowie Skrzyżowaniu będą podłączone do nowej sieci wodociągowej. - - 34

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia 10. Pieski Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko-chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2011 Decyzję wykonano. na ujęciu wody zostanie wykonana wymiana napowietrzacza i wymiana dwóch filtrów. 11. Cewice Wybudowanie Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 12. Unieszynko Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 13. Maszewo Spółdzielnia Mieszkaniowa Spółdzielnia Mieszkaniowa Własnościowo- Lokatorska ul. Drewniana 35/7, 84-315 Maszewo przydatna do spożycia przez ludzi - - 14. Krępkowice Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 15. Łebunia Bukowina Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 16. Oskowo Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 17. Osowo Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 18. Popowo Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 19. Unieszyno Urząd Gminy Cewice przydatna do spożycia przez ludzi - - 35

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia gmina Wicko Lp. nazwa wodociągu jednostka odpowiedzialna za jakość wody ocena jakości wody stan na 31.12.2012 r. postępowanie administracyjne działania naprawcze planowane przez właściciela wodociągu 1. Charbrowski Bór Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 2. Charbrowski Młyn Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 3. Sarbsk - baza windsurfingowa Habenda Maciej Borowski Sarbsk 15 84-352 Wicko przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizykochemicznej jakości wody z terminem wykonania do 30.05.2012 Decyzję wykonano. modernizacja stacji uzdatniania wody 4. Wrzeście- b. baza GS Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 5. Wrzeście Leśnictwo Nadleśnictwo Lębork ul. I Armii Wojska Polskiego32, 84-300 Lębork przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizykochemicznej jakości wody z terminem wykonania do 03.02.2012 Decyzję wykonano. Regeneracja złoża odżelaziacza, regulację iniektora w odżelaziaczu, regulację napowietrzania odżelaziacza 6. Komaszewo Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizykochemicznej jakości wody z terminem wykonania do 30.09.2012 Decyzję wykonano. do 30 czerwca 2011r. zakończenie remontu odżelaziacza i jego montaż w hydroforni. do 31 grudnia 2011r. uzyskanie pełnej zdolności do redukcji związków żelaza przez złoże filtracyjne. 7. Bargędzino Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizykochemicznej jakości wody z terminem wykonania do 30.09.2012 Decyzje wykonano. podjęto prace mające na celu usunięcie awarii w stacji wodociągowej 8. Białogarda Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 9. Roszczyce Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizykochemicznej jakości wody z terminem wykonania do 20.12.2011 Decyzję wykonano. podjęto prace mające na celu usunięcie awarii w stacji wodociągowej 36

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia 10. Strzeszewo Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 11. Ulinia Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 12. Wrześcienko Gminne Usługi Komunalne w Wicku warunkowo przydatna do spożycia decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizykochemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2012 Decyzji nie wykonano. Toczy się postępowanie. Przeprowadzenie płukania złóż w celu prawidłowego ułożenia warstwy filtracyjnej odżelaziaczy i ponownego wpracowania złóż filtracyjnych. 13. Wojciechowo Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 14. Zdrzewno Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 15. Wicko Gminne Usługi Komunalne w Wicku warunkowo przydatna do spożycia decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizykochemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2012 Toczy się postępowanie. do 31 grudnia 2012r. zakończy inwestycję, która doprowadzi jakość wody w miejscowości Wicko do obowiązujących norm. 16. Charbrowo Gminne Usługi Komunalne w Wicku przydatna do spożycia przez ludzi - - 17. Łeba Przedsiębiorstwo Wodociągowe Łeba Wicko w Nowęcinie przydatna do spożycia przez ludzi - - 37

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia gmina Nowa Wieś Lęborska Lp. nazwa wodociągu jednostka odpowiedzialna za jakość wody ocena jakości wody stan na 31.12.2012 r. postępowanie administracyjne działania naprawcze planowane przez właściciela wodociągu 1. Krępa Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 2. Łebień Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej warunkowo przydatna do spożycia W dniu 2012-12-27 wszczęto postępowanie administracyjne w sprawie mikrobiologicznej jakości wody. - 3. Garczegorze Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 4. Lubowidz Zajazd Kaszubski Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Edwin Skwierawski, Lubowidz- Jamy 2, 84-300 Lębork przydatna do spożycia przez ludzi - - 5. Lubowidz Stanica LOK LOK Zarząd Główny ul. Chocimska 14, 00-791 Warszawa przydatna do spożycia przez ludzi - - 6. Łebień Berholtz Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej warunkowo przydatna do spożycia decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizykochemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31 grudnia 2012 Decyzja zmieniająca do dnia 2014-12-31 Prowadzone są rozmowy z projektantem. Po ustaleniu przyczyn i przygotowaniu dokumentacji inwestycja mająca doprowadzi jakość wody w miejscowości Łebień - Berholtz do obowiązujących norm zostanie zakończona. 7. Ługi Mosty Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej warunkowo przydatna do spożycia decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2012 Decyzja zmieniająca do dnia 2013-12-31 do 31 grudnia 2012r. zakończenie inwestycji związanej z połączeniem wodociągu Ługi z wodociągiem Mosty obsługiwanym przez MPWiK w Lęborku. 8. Pogorzelice nr 49, 50, 51 Nadleśnictwo Lębork ul. I Armii Wojska Polskiego32, 84-300 Lębork przydatna do spożycia przez ludzi - - 9. Pogorzelice nr 41, 42 Nadleśnictwo Lębork ul. I Armii Wojska Polskiego 32, 84-300 Lębork przydatna do spożycia przez ludzi decyzja PPIS w Lęborku w sprawie mikrobiologicznej jakości wody. Decyzja uchylona. - 10. Lubowidz Osiedle pracowników leśnych Nadleśnictwo Lębork ul. I Armii Wojska Polskiego 32, 84-300 Lębork przydatna do spożycia przez ludzi - - 38

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia 11. Pogorzelce były Zakład Rolny Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej warunkowo przydatna do spożycia decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2012 Decyzja zmieniająca do dnia 2013-12-31 Wykonanie stacji uzdatniania wody. 12. Leśnice Spółdzielnia Mieszkaniowa Spółdzielnia Mieszkaniowa w Leśnicach, 84-300 Lębork warunkowo przydatna do spożycia - - 13. Leśnice Bloki Nadleśnictwa Nadleśnictwo Lębork ul. I Armii Wojska Polskiego 32, 84-300 Lębork przydatna do spożycia przez ludzi - - 14. Małoszyce Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 15. Chocielewko Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 16. Czarnówko Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 17. Dziechlino Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej warunkowo przydatna do spożycia decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2012 Decyzja zmieniająca do dnia 2014-12-31 do 31 grudnia 2011r. wykonanie studni w miejscowości Małoszyce. do 31 grudnia 2012r. zakończenie robót połączenia wodociągu Dziechlino z wodociągiem Małoszyce 18. Darżewo Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 19. Janowice Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 20. Janowiczki Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 21. Lędziechowo Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 22. Obliwice Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 23. Redkowice Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej warunkowo przydatna do spożycia - - 24. Tawęcino Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 39

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia 25. Wilkowo Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 26. Żelazkowo Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 27. Kębłowo Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydatna do spożycia przez ludzi - - 28. Lubowidz Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydana do spożycia przez ludzi - - 29. Rybki - Strefa zaopatrzenia w wodę nieuzdatnioną z magistrali dosyłowej wodociągu Lębork Gmina Nowa Wieś Lęborska warunkowo przydatna do spożycia decyzja PPIS w Lęborku w sprawie fizyko chemicznej jakości wody z terminem wykonania do 31.12.2012 Decyzja zmieniająca do dnia 2014-12-31 do 31 grudnia 2011r. zawarcie porozumienia z Miastem Lębork w sprawie ujęcia w wieloletnim planie inwestycyjnym Miasta Lęborka budowy sieci wodociągowej do granicy Gminy Nowa Wieś Lęborska. do 31 grudnia 2012 r. zakończenie inwestycji połączenia sieci wodociągowej wodociągu publicznego Lębork z siecią wodociągową w miejscowości Rybki. 30. Nowa Wieś Lęborska strefa zaopatrzenia w wodę z wodociągu publicznego Lębork Gminny Zakład Usług Komunalnych w Nowej Wsi Lęborskiej przydana do spożycia przez ludzi - - 31. Lębork Miejski Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Lęborku Przydana do spożycia przez ludzi - - Podsumowanie Zaopatrzenie ludności w wodę ma istotne znaczenie w zachowaniu właściwego stanu sanitarnego powiatu lęborskiego. W roku 2012 nie występowały zjawiska hydrologiczno-meteorologiczne, które w istotny sposób utrudniałyby lub zakłócały zaopatrzenie ludności w odpowiednią ilość wody z eksploatowanych urządzeń wodociągowych. Zdolność produkcyjna wodociągów, zwłaszcza w miastach, jest obecnie większa od zapotrzebowania na wodę. Zużycie wody sukcesywnie się zmniejsza z uwagi na spadek produkcji przemysłowej oraz oszczędzanie wody w gospodarstwach domowych w wyniku wprowadzenia liczników wody. Rozbudowywana każdego roku rozdzielcza sieć wodociągowa (bardzo wolna następująca), zwłaszcza na terenach wiejskich, zwiększa dostępność uzdatnionej, spełniającej wymogi sanitarne wody wodociągowej dla ludności. Konieczne jest unowocześnienie systemów i technologii uzdatniania wody dostarczanej przez wodociągi polskie, aby jej jakość spełniała wymogi określone w dyrektywie Unii Europejskiej 98/83/EC o jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku prowadząc na bieżąco monitoring jakości wody do spożycia, wszczynał postępowanie administracyjne wydając decyzje w przypadkach niezgodności stwierdzonych poziomów wskaźników badanych w wodzie z poziomami określonymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. 40

II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia obszar liczba decyzji dot. fizykochemicznej jakości wody do zrealizowania, w tym wydanych w 2012 r. wykonanych w 2012 r. liczba decyzji dot. mikrobiologicznej jakości wody wydanych w 2012 r. wykonanych w 2012 r. Lębork 0 0 1 1 Łeba 0 0 0 0 Cewice 4 2 0 0 Wicko 9 7 0 0 Nowa Wieś Lęborska 5 0 1 0 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku na podstawie wyników badań przeprowadzonych w ciągu 2012r. stwierdził: przydatność wody do spożycia w 58 wodociągach, warunkową przydatność wody do spożycia w 9 wodociągach, 41

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego 3. Ocena jakości powietrza W 2013 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku opracował kolejną roczną ocenę jakości powietrza w powiecie lęborskim ma podstawie badań przeprowadzonych przez Powiatową Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Lęborku w 2012 r. (w ramach zlecenia przez obie jednostki samorządu gminnego). Przedmiotowa ocena sporządzona została zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Oceny dokonano dla obu miast w powiecie z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin. Głównym celem sporządzenia oceny jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji zanieczyszczających powietrze na obszarze części strefy w zakresie umożliwiającym dokonanie klasyfikacji stanu powietrza atmosferycznego w powiecie lęborskim w oparciu o obowiązujące kryteria. Ocena została wykonana w oparciu o następujące akty prawne: - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. w Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zmianami), - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U Nr 52, poz.310) x, - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 47, poz.281) xx, - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. z 2009 r. Nr 5, poz. 31) xx. W myśl art. 87 ust. 2 ww. ustawy strefę stanowi: - aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy, - obszar jednego lub więcej powiatów położonych na obszarze tego samego województwa, niewchodzący w skład aglomeracji. Aktualnie obowiązujące nazwy i obszary stref dla celów oceny jakości powietrza w województwie pomorskim przedstawia ryc.2.1. Niniejsza ocena jest kolejną oceną, wykonaną w nowym układzie stref, w oparciu o znowelizowane kryteria i rozszerzoną o substancje, których obowiązek monitorowania wynika z wdrożenia dyrektywy Wspólnot Europejskich m.in.: 1) dyrektywy Rady 96/62/WE z dnia 27 września1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza (Dz.Urz.UE L z 21.11.1996, str.56; Dz.Urz.UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t.3, str.95), 2) dyrektywy Rady 1999/30/WE z dnia 22 kwietnia 1999 r. odnoszącej się do wartości dopuszczalnych dla dwutlenku siarki, dwutlenki azotu i tlenków azotu oraz pyłu i ołowiu w otaczającym powietrzu (Dz.Urz.UE L 163 z 29.06.1999, str.41; Dz.Urz. Polskie wydanie specjalne, rozdz.15, t.4, str.164). Na terenie powiatu lęborskiego jako części strefy lęborsko- słupskiej o kodzie PL.22.06.z.02 objęte badaniami zostały dwa miasta m. Lębork i m. Łeba (ryc.2.2). Miasta te poddano ocenie jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin w badanym zakresie. Kryteriami klasyfikacji stref są: - poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu oraz, w niektórych przypadkach, dozwolona liczba przekroczeń poziomu dopuszczalnego, - poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu powiększone o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się również do jego wartości powiększonej o margines tolerancji), - poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu dozwolona liczba przekroczeń poziomu docelowego. Na podstawie uzyskanych danych, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku dokonał oceny poziomów substancji w powietrzu w danej części strefy za rok poprzedni oraz dodatkowo dla oznaczanych zanieczyszczeń jej klasyfikacji z uwzględnieniem powyższych kryteriów. Końcowym wynikiem dokonanej oceny wg wskazanych kryteriów dla oznaczanych substancji było zaliczenie tej części strefy do jednej z poniższych klas: klasa A jeżeli stężenia substancji na terenie części strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; klasa B jeżeli stężenia substancji na terenie części strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; klasa C - jeżeli stężenia substancji na terenie części strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych. 42

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego uwaga: x w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy- Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz.460) z dniem 2012.08.25 akt ten stał się aktem archiwalnym, xx w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy- Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz.460) z dniem 2012.10.03 akty te stały się aktami archiwalnymi, Jednak w celu zakończenia roku sprawozdawczego 2012 r. interpretację poniższą przeprowadzono jeszcze w oparciu o poprzednio obowiązujące przepisy. M o r z e B a ł t y c k i e Puck Wejherowo Lębork Gdynia Sopot Słupsk Gdańsk Kartuzy Gdańsk Nowy Dwór Gdański Bytów Kościerzyna Malbork Stargard Gdański Tczew Sztum Chojnice Kwidzyn Człuchów kody strefy dla oceny jakości powietrza oceny jakości powietrza pod kątem zawartości: SO 2, NO 2, NO x, CO, C 6 H 6, PM10, Pb, As, Cd, Ni i B(a)p PL.22.02.m.02 PL.22.03.z.03 PL.22.04.z.03 PL.22.05.z.03 PL.22.06.z.02 PL.22.07.z.03 PL.22.08.z.02 aglomeracja Ryc.3.1. Kody stref dla celów oceny jakości powietrza w województwie pomorskim 43

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego ŁEBA część strefy lęborsko- słupskiej- PL.2206.z.02 Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK Cewice Cewice miejsca monitoringowe w powiecie lęborskim Ryc.3.2. Obszar objęty badaniami oceny jakości powietrza w powiecie lęborskim W ocenie uwzględniono następujące substancje: dwutlenek azotu, dwutlenek siarki i pył zawieszony PM10dla kryteriów ochrony zdrowia, dwutlenek siarki dla kryterium ochrony roślin. Do klasyfikacji wykorzystano dane pomiarowe Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku uzyskane metodami wskazanymi powyżej. 44

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego 3.1. Informacje ogólne na temat danych wykorzystanych w ocenie Informacje przedstawione w opracowaniu przygotowano w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych przez Powiatową Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Lęborku w 2012 roku oraz z lat poprzednich na stacjach monitoringu zanieczyszczenia powietrza na terenie powiatu lęborskiego. W pracy wykorzystano wyniki pomiarów stężeń prowadzonych na dwóch stałych stacjach monitoringu - z wykorzystaniem mierników automatycznych (próby oznaczeń PM10 dla m. Lęborka) i metod manualnych dla pozostałych oznaczeń metodami referencyjnymi. Przedstawiając i omawiając wyniki ocen zanieczyszczenia powietrza każdorazowo podawano informacje na temat zbioru i liczby stanowisk wykorzystanych do oceny. Niezależnie od powyższej oceny należy podkreślić, że nie ingeruje ona w kompetencje Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gdańsku w przeprowadzaniu rocznej oceny jakości powietrza w wyznaczonej strefie na podstawie art. 89 ustawy-prawo ochrony środowiska. Analizy i oceny odnoszące się do poszczególnych zanieczyszczeń winny być prowadzono z uwzględnieniem aglomeracji i miast, dla których dostępne są odpowiednie dane pomiarowe. Jest ocena niezależna, uwzględniająca tylko uwarunkowania dla powiatu lęborskiego. Pomiary wykonywane metodami manualnymi nie pozwalają na określanie parametrów normatywnych opartych na stężeniach o krótkim czasie uśredniania (1-godz., 8-godz.). Z tego też względu nie odnoszono uzyskanych wartości do wskazanych rozporządzeniem wartości normatywnych dla 1 godz. lub 8 godz. Zgodnie z wieloletnią praktyką, wyniki zawarte w bazie danych Powiatowej Stacji, w postaci rocznych serii pomiarowych, podlegają dwustopniowej kontroli na poziomie powiatowym. Pierwszym stopniem jest weryfikacja na poziomie Oddziału Laboratoryjnego Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku. Drugim etapem jest dokonywanie przeglądu wyników na poziomie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku. Serie zaakceptowane na obu poziomach poddawane zostały ocenie i selekcji pod kątem spełnienia określonych kryteriów, stanowiących minimalne wymagania pozwalające na poprawne obliczanie parametrów statystycznych wykorzystywanych w ocenie jakości powietrza. Dokonując selekcji serii na potrzeby oceny jakości powietrza za 2012 rok przyjęto następujące zasady w ramach określanych kryteriów: 1. Stężenia średnie roczne obliczano z danych źródłowych (ze stężeń 24-godz. przy pomiarach manualnych) przy spełnieniu przez serię pomiarową warunków: minimalne pokrycie roku pomiarami - 14% (jak dla pomiarów wskaźnikowych wg rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu), stosunek liczby wyników uzyskanych w półroczu zimnym i ciepłym w granicach 0.5-2.0. 2. Wartości percentyli odpowiadających określonym wartościom normatywnym oraz stężenia maksymalne Smax obliczano przy spełnieniu warunków: pokrycie roku pomiarami - min. 75%, stosunek liczby wyników uzyskanych w półroczu zimnym i ciepłym w granicach 0.5-2.0. 3. Medianę (S50) obliczano przy spełnieniu warunków: pokrycie roku pomiarami - min. 50%, stosunek liczby wyników uzyskanych w półroczu zimnym i ciepłym w granicach 0.5-2.0. 4. Należy odrzucać serie krótkotrwałe lub z długimi przerwami w pomiarach (trwającymi powyżej 3 miesięcy), choć w powiecie nie stwierdzano takiej potrzeby. 5. W obliczeniach parametrów statystycznych należy pomijać serie z bardzo dużym udziałem stężeń zerowych lub poniżej granicy oznaczalności metody, wynoszącym powyżej 60% liczby przeprowadzonych pomiarów manualnych (dobowych, cyklicznych)- w powiecie nie było takiej potrzeby. Do poprawnej oceny wystąpienia przekroczenia wartości normatywnych zanieczyszczeń, dla których określono dozwoloną liczbę przypadków przekroczeń poziomu dopuszczalnego w ciągu roku, wymagane jest więcej niż 90% wyników w serii rocznej. Podobnie jak w poprzednich latach, wszystkie wyniki serii pomiarowych uwzględnionych w analizach dotyczących roku 2012 spełniała ten warunek. Z tego też względu, przy ocenie występowania przekroczeń norm stężeń krótkookresowych, w raporcie posługiwano się wartościami odpowiednich percentyli, obliczonych na podstawie serii pomiarowych danego zanieczyszczenia (przyjęto kryterium 75% kompletności). Przekroczenie wartości dopuszczalnej stężenia substancji przez wartość odpowiedniego percentyl, jako parametru odpowiadającego wartości normowanej, oznaczałoby wystąpienie przekroczenia normy dla danej substancji na danym stanowisku pomiarowym w danym roku. 3.2. Ocena zanieczyszczenia powietrza w wybranych miastach powiatu lęborskiego 3.2.1. Dwutlenek siarki 45

Liczba stanowisk III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Kryteria oceny W tabeli 3.2.1.1 podano dopuszczalne stężenia (dopuszczalny poziom) dwutlenku siarki w powietrzu oraz dopuszczane częstości ich przekraczania, obowiązujące w Polsce wg rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi. Tabela 3.2.1.1. Kryteria oceny zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki w 2012 r. - ochrona zdrowia Obszar Okres uśredniania stężeń dopuszczalny poziom SO 2 w powietrzu w [µg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym Parametr odpowiadający wartości normowanej Oz Uz jedna godzina 350 24 razy Percentyl S99.7 24 godziny 125 3 razy Percentyl S99.2 jedna godzina 350 S 1max 24 godziny 125 S 24max Zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki W ocenie średnich dobowych stężeń SO 2 wykorzystywano wyniki pomiarów manualnych. Za 2012 rok ocenę tego parametru oparto na wynikach pomiarów uzyskanych z obu stanowisk zlokalizowanych na terenie powiatu lęborskiego. Wartości normatywne określone dla stężeń średnich 24-godzinnych SO 2 odpowiadają stężeniom na poziomie percentyla S99.2. Na terenie m. Lęborka i m. Łeby w ocenie za 2012 roku parametr ten wynosił odpowiednio 27,8 i 15,7 μg/m 3 (tab. 3.2.1.2. rys. 3.2.1.1.). Niższe wartości uśrednione w skali powiatu uzyskano na terenie m. Łeby (podobnie jak w latach ubiegłych). Tabela 3.2.1.2. Wartości parametrów obliczone na podstawie serii 24-godz. pomiarów stężeń SO 2 w 2012 r. dla obu miast powiatu lęborskiego Percentyl S99,2 ze stężeń 24-godz. SO 2 Nazwa strefy Części strefy poddane ocenie Liczba stanowisk 1) z przekroczeniami 2) Wielkość minimalna 3) Wielkość średnia 3) Wielkość maksymalna 3) [-] [-] [um/m 3 ] [um/m 3 ] [um/m 3 ] m. Lębork 1-23,9 27,8 34,7 strefa lęborsko- słupska m. Łeba 1-11,8 15,7 22,8 Razem 2-23,8 27,6 34,4 1) liczba stanowisk uwzględnionych w ocenie dla określonego czasu uśredniania stężeń 2) liczba stanowisk, na których wartość określonego parametru była wyższa od odpowiedniego stężenia dopuszczalnego 3) wartości: minimalna, średnia, maksymalna odnoszą się do zbioru wartości określonego parametru uzyskanych z pomiarów w 2012 roku na stanowiskach pomiarowych 46

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Na badanych stanowiskach najwyższe wartości percentyla S99.2 dla dwutlenku siarki mieściły się w zakresie od 22,8 μg/m 3 do 34,7 μg/m 3. Najwyższe wartości percentyla S99.2 ze stężeń 24-godz. SO 2 uzyskano z pomiarów na stanowisku w Lęborku (rys. 3.1-1). Na żadnym ze stanowisk, znajdujących się w obu miastach uwzględnionych w ocenie, wartość dopuszczalnego poziomu stężenia 24-godz. SO 2 (125 μg/m 3 ) nie zostały przekroczone. miasto Łeba minimalne średnie maksymalne miasto Lębork 0 5 10 15 20 25 30 35 40 S99,2 [ug/m 3 ] Ryc. 3.2.1.1. Wartości percentyla S99.2 ze stężeń 24-godzinnych SO 2 w 2012 r. na terenie miast powiatu lęborskiego Średnie roczne stężenia SO 2 w 2012 r. (dla których nie ma obecnie obowiązującej normy, określającej stężenie dopuszczalne ze względu na ochronę zdrowia) w obu miastach wynosiły odpowiednio 11,2 i 21,5 µg/m 3. Trendy zmian stężeń dwutlenku siarki Średnioroczne wartości stężeń SO 2 na stacjach zlokalizowanych w powiecie lęborskim wykazywały ogólną tendencję rosnącą w latach 1997-2012. W roku 2006 nastąpił wzrost stężeń w stosunku do 2005 roku w obu miastach. Natomiast w roku 2007 nastąpił powrót do trendu spadkowego na analizowanych stacjach pomiarowych. Po 2008 roku obserwuje tendencją wzrostową oznaczanych stężeń w obu miastach (rys.3.2.1.2). W roku 2012 na obu stanowiskach nastąpił spadek wartości średniej rocznej dwutlenku siarki. Spadek ten w stosunku do 2011 r. wynosił odpowiednio w Lęborku o ok. 7,4 µg/m 3 i w Łebie ok. 7,1 µg/m 3. Podobnie jak w roku 2011, na obu stacjach monitoringowych w 2012 roku nie wystąpiły przekroczenia wartości normatywnych określonych dla stężeń 24-godzinnych. 47

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 stężenie Sa [ug/m 3 ] III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego 60 50 40 Lębork łeba 30 20 10 0 rok Rys.3.2.1.2. Stężenie średnie roczne dwutlenku siarki w latach 1997-2012 na stanowiskach powiatu lęborskiego 3.2.2. Dwutlenek azotu Kryteria oceny Dopuszczalne poziomy dwutlenku azotu w powietrzu oraz dopuszczane częstości ich przekraczania, obowiązujące w Polsce wg rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi podano w tabeli 3.2.2.1. Tabela 3.2.2.1. Kryteria oceny zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu w 2012 r. - ochrona zdrowia Obszar Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu w [µg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym Parametr odpowiadający wartości normowanej Oz Uz jedna godzina 200 18 razy Percentyl S99.8 rok kalendarzowy 40 - Sa jedna godzina 200 - S1max rok kalendarzowy 35 - Sa 48

Liczba stanowisk III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem azotu Przy ocenie zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu bierze się pod uwagę stężenia średnie roczne oraz 1-godzinne (jednak z przyczyn j.w. nie wyznaczano ich w badaniach manualnych). W ocenie za rok 2012 w odniesieniu do stężeń średnich rocznych NO 2 wykorzystano wyniki pomiarów na obu stanowiskach. Stężenie średnie roczne określono na podstawie wyników pomiarów prowadzonych metodami manualnymi. Uśrednione w skali miast wartości Sa w 2012 r. wynosiły od 12,2 µg/m 3 do 19,8 µg/m 3 (tab. 3.2.2.2, rys. 3.2.2.1). Niższą wartość uśrednionego stężenia średnio rocznego uzyskano w mieście Łeba. Na badanych stanowiskach najwyższe wartości średnie roczne w danych miastach mieściły się w zakresie od 7,0 μg/m 3 do 26,0 μg/m 3. Najwyższą wartość uzyskano na stanowisku pomiarowym znajdującym się na terenie miasta Lęborka (rys. 3.2.2.1). Tabela 3.2.2.2. Wartości parametrów obliczonych na podstawie serii 24-godz. pomiarów stężeń NO 2 w 2012 r. Stężenie średnie roczne NO 2 Nazwa strefy Części strefy poddane ocenie Liczba stanowisk 1) z przekroczeniami 2) Wielkość minimalna 3) Wielkość średnia 3) Wielkość maksymalna 3) [-] [-] [um/m 3 ] [um/m 3 ] [um/m 3 ] m. Lębork 1-15 19,8 26 strefa lęborsko- słupska m. Łeba 1-7 12,2 17 Razem 2-7 16,0 26 1) liczba stanowisk uwzględnionych w ocenie dla określonego czasu uśredniania stężeń 2) liczba stanowisk, na których wartość określonego parametru była wyższa od odpowiedniego stężenia dopuszczalnego 3) wartości: minimalna, średnia, maksymalna odnoszą się do zbioru wartości określonego parametru uzyskanych z pomiarów w 2012 roku na stanowiskach powiatu lęborskiego W roku 2012 na terenie powiatu lęborskiego poziom dopuszczalny określony dla stężenia średniego rocznego NO 2 nie został przekroczony. 49

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego miasto Łeba minimalne średnie maksymalne miasto Lębork 0 10 20 30 40 50 60 Sa [ug/m 3 ] Rys. 3.2.2.1. Średnie roczne stężenia NO 2 uzyskane z pomiarów prowadzonych w 2012 r. na terenie miast powiatu lęborskiego - dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu w [µg/m 3 ] dla obszaru Oz - dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu w [µg/m 3 ] dla obszaru Uz Trendy zmian stężeń dwutlenku azotu Wartości stężeń średnich rocznych NO 2 na obu stacjach w latach 1997-2012 wykazywały ogólną tendencję malejącą. Od roku 1997 do 2000 na obu stanowiskach w analizie trendów stężeń NO 2 obserwuje się nieznaczny wzrost stężeń (rys. 3.2.2.2), co związane było z rosnącą liczbą pojazdów poruszających się po ulicach polskich miast, które stanowią jedno z głównych źródeł emisji tego zanieczyszczenia. Dość znaczący wzrost stężeń średnich rocznych NO 2 na tych stanowiskach wystąpił w roku 2004, który charakteryzował się niekorzystnymi warunkami meteorologicznymi. Wiązało się to ze zwiększoną dodatkową emisją z procesów spalania paliw w celach grzewczych. W roku 2008, głównie w wyniku korzystniejszej sytuacji meteorologicznej na stacjach stężenia średnie roczne NO 2 spadły w porównaniu do roku poprzedniego. W roku 2009 w stosunki do 2008 roku na stanowiskach tych wystąpił nieznaczny wzrost tego parametru (od 5,7 i 5,9 odpowiednio do 8,0 µg/m 3 ). W 2011 r. obserwowane stężenie średnioroczne wynosiło odpowiednio 33,4 µg/m 3 na stacji monitoringowej w Lęborku i 19,8 µg/m 3 na stacji w Łebie. W 2012 r. odnotowano spadek stężenia w stosunku do 2011 r. odpowiednio o ok. 13,6 µg/m 3 w Lęborku i o ok. 7,6 w Łebie. Najwyższy średnioroczny poziomy stężenia dwutlenku azotu zanotowany był na stacji monitoringowej w Lęborku (26 µg/m 3 ). 50

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 stężenie [ug/m 3 ] III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego 60 50 Lębork Łeba 40 30 20 10 0 rok Rys. 3.2.2.2. Stężenie średnie roczne dwutlenku azotu w latach 1997-2012 na stanowiskach w powiecie lęborskim 3.3. Pył Uwagi wstępne W prezentowanej części oceny zanieczyszczenia powietrza pyłem na obszarze powiatu lęborskiego, uwzględniono pył zawieszony PM10 (o średnicy równoważnej ziaren do 10 um), dla którego prawo polskie oraz dyrektywy UE określają wartości dopuszczalne ustanowione w celu ochrony zdrowia ludzi. Kryteria oceny Dopuszczalne stężenia PM10 w powietrzu oraz dozwolone częstości ich przekraczania obowiązujące w Polsce wg rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie niektórych substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi podano w tabeli 3.3.1. Tabela 3.3.1. Kryteria oceny zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 w 2012 r. - ochrona zdrowia Obszar Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu w [µg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym Parametr odpowiadający wartości normowanej Oz/Uz 24 godziny 50 35 razy Percentyl S90.4 rok kalendarzowy 40 - Sa 51

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Liczba stanowisk z prze- Stężenia pyłu PM10 w miastach powiatu lęborskiego Jak już podano wyżej, podstawę przedstawionej oceny stężeń pyłu PM10 w 2012 roku stanowiły wyniki pomiarów z obu stanowisk monitoringowych powiatu lęborskiego. W żadnym z miast nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych stężeń średnich rocznych PM10. Na stanowiskach tych wartości Sa zawierały się w granicach 1-135 µg/m 3, w tym na stacji w strefie uzdrowiskowej w granicach 1-16 µg/m 3 (rys. 3.3.1). Średnie roczne stężenia pyłu PM10 w poszczególnych miastach wahało się od 6,9 do 7,4 µg/m 3 (tab. 3.3.2, rys. 3.3.1). Tabela 3.3.1. Wartości parametrów obliczonych na podstawie serii pomiarów stężeń pyłu PM10 prowadzonych w 2012 r. dla miast powiatu lęborskiego Stężenie średnie roczne PM10 Percentyl S90.4 ze stężeń 24-godz. PM10 Nazwa strefy Części strefy poddane ocenie Liczba stanowisk 1) kroczeniami 2) Wielkość minimalna 3) Liczba stanowisk z prze- Wielkość średnia 3) Wielkość maksymalna 3) Liczba stanowisk 1) kroczeniami 2) Wielkość minimalna 3) Wielkość średnia 3) Wielkość maksymalna 3) strefa lęborskosłupska [-] [-] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [-] [-] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] m. Lębork 1-1 35,4 135 1-21,5 44,2 119,4 m. Łeba 1-1 6,0 16 1-5,9 9,9 15,8 Razem 2-1 19,4 135 2-15,4 41,4 115,4 1) liczba stanowisk uwzględnionych w ocenie dla określonego czasu uśredniania stężeń 2) liczba stanowisk, na których wartość określonego parametru była wyższa od odpowiedniego stężenia dopuszczalnego 3) wartości: minimalna, średnia, maksymalna odnoszą się do zbioru wartości określonego parametru uzyskanych z pomiarów w 2012 roku na stanowiskach w obu miastach powiatu lęborskiego miasto Łeba minimalne średnie maksymalne miasto Lębork 0 20 40 60 80 100 120 140 Sa [ug/m 3 ] Rys. 3.3.1. Średnie roczne stężenia pyłu PM10 uzyskane z pomiarów przeprowadzonych w 2012 r. dla obu stanowisk 52

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego miasto Łeba minimalne średnie maksymalne miasto Lębork 0 20 40 60 80 100 120 Percentyl S90.4 [ug/m 3 ] Rys. 3.3.2. Wartości percentyla S90.4 ze stężeń 24-godzinnych pyłu PM19 uzyskane z pomiarów przeprowadzonych w 2012 r. na terenie obu miast powiatu lęborskiego W 2012 roku w Lęborku nie stwierdzono przekroczenia wartości normatywnej dla stężeń 24-godz. pyłu PM10 (potwierdzone brakiem przekroczenia wartości 50 µg/m 3 przez percentyl S90.4 z serii stężeń dobowych). Przekroczenia 50 µg/m 3 przez percentyl S90.4 z pełnej rocznej serii pomiarowej stężeń 24-godz. PM10 oznacza, że w ciągu roku wystąpiło więcej niż dopuszczalne 35 dni z przekroczeniami stężenia 50 µg/m 3. Na stanowiskach pomiarowych najwyższa wartość percentyla S90.4 mieściła się w zakresie 15,8-119,4 µg/m 3 (poziom dopuszczalny wynosi 50 µg/m 3 ). Najwyższe wartości parametru S90.4, podobnie jak w przypadku stężeń średnich rocznych, uzyskano na stanowisku pomiarowym w Lęborku (rys. 3.3.1-3.3.2). Uśrednione dla obu stacji pomiarowych wartości percentyla S90.4 z serii 24-godz. stężeń pyłu PM10, wynosiły odpowiednio 9,9 i 44,2 µg/m 3 (tab. 3.3.2, rys. 3.3.2). Niższą wartość spośród uśrednionych w skali powiatu uzyskano na stacji monitoringowej w Łebie. Najwyższe stężenia 24-godz. wynosiły odpowiednio 16 µg/m 3 i 135 µg/m 3, przy czym ostatnie to stężenie przekraczało wartość dopuszczalną dla stężenia średnio rocznego- tab. 3.3.1. Okresy występowania najwyższych stężeń dobowych PM10 na poszczególnych stanowiskach pomiarowych ilustrują rys.2.4.2.4a- 3.4.2.4c, 3.4.2.2, 3.4.2.3 i 3.4.2.5 (zob. rozdz. 3.4). Należy zaznaczyć, że stężenie maksymalne może być pojedynczym wynikiem, znacznie odbiegającym od pozostałych wartości stężeń 24-godz. na danym stanowisku. Dlatego też bardzo wysokie wartości Smax należy interpretować z dużą ostrożnością. Lepszym parametrem do oceny górnego zakresu dobowych stężeń rejestrowanych w danym roku jest percentyl S98 ze stężeń dobowych. Jest to wartość stężenia 24- godzinnego, dla których wartość dopuszczalna nie została przekroczona w 98% wyników pomiarów dobowych w serii rocznej (tzn. stężenia wyższe od S98 mogą stanowić 2% wyników pomiarów, co w naszym przypadku byłyby to 2 wyniki w pełnej serii pomiarowej). Wartości maksymalnych 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 oraz percentyla S98 uzyskane z pomiarów w 2012 r. przedstawiono w tabeli 3.3.3. Na rysunku 3.3.3 przedstawiono najwyższe stężenia Smax i S98, a także S90.4, określone dla 24-godzinnych stężeń pyłu. Warto tu zwrócić uwagę na sygnalizowane wyżej różnice pomiędzy najwyższymi wartościami stężenia maksymalnego Smax a wartością percentyla S98 w poszczególnych miastach (na tych samych stanowiskach). W 2012 roku najwyższe stężenie 24-godz. zanotowano, najwyższą wartość percentyli S98, jak i wartość normowanego S90.4 wystąpiły na stacji w Lęborku, gdzie zanotowano stężenie maksymalne wyższe o ok. 81% niż w Łebie. 53

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Wartość Tabela 3.3.3. Wartości percentyla S98 oraz stężenia maksymalnego Smax określonych na podstawie serii 24- godzinnych stężeń pyłu PM10 w 2012 r. dla obu miast powiatu lęborskiego Wartość Wartość Wartość Wartość Wartość Nazwa strefy Części strefy poddane ocenie Liczba stanowisk 2) Percentyl S98 1) ze stężeń 24-godz. PM10 minimalna 3} średnia 3} maksymalna 3} Stężenie maksymalne 1) 24-godz. pyłu PM10 minimalna 3} średnia 3} maksymalna 3} strefa lęborskosłupska [-] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] miasto Lębork 1 24,3 50,4 131,8 1 35,4 135 miasto Łeba 1 6,0 10,8 16,0 1 6,0 16 Razem 2 23,3 48,2 127,4 1 19,4 135 1) parametr nienormowany 2) liczba stanowisk uwzględnionych w ocenie dla określonego czasu uśredniania stężeń 3) wartości: minimalna, średnia, maksymalna odnoszą się do zbioru wartości określonego parametru uzyskanych z pomiarów w 2012 roku na określonych stanowiskach w obu powiatu miasto Łeba S90.4 S98 Smax miasto Lębork 0 20 40 60 80 100 120 140 [ug/m 3 ] Rys. 3.3.3. Najwyższe wartości percentyli S90.4 i S98 oraz stężenia maksymalnego Smax dla 24-godzinnych stężeń pyłu PM10, uzyskane z pomiarów przeprowadzonych w 2012 r. na terenie obu miast powiatu lęborskiego Trendy zmian stężeń pyłu PM10 na stacjach monitoringowych Na stanowiskach uwzględnionych w analizie, średnie roczne stężenia pyłu w latach 1997-2012 wykazywały ogólną tendencję malejącą (rys. 3.3.4). Od 1999 do 2001 roku zauważalny był trend wzrostowy stężeń PM10. W 1996 r. stężenia średnie roczne było wyższe od stężeń z kliku poprzednich lat. Zauważalny wzrost stężenia pyłu w 2006 r. należy łączyć z wystąpieniem w sezonie zimowym tego roku bardzo niekorzystnych warunków meteorologicznych. W 2007 roku stężenia średnie roczne PM10 były istotnie niższe niż rok wcześniej. Spadek tych stężeń wystąpił na obu stacjach. Niższe wartości stężenia w 2008 r. to wynik na pewno lepszych warunków meteorologicznych w sezonie chłodnym w stosunku do roku poprzedniego. W styczniu 2008 nie wystąpiły tak znaczące spadki temperatur powietrza (stymulujące emisje pyłu związaną z ogrzewaniem) jak w styczniu 2006 r., nie występowały też długotrwałe sytuacje inwersyjne sprzyjające kumulowaniu się zanieczyszczeń w przyziemnej warstwie atmosfery. W 2009 roku stężenia średnie roczne były zbliżone do wartości z roku 2007. Wg powyższego zestawienia można zauważyć zmienioną tendencję dla miasta Lęborka po 2010 r., z przyczyn niezależnych od badających- zmiana metodyki badań. 54

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 stężenie Sa [ug/m 3 ] III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego 60 50 miasto Lębork miasto Łeba 40 zmiana metodyki oznaczeń 30 20 10 0 rok Rys. 3.3.4. Stężenie średnie roczne pyłu PM10 w latach 1997-2012 na stanowiskach powiatu lęborskiego 3.4. Ocena zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 w skali powiatu 3.4.1. Informacje o systemie pomiarowym stężeń PM10 Ocenę opracowano na podstawie wyników pomiarów stężeń pyłu PM10 lub z wyników wykorzystywanej metody referencyjnej. Wszystkie serie pomiarowe okazały się wystarczające do wyliczenia wybranych parametrów statystycznych. Trzeba jednak zauważyć, że spośród serii wyników pomiarów stężeń- z pomiarów manualnych w cyklu co 5 dni, tylko 95% ich kompletność spełnia wymagania pozwalające na prawidłowe obliczanie wszystkich parametrów statystycznych. Ze względu na prowadzone pomiary manualne na obu stanowiskach nie było możliwe prawidłowe obliczenie liczby dni z przekroczeniami dobowej wartości dopuszczalnej i porównanie jej z dozwoloną liczbą przekroczeń 35 dni w roku. Dlatego też, dla przedstawienia stanu zanieczyszczenia powietrza w odniesieniu do stężeń dobowych, jako wskaźnik zastosowano percentyl S90.4 z serii stężeń dobowych. Dla pełnej serii pomiarowej dla stacji monitoringowej w Lęborku wskaźnik ten nie przekroczył wartość 50 ug/m 3, oznacza to, że w serii tej nie stwierdzono dozwolonych 35 przypadków przekroczeń wartości 50 ug/m 3. W 2012 r. obie serie pomiarowe miały niezbędną liczebność do prawidłowego obliczania percentyla S90.4. 3.4.2. Informacje o stężeniach PM10 w 2012 roku Od wielu lat zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10 stanowi poważny problem wielu miast w kraju. Także i w latach poprzednich w powiecie występowały przekroczenia wartości dopuszczalnych. Trzeba jednak pamiętać, że problemy z dotrzymaniem wartości dopuszczalnych dla pyłu PM10 występują nie tylko w Polsce ale także na wielu obszarach Europy. W 2012 r. na badanych stanowiskach nie zanotowano stężenia średniorocznego przekraczającego roczną wartość dopuszczalną. Dla stacji monitoringowej w Lęborku obliczony percentyl S90.4 z rocznej serii 55

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego stężeń dobowych nie przekroczył wartości 50 ug/m 3, co zarazem odpowiada przekroczeniom wartości 50 ug/m 3 poniżej dozwolonych 35 dni w roku. W 2012 r. w powiecie lęborskim nie stwierdzono przekroczeń stężeń dopuszczalnych PM10. Wyższe stężenie średnie roczne zanotowano na stacji monitoringowej w Lęborku, które było ok. 1,6- krotnie niższe od wartości dopuszczalnej. Na rysunku 3.4.2.1 przedstawiono przebieg stężeń 24-godz. pyłu PM10 w cyklu 5 dniowym na poszczególnych stanowiskach. Na rysunku tym, kolorem fioletowym zaznaczono pomiary codzienne wykonywane metodą wagową za pomocą zestawu do poboru próbek z automatycznym zmieniaczem filtrów i głowicą PM10. Miejsce puste bez kolorowego paska oznacza, że dla tego dnia nie ma wyniku pomiaru (w 2012 r. nie stwierdzono takich przypadków). stężenie w ug/m 3 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Pm. Lębork I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 80 stężenie w ug/m 3 70 60 50 40 30 20 Pm. Łeba ` 10 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rys. 3.4.2.1. Przebieg stężeń 24-godz. pyłu PM10 w 2012 roku, z których wyniki wykorzystano w ocenie (dwie pierwsze litery w kodzie stanowisk to skrót nazwy województwa, na obszarze którego zlokalizowane jest stanowisko, w tym przypadku Pm- pomorskie) 56

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Na poziom stężenia pyłu istotny wpływ mają warunki meteorologiczne. Od warunków meteorologicznych zależy: - emisja pyłu pierwotnego (temperatura powierza, prędkość wiatru, natężenie promieniowania słonecznego, wilgotność); - emisja zanieczyszczeń gazowych, z których w atmosferze uformuje się pył wtórny (temperatura powierza, prędkość wiatru, natężenie promieniowania słonecznego, wilgotność); - intensywność rozpraszania zanieczyszczeń w atmosferze (prędkość i kierunek wiatru, stan równowagi atmosfery, wysokość warstwy mieszania); - pochłanianie przez podłoże, przemiany i wymywanie zanieczyszczeń atmosfery (opady atmosferyczne, wilgotność, temperatura, natężenie promieniowania słonecznego); - transport zanieczyszczonych mas powietrza (zanieczyszczenia wtórne i pierwotne) znad innych obszarów ze źródłami emisji (kierunek i prędkość wiatru w warstwie mieszania, opady, natężenie promieniowania słonecznego); - unos pyłu z zapylonych bądź nieutwardzonych powierzchni, w tym wtórny unos pyłów osiadłych wcześniej (prędkość wiatru, wilgotność powietrza i podłoża, stan równowagi atmosfery). Nakładania się zmian warunków meteorologicznych na zmiany emisji pyłu są efektem zmian zanieczyszczeń wywoływanych m.in. dobowym i tygodniowym cyklem zmienności emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych, dobowym i tygodniowym oraz rocznym cyklem zmienności emisji zanieczyszczeń z procesów technologicznych, itd. (rys.3.4.2.1). Charakter tych zmian stężeń w czasie jest bardzo podobny dla większości miast w Polsce. Jest to związane między innymi ze skalą przestrzenną zjawisk pogodowych kształtujących poziom zanieczyszczenia powietrza. Na rys. 3.4.2.2 i 3.4.2.3 przedstawiono przebieg dobowego stężenia pyłu PM10 uśrednionego dla obu stanowisk pomiarowych, obrazujących roczną zmienność stężeń pyłu PM10 na tle zmienności temperatury powietrza oraz wilgotności względnej, a więc czynników mających istotny wpływ na stężenia pyłu. Z rys. tych można zauważyć wpływ sezonowości na wartości tych stężeń. Im niższa temperatura powietrza (wartości ujemne) przy wysokiej wilgotności względnej tym wyższe wartości stężeń pyłu PM10. 57

Temperatura powietrza maksymalna w st. C Wilgotność względna % III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego 120 100 80 60 40 20 0 35 30 25 20 15 10 5 0-5 -10 35 Stężenie średnie dobowe w ug/m 3 30 25 20 15 10 5 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rys. 3.4.2.2. Przebieg stężenia dobowego pyłu PM10 uśrednionego w 2012 r., temperatury maksymalnej powietrza oraz wilgotności względnej na stacji w Łebie 58

Temperatura powietrza maksymalna w st. C Wilgotność względna % III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego 120 100 80 60 40 20 0 35 30 25 20 15 10 5 0-5 160-10 140 Stężenie średnie dobowe w ug/m 3 120 100 80 60 40 20 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rys. 3.4.2.3. Przebieg stężenia dobowego pyłu PM10 uśrednionego w 2012 r., temperatury maksymalnej powietrza oraz wilgotności względnej na stacji w Lęborku 59

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego W 2012 r., podobnie jak w latach poprzednich, najwyższe stężenia pyłu PM10 na obu stanowiskach notowane były w sezonie chłodnym (pokrywającym się z sezonem grzewczym). W okresie tym oprócz zwiększonej emisji pyłu ze źródeł energetycznego spalania paliw, w tym z tzw. niskiej emisji, występują zwykle gorsze warunki rozpraszania zanieczyszczeń, co przy zwiększonej emisji z niskich źródeł prowadzi do utrzymywania się wyższych stężeń PM10 w przyziemnej warstwie atmosfery. W sezonie grzewczym, w niektóre dni stężenia te były ok. 5-krotnie wyższe od stężeń w sezonie letnim (rys. 3.4.2.1). W 2012 r. najwyższe stężenia uśrednione dla obu stanowisk wystąpiły w styczniu, w lutym, w kwietniu i w listopadzie. Okresy z wysokimi stężeniami pyłu rozdzielone były okresami z niższymi stężeniami (rys. 3.4.2.1). W 2012 r. wyraźnie wyższe stężenia niż w pozostałych dniach wystąpiły w okresach: - 02.02.2012 do 09.02.2012, - 09.02.2012 do 12.02.2012, - 21.04.2012 do 24.04.2012, - 01.11.2012 do 05.12.2012. Okresy te wskazano na podstawie danych jakie posiadano tylko dla m. Łeby. Natomiast obserwowany wzrost poziomu pyłu zawieszonego w okresie od lipca do września 2012 r. dla m. Lęborka związany był z wpływem środków transportowych na oznaczane wartości. Najwyższe stężenia dobowe uśrednione na obu stanowiskach wystąpiły w dniach: 04.02.2012 r., 10.02.2012 r. i 22.04.2012 r. w Lęborku i 23.11.2012 r. i 08.12.2012 r. w Łebie. Stężenia te dla stacji w Łebie nie przekraczało wartości dozwolonej 50 ug/m 3. Zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10 oraz warunki meteorologiczne występujące we wskazanych przykładowo powyżej okresach przedstawiono na rysunkach 3.4.2.4a- 3.4.2.4c. Dla wytypowanych dni z tego okresu przedstawiono stężenia dobowe pyłu PM10 na stacjach monitoringowych i mapę z prognozą meteorologiczną dla Polski na dany dzień. Prognozy zostały przez opracowane przez serwis Weather Online i opublikowane w internecie na stronie http://www. weatheronline.pl/. Wyniki obliczeń wykonywanych w oparciu o model prognoz meteorologicznych opublikowane zostały na ogólnodostępnych stronach internetowych i dotyczą zagadnień, obszarów i skali czasowej, odpowiadających potrzebom prezentowanych analiz. Np. w dniu 04.02.2012 Polska znajdowała się w zasięgu wyżu znad Europy Zachodniej i znad Rosji. Wyże te w kolejnych dniach rozbudowywały się w kierunku południowym. Napływało mroźne powietrze z kierunków północno-wschodnich i wschodnich. Gradient ciśnienia był niewielki prędkość wiatru była niska (ryc. 3.4.2.5). ciśnienie na poziomie morza (hpa): so., 04.02.2012 17:00 aktualny wiatr (Bft): so., 04.02.2012 17:00 Ryc.3.4.2.5. Prognoza sytuacji meteorologicznej w Europie wg Weather Online i opublikowane w internecie na stronie http://www.weatheronline.pl/ 60

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pogoda bieżąca so., 04.02.2012 17:00 CET aktualna temperatura ( C): so., 04.02.2012 17:00 CET ciśnienie na poziomie morza (hpa): so., 04.02.2012 17:00 CET ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK aktualny wiatr (Bft): so., 04.02.2012 17:00 CET Cewice 0 1 5 8 10 12 15 20 25 30 35 50 60 >100 Rys.3.4.2.4a. Stężenia pyłu PM10 w okresie 02.02.2012 10.02.2012 wg badań Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku, prognoza sytuacji meteorologicznej w Polsce z serwisu Weather Online i opublikowana w internecie na stronie http://www.weatheronline.pl/ 61

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pogoda bieżąca: p., 10.02.2012 17:00 CET aktualna temperatura ( C): p., 10.02.2012 17:00 CET ciśnienie na poziomie morza (hpa): p., 10.02.2012 17:00 CET ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK aktualny wiatr (Bft): p., 10.02.2012 17:00 CET Cewice 0 1 5 8 10 12 15 20 25 30 35 50 60 >100 Rys.3.4.2.4b. Stężenia pyłu PM10 w okresie 09.02.2012 12.02.2012 wg badań Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku, prognoza sytuacji meteorologicznej w Polsce z serwisu Weather Online i opublikowana w internecie na stronie http://www.weatheronline.pl/ 62

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pogoda bieżąca nie., 22.04.2012 17:00 CET aktualna temperatura ( C): nie., 22.04.2012 17:00 CET ciśnienie na poziomie morza (hpa): nie., 22.04.2012 17:00 CET ŁEBA Wicko Nw. Wieś- -Lęborska LĘBORK aktualny wiatr (Bft): nie., 24.02.2012 17:00 CET 0 1 5 8 10 12 15 20 25 30 35 50 60 >100 Rys.3.4.2.4c. Stężenia pyłu PM10 w okresie 21.04.2012 24.04.2012 wg badań Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku, prognoza sytuacji meteorologicznej w Polsce z serwisu Weather Online i opublikowana w internecie na stronie http://www.weatheronline.pl/ 63

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Stężenia pyłu PM10 w dniach 02.02.2012 12.02.2012 były na stosunkowo niskim poziomie, jak dla sezonu zimowego średnie stężenie dobowe dla powiatu wynosiło ok.19,4 ug/m 3 i nie przekraczało wartości dopuszczalnej 50 ug/m 3. W okresie od 2 do 12 lutego Polska pozostawała pod wpływem wyżu, w strefie słabych wiatrów, z nocnymi spadkami temperatur prowadzącymi do powstawania inwersji w dolnej warstwie atmosfery. Te wszystkie czynniki sprzyjały kumulowaniu się zanieczyszczeń w dolnej warstwie atmosfery. W dniach 4 i 10 lutego średnia wartość ze stężeń dobowych na stacjach tych wynosiła odpowiednio: dla m. Lęborka 135 i 134 µg/m 3 ; dla m. Łeby 4 i 5 ug/m 3. Warunki meteorologiczne, które wystąpiły w tych dniach są typowe dla epizodów, w których utrzymują się wysokie stężenia zanieczyszczeń pierwotnych, w tym pyłu PM10. Inne, przedstawione wcześniej na rys., kilkudniowe epizody z podwyższonymi stężeniami pyłu PM10 w powiecie występowały w podobnych sytuacjach meteorologicznych, jak opisana powyżej. Wzrosty stężeń miały miejsce w sezonie zimowym w dniach, gdy Polska znajdowała się w obszarze o małym poziomym gradiencie ciśnienia w zasięgu układów wyżowych. Przy takiej sytuacji synoptycznej wiatr jest słaby, często z kierunków zmiennych, występują rozpogodzenia, co w warunkach zimowych sprzyja nocnemu wychłodzeniu dolnej warstwy atmosfery i kształtowaniu się inwersji temperatury, utrzymującej się niekiedy przez całą dobę. Takie warunki meteorologiczne nie sprzyjają rozpraszaniu zanieczyszczeń w atmosferze ani w kierunku poziomym (słaby wiatr) ani w kierunku pionowym (stała równowaga atmosfery), co w przypadku miast, gdzie występuje znacząca tzw. niska emisja (indywidualne ogrzewanie budynków z wykorzystaniem paliw stałych, emisja z pojazdów) prowadzi do kumulacji zanieczyszczeń w dolnej warstwie atmosfery i podwyższania stężeń pyłu., co zaobserwowano z przeprowadzonych badań (szczególnie zauważalnie PM10 dla miasta Lęborka w okresie 02.02-12.02.2012). 3.5. Ocena stężeń pyłu PM10 powiatu lęborskiego w świetle kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia Kryteria oceny Dopuszczalne stężenia pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu oraz dopuszczalne częstości ich przekraczania ustanowione w celu ochrony zdrowia, obowiązujące w Polsce wg rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, podano w pkt.3.3 niniejszej oceny. Stężenia PM10 w powiecie lęborskim W 2012 r. średnie roczne stężenia dopuszczalne pyłu zawieszonego PM10 ze względu na ochronę życia ludzi nie zostało przekroczone. Stężenia pyłu w 2012 r. dla miasta Łeby były zbliżone do wartości notowanych w latach poprzednich. Wartość średnia ze stężeń rocznych dla obu stacji wynosiła 19,4 ug/m 3. Poziom był identyczny jak w roku poprzednim. Percentyl S90.4 ze stężeń dobowych nie przekroczył wartości 50 ug/m 3 na stacji monitoringowej w Lęborku. Podobnie jak w przypadku stężenia średniego rocznego, wartość percentyla S90.4 na stacji monitoringowej w Lęborku (44,2 µg/m 3 ) była wyższa niż dla stacji w Łebie (9,9 ug/m 3 ). 64

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Liczba stanowisk z prze- Tabela 3.5.1. Wartości parametrów obliczonych na podstawie serii pomiarów stężeń pyłu PM10 w powiecie lęborskim w 2012 r. Stężenie średnie roczne PM10 Percentyl S90.4 ze stężeń 24-godz. PM10 Nazwa strefy Części strefy poddane ocenie Liczba stanowisk 1) kroczeniami 2) Wielkość minimalna 3) Wielkość średnia 3) Liczba stanowisk z prze- Wielkość maksymalna 3) Liczba stanowisk 1) kroczeniami 2) Wielkość minimalna 3) Wielkość średnia 3) Wielkość maksymalna 3) strefa lęborskosłupska [-] [-] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [-] [-] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] powiat lęborski 2-1 19,4 135 2 1 20 38 86,0 1) liczba stanowisk uwzględnionych w ocenie dla określonego czasu uśredniania stężeń 2) liczba stanowisk, na których wartość określonego parametru była wyższa od odpowiedniego stężenia dopuszczalnego 3) wartości: minimalna, średnia, maksymalna odnoszą się do zbioru wartości określonego parametru uzyskanych z pomiarów w 2012 roku na obu stanowiskach 3.6. Podsumowanie Zanieczyszczenie powietrza na terenie powiatu lęborskiego w 2012 roku 1. W roku 2012 na terenie żadnego z miast powiatu Lęborskiego nie stwierdzono przekroczenia wartości normatywnych określonych dla stężeń 24-godz. SO 2. Na obu stanowiskach nastąpił spadek wartości średniej rocznej dwutlenku siarki. Spadek ten w stosunku do 2011 r. wynosił odpowiednio w Lęborku o ok. 7,4 µg/m 3 i w Łebie ok. 7,1 µg/m 3. 2. W przypadku NO 2 także nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego określonego dla stężeń średnich rocznych (Da=40 µg/m 3 ). 3. Po 2000 r. poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu wykazuje tendencję spadkową dla obu miast objętych pomiarami, mimo okresowego wzrostowi ich stężeń w okresie zimowym. W 2012 r. zaobserwowano odpowiednio spadek stężeń o 13,6 i 7,6 µg/m 3 w stosunku do 2011 r. dla m. Lęborka i m. Łeby. 4. W 2012 roku na badanych stanowiskach nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 stężenia średnio rocznego. Na badanych stanowiskach percentyl S90.4 z rocznej serii stężeń dobowych był niższy od 50 µg/m 3, co dla pełnej serii pomiarowej odpowiada braku przekroczeń poziomu dopuszczalnego (50 µg/m 3 ) w ciągu roku (liczba dni mniejsza niż dozwolone 35 dni w roku). 5. Wyższe stężenia średniodobowe pyłu PM10 notowane są na stacji monitoringowej w Lęborku niż w Łebie. 6. Najwyższe stężenia pyłu PM10 w 2012 roku notowane były zimą na obu stacjach pomiarowych w połowie stycznia i lutego przy niskiej prędkości wiatru, gdy Polska była w zasięgu układów wyżowych. Są to warunki meteorologiczne, które nie sprzyjają intensywnemu rozpraszaniu i wywiewaniu zanieczyszczeń. Warunki te nie sprzyjają też transportowi zanieczyszczeń na duże odległości. Największy wkład w najwyższe stężenia PM10 notowane na obu stacjach mają emisje lokalne, często emisje z niskich źródeł i z komunikacji. 8. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza powiatu lęborskiego za 2012 r. z uwzględnieniem ich klasyfikacji (wg 11 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu) przedstawiają poniższe tabele: 65

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Tabela 3.6.1. Klasa części strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2012 r. dokonanej ze względu na ochronę zdrowia L.p. Nazwa strefy Kod strefy 1. strefa lęborsko- słupska PL.22.06.z.02 Części strefy poddane ocenie Zanieczyszczenia podlegające ocenie SO 2 NO 2 PM10 m. Lębork A A C m. Łeba A A A powiat lęborski A A A Strefy o klasie A głównym celem działań jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie Tabela 3.6.2. Klasa części strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2012 r. dokonanej ze względu na ochronę roślin L.p. Nazwa strefy Kod strefy 1. strefa lęborsko- słupska PL.22.06.z.02 Części strefy poddane ocenie Zanieczyszczenia podlegające ocenie SO 2 m. Lębork C m. Łeba A powiat lęborski A Części strefy o klasie A głównym celem działań jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie. Części strefy o klasie C - potrzeba podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza w odniesieniu do wybranych obszarów w strefie i dla określonych zanieczyszczeń. Parametry statystyczne: Sa - średnie roczne stężenie zanieczyszczenia, obliczane z reguły jako wartość średnia arytmetyczna z serii stężeń [najczęściej w µg/m 3 ], S24 - stężenie średnie dobowe zanieczyszczenia [µg/m 3 ], S1 - stężenie 1-godzinne zanieczyszczenia [µg/m 3 ], S8 - stężenie 8-godzinne (średnia krocząca) [µg/m 3 ], SXY.Z - percentyl na poziomie XY.Z% z serii pomiarów o określonym czasie uśredniania wyników [mg/m 3 ] jest to wartość stężenia o określonym czasie uśredniania, której nie przekracza XY.Z% wyników pomiarów o tym czasie uśredniania w serii rocznej (np. percentyl S98 ze stężeń dobowych oznacza wartość stężenia 24-godzinnego, której nie przekracza 98% wyników pomiarów dobowych w serii rocznej [µg/m 3 ]), Smax - najwyższa wartość stężenia o rozważanym czasie uśredniania pomierzonego na danym stanowisku w rozważanym okresie czasu [µg/m 3 ]. 66

III. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Podsumowanie Działania Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku na rzecz bezpieczeństwa sanitarno- zdrowotnego nadzorowanego terenu w skali całego roku skupiają się m.in. na działaniach na rzecz społeczności lokalnej nie tylko w sezonie turystycznym, lecz także poza sezonem, czy to na rzecz zielonych szkół", czy biur podróży, itd., na terenie obu miast powiatu lęborskiego. Monitorowanie przez tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej powietrze atmosferyczne, którego czystość ma istotny wpływ na zdrowie ludzi jest bardzo ważnym elementem zdrowia publicznego społeczeństwa powiatu lęborskiego. Trzeba, bowiem pamiętać, że w wyniku działalności gospodarczej oraz bytowania człowieka powietrze ulega zanieczyszczeniu, czyli pojawiają się w nim niepożądane składniki. Do najważniejszych zanieczyszczeń zaliczamy dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pyły. Zanieczyszczenia te są emitowane przed wszystkim w procesach spalania w energetyce, przemyśle, gospodarstwach domowych i motoryzacji. Głównym źródłem dwutlenku siarki jest spalanie paliw stałych (węgiel), a dwutlenek azotu spalanie paliw stałych oraz płynnych (oleje, benzyny).. Nakłada to na tut. służbę sanitarną dodatkowe obowiązki, a mianowicie obsługa zdarzeń zagrażających bezpośrednio życiu określonych grup społeczeństwa, na które niewątpliwe ma wpływ stan czystości powietrza atmosferycznego. Dzięki tylko sfinansowaniu tych badań przez oba samorządy lokalne możliwe jest szybkie reagowanie na niekorzystne, zauważalne zmiany w ramach prowadzonego bieżącego nadzoru sanitarnego. Opracowanie to jest tylko jednym z trzech elementów składowych, wydawanej rokrocznie oceny sanitarno- ekologicznej dla zainteresowanych stron i podmiotów gospodarczych. 67

IV. Zapobiegawczy nadzór sanitarny IV. Zapobiegawczy nadzór sanitarny W 2012 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku sprawował zapobiegawczy nadzór sanitarny, działając na podstawie art. 3 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, polegający w szczególności na opiniowaniu lub uzgadnianiu pod względem sanitarno- higienicznym: miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, dokumentacji projektowych inwestycji, w szczególności projektów budowlanych, wniosków dotyczących konieczności wykonania raportu oddziaływania inwestycji na środowisko i jego zakresu na etapie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, odstępstw od przepisów określających warunki techniczne oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. W ww. zakresie zajęto w 2012 r. 215 stanowisk ogółem, w tym pozytywnych 122 (w 2011 r.- 193 stanowisk, w tym pozytywnie 96; w 2010 r.- odpowiednio 228 i 125; w 2009 r.- 353 i 251; w 2008 r.- 449 i 314; w 2007 r.- 518 i 275). Ponadto Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku dokonywał odbiorów pod względem sanitarno-higienicznym przekazywanych do użytkowania inwestycji. Powyższe zadania były wykonywane przez stanowisko zapobiegawczego nadzoru sanitarnego w tut. Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej. Sanitarny nadzór zapobiegawczy sprawowali także rzeczoznawcy do spraw sanitarno- higienicznych. Działali oni na podstawie uprawnień, nadanych przez Głównego Inspektora Sanitarnego, upoważniających jedynie do uzgadniania dokumentacji projektowej. Dane odnośnie wydanych opinii w tej sprawie prowadzą właściwi państwowi wojewódzcy inspektorzy sanitarni na mocy 14 ust.3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie rzeczoznawców do spraw sanitarno-higienicznych (Dz.U. Nr 210, poz.1792). Należy podkreślić, że działalność pionu zapobiegawczego nadzoru sanitarnego ma na celu zapewnienie właściwego stanu sanitarno-zdrowotnego w noworealizowanych obiektach takich jak szpitale, obiekty żywieniowo żywnościowe, zakłady pracy, a także zapewnienie, aby projektowane obiekty, a w szczególności obiekty przemysłowe nie powodowały uciążliwości i szkodliwości dla osób zamieszkałych i przebywających w ich sąsiedztwie. Ważnym elementem w działalności pionu sanitarnego nadzoru zapobiegawczego tut. organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej było uzgadnianie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uchwalanych przez rady gminy oraz poprzedzających je studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Plany te, do których dołączana jest prognoza skutków wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze stanowią podstawę do późniejszego ustalania przez właściwe organy warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Mając na uwadze ochronę zdrowia publicznego Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku w ramach uzgodnień, o których mowa wyżej zwracał szczególną uwagę na zagadnienia takie, jak np.: właściwą gospodarkę wodno-ściekową, w tym zaopatrzenie ludności w wodę do picia i potrzeb gospodarczych o odpowiedniej jakości i ilości, prawidłowe usuwanie, gromadzenie i unieszkodliwianie odpadów, w tym szczególnie niebezpiecznych, w sposób nie zagrażający życiu i zdrowiu ludzi, ochronę ludności przed nadmiernym hałasem oraz zanieczyszczeniem powietrza, poprzez egzekwowanie rozwiązań technicznych, które zapewniają spełnienie norm określających najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku. Ponadto w celu ograniczenia niekorzystnego oddziaływania zabudowy przemysłowej na otoczenie zwracano uwagę na oddzielenie obszarów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe od obszarów przemysłowych. Podstawą uzgodnień planów zagospodarowania przestrzennego są opracowania prognozy skutków wpływu ustaleń planu na środowisko i zdrowie ludzi. Mając na uwadze konieczność zapewnienia ludziom zdrowych warunków życia i pobytu w miejscu zamieszkania przy uzgadnianiu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu i projektów budowlanych związanych z realizacją nowych inwestycji lub modernizacją istniejących obiektów Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku zwracał także uwagę na projektowane rozwiązania techniczne w aspekcie m.in.: zabezpieczenia ludności przed występującą uciążliwością hałasu (miejska komunikacja, zakłady usługowe, przemysłowe, itp.), zabezpieczenia ludzi przed promieniowaniem elektromagnetycznym oraz jonizującym (odpowiednie osłony), 68

IV. Zapobiegawczy nadzór sanitarny zabezpieczenia ludzi przed wpływem zanieczyszczenia powietrza emitowanego przez uciążliwe zakłady (odpowiednie emitory i urządzenia pochłaniające substancje szkodliwe dla zdrowia), zagwarantowania odpowiednich warunków pobytu ludzi w budynkach poprzez zastosowanie m.in. materiałów budowlanych, właściwych pod względem zdrowotnym, a także zapewnienia prawidłowej funkcji oraz programu pomieszczeń z punktu widzenia wymagań sanitarno-higienicznych. W ubiegłym roku wydano 8 opinii sanitarnych dotyczących uzgodnień zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko oraz zaopiniowano 4 projektów dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko. Ponadto w 2011 r. wydano 13 opinii co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby- co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko oraz wydano 7 opinii przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W procesie inwestycyjnym na etapie opracowania dokumentacji projektowej Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku uzgadniał projekty budowlane pozostałych inwestycji; w tym zakresie rozstrzygnięto 7 spraw (w 2011 r.- 3;w 2010 r.- 11; w 2009 r.- 17; w 2008 r.- 11; w 2007 r. 61). W trakcie uzgadniania lub opiniowania dokumentacji projektowej zwracano szczególną uwagę na takie zagadnienia jak zapewnienie właściwych warunków sanitarno-zdrowotnych w miejscach pobytu ludzi (zamieszkania i przebywania), a także zapewnienie odpowiednich warunków pracy osobom zatrudnionym w zakładach pracy. Na etapie projektu budowlanego pion sanitarnego nadzoru zapobiegawczego opiniował również wnioski dotyczące udzielenia zgody na odstępstwa od przepisów określających warunki techniczne, jakie muszą spełniać budynki oraz na odstępstwa od przepisów określających wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy (m.in. w zakresie wysokości pomieszczeń, zagłębienia pomieszczeń poniżej terenu, braku oświetlenia naturalnego itp.). W tym zakresie uzgodnienia te wydaje Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gdańsku w porozumieniu z Państwową Inspekcją Pracy w trybie decyzji administracyjnej na mocy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz.690 ze zmianami). Ponadto pion sanitarnego nadzoru zapobiegawczego uczestniczył w oddawaniu do użytku obiektów budowlanych i w 2012 r. uczestniczył w dopuszczeniu do użytkowania 66 obiektów budowlanych, wydając w tym zakresie stosowne postanowienia (w 2011 r.- 36 obiektów; w 2010 r.- 60 inwestycji; w 2009 r.- 71 inwestycji; w 2008 r.- 130 inwestycji; w 2007 r.- 109 inwestycji) oraz zajmując 47 stanowisk w innej formie dotyczących innych spraw, w tym wyrażenia zgody w procesie budowlanym na rozpoczęcie działalności dla przedmiotowej inwestycji. W związku z działalnością kontrolną prowadzoną w zakresie nadzoru zapobiegawczego przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku w 2012 r. dokonano ogółem 66 kontroli i wizji lokalnych (w 2011 r.- 120; w 2010 r.- 11; w 2009 r.- 23; w 2008 r.- 25; w 2007 r. 18). Podsumowanie Pion zapobiegawczego nadzoru sanitarnego Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku realizuje ustawowe obowiązki i zadania w zakresie ochrony zdrowia publicznego poprzez opiniowanie lub uzgadnianie pod względem sanitarno-higienicznym planów zagospodarowania przestrzennego, projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, warunków zabudowy i zagospodarowania terenu planowanych inwestycji, dokumentacji projektowych inwestycji, w szczególności projektów budowlanych, wniosków dotyczących konieczności wykonania raportu oddziaływania inwestycji na środowisko i jego zakresu na etapie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. W 2012 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku zajął 215 stanowisk ogółem, w tym pozytywnych 122 (w 2011 r.- 193 stanowisk, w tym pozytywnie 96; w 2010 r.- odpowiednio 228 i 125; w 2009 r.- 353 i 251; w 2008 r.- 449 i 314; w 2007 r.- 518 i 275) oraz dodatkowo zajął 60 stanowisk w innej formie dotyczących innych spraw i zajmując 47 stanowisk w innej formie dotyczących innych spraw, w tym wyrażenia zgody w procesie budowlanym na rozpoczęcie działalności dla przedmiotowej inwestycji. W roku 2012 w związku z działalnością kontrolną prowadzoną w zakresie nadzoru zapobiegawczego przeprowadzono ogółem 66 kontroli i wizji lokalnych (w 2011 r.- 120; w 2010 r.- 11; w 2009 r.- 23; w 2008 r.- 25; w 2007 r. 18). Inspirując działania lokalnych organów administracji samorządowej np.: w zakresie uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej czy odpadami na danym obszarze, a także wymagając przy uzgadnianiu planów zagospodarowania przestrzennego i warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, odpowiedniego z punktu widzenia ochrony zdrowia zagospodarowania terenów organa Państwowej Inspekcji Sanitarnej odgrywają znaczącą rolę w ochronie zdrowia publicznego. 69

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej i kąpielisk 5.1.Wprowadzenie W 2012 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku skontrolował ogółem 342 obiektów użyteczności publicznej (276 w mieście i 70 na wsi) 1. Powyższa liczba nie obejmuje zakładów opieki zdrowotnej, urządzeń do zaopatrzenia w wodę oraz środków osobowego transportu publicznego. 5.2. Stan sanitarny wybranych obiektów i urządzeń 5.2.1. Ustępy publiczne Ustępy publiczne są obiektami użyteczności publicznej, w których utrzymanie należytego stanu sanitarnego i technicznego sprawia najwięcej trudności. W roku 2012 skontrolowano 11 ustępów publicznych (100% znajdujących się w ewidencji). Najwięcej ustępów publicznych znajdowało się w mieście Łebie (skontrolowano 7 obiektów, w tym 4 przyplażowe) oraz następnie w mieście Lęborku (skontrolowano 4 obiektyw całoroczne). Ponadto w czasie sezonu turystycznego na plażach oraz przy głównych ciągach komunikacyjnych oraz przy wejściu do Słowińskiego Parku Narodowego ustawione były kabiny przenośne. Przeprowadzono dodatkową kontrolę toalety typu TOI TOI znajdującej się na terenie Słowińskiego Parku Narodowego w Łebie Rąbce (obiekt poza ewidencją). Nieczystości płynne odprowadzane są do kanalizacji miejskiej. Ustęp sezonowy w Rąbce Przy Wyrzutni jest obiektem nieskanalizowanym- na zbiorniku bezodpływowym. Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie usuwania ścieków. W skontrolowanych ustępach publicznych nie stwierdzono nieprawidłowości sanitarnych. Pomieszczenia i wyposażenie obiektów utrzymane są w dobrym stanie sanitarno - technicznym. W trakcie kontroli sanitarnych dot. 3 ustępów publicznych wydano zalecenia, tj. udrożnienia wentylacji w pomieszczeniu; zalecenia odnowienia przez pomalowanie ścian. Wszystkie powyższe zalecenia wykonano. Mimo wszystko, w stosunku do lat poprzednich stan sanitarny tych obiektów uległ znacznej poprawie (jeszcze w 2002 r. zakwestionowano ich w 33,3%, w 2008 r. zdyskwalifikowano 2 obiekty, w 2009 r. zdyskwalifikowano 1 obiekt, a w 2010 r. 3 obiekty). Wyposażenie w ustępy publiczne miejscowości i miejsc masowego pobytu ludzi, a także terenów wypoczynkowych i rekreacyjnych ulega ciągłej poprawie, ale nadal jest niewystarczający. Powodem są skromne możliwości finansowe gmin oraz wynikające z dewastacji trudności w utrzymaniu ustępów publicznych w należytym stanie sanitarnym i technicznym. Władze samorządowe sukcesywnie likwidują stacjonarne ustępy publiczne lub zawierają umowy dzierżawy na bardzo krótki okres, co uniemożliwia ich poprawę stanu technicznego. Wystąpienia tut. organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej z lat poprzednich do władz samorządowych o utrzymanie i budowę nowych ustępów w wielu przypadkach przeniosło efekty, jak wyżej, jednak w dalszym ciągu nie realizowany jest postulat budowy ustępu publicznego w Lęborku przy ul. A. Niepodległości. 5.2.2. Domy pomocy społecznej W roku 2012 Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lęborku skontrolowała 2 obiekty znajdujące się w ewidencji, w tym całodobowych 0 (z dniem 01.01.2010 zostały objęte nadzorem sanitarnym przez PPWIS w Gdańsku) i dziennych 2. Na terenach wiejskich nie występują w/w obiekty (podobnie było w latach poprzednich). W obu obiektach wykonano dodatkową kontrolę temperatury w pomieszczeniach na pobyt ludzi. W wyniku pomiarów w pomieszczeniach nie stwierdzono zaniżonej temperatury. Stan sanitarno techniczny budynków i pomieszczeń dobry. Nie stwierdzono obiektów o złym stanie sanitarno-technicznym. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku na bieżąco podejmował działania administracyjne zmierzające do zaangażowania władz samorządowych w poprawę warunków technicznosanitarnych tych obiektów. 1 Według druku Mz-46, w którym w dziale 5 stan sanitarny urządzeń i obiektów- wyszczególniono więcej rodzajów urządzeń i obiektów. 70

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej 5.2.3. Hotele W roku 2012 skontrolowano 6 obiektów hotelowych (100% obiektów ujętych w ewidencji), w tym 6 to hotele skategoryzowane. 1 hotel znajdowały się w Lęborku, a 5 w Łebie. Zaplanowano 11 kontroli i wykonano 11. W roku 2012 nie stwierdzono hoteli o złym stanie sanitarno-higienicznym (podobnie jak w latach poprzednich). W obiektach tych w dalszym ciągu prowadzi się prace modernizacyjne w celu poprawy stanu technicznego. Na terenie objętym nadzorem sanitarnym nie ma noclegowni PKP, PKS i MZK. W dalszym ciągu (od jesieni 1999 r.) w mieście Lęborku funkcjonuje 1 stała noclegownia dla bezdomnych. Działa ona przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Lęborku przy ul. Łokietka 13. Obiekt posiada 26 miejsc noclegowych. Pomieszczenia te przeznaczone są dla mężczyzn. Ponadto 2 pomieszczenie z 3 łóżkami przeznaczone jest dla osób, które znajdują się w trudnych sytuacjach losowych (w razie potrzeby wykorzystywane jest ono dla bezdomnych). W 2012 r. zaplanowano 1 kontrolę, a wykonano 2 kontrole. W wyniku przeprowadzonych nie stwierdzono uchybień sanitarnych. W 2011 r. po przeprowadzonych kontrolach wydano zalecenia pokontrolne: - zalecono wydzielenie pomieszczenia do suszenia bielizny (korzystający z noclegowni piorą i suszą bieliznę osobistą we własnym zakresie w pomieszczeniu pralni o wymiarach ok. 2,5 m x 2,5 m bez wentylacji mechanicznej) lub wyposażenia obiektu w suszarkę elektryczną ewentualnie zalecono pranie poza obiektem, - zalecono wyposażyć pralnię w wentylację mechaniczną, - zalecono sukcesywną wymianę pościeli z kory na bawełnianą, którą można prać w wysokich temperaturach, - zalecono maglowanie bielizny pościelowej, - zalecono zaopatrzenia obiektu w karty charakterystyki stosowanych preparatów chemicznych. W 2012 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Lęborku powiadomił tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej o wykonaniu zaleceń. 5.2.4. Obiekty wczasowo-turystyczne W roku 2012 Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lęborku skontrolowała 125 obiektów świadczących usługi hotelarskie. Obiekty wykorzystywane jako obiekty kolonijne skontrolowane zostały przez pion higieny dzieci i młodzieży. Obiekty wczasowo-turystyczne w większości (86%) znajdują się na terenach miejskich. W 2012 r. w kontrolowanych obiektach nie stwierdzono nieprawidłowości. Jedynie w 4 obiektach wydano zalecenia w związku ze stwierdzeniem uchybień typu technicznego dot. m. in. ścian w magazynach bielizny brudnej i czystej. Powyższe zalecenia wykonano. W ramach prowadzonego nadzoru Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku stwierdził, że stan sanitarno- techniczny obiektów wczasowo- turystycznych ulega systematycznej poprawie, likwidowane są sanitariaty ogólnodostępne, przy pokojach urządzane są łazienki. Większość pomieszczeń jest odnawiana przed sezonem. Stan sanitarno- techniczny tych obiektów jest ogólnie dobry. W 2012 r. zmodernizowano i poprawiono stan sanitarny: Camping AMBRE nr 41, OW Fampa, OW Górnik, OW Aga w Łebie. 5.2.5. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne i odnowy biologicznej W roku 2012 Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lęborku skontrolowała 96 zakładów (100% obiektów ujętych w ewidencji). Na terenach wiejskie znajduje się tylko około 11% tego typu zakładów. Udział procentowy różnych rodzajów zakładów tej grupy był następujący: 71

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej Tabela 5.1. Udział procentowy różnych rodzajów zakładów tej grupy w powiecie lęborskim % Rodzaj zakładu 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 zakłady fryzjerskie 54,4 50,7 zakłady fryzjersko- kosmetyczne 31,4 31,4 37,2 39,3 39,5 41,1 46,7 44,8 zakłady kosmetyczne 7,3 9,0 15,4 13,1 10,5 15,3 24,0 18,8 zakłady odnowy biologicznej 38,3 40,4 30,8 27,4 24,4 21,2 26,6 20,8 inne zakłady 16,6 20,2 25,6 22,4 2,7 15,6 razem 100 100 100 100 100 100 100 Żaden obiekt z grupy obiektów odnowy biologicznej nie został zaliczony do obiektu posiadającego zły stan sanitarno- techniczny. W odniesieniu do roku poprzedniego w pozostałych grupach obiektów nastąpiła poprawa ich stanu sanitarno- technicznego. Sposób przeprowadzania dezynfekcji w omawianych obiektach, jak i stosowane środki dezynfekcyjne, pojemniki i ich oznakowanie na ogół nie budził zastrzeżeń. W roku 2012 w większości obiektów nie stwierdzono uchybień w zakresie utrzymania bieżącego stanu sanitarnego. W 2 obiektach stwierdzono zły stan sanitarno- porządkowy. W obu przypadkach nałożono grzywny w formie mandatu karnego. W ostatnim czasie wśród świadczących usługi wzrosła wiedza w zakresie wymagań sanitarnych. Zwłaszcza rozpoczynający działalność w zakresie usług kosmetycznych są dobrze przygotowani merytorycznie oraz posiadają dużą wiedzę w tym zakresie. Pracownicy oddziału higieny komunalnej tut. Powiatowej Stacji w trakcie kontroli sanitarnych udzielali wskazówek dot. warunków świadczenia usług w gabinetach kosmetycznych, fryzjerskich i odnowy biologicznej. Obecnie jednym z najważniejszych atutów salonów fryzjersko- kosmetycznych i gabinetów odnowy biologicznej jest wysoki standard świadczonych usług, profesjonalne podejście do klienta. Spełnienie powyższych standardów jednoznacznie kojarzy się z wysokim poziomem higieny i ze świadomą potrzebą utrzymania czystości. Należy zaznaczyć, że nowo powstałe obiekty odbiegają znacznie pod względem technicznym i merytorycznym personelu od istniejących już obiektów. Zauważyć można wysoki poziom wiedzy fachowej personelu obsługującego klientów. Biorą oni czynny udział w szkoleniach, które prowadzą wyspecjalizowane firmy. Część obiektów świadczy usługi, umawiając klientów przez telefon. Ustalenie czasu otwarcia zakładu nastręcza wiele trudności. Właściciele zakładów likwidują lub zawieszają działalność nie informując o tym Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku. Część obiektów rozszerza działalność nie powiadamiając Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku. W związku z art.79 ust.1 z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku zawiadamia podmiot o zamiarze wszczęcia kontroli z wyprzedzeniem co najmniej 7 dni. Od wprowadzenia tego zawiadomienia można zauważyć poprawę bieżącego stanu sanitarno- porządkowego omawianych obiektów. Osoby kontrolowane zwracają szczególną uwagę na czystość i porządek oraz prawidłową częstotliwość sporządzania roztworów środków dezynfekcyjnych, ich oznakowanie, zwłaszcza gdy znają przybliżony termin kontroli sanitarnej. O poprawie stanu sanitarnego w trakcie kontroli może świadczyć ilość stwierdzanych nieprawidłowości i ilość nałożonych mandatów. 5.2.6. Obiekty komunikacji publicznej W tej grupie obiektów użyteczności publicznej skontrolowano łącznie 23 obiektów (2 stacje paliw nieskontrolowane obiekty nieczynne w ciągu roku, nie skontrolowano przystanków PKP w Nowej Wsi lęborskiej). Najliczniejszą grupę wśród obiektów obsługujących środki transportu stanowią : stacje paliw (42,3%), inne przystanki, dworce PKP (11,5%) oraz parkingi (19,3%). Pozostałe to przystanki zadaszone PKS- 15,3%, 7,6% to dworce i bazy PKS oraz 3,8% myjnie. W 2012 r. odnotowano 1 obiekt o złym stanie sanitarnym. Nałożono 1 mandat karny za zły stan sanitarno- porządkowy na stacji paliw w Garczegorzu. Największym problemem sanitarnym w tej grupie obiektów stanowią w dalszym ciągu dworce i stacje kolejowe, które od 1 stycznia 2001 r. znajdują się pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Istotnym utrudnieniem w egzekwowaniu poprawy stanu sanitarnego przez tut. organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej w tych obiektach jest w dalszym ciągu mnogość podmiotów zarządzających dawnymi obiektami kolejowymi. Stan techniczny dworca PKP w Lęborku w 2012 r. w dalszym ciągu dostateczny. Były 72

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej dworzec PKP w Łebie funkcjonował w sezonie letnim jedynie jako przystanek PKP kasy biletowe i poczekalnia. Stan techniczny tego budynku ulega systematycznemu pogorszeniu. Wydano zalecenia pokontrolne dot. zniszczonej stolarki okiennej i drzwiowej oraz stanu technicznego ścian i sufitów. Toalety na dworcu PKS były oddane w dzierżawę. Ich stan sanitarno-porządkowy był prawidłowy. W środowisku wiejskim to jedynie przystanki PKP (perony bez wyposażenia typu ławki, koszy na śmieci itp.). Ich stan sanitarny nie budził zastrzeżeń. 5.2.7. Kąpieliska, miejsca wykorzystywane do kąpieli i baseny kąpielowe W roku 2012 kontrole przeprowadzono w 3 kąpieliskach, tj. w 100% obiektów będących w ewidencji stacji sanitarno-epidemiologicznej. W tej liczbie mieszczą się 3 kąpieliska morskie w Łebie. Natomiast dodatkowo w powiecie lęborskim zarejestrowane były 4 miejsca wykorzystywane do kąpieli: - Mini Max nad jeziorem Lubowidzkim, - Plaża Miron nad jeziorem Lubowidzkim, - jezioro Brody w Krępkowicach, - miejsce wykorzystywane do kąpieli w Siemirowicach Tabela 5.2. Zestawienie nadzorowanych kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli w powiecie lęborskim liczba kąpielisk/mwdk gmina 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Łeba 3 3 3 3 3 3 3 Wicko 1 1 1 1 1 --- --- Nowa Wieś Lęborska 4 4 4 4 4 2 x 2 x Cewice 1 1 2 2 2 2 x 2 x x miejsca wykorzystywane do kąpieli (mwdk) Jakość wody w kąpieliskach i w miejscach wykorzystywanych do kąpieli była oceniana w oparciu o kryteria podane w załączniku nr 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. Nr 86, poz.478). 5.2.7.1. Kąpieliska morskie W 2012 roku sprawowany był nadzór nad 3 kąpieliskami morskimi w Łebie (kąpielisko centralne przy plaży A - 500 mb linii brzegowej od wysokości OW Neptun w kierunku falochronu wschodniego, kąpielisko przy plaży B - 150 mb linii brzegowej od wejścia na plażę w rejonie ul. Turystycznej w kierunku zachodnim, kąpielisko przy plaży C - 150 mb linii brzegowej od wejścia na plażę przy Hotelu Łeba w kierunku wschodnim). W 2012 r. w ramach oceny jakości wody w kąpieliskach A, B, C w Łebie podczas realizacji badań kontroli urzędowej pobrano łącznie 6 próbek wody przed sezonem oraz 24 próbki w ramach kontroli wewnętrznej przez organizatora kąpielisk. Wydano łącznie 15 bieżących ocen o jakości wody w kąpieliskach stwierdzających przydatność wody do kąpieli. Jedynie w wyniku badań próbek wody pobranych w dniu 2012-07-31 z kąpieliska C w Łebie stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnej bakterii Escherichia coli (dotyczy oceny bieżącej jakości wody w kąpielisku). W związku z tym w dniu 2012-08-02 pobrano próbki w ramach kontroli urzędowej w celu potwierdzenia krótkotrwałego zanieczyszczenia. Wyniki badań tych próbek odpowiadały wymaganiom. W dniu 2012-08-08 wydano bieżącą ocenę o przydatności wody. Nie wydano decyzji o nieprzydatności wody do kąpieli na podstawie próbek z dnia 2012-07-31, natomiast pisemnie zobowiązano organizatora do ustalenia przyczyny zanieczyszczenia. W odpowiedzi uzyskano informację, ze przyczyny nie ustalono. Wyniki badań próbek wody pobranych z kąpieliska C (za wyjątkiem próbek z dnia 2012-07-31) odpowiadały wymaganiom. W dniu 2012-12-11 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku dokonał sezonowej oceny jakości wody w odniesieniu do parametrów określonych w załączniku nr 1 do ww. rozporządzenia Ministra Zdrowia i stwierdził doskonałą jakość wody w kąpielisku przy plaży B w Łebie, dobrą jakość wody w kąpielisku centralnym przy plaży A w Łebie. Woda pobrana z kąpieliska przy plaży C nie spełniała wymogów mikrobiologicznych dla jakości dostatecznej dla wód przybrzeżnych i przejściowych. 73

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej W 2012 r. organizator kąpielisk systematycznie wizualnie nadzorował wody w prowadzonych kąpieliskach i wody zasilające te kąpieliska pod kątem występowania zanieczyszczeń niekorzystnie wpływających na jakość wody i stanowiących zagrożenie zdrowia kąpiących się osób. Organizator nie informował tut. organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej o wystąpieniu zmian, które mogłyby mieć wpływ na pogorszenie jakości wody w kąpieliskach ani o zawieszeniu harmonogramu pobierania próbek wody w ramach kontroli wewnętrznej, nie zawiadomił o sytuacji, która mogłaby wpłynąć na pogorszenie się jakości wody. Organizator informował kąpiących się o jakości wody w kąpieliskach i zaleceniach Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku poprzez umieszczenie bieżących ocen o jakości wody na tablicy ogłoszeniowej. Wszystkie kąpieliska były oznaczone przy użyciu tablicy informacyjnej, spełniającej wymagania określone w 3 ust.1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 kwietnia 2011 r. w sprawie ewidencji kąpielisk oraz sposobu oznakowania kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli (Dz.U. Nr 91, poz.527). 74

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej 3 2 2 1 punkty pomiarowe po dwa na każdym kąpielisku: * 1. Kąpielisko centralne przy plaży A 2. Kąpielisko przy plaży B 3. Kąpielisko przy plaży C *do oceny kąpieliska wg dyrektywy unijnej służą wyniki badań tylko z jednego punktu pomiarowego 1 2 2 3 2012 wymagania mikrobiologiczne do oceny bieżącej Enterokoki 400 jtk/100 ml Escherichia coli 1000 jtk/100 ml nie spełniające powyższe wymagania inne wymagania do oceny bieżącej brak zakwitu sinic brak rozmnażanie się makroalg lub fitoplanktonu morskiego brak obecności w wodzie zanieczyszczeń, takich jak: materiały smoliste, szkła, tworzyw sztucznych, gumy oraz innych odpadów (w ilości nie dającej się natychmiast usunąć) 75

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej Wymagania mikrobiologiczne dla wód przybrzeżnych i przejściowych stosowane przy ocenie sezonowej i czteroletniej klasyfikacji L.p. Parametr Jakość Jakość Jakość dobra Metody referencyjne badań doskonała dostateczna A B C D E 1 Enterokoki (jtk/100 ml lub NPL/100 ml) 100* 200* 185** 2 Escherichia coli (jtk/100 ml lub NPL/100 ml) 250* 500* 500** PN-EN ISO 7899-1 lub PN-EN ISO 7899-2 PN-EN ISO 9308-3 lub PN-EN ISO 9308-1 * - oparte na ocenie 95-percentyla ** - oparte na ocenie 90-percentyla Ryc.5.1. Spełnienie wymagań jakości wody w kąpieliskach w Łebie w 2012 roku 76

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej 5.2.7.2 Miejsca wykorzystywane do kąpieli Warunki do korzystania z kąpieli i uprawiania sportów wodnych w sezonie letnim 2012 były porównywalne z rokiem poprzednim. Na jeziorach w powiecie lęborskim na których zorganizowano miejsca wykorzystywane do kąpieli nie występowały sinice, powodujące zjawisko zakwitu wody. Organizatorzy miejsc wykorzystywanych do kąpieli nie zgłosili wzrokowego stwierdzenia zanieczyszczeń, które mogły by wpłynąć niekorzystnie na jakość wody. W wyposażeniu tych miejsc w urządzenia rekreacyjne i sanitarne nie nastąpiły znaczące zmiany. Jeziora są ważnym elementem krajobrazu terenu objętego nadzorem tut. Powiatowej Stacji, które uatrakcyjniają go. Są też bazą dla gospodarki rybackiej, turystyki, rekreacji, uprawiania sportów wodnych (wędkarstwo, żeglarstwo, wioślarstwo, itd.). W 2012 r. zorganizowanych było 4 miejsca wykorzystywane do kąpieli na wodach powierzchniowych (2 nad jeziorem Lubowidz, 1 na jeziorem Brody i 1 w miejscowości Siemirowice). Pomiary badań mikrobiologicznych zostały przeprowadzone w okresie przed sezonem w m-cu maju i w trakcie trwania sezonu w ramach kontroli wewnętrznej w miesiącu lipcu 2012 r. Pobór wód przebiegał zgodnie z harmonogramem. Stan sanitarny wód jakości wody jeziora Lubowidz, jeziora Brody (wschodni brzeg) i miejsca wykorzystywanego do kąpieli w Siemirowicach nie budził zastrzeżeń. Nad tymi jeziorami, jako podano wyżej, woda odpowiadała warunkom określonym dla miejsc wykorzystywanych do kąpieli. Ogółem dla tych jezior wykonano 8 badań mikrobiologicznych. Na ryc.5.2 przedstawiono odpowiednio stan sanitarny wód powierzchniowych z jeziora Lubowidz. w 2012 r. Na ryc.5.3 i 5.4 przedstawiono stwierdzany stan sanitarny jezioro Brody i miejsca wykorzystywanego do kąpieli w Siemirowicach w 2012 r. 77

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej 2 1 1 punkty pomiarowe 1. plaża Mini-Max (były Meprozet) 2. plaża miejska 2012 1 2 wymagania mikrobiologiczne do oceny bieżącej Enterokoki 400 jtk/100 ml Escherichia coli 1000 jtk/100 ml nie spełniające powyższe wymagania inne wymagania do oceny bieżącej brak zakwitu sinic brak rozmnażanie się makroalg lub fitoplanktonu morskiego brak obecności w wodzie zanieczyszczeń, takich jak: materiały smoliste, szkła, tworzyw sztucznych, gumy oraz innych odpadów (w ilości nie dającej się natychmiast usunąć) Ryc.5.2. Spełnienie wymagań jakości wody w miejscu wykorzystywanym do kąpieli nad jeziorem Lubowidz w 2012 r. 78

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej JEZIORO BRODY odpływ rz. Świdnica dopływ rów melioracyjny 1 punkt pomiarowy: brzeg wschodni 2012 1 wymagania mikrobiologiczne do oceny bieżącej Enterokoki 400 jtk/100 ml Escherichia coli 1000 jtk/100 ml nie spełniające powyższe wymagania inne wymagania do oceny bieżącej brak zakwitu sinic brak rozmnażanie się makroalg lub fitoplanktonu morskiego brak obecności w wodzie zanieczyszczeń, takich jak: materiały smoliste, szkła, tworzyw sztucznych, gumy oraz innych odpadów (w ilości nie dającej się natychmiast usunąć) Ryc.5.3. Spełnienie wymagań jakości wody w miejscu wykorzystywanym do kąpieli dla jeziora Brody w 2012 r. 79

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej Miejsce wykorzystywane do kąpieli w Siemirowicach rz. Bukowina punkt pomiarowy: 1. brzeg wschodni wymagania mikrobiologiczne do oceny bieżącej Enterokoki 400 jtk/100 ml Escherichia coli 1000 jtk/100 ml nie spełniające powyższe wymagania 1 inne wymagania do oceny bieżącej brak zakwitu sinic brak rozmnażanie się makroalg lub fitoplanktonu morskiego brak obecności w wodzie zanieczyszczeń, takich jak: materiały smoliste, szkła, tworzyw sztucznych, gumy oraz innych odpadów (w ilości nie dającej się natychmiast usunąć) 2012 1 Ryc.5.4. Spełnienie wymagań jakości wody dla miejsca wykorzystywanego do kąpieli dla miejsca wykorzystywanego do kąpieli w Siemirowicach w 2012 r. 80

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej 5.2.7.3. Baseny kąpielowe Przeprowadzono kontrole 11 basenów kąpielowych, w tym 8 basenów krytych i 3 odkryte. Basen kryty przy OW Villa Sabbia w Łebie nie skontrolowano. W trakcie roku nieczynny z powodu trwających prac remontowych. W miastach znajduje się ok.90% basenów. Ponadto kontrolą objęte było: 3 wanny do hydromasażu czynne w sezonie letnim oraz 1 zjeżdżalnia na plaży w Łebie. W 3 basenach stwierdzono przekroczenia wskaźników bakteriologicznych, a mianowicie występowania ogólnej liczby bakterii w 37 o C, gronkowców koagulazo- dodatnich, bakterii grupy coli. W badaniach powtórzonych nie stwierdzono przekroczeń. Nie wydawano decyzji administracyjnych w powyższych sprawach. W sezonie letnim, podobnie jak w roku poprzednim, nieczynny był basen kryty w Lęborku, ponieważ przeprowadzono w nim niezbędne remonty. 5.3. Podsumowanie 1. Nadzór sanitarny, sprawowany nad obiektami użyteczności publicznej nie wykazał w 2012 r. zagrożeń o zasadniczym znaczeniu dla zdrowia ludności. 2. W 2012 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku skontrolował ogółem 342 obiekty użyteczności publicznej (276 w mieście i 70 na wsi). Po dokonaniu oceny stanu sanitarnego pozostających w nadzorze obiektów za 2012 r. w ok. 1,2 % przypadkach uznano stan ten za niedostateczny. 3. Przeprowadzone kontrole wskazują na poprawę stanu sanitarnego zakładów fryzjerskich, kosmetycznych i odnowy biologicznej oraz zakładów świadczących łącznie powyższe usługi. Tylko 2 obiekty fryzjerskie uznano za obiekty o złym stanie sanitarnym. 4. W 2012 r. 93,75% pobranych próbek z skontrolowanych kąpielisk i 100% próbek pobranych ze skontrolowanych miejsc wykorzystywanych do kąpieli spełniało wymogi sanitarne. 5. W przypadku pozostałych grup obiektów objętych kontrolą stan sanitarny nie wykazywał zasadniczych zmian w porównaniu z rokiem wcześniejszym. Stan techniczny dworca PKP w Lęborku w 2012 r. w dalszym ciągu dostateczny. Tabela 5.3. Ogólna liczba obiektów użyteczności publicznej skontrolowanych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku w latach 2000-2012 rok liczba skontrolowanych obiektów miasto wieś ogółem % obiektów złych liczba skontrolowanych obiektów % obiektów złych liczba skontrolowanych obiektów % obiektów złych 2000 315 0,6 153 0,7 468 0,6 2001 184 0,5 114 1,8 298 1,0 2002 189-117 0,9 306 0,3 2003 199-122 0,8 321 0,3 2004 215-114 1,7 329 0,6 2005 314-128 0,8 442 0,2 2006 387-140 - 527-2007 357 0,3 82-439 0,2 2008 364 0,3 73-437 0,2 2009 424 1,2 73 1,3 497 1,2 2010 406 1,2 99-505 1,0 2011 447 1,3 114 0,8 561 1,2 2012 272 0,7 70-342 0,6 81

V. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej Tabela 5.4. Stan sanitarny kąpielisk w latach 2000 2012 Jakość wody w kąpieliskach wymaganej klasie czystości wód rok kąpieliska wg ewidencji stacji san.-epid. odpowiadają razem nie odpowiadają pod względem skontrolowanych fizykochemicznym bakteriologicznym 2000 0 1 2 3 4 5 6 7 liczba obiektów 9 9 9 - - - % obiektów x 100 100 - - - ** liczba obiektów 9 9 8 1 1 1 2001 % obiektów x 100 88,9 11,1 11,1 11,1 ** liczba obiektów 8 8 8 - - - 2002 % obiektów x 100 100 - - - *** liczba obiektów 8 8 8 - - - 2003 % obiektów x 100 100 - - - 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 liczba obiektów 8 8 8 - - - % obiektów x 100 100 - - - liczba obiektów 9 9 9 - - - % obiektów 100 100 - - - liczba obiektów 9 9 9 - - - % obiektów x 100 100 - - - liczba obiektów 9 9 8 1 1 - % obiektów x 100 88,9 11,1 11,1 - liczba obiektów 10 10 8 2-1 % obiektów 100 77,3 22,7-10,0 liczba obiektów 10 10 8 2 1 1 % obiektów 100 80,0 20,0 10,0 10,0 liczba obiektów 10 10 8 2 2 1 % obiektów 100 80,0 20,0 20,0 10,0 2011 **** liczba obiektów 3 3 3 - - - % obiektów 100 100 - - - 2012 **** liczba obiektów 3 3 2 1-1 % obiektów 100 66,0 33,0 33,0 **) ocena jakości wody wg wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. (Dz. U. Nr 82, poz.937) ***) ocena jakości wody wg wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz.1530) **** ) ocena jakości wody wg wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz.U. Nr 86, poz.478) 82

VI. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej VI. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej 6.1. Wprowadzenie Ocenę opracowano na podstawie wyników kontroli przeprowadzonych w obiektach wykorzystywanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych przez podmioty wykonujące działalność leczniczą przez Powiatową Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Lęborku w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego prowadzonego przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku. Do oceny ilościowej wyników kontroli wykorzystano materiał liczbowy zawarty w druku sprawozdawczym Mz-46 za rok 2012. Ogółem skontrolowano 96 placówek w których wykonywana jest działalność lecznicza. % obiektów skontrlowanych 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 zoz-y szpitale praktyki lekarskie 2011 2012 Ryc.6.1. Procent skontrolowanych obiektów Tabela 6.1. Procent skontrolowanych zakładów opieki zdrowotnej na przestrzeni lat rodzaj placówki zakłady opieki zdrowotnej- ogółem praktyki lekarskie, pielęgniarskie i inneogółem razem rok liczba skontrolowanych obiektów % obiektów objętych ewidencją 2012 36 100 2011 37 100 2010 36 100 2009 38 100 2008 37 100 2007 37 97,4 2006 34 100 2005 31 100 2004 6 100 2012 77 98,7 2011 73 100 2010 76 100 2009 77 100 2008 79 100 2007 79 100 2006 68 100 2005 73 98,6 2004 97 96,7 2012 113 99,2 2011 110 100 2010 112 100 2009 115 100 2008 117 100 2007 116 99,1 2006 108 100 2005 104 99,0 2004 103 97,1 83

VI. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej Zdecydowana większość skontrolowanych placówek znajduje się w miastach: w odniesieniu do zakładów opieki zdrowotnej- 83,4%, a praktyk lekarskich, pielęgniarskich i innych - 84,6%. W stosunku do roku 2011 liczba skontrolowanych placówek była porównywalna. 6.2. OCENA STANU SANITARNEGO POMIESZCZEŃ I URZĄDZEŃ ORAZ WARUNKÓW PRZY UDZIELANIU ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH Od 2010-01-01 nadzór nad Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w Lęborku sprawuje Pomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gdańsku (art.12 ust.1a ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej). Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna skontrolowała ogółem 36 zakładów opieki zdrowotnej. Stanowiło to 100% wszystkich zakładów objętych nadzorem sanitarnym. Do podmiotów wykonujących działalność leczniczą wg MZ-46 (zakłady opieki zdrowotnej) zakwalifikowano 36 obiektów, w tym 34 Niepublicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej, 1 Regionalne Centrum Krwiodawstwa w Lęborku i 1 Międzynarodowe Centrum Rehabilitacji Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Łebie. Placówki w miastach stanowią ok.83,8% wszystkich placówek w ewidencji. Skontrolowano ogółem 36 w/w obiektów. W roku 2012 skontrolowano ogółem 77 praktyki lekarskie, pielęgniarskie i inne, tj. 95,7% placówek objętych bieżącym nadzorem tut. Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Udział procentowy poszczególnych rodzajów praktyk kształtował się następująco. Najliczniejsze są indywidualne praktyki specjalistyczne (ok.30,7%), indywidualne specjalistyczne praktyki lekarzy dentystów (ok. 29,5%) i inne działalność (ok.12,8%). Reszta ok.11,5%, tj. indywidualne praktyki lekarskie dentystów (6,4%), grupowe praktyki lekarzy dentystów (2,5%), grupowe praktyki lekarskie (1,3%) i indywidualna praktyka lekarska (1,3%). Zgodnie z drukiem Mz-46 za 2012 r. wszystkie skontrolowane praktyki spełniały wymogi, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia, urządzenia i sprzęt medyczny, służące wykonywaniu indywidualnej praktyki lekarskiej, indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej i grupowej praktyki lekarskiej. Działalność kontrolno represyjna: Rodzaj obiektu W ewidencji na 31.12 Liczba obiektów skontrolowanych Liczba kontroli Liczba decyzji administracyjnych zaplanowane wykonane Liczba mandatów/kw ota Decyzje merytoryczne Decyzje płatnicze liczba/ kwota Złe w GUS Przychodnie, ośrodki, poradnie, ambulatoria 30 30 104 106 0 1 0 1 Pogotowia ratunkowe 0 0 0 0 0 0 0 0 Medyczne laboratoria diagnostyczne 1 1 3 4 0 1 1 1 Pracownie protetyki, stomatologii i ortodoncji 1 1 9 9 0 0 0 0 Zakłady rehabilitacji leczniczej 2 2 12 12 0 0 0 0 Inne 2 2 4 5 0 0 0 0 RAZEM 36 36 132 136 0 2 2 0 84

VI. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej Rodzaj obiektu Indywidualne praktyki lekarskie Indywidualne specjalistyczne praktyki lekarskie Grupowe praktyki lekarskie Indywidualne praktyki lekarzy dentystów Indywidualne specjalistyczne praktyki lekarzy dentystów Grupowe praktyki lekarzy dentystów Indywidualne praktyki pielęgniarek i położnych Indywidualne specjalistyczne praktyki pielęgniarek i położnych Grupowe praktyki pielęgniarek i położnych Inne obiekty świadczące usługi medycznie nie będące ZOZ-ami W ewidencji na 31.12. Liczba obiektów skontrolowanych Liczba kontroli Liczba decyzji administracyjnych zaplanowane wykonane Liczba mandatów/kw ota Decyzje merytoryczne Decyzje płatnicze liczba/ kwota 1 1 1 1 0 0 0 0 24 23 66 66 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 5 5 29 29 0 0 0 0 23 23 51 51 0 0 0 0 2 2 8 8 0 0 0 0 12 12 12 12 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 10 10 10 0 0 0 0 Złe w GUS RAZEM 78 77 178 178 0 0 0 0 W 2012 r. zaplanowano w sumie 310 kontroli, w tym 132 w zakładach opieki zdrowotnej i 178 kontroli praktyk lekarskich i innych. Przeprowadzono w sumie 314 kontroli sanitarnych. Nie stwierdzono obiektów ze złym stanem sanitarnym. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku wydał 2 decyzje administracyjne dot. nieprawidłowego stanu sanitarno - technicznego obiektów służby zdrowia. Decyzja została wydane na NZOZ Laboratorium Analityczne w Lęborku. Dotyczyła stanu sanitarno-technicznego ścian i sufitów w pomieszczeniu laboratorium. Druga decyzja dot. stanu sanitarno technicznego sufitów w pomieszczeniach poczekalni głównej i w pomieszczeniu socjalnym oraz drzwi wejściowych do NZOZ Zdrowie w Wicku wydana w 2011 roku. Termin wykonania tej decyzji został przedłużony do 31.06.2012 r. Obie decyzje wykonano w omawianym roku. W 2012 r. 30 obiektów lecznictwa otwartego funkcjonowało w środowisku miejskim (w tym Centrum Krwiodawstwa) oraz 6 na wsi. Funkcjonalność pomieszczeń była zachowana. Najczęściej są to obiekty, które składają się z gabinetu lekarskiego, zabiegowego, poczekalni i zaplecza sanitarno- socjalnego. Zakłady lecznictwa otwartego w dalszym ciągu cechowało duże zróżnicowanie ich stanu technicznego, funkcjonalnego i wyposażenia. Wiele placówek lecznictwa otwartego zlokalizowanych jest w budynkach wielokondygnacyjnych, w tym również w pomieszczeniach byłych placówkach służby zdrowia, w budynkach jednorodzinnych i w wydzielonych częściach innych budynków. Część obiektów jest nieprzystosowana do potrzeb służby zdrowia: jest zbyt ciasna i niefunkcjonalna, w których brakuje miejsca na oddzielne poradnie dla dzieci zdrowych i chorych, oddzielne poczekalnie dla dzieci i dla dorosłych, nie ma wind, pomieszczenia nie są przystosowane dla pacjentów niepełnosprawnych itp. Przeprowadzona w związku z reformą służby zdrowia restrukturyzacja zakładów lecznictwa otwartego, przyczyniła się do poprawy zarówno ich stanu technicznego jak również estetyki. Jednakże niektóre zmiany restrukturyzacyjne mające na celu zmniejszenie kosztów utrzymania placówek spowodowały pogorszenie ich funkcjonalności. Można tu wymienić lokalizowanie w jednym obiekcie jednostek organizacyjnych o różnym charakterze (np. indywidualne praktyki lekarskie, niepubliczne zakłady opieki zdrowot- 85

VI. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej nej itd.). Wpływa to negatywnie na warunki sanitarne obiektu oraz egzekwowanie czystości i porządku we wspólnie użytkowanych częściach obiektów, takich jak: poczekalnie, korytarze, ustępy dla pacjentów itp. Wystarczające było zaopatrzenie placówek lecznictwa ambulatoryjnego w sprzęt i aparaturę medyczną, sprzęt jednorazowego użytku, odzież ochronną, środki indywidualnej ochrony personelu jak również w środki dezynfekcyjne i środki do utrzymania czystości. W działalności tych obiektów używana jest przede wszystkim bielizna jednorazowa. Fartuchy personelu prane są przez pralnię przy szpitalu w Lęborku. Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarowania bielizną. Wszystkie zakłady lecznictwa ambulatoryjnego, wytwarzające mniej niż 100 kg odpadów niebezpiecznych posiadały, wymagane przepisami zawartymi w art. 24 ust. 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. Nr 41, poz.365 ze zm.) uzgodnienia o przyjęciu złożonej informacji o programie gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Segregacja nieczystości stałych w tych obiektach była prowadzona prawidłowo. Dokonuje się podziału ich na: odpady komunalne, odpady medyczne zakaźne, odpady medyczne specjalne (nie powstają, jedynie w gabinetach stomatologicznych- resztki amalgamatu) oraz na pozostałe odpady medyczne (nie powstają). Odpady medyczne zakaźne gromadzone są prawidłowo. Odbierane one są przez Specjalistyczną Firmę O-MED i przewożone do magazynu odpadów przy SPSZOZ w Lęborku. Rejestry odpadów prowadzone są na bieżąco. Podniósł się stan czystości i porządku w większości kontrolowanych gabinetów lekarskich. Zwiększyła się liczba gabinetów o wysokim standardzie wyposażenia. Wszystkie gabinety mają podpisaną umowy na odbiór odpadów medycznych zakaźnych z jednostką posiadającą zezwolenie na wykonywanie tego rodzaju działalności- Przedsiębiorstwo Usługowo-Transportowe " O-MED " p. Zdzisława Hinca. Nie stwierdzono nieprawidłowości w postępowaniu z tymi odpadami. Odpady medyczne zakaźne np. igły zbierane są w pojemnikach plastikowych i po odpowiednim zabezpieczeniu otworu przekazywane są firmie O-MED i przewożone do magazynu odpadów przy SPSZOZ w Lęborku, a strzykawki, materiały opatrunkowe, rękawice gumowe i wziernik, jednorazowe kubki do płukania jamy ustnej- gromadzone są w wiadrach pedałowych lub w wiadrach z pokrywą wyściełanych czerwonymi workami foliowymi i wraz z workiem przekazywane firmie O-MED. Odpady komunalne gromadzone są w wiadrach pedałowych wyściełanych czarnym workiem foliowym i wraz z nim wrzucane do kontenerów na posesjach. Gospodarka bielizną w stosunku do lat poprzednich nie uległa zmianie. Bielizna czysta przechowywana jest w wydzielonych szafach; coraz częściej stosuje się bieliznę jednorazowego użytku. Bielizna brudna gromadzona jest w zamkniętych pojemnikach. Pranie odbywa się we własnym zakresie- najczęściej w warunkach domowych. 6.3. Podsumowanie W roku 2012 liczba placówek opieki zdrowotnej objętych nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku była na porównywalnym poziomie w stosunku do roku poprzedniego. Stwierdzono zastrzeżenia sanitarne w 2 obiektach. W dalszym ciągu poprawiał się stan wyposażenia praktyk lekarskich. W stosunku do 2011 r. w gabinetach lekarskich nie zaobserwowano pogorszenia się wymogów sterylizacji (od 2003 r. wycofywano aparaty na suche powietrze i zastąpiono je autoklawami). Wystarczające było zaopatrzenie zakładów lecznictwa stacjonarnego w sprzęt medyczny, w tym jednorazowego użycia, materiały opatrunkowe, bieliznę szpitalną. Od 2010-01-01 nadzór nad Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w Lęborku sprawuje Pomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gdańsku (art.12 ust.1a ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej). 86

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy VII. Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny sprawował bieżący nadzór nad higienicznymi warunkami pracy poprzez przeprowadzanie kontroli przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne środowiska pracy. W Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku funkcjonuje oddział realizujący zadania z zakresu higieny pracy. Od 2004 r. w ramach pracy Oddziału Higieny Pracy nastąpił rozdział pionu nadzoru terenowego od pionu laboratoryjnego zgodnie z zasadami określonymi w systemie jakości. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lęborku dysponuje bazą laboratoryjną umożliwiającą przeprowadzenie badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy nadzorowanych zakładów. Należy jednak podkreślić, że nadal nie w pełni jej wyposażenie spełnia europejskie standardy wyposażenia aparaturowego umożliwiającego wykonywanie pełnego zakresu koniecznych badań środowiskowych. Od 2007 r. w laboratorium badań środowiska oraz sekcji analiz instrumentalnych wdrożony został system jakości, na który komórki te uzyskały stosowną akredytację w zakresie przeprowadzania tych badań. W 2012 r. w pionie higieny pracy w nadzorze terenowym zatrudnionych były 3 osoby: 2 osoby z wyższym wykształceniem i 1 osoba ze średnim wykształceniem. Natomiast w laboratorium zatrudnione były 2 osoby z wyższym wykształceniem. W ramach działalności laboratoryjnej pracownicy pionu higieny pracy przeprowadzili w 2012 r. 2.131 badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w celu dokonania higienicznej oceny stanowisk pracy w nadzorowanych zakładach (w 2011 r. odpowiednio 1.176 badań, w 2010 r. 1.048, w 2009 r. 1.070; w 2008 r. 1.246 badań, a w 2007 r. odpowiednio 1.725). W strukturze badań środowiskowych oznaczenia wykonane metodą dozymetrii indywidualnej stanowiły 10,5% liczby wykonanych wszystkich oznaczeń. W poprzednich latach procentowy odsetek oznaczeń wykonanych metodą dozymetrii indywidualnej obliczany był w stosunku do ogólnej liczby wszystkich oznaczeń, natomiast w 2002 r. obliczono go tylko w stosunku do liczby oznaczeń, w których możliwe jest przeprowadzenie ich metodą dozymetrii indywidualnej i wyniósł on 19,3% (w 2002 r.). Wykonane oznaczenia metodą dozymetrii indywidualnej sukcesywnie wzrastają (tabela 7.1, ryc.7.1). Jest to wynikiem wprowadzanego w pracy laboratoryjnej systemu jakości, co można zauważyć z przedstawionej linii trendu. Tabela 7.1. Odsetek badań wykonanych metodą dozymetrii indywidualnej odsetek badań wykonanych metodą dozymetrii indywidualnej 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 19,3 5,1 8,7 7,0 9,6 11,3 10,2 15,5 19,7 3,8 10,5 Tabela 7.2. Struktura badań i pomiarów środowiskowych w 2012 r. rodzaj czynnika liczba oznaczeń rok 2012 odsetek wszystkich oznaczeń czynniki chemiczne 598 28,1 pyły 80 3,8 hałas 631 29,6 mikroklimat 37 1,7 oświetlenie 785 36,8 razem 2.131 100 87

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy 25 20 linia tredu 19,3 19,7 15 14,3 15,5 10 8,7 7 9,6 11,3 10,2 10,5 5 3,8 4,6 5,1 3,8 0 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 lata Ryc.7.1. Odsetek badań wykonanych metodą dozymetrii indywidualnej 88

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy Strukturę oznaczeń laboratoryjnych w podziale na poszczególne grupy czynników szkodliwych i uciążliwych oraz z uwzględnieniem odsetkowego udziału oznaczeń i wykonywanych metodą dozymetrii indywidualnej przedstawiono poniżej: Tabela 7.3. Struktura oznaczeń laboratoryjnych z uwzględnieniem dozymetrii indywidualnej czynnik razem liczba oznaczeń dozymetria indywidualna % czynniki chemiczne 598 150 7,0 pyły 80 75 3,5 hałas 631 - - mikroklimat 37 - - oświetlenie 785 - - Największą liczbę badań środowiskowych w ramach działalności podstawowej wykonano w zakładach należących do następujących działów wg Polskiej Klasyfikacji Działalności: 89

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy Tabela 7.4. Największa liczba badań środowiskowych wg działów Polskiej Klasyfikacji Działalności symbol działu Polska Klasyfikacja Działalności nazwa działu liczba oznaczeń ogółem- DS rodzaj czynnika % udział oznaczeń w sumie oznaczeń DS liczba oznaczeń 1 2 3 4 5 6 85 edukacja 620 mikroklimat oświetlenie 29,1 4 616 24 produkcja metali 286 czyn. chemiczne pyły hałas 13,4 286 0 0 25 produkcja metalowych wyrobów gotowych 270 czyn. chemiczne pyły hałas oświetlenie 12,7 14 6 247 3 10 produkcja artykułów spożywczych 267 czyn. chemiczne pyły hałas mikroklimat oświetlenie 12,5 32 23 123 7 81 16 produkcja wyrobów z drewna lub korka 130 czyn. chemiczne pyły hałas oświetlenie 6,1 48 11 57 14 36 pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody 107 czyn. chemiczne pyły hałas 5,0 96 2 9 31 produkcja mebli 70 czyn. chemiczne pyły hałas 3,3 12 10 48 84 administracja publiczna 68 hałas mikroklimat 3,2 51 17 13 produkcja wyrobów tekstylnych 56 pyły hałas oświetlenie 2,6 8 15 33 45 handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi, naprawa pojazdów samochodowych 48 czyn. chemiczne hałas mikroklimat oświetlenie 2,3 18 21 1 8 90

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy Najmniejszą liczbę oznaczeń środowiskowych w ramach działalności podstawowej wykonano w zakładach należących do następujących działów wg Polskiej Klasyfikacji Działalności: Tabela 7.5. Najmniejsza liczba badań środowiskowych wg działów Polskiej Klasyfikacji Działalności symbol działu Polska Klasyfikacja Działalności nazwa działu liczba oznaczeń ogółem- DS rodzaj czynnika % udział oznaczeń w sumie oznaczeń DS liczba oznaczeń 1 2 3 4 5 6 53 działalność pocztowa i kurierska 1 oświetlenie 0,05 1 38 odzysk surowców 3 hałas 0,15 3 35 wytwarzanie i zapatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, 4 hałas mikroklimat 0,19 3 1 68 działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 6 czyn. chemiczne 0,28 6 98 działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna 14 czyn. chemiczne mikroklimat 0,66 12 2 46 handel hurtowy 14 czyn. chemiczne pyły hałas 0,66 1 4 9 42 roboty związane z budową dróg, rurociągów 14 czyn. chemiczne pyły 0,66 12 2 20 produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 14 czyn. chemiczne 0,66 14 41 roboty związane ze wznoszeniem budynków 15 czyn. chemiczne hałas 0,7 12 3 49 transport lądowy i rurociągowy 20 czyn. chemiczne pyły hałas 0,94 16 1 3 Państwowa Inspekcja Sanitarna zobowiązana jest do nadzoru nad zakładami pracy także poprzez wykonywanie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy. Pracownicy pionu higieny pracy Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku przeprowadzili pomiary na 1.147 stanowiskach pracy; oznacza to, że dla higienicznej oceny poszczególnego stanowiska wykonano przeciętnie 1,8 pomiarów (w 2011 r. odpowiednio 1,7; w 2010 r. 1,8; w 2009 r. 1,8; w 2008 r. 2,5; w 2007 r. odpowiednio 1,6). Na 395 stanowiskach pracy, co stanowi 34,4% wszystkich skontrolowanych pomiarami stanowisk, stwierdzono przekroczenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), najwyższego dopuszczalnego natężenia (NDN). 91

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy W odniesieniu do działalności produkcyjnej najwyższy odsetek stanowisk pracy, na których stwierdzono przekroczenia NDS i NDN według Polskiej Klasyfikacji Działalności przedstawia się następująco (tabela 7.6). Tabela 7.6. Odsetek stanowisk pracy z przekroczeniami NDS/NDN dział PKD odsetek stanowisk pracy z przekroczeniami NDS/NDN 25 produkcja metalowych elementów konstrukcyjnych 45,3% 16 produkcja wyrobów tartacznych 25,3% 10 przetwarzanie i konserwowanie mięsa oraz przetworów z mięsa 24,0% 24 produkcja metali 2,7% 38 odzysk surowców 1,3% 31 produkcja mebli 1,3% Ryc.7.4. Stanowiska pracy z przekroczeniami NDS/NDN W 2012 r. stwierdzono 324 stanowisk pracy, na których stwierdzono czynniki uciążliwe (dot. mikroklimatu i oświetlenia) niezgodne z normatywami higienicznym- ok.22,5 stanowisk objętych pomiarami.. W roku 2012 pion higieny pracy obejmował nadzorem bieżącym 339 zakładów pracy, zatrudniające ogółem 5.889 osób (w 2011 r. 356 i 6.105 osób; w 2010 r. 293 i 6.961 osób; w 2009 r. 310 i 6.824; w 2008 r. 243 i 7.031; w 2007 r. 162 i 4.528). Liczba podmiotów gospodarczych pozostających w ewidencji pionu higieny pracy zmniejszyła się w stosunku do 2011 r. o 17 zakładów tj. o około 4,7%; liczba zatrudnionych w porównaniu z rokiem 2011 zmniejszyła się o 216 osób. Liczby te na przestrzeni lat 1998-2012 podlegały ciągłym wahaniom od 132 zakładów do 303; przy obserwowanym spadku w 2004 r. do 224, w 2005 r. do 187 zakładów, w 2006 r. do 138 oraz wzroście w 2009 r. do liczby 310 i nieznacznym spadku w 2010 r. do 293, a następnie nieznacznym zwiększeniu w 2011 r. do 356; przy jednoczesnym wzroście zatrudnienia ogółem do 7860 osób w 2000 r., przy zauważalnym trendzie spadku zatrudnienia w 2004 r. do poziomu 5.926 i w 2005 r. do 4.735 osób, a w 2008 r. odnotowano wzrost zatrudnienia do poziomu 7.031. W 2009 r. odnotowano spadek zatrudnienia do poziomu 6.824 osób, w 2010 r. wzrost do poziomu 6.961 osób, a w 2011 r. ponownie spadek do poziomu 6.105 osób i spadek do poziomu 5.889 w 2012 r. (ryc.7.5). Większość nadzorowanych przedsiębiorstw stanowią nadal zakłady, zatrudniające do 100 pracowników 327 zakładów, co stanowi 96,4% wszystkich zakładów nadzorowanych przez pion higieny pracy (w 2011 r. odpowiednio 345 i 96,9%; w 2010 r. odpowiednio 284 i 96,9%; w 2009 r. odpowiednio 299 i 96,5%; w 2008 r. odpowiednio 232 i 95,5%; w 2007 r. odpowiednio 152 i 93,8%). W grupie tej przeważają z kolei podmioty zatrudniające od kilku do 20 osób 275 zakładów (stanowi to ok. 84,1% wszystkich 92

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy przedsiębiorstw w kategorii do 100 zatrudnionych). Dominacja w ewidencji pionu higieny pracy zakładów małych obserwowana jest już od kilku lat. W dużej części stacji sanitarno-epidemiologicznych w pierwszej kolejności kontrolom poddawane są przede wszystkim zakłady, w których występują czynniki szkodliwe i rakotwórcze w środowisku pracy, zakłady, w których stosuje się substancje i preparaty niebezpieczne oraz zakłady wprowadzające do obrotu substancje i preparaty niebezpieczne. Tabela 7.7. Charakterystyka zakładów pracy powiatu lęborskiego liczba zatrudnionych w zakładzie pracy liczba zakładów odsetek całkowitej liczby zakładów nadzorowanych przez pion higieny pracy do 5 142 41,9% 6-20 133 39,2% 21-50 41 12,1% 51-100 11 3,2% 101-250 11 3,2% > 251 1 0,3% Ryc.7.5. Nadzór pionu higieny pracy nad warunkami pracy w latach 1998-2012 W nadzorowanych zakładach pracownicy pionu higieny pracy przeprowadzili 296 kontroli w 200 zakładach (w 2011 r. odpowiednio 243 i 175; w 2010 r. 205 i 141; w 2009 r. 315 i 170; w 2008 r. 335 i 159; w 2007 r. 363 i 162). Średnia roczna częstość wizytacji w skontrolowanych zakładach pracy wyniosła 1,5 (w 2011 r 1,4; w 2010 r. 1,5; w 2009 r. 1,85; w 2008 r. i 2007 r. częstość wynosiła 2,1). W najliczniej reprezentowanej grupie małych przedsiębiorstw zatrudniających do 100 pracowników, na ogólną ich liczbę 327, skontrolowano 190 podmiotów gospodarczych, czyli ok. 58%. Działalność kontrolna w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego pozostaje od 15 lutego 2002 r., od chwili wejścia w życie ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych 93

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy (Dz.U. Nr 11, poz.84 ze zm.), a obecnie w oparciu o ustawę z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. Nr 63, poz.322), całkowicie w gestii powiatowych stacji sanitarnoepidemiologicznych. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lęborku stosuje zasadę różnicowania intensywności sprawowanego bieżącego nadzoru w zależności od oceny poziomu ryzyka w zakładach pracy. Pod uwagę brane są przede wszystkim następujące kryteria: wielkość zatrudnienia, występowanie czynników szkodliwych i uciążliwych na stanowiskach pracy, występowanie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, występowanie szkodliwych czynników biologicznych na stanowiskach pracy, występowanie przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) i natężeń (NDN) czynników szkodliwych, stosowanie prekursorów narkotyków grupy II, zatrudnianie młodocianych, występowanie w zakładzie chorób zawodowych, produkcja i konfekcjonowanie preparatów chemicznych, stosowanie w działalności zawodowej substancji i preparatów niebezpiecznych oraz produktów biobójczych Przyjęto podział na trzy podstawowe typy zakładów pracy: I grupa: zakłady, w których podczas wstępnej oceny nie stwierdzono występowania czynników szkodliwych dla zdrowia, II grupa: zakłady, w których występują czynniki szkodliwe, ale ich stężenia i natężenia nie przekraczają dopuszczalnych poziomów, III grupa: zakłady, w których stwierdza się przekroczenia dopuszczalnych poziomów czynników szkodliwych dla zdrowia lub występują w nich czynniki rakotwórcze. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lęborku przeprowadza kontrole przede wszystkim w zakładach II i III grupy. W celu poprawy warunków pracy w zakładach w 2012 r. wydano 116 decyzji administracyjnych (w 2011 r. 88; w 2010 r. 78; w 2009 r.- 128; w 2008 r. 192; w 2007 r. 161). Liczba wydanych ogółem decyzji administracyjnych wyniosła 244 (w tym 5 w zakresie substancji i preparatów chemicznych, 2 w zakresie prekursorów kategorii 2 i 3, 1 w zakresie produktów biobójczych, 6 w zakresie czynników biologicznych w środowisku pracy, 25 dot. obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych, 33 w zakresie oceny ryzyka zawodowego, 78 w zakresie poprawy stanu sanitarno- higienicznego, 1 w zakresie czynników rakotwórczych i 128 decyzji płatniczych). Do najczęściej stwierdzanych uchybień stwierdzanych w trakcie kontroli należy zaliczyć: - brak oceny ryzyka zawodowego dot. narażenia na szkodliwy czynnik biologiczny, - brak oceny ryzyka zawodowego, uwzględniający narażenie na czynnik chemiczny, - niewłaściwe oznakowanie substancji i preparatów niebezpiecznych, - obrót substancjami i preparatami niebezpiecznymi nie posiadającymi oznakowania w języku polskim, - wprowadzanie do obrotu produktów biobójczych nie posiadających pozwolenia MZ, - brak przeszkolenia pracowników w oparciu o karty charakterystyk, - brak rejestru wypadków przy pracy, - brak aktualnych profilaktycznych badań lekarskich pracowników, - brak badań środowiskowych oraz brak prawidłowej częstotliwości ich wykonywania, - brak instrukcji stanowiskowych sporządzonych w oparciu o treści kart charakterystyk, - zły stan techniczno- sanitarny pomieszczeń pracy, - brak szkolenia w zakresie udzielania I pomocy. W roku sprawozdawczym szczegółowo skontrolowano warunki pracy i ocenę narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych w warsztatach samochodowych. Skontrolowano 34 warsztaty samochodowe, z czego w 13 stwierdzono nieprawidłowości min. dotyczące braku oceny ryzyka zawodowego, nieodpowiedniego stanu sanitarno higienicznego pomieszczeń pracy, braku aktualnych badań i pomiarów środowiska pracy. Wydano 13 decyzji administracyjnych, wystawiono 1 upomnienie i nałożono 1 grzywnę w drodze mandatu karnego. Skontrolowano 4 zakłady branży poligraficznej. W jednym stwierdzono nieprawidłowości dotyczące braku orzeczeń lekarskich pracowników. Skontrolowano także warunki pracy i ocenę narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej w zakresie zagrożeń chemicznych i biologicznych. Skontrolowano 2 zakłady. W większości zakładów o dużej uciążliwości podjęto działania organizacyjne i techniczne prowadzące do poprawy warunków pracy, jej bezpieczeństwa oraz ochrony człowieka poprzez udoskonalenie stosowanych lub wprowadzenie nowych metod oceny zagrożeń i ryzyka zawodowego, nowych konstruk- 94

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy cji, technologii, urządzeń i materiałów. W zakładach, w których stwierdzono przekroczenie normatywów higienicznych NDN hałasu zastosowano komputerowe metody doboru ochronników słuchu po wielkości charakteryzujących hałas na stanowiskach pracy. Wymieniono maszyny, podkładki, które były źródłem hałasu, zamontowano nowe odciągi o większej skuteczności wentylowania, część odciągów udrożniono. W zakładach, w których stwierdzono przekroczenia normatywów higienicznych NDN hałasu, czy NDS czynników chemicznych oraz pyłowych dokonano rotacji pracowników na stanowiskach pracy. Część pracowników zmieniła stanowiska pracy, innym zmniejszono czas pracy na stanowisku, gdzie wystąpiły przekroczenia. W roku sprawozdawczym wydano 116 decyzji, w których ujęto 358 nakazów, w tym: - 5 w zakresie substancji i ich mieszanin, - 0 w zakresie prekursorów kategorii 2 i 3, - 5 w zakresie produktów biobójczych, - 1 w zakresie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, - 6 w zakresie czynników biologicznych w środowisku pracy, - 44 dotyczących badań i pomiarów środowiska pracy, - 25 dotyczących obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych, - 33 w zakresie oceny ryzyka zawodowego Trzeba pamiętać, że od dnia 15 lutego 2002 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku prowadził nadzór nad stosowaniem substancji i preparatów chemicznych w oparciu o ustawę z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach, a obecnie prowadzi w oparciu o ustawę z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach i mieszaninach (Dz. U. Nr 63, poz.322). W 2012 r. pion higieny pracy kontynuował kontrole zakładów związanych z gospodarką substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3. Ponadto przeprowadzano kontrole w zakresie obrotu produktami biobójczymi. W związku z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. nr 81, poz.716ze zmianami) kontynuowano ocenianie przygotowanej dokumentacji w zakładach pracy oraz zabezpieczenie pracowników przed działaniem szkodliwych czynników biologicznych. W 2012 r. zgłoszono do Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku forma skierowania na badania w celu rozpoznania choroby zawodowej 6 jednostek chorobowych tj. - 1 choroba nowotworowa o punkcie wyjścia z przełyku, u rencisty, malarza-lakiernika (nie podano pozycji z wykazu chorób zawodowych), - 1 niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią u emeryta nauczyciela (pkt. 15/3 wykazu chorób zawodowych), - 1 zespół cieśni nadgarstka u emerytki pracownik przetwórstwa rybnego (20/1 wykazu chorób zawodowych), - 1 zespołu rowka nerwu łokciowego u pracownika- administratora budynków (pkt. 20 wykazu chorób zawodowych), - 1 zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowego u rencisty kierowcy-palacza (nie podano pozycji z wykazu chorób zawodowych), - 1 boreliozy postać stawowa choroby u emeryta (nie podano pozycji z wykazu chorób zawodowych ani zajmowanego stanowiska pracy). Wszystkie skierowania zostały zgłoszone do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w Gdańsku sprawy w toku. Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Lęborku w okresie sprawozdawczym nie przeprowadziła żadnych wizytacji w ramach postępowań wyjaśniających dot. chorób zawodowych, nie sporządziła żadnej karty oceny narażenia zawodowego, nie wydała żadnej decyzji stwierdzającej i o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. W 2012 roku nie wystawiono także żadnej karty stwierdzenia choroby zawodowej oraz innych pism w sprawie chorób zawodowych zgodnych z kpa. 7.1. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi W roku sprawozdawczym przeprowadzono 8 kontroli w 7 na 10 zakładów w ewidencji, gdzie występuje czynnik rakotwórczy. W 6 z 8 zakładów występują procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji, czynników rakotwórczych lub mutagennych, 2 zakłady gdzie występują prace związane z narażeniem na pył drewna twardego (dąb i buk). Wydano 1 decyzję administracyjną dotyczącą zgłoszenia informacji o czynnikach rakotwórczych i prowadzeniu rejestru prac i pracowników narażonych na te czynniki. 7.2. Nadzór nad czynnikami biologicznymi 95

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy W roku sprawozdawczym przeprowadzono 9 kontroli w zakresie występowania w działalności zawodowej szkodliwych czynników biologicznych wydając 6 decyzji administracyjnych dotyczących min. braku oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy zawodowo narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych, braku rejestru prac i pracowników pracujących w narażeniu na szkodliwy czynnik biologiczny z grupy 3. 7.3. Nadzór nad pracami związanymi z usuwaniem azbestu Przeprowadzono 2 kontrole w zakresie oceny warunków pracy podczas usuwania i zabezpieczania wyrobów zawierających azbest. Podczas kontroli, nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie. Dodatkowo w jednym przypadku podczas wizji lokalnej obiektu upoważnieni przedstawiciele Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborka stwierdzili brak pokrycia dachowego z azbestu oraz śladów jego usunięcia, w związku z powyższym zawiadomiono Wydział Budownictwa Starostwa Powiatowego w Lęborku. 7.4 Nadzór nad substancjami i mieszaninami chemicznymi, prekursorami, detergentami oraz produktami biobójczymi Z zakresu nadzoru nad substancjami i mieszaninami chemicznymi sporządzono sprawozdanie z realizacji inicjatyw Forum wymiany informacji Europejskiej Agencji Chemikaliów w zakresie egzekwowania przepisów REACH i CLP za lata 2007/2012. Przeprowadzono 24 kontrole w zakresie wprowadzania do obrotu i stosowania w działalności zawodowej substancji i mieszanin chemicznych, wydano 5 decyzji w tym 1 decyzję administracyjną dotyczącą wstrzymania wprowadzania do obrotu zimowego płynu do spryskiwaczy do -20 0 C zawierający w swoim składzie chemicznym < 10 % metanolu, o poj. 5 l, którego zamknięcie- plastikowa nakrętka, nie spełniało funkcji zamknięcia utrudniającego przez dzieci. W roku sprawozdawczym przeprowadzono 20 kontroli w zakresie stosowania oraz wprowadzania do obrotu produktów biobójczych. Wydano 5 decyzji administracyjnych, w tym 1 nakazującą wycofanie z obrotu preparatu biobójczego nie posiadającego aktualnego zezwoleń Ministra Zdrowia. 7.5. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej Od 2010-01-01 nadzór nad Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w Lęborku sprawuje Pomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gdańsku (art.12 ust.1a ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej). 7.6. Współpraca z państwową inspekcją pracy, służbą medycyny pracy oraz innymi instytucjami 7.6.1.Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy W roku sprawozdawczym kontynuowano współpracę z Państwową Inspekcją Pracy. Polegała ona na wymianie informacji o zakładach nie objętych ewidencją tj. zakładach, które nie zgłosiły działalności w trybie art.209 Kodeksu Pracy oraz zakładach, które naruszyły przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. 7.6.2. Współpraca ze Służbą Medycyny Pracy W roku sprawozdawczym nie przeprowadzano wspólnych kontroli ze służbą medycyny pracy. Problemy dot. profilaktyki zdrowotnej w poszczególnych zakładach, w sytuacjach budzących wątpliwości wyjaśniane były na bieżąco z lekarzami sprawującymi profilaktyczną opiekę zdrowotną. 7.6.3. Współpraca z innymi instytucjami W roku 2012 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku współpracował z: 96

VII. Warunki sanitarno higieniczne środowiska pracy 1. Komendą Powiatową Policji w Lęborku- w ramach zapewnienia asysty podczas przeprowadzanych kontroli podmiotów uchylających się przed nią. 2. Powiatową Inspekcją Weterynaryjną w ramach współpracy przekazywane są informacje dotyczące szkodliwych czynników biologicznych występujących w zakładach kontrolowanych (nadzorowanych) przez Powiatowego Lekarza Weterynarii. 3. Starostwem Powiatu Lęborskiego- współpraca polegała na wzajemnym przekazywaniu informacji o zakładach naruszających przepisy bhp oraz ustawy- Prawo ochrony środowiska. 4. Urzędem Miasta Lęborka oraz Urzędami Gmin- współpraca polegała na udostępnianiu informacji o zakładach nie objętych dotychczas nadzorem tut. organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 7.7. Promocja zdrowia Promocja zdrowia jako podstawowy składnik profilaktycznej opieki nad pracownikami jest również jednym z ważniejszych elementów poruszanych z przedstawicielami zakładów podczas przeprowadzanych kontroli. Pracownicy pionu higieny pracy zwracają szczególną uwagę na bezpieczeństwo pracownika tj. wyposażenie w środki ochrony osobistej, zastosowane technologie zmniejszające narażenie pracowników na czynniki szkodliwe. Ponadto podczas przeprowadzanych kontroli informuje się pracowników o zagrożeniach biologicznych, fizycznych i chemicznych występujących w danym zakładzie. W roku sprawozdawczym szczególny nacisk kładziono na profilaktykę antynikotynową. W okresie jesiennym kładziono nacisk na zachowania prozdrowotne ze szczególnym uwzględnieniem zasad dot. zdrowego stylu życia, jak i też prostych czynności higienicznych, które mogą uchronić przed zachorowaniem na grypę sezonową. W placówkach służby zdrowia sprawdza się przestrzeganie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. W roku sprawozdawczym nałożono 1 grzywnę w drodze mandatu karnego za nieprzestrzeganie ustawy o zakazie palenia w miejscu pracy. 7.8. Podsumowanie Pion higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej realizuje obowiązki ustawowe i zadania obejmując nadzorem bieżącym 339 zakładów zatrudniających ogółem 5.889 osób. W 2012 r. stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) i najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) czynników szkodliwych dla ok. 34,4% wszystkich skontrolowanych pomiarami stanowisk pracy. Trzeba pamiętać, że w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U. Nr 11, poz.84 ze zm.), a obecnie w oparciu o ustawę z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. Nr 63, poz.322), bieżący nadzór nad ich stosowaniem w zakładach pracy powiatu lęborskiego pozostaje całkowicie w gestii Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku. W związku z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. nr 81, poz.716) kontynuowano ocenianie przygotowanej dokumentacji w zakładach pracy oraz zabezpieczenie pracowników przed działaniem szkodliwych czynników biologicznych. Warunki pracy w 2012 r. w porównaniu z 2011 r. były porównywalne. Świadczy o tym ilość wydanych decyzji- 115 (w 2011 r.- 88; w 2010 r.- 78; w 2009 r.- 128; w 2008 r.- 192;w 2007 r.- 161). Większość zakładów posiada pełną dokumentację bhp. Pracodawcy przestrzegają przepisy Kodeksu Pracy w zakresie wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej, posiadające atesty i certyfikaty. Ponadto we wszystkich kontrolowanych zakładach wydzielone są pomieszczenia higieniczno- sanitarne, które są ogrzewane, odpowiednio oświetlone, wyposażone w wentylację, bieżącą zimną i ciepłą wodę. Bieżący stan sanitarno- higieniczny nie budził zastrzeżeń. W roku sprawozdawczym odnotowano 6 zgłoszeń podejrzeń chorób zawodowych oraz zmniejszyła ilości uchybień w zakresie stosowania substancji i preparatów chemicznych, co świadczy o podejmowaniu przez pracodawców coraz to nowszych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w funkcjonowaniu zakładów pracy. 97

VIII. Higiena radiacyjna VIII. Higiena radiacyjna Państwowa Inspekcja Sanitarna, prowadzi również działalność w zakresie higieny radiacyjnej. Oddział higieny radiacyjnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gdańsku prowadził nadzór nad warunkami pracy i ochroną zdrowia pracowników zatrudnionych w zakładach (opieki zdrowotnej, przemysłowych, naukowo-badawczych i innych) powiatu lęborskiego, stosujących źródła promieniowania jonizującego lub pól elektromagnetycznych o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz oraz ochroną populacji i środowiska przed zbędnym napromieniowaniem i skażeniami promieniotwórczymi. Zadania pionu higieny radiacyjnej realizowane są między innymi przez: kontrole medycznych pracowni rentgenowskich oraz innych użytkowników źródeł promieniowania jonizującego i pól elektromagnetycznych pod kątem spełniania wymagań przepisów ochrony radiologicznej, wykonywanie pomiarów dozymetrycznych wokół źródeł promieniowania jonizującego i źródeł pól elektromagnetycznych oraz ocenę warunków pracy, wykonywanie pomiarów skażeń promieniotwórczych artykułów spożywczych i elementów środowiska naturalnego, prowadzenie postępowania administracyjnego (wydawanie decyzji, postanowień, zaleceń, itp.) w celu usunięcia stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości, ewidencjonowanie i ocenę wyników pomiarów dawek indywidualnych osób zawodowo narażonych na promieniowanie jonizujące oraz prowadzenie postępowania wyjaśniającego w przypadku przekroczenia dawek granicznych promieniowania jonizującego i przy rozpoznawaniu choroby zawodowej związanej z ekspozycją na promieniowanie jonizujące lub pole elektromagnetyczne, kontrolę przestrzegania zasad ochrony radiologicznej pacjenta w postępowaniu diagnostycznoleczniczym, w tym prowadzenie kontroli jakości aparatury rentgenowskiej, opiniowanie projektów nowopowstających lub modernizowanych zakładów stosujących źródła promieniowania, szkolenie osób odpowiedzialnych za stan ochrony radiologicznej w pracowniach rentgenowskich (inspektorów ochrony radiologicznej), prowadzenie działań zabezpieczających i wyjaśniających w przypadku wystąpienia awarii radiologicznej lub wypadku stwarzającego zagrożenie radiologiczne, prowadzenie szeroko rozumianej działalności opiniotwórczej, informacyjnej i popularyzatorskiej w dziedzinie ochrony przed promieniowaniem. Nadzór nad higieną radiacyjną w powiecie lęborskim sprawowany jest wyłącznie przez Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego na mocy art.12 ust.1a ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz.1263 ze zmianami). Podsumowanie W 2012 r. podobnie jak w 2011 r., nie zanotowano przypadków nadmiernego zagrożenia zdrowia osób zatrudnionych przy źródłach promieniowania jonizującego oraz urządzeniach wytwarzających pola elektromagnetyczne w powiecie lęborskim. Na podkreślenie zasługuje fakt, że podobnie jak w latach poprzednich obserwuje się pozytywną tendencję zarówno w wyposażaniu pracowni rentgenowskich w nowoczesną aparaturę rentgenowską i ciemnie automatyczne jak i poprawie ich stanu technicznego (remonty w gabinetach rtg i ciemniach). Poprawa stanu technicznego oraz wymiana wyposażenia niektórych pracowni rentgenowskich to efekt działalności kontrolnej prowadzonej przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku w zakresie nadzoru epidemiologicznego. W Polsce funkcjonuje obecnie nadzorowany przez Główny Inspektorat Sanitarny system kontroli ekspozycji ludzi na pola elektromagnetyczne, który został zweryfikowany i unowocześniony po wprowadzeniu w szczególności nowych przepisów o najwyższych dopuszczalnych natężeniach. Centralny Rejestr Źródeł Emisji Pól Elektromagnetycznych dla celów higieniczno sanitarnych oparty na informatycznym systemie gromadzenia danych, tworzących zbiór pod nazwą Baza danych o źródłach pola elektromagnetycznego (PEM) jest cennym źródłem informacji o ilości źródeł PEM, klasyfikacji stwarzanego przez nie zagrożenia określonego wyznaczeniem stref ochronnych, liczbie osób zatrudnionych przy ich stosowaniu, liczbie osób podlegających ekspozycji o określonym stopniu wielkości rzeczywistego narażenia. Informacje te mogą być szybko uzyskiwane w skali województwa i kraju. Nowa struktura druku statystycznego MZ-52 zawiera poszerzony zbiór danych o rzeczywistych rozmiarach problemu kontroli ekspozycji zawodowej na pola elektromagnetyczne w kraju, w tym i w województwie, usprawniając tym samym sprawowanie przez Państwową Inspekcję Sanitarną nadzoru nad użytkownikami źródeł pól elektromagnetycznych o częstotliwości 0 Hz 300 GHz. 98

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 liczba obiektów nadzorowanych IX. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo- wychowawczych IX. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo- wychowawczych Materiał źródłowy niniejszego opracowania stanowiło roczne sprawozdania Mz 53 z działalności w zakresie higieny dzieci i młodzieży oraz sprawozdanie uzupełniające stanowiska ds. higieny dzieci i młodzieży Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Lęborku. W 2012 r. nauczanie było prowadzone w 53 placówkach, na które składało się: 25 przedszkoli, 13 szkół podstawowych, 4 gimnazja, 1 licea ogólnokształcące, 10 zespołów szkół ogółem. W 2012 roku tut. Stacja Sanitarno Epidemiologiczna skontrolowała 100% placówek oświatowowychowawczych (podobnie jak w latach poprzednich). W ww. placówkach uczyło się ok. 8,2 tys. dzieci i młodzieży (w 2011 r.- ok.8,5 tys.; w 2010 r.- ok.11 tys.; w 2009 r.- ok.15,5 tys., w 2008 r.- ok.16 tys.; w 2007 r. ok.14 tys.). 250 225 200 stałe sezonowe 188 222 175 150 125 100 75 50 25 87 76 81 74 74 74 88 103 53 128 75 116 140 126 114 74 67 65 67 65 56 58 56 66 61 52 55 59 62 55 40 55 53 19 0 lata Ryc.9.1. Liczba obiektów stałych i sezonowych nadzorowanych przez pion higieny dzieci i młodzieży w latach 1995-2012 * od 2012 r. zmiana sposobu liczby placówek sezonowych na liczę zgłoszonych turnusów w bazie MEN, - liczba turnusów W latach 1995-2012 liczba obiektów stałych i sezonowych nadzorowanych przez pion higieny dzieci i młodzieży (ryc.9.1) ulegała nieznacznym wahaniom. W obiektach stałych liczba ta ulegała nieznacznemu obniżaniu z 78 w 1994 r. do 74 w latach 1996-97, w roku 1998 nastąpił wzrost do liczby 88, w 1999 r. do 103, w 2000 r. do 160 obiektów, a w 2003 r spadek do 114. W 2007 r. objęto nadzorem 55 obiektów stałych (w 2006 r.- 56). Natomiast w 2011 r. liczba ta wynosiła 55, a w 2012 r. kształtowała się na poziomie 53. Obserwowany wzrost do 1998 r. wynikał ze zmian restrukturyzacyjnych- powstawania m.in. prywatnych punktów przedszkolnych, a w 1999 r. w wyniku reformy edukacji gimnazjów. Natomiast w obiektach sezonowych obserwowano wzrost liczby nadzorowanych obiektów z 54 w 1993 r. do 87 w 1996 r. Od roku 1997 obserwuje się spadek liczby tych obiektów do 53 w 1998 r.. Spadek ten wynikał prawdopodobnie ze zmian koncesyjnych na prowadzenie tej działalności. Po 1998 r. nastąpił wyraźny wzrost obiektów sezonowych nadzorowanych do 128 obiektów w 1999 r., a następnie spadek do poziomu 67 obiektów (2002 r.). W 2008 r. liczba obiektów sezonowych wynosiła 61, gdy w 2007 r. liczba ta wynosiła 66. W 2011 r. liczba obiektów sezonowych kształtowała się na poziomie 19. Od 2012 r. uległ zmianie sposób podawania liczby obiektów sezonowych na liczbę zgłoszonych turnusów w bazie MEN. W 2012 r. odnotowano 222 turnusów, z tego 220 to wypoczynek letni i 2 wypoczynek zimowy. 99

IX. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo- wychowawczych 9.1. Funkcjonalność budynków W 2012 r. nie stwierdzono obiektów nieprzystosowanych do procesu nauczania, identycznie jak w 2011 r. Natomiast w 2003r. stwierdzano jeszcze 2 obiekty nieprzystosowane do procesu nauczania( w 2002r. 1 obiekt). Do obiektów nieprzystosowanych w 2003r. zaliczano 2 przedszkola. 9.2. Stan techniczny budynków W 2012r. w trzech placówkach oświatowych stwierdzono niewłaściwy stan sanitarno-higieniczny oraz techniczny: 1 przedszkole, 1 szkoła podstawowa oraz 1 gimnazjum. W stosunku do trzech placówek oświatowych Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny wszczął postępowanie administracyjne. Natomiast w 2011 r. stwierdzono 2 placówki o złym stanie technicznym: 1 przedszkole 1 zespół szkół. W roku poprzednim stwierdzono 5 placówek o złym stanie technicznym: 2 przedszkola, 2 szkoły podstawowe i 1 liceum ogólnokształcące. W 2009 r. nie stwierdzano placówek o złym stanie technicznym. Natomiast w 2008 r. 7 placówek nauczania charakteryzowały się złym stanem technicznym. W 2007 r. złym stanem technicznym charakteryzowały się: 3 przedszkola, 4 szkoły podstawowe, 2 gimnazja i 1 zespół szkół ponadpodstawowych. W sprawach tych Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku prowadził odpowiednie postępowania administracyjne. 9.3. Wodociągi i kanalizacja W 2012 r. wszystkie placówki oświatowo-wychowawcze, posiadają stały dostęp do ciepłej wody użytkowej. Szkoła Podstawowa nr 8 w Lęborku, która nie posiadała jeszcze na początku 2012 r. w sanitariatach ciepłej wody, już po okresie wakacyjnym i po przeprowadzonych remontach instalacji kanalizacyjnej, ciepła woda została doprowadzona do każdego sanitariatu w szkole. Ze względu na nieprecyzyjne dane za 2011 r. dotyczące podłączenia placówek oświatowowychowawczych do kanalizacji, w 2012 r. uzupełniono potrzebne informacje o liczbę placówek, które nadal posiadają kanalizację miejscową: jest to 9 szkół w powiecie lęborskim. Przyczyny niepodłączenia 9 szkół na wsiach do sieci kanalizacyjnej spowodowane są trudnościami finansowymi z jakimi muszą zmierzyć się gminy. W dalszym ciągu nie określono jakiegokolwiek terminu, w jakim przewidywano by przeprowadzenie tejże inwestycji. Natomiast w roku 2011 r. w 1 placówce stwierdzono brak dostępu do kanalizacji i w 1 placówce brak dostępu do ciepłej wody w sanitariatach. W latach poprzednich wszystkie nadzorowane placówki nauczania posiadały sprawną instalację wodociągową i kanalizacyjną. Sprawa braku dostępu do kanalizacji dot. Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Popowie, która nie jest podłączona do wiejskiej sieci sanitarnej. Jest to bardzo mała szkoła, położona w maleńkiej miejscowości w gminie Cewice. Szkoła miała zostać zamknięta, jednak dzięki staraniom rodziców, którzy założyli stowarzyszenie i podjęli zamiar jej zatrzymania i utrzymania, budynek nadal funkcjonuje. W budynku została przeprowadzona odpowiednia modernizacja jej pomieszczeń poprzez wymianę stolarki okiennej, zakup nowego sprzętu i mebli oraz remont pomieszczeń klasowych i korytarzy szkolnych. Sprawa dostępu do ciepłej wody w sanitariatach dot. Szkoły Podstawowej nr 8 w Lęborku. Na przełomie 2010/2011 roku szkoła została włączona do projektu termomodernizacji wszystkich szkół lęborskich, realizowanego przez Urząd Miejski w Lęborku. W ramach tego projektu wykonano ocieplenie budynku, wykonano nową elewację szkoły, dokonano wymiany dachu, zamontowano nową instalację grzewczą oraz wymieniono w całej szkole wszystkie grzejniki. Niestety nie ujęto w planie remontu szkoły doprowadzenia ciepłej wody użytkowej. Wg oświadczenia pana Dyrektora Szkoły doprowadzenie ciepłej wody i założenie nowej instalacji zostanie zrealizowane w terminie późniejszym z uwagi na brak środków inwestycyjnych. 9.4. Żywienie W 2012 r. 11 szkół podstawowych, 2 gimnazja oraz 9 zespołów szkół prowadziło dożywianie uczniów, w tym 4 szkoły podstawowe wydawały posiłki jednodaniowe ( liczba uczniów korzystających z posiłków jednodaniowych wynosiła: 306 uczniów). Liczba dzieci ze szkół podstawowych korzystających z obiadów pełnych wynosiła : 1166, natomiast w gimnazjach z pełnych obiadów korzystało: 374 uczniów. W zespołach szkół, 6 szkół wydawało posiłki jednodaniowe( liczba uczniów korzystających wynosiła: 908), natomiast z pełnych obiadów korzystało: 756 uczniów. W 2012 r. nie zdyskwalifikowano żadnego tego typu obiektów, identycznie jak w 2011 roku. W roku sprawozdawczym przeprowadzono ocenę wyżywienia w 2 wybranych placówkach szkolnych. Pod nadzorem znajduje się 26 placówek szkolnych i 20 przedszkolnych. Stołówki szkolne z roku na rok poprawiają swój stan techniczny poprzez modernizację bloków żywienia. 100

odsetek szkół z brakiem sali gimnastycznej IX. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo- wychowawczych Od 2004 r. nadzór nad grupą tych obiektów sprawuje oddział higieny żywienia i żywności. 9.5. Oświetlenie Jednym z ważniejszych elementów nauki szkolnej jest oświetlenie elektryczne pomieszczeń. W większości przypadków z lat poprzednich poprawę tego oświetlenia uzyskano po przeprowadzeniu modernizacji instalacji elektrycznej. Następne pomiary zaplanowano na 2012 r. dla szeregu placówek oświatowo- wychowawczych. W 2012r. laboratorium Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku dokonało pomiarów natężenia oświetlenia sztucznego w 11 wytypowanych placówkach: w 7 przedszkolach oraz w 4 szkołach. 9.6. Ergonomia mebli Uczniowie od 50% do 80% czasu swojej pracy spędzają w wymuszonej, niewygodnej pozycji ciała. Skutki tego widoczne są już w okresie szkolnym na dolegliwości kręgosłupa cierpi znaczna część dzieci i młodzieży. Wady postawy uczniów są konsekwencją różnych czynników i nieprawidłowości, wśród których najczęściej wymieniane jest niedostosowanie mebli do wysokości ciała zarówno w domu, jak i w szkole. Jednakże początków kształtowania nieprawidłowej postawy ciała należy doszukiwać się w szkołach, nadal w niedostatecznym stopniu wyposażonych w odpowiednie i ergonomiczne meble. W 2012 r. oceniono 3 placówki pod kątem dostosowania mebli do wzrostu uczniów i przedszkolaków. Pomiarów dokonano w 2 oddziałach przedszkolnych na 48 stanowiskach pracy przedszkolaków. W szkole podstawowej dokonano oceny w 3 oddziałach na 68 stanowiskach pracy ucznia. W jednym zespole szkół oceniono 2 oddziały w szkole podstawowej na 45 stanowiskach. Po przeprowadzonej ocenie, nie stwierdzono nieprawidłowości, co może świadczyć o przestrzeganiu przez nauczycieli o prawidłowym dostosowaniu mebli przedszkolnych a zwłaszcza szkolnych do zróżnicowanego wzrostu przedszkolaków i uczniów. Ponadto sukcesywna wymiana stolików i krzeseł na przestrzeni lat na certyfikowany sprzęt, spowodowała, że kontrole wykazują coraz mniej nieprawidłowości w zakresie oceny dostosowania mebli przedszkolnych i szkolnych. 9.7. Sale gimnastyczne We wszystkich skontrolowanych placówkach oświatowo- wychowawczych funkcjonowały sale gimnastyczne. W poprzednich latach zastrzeżeń budziła niedostateczna liczba sal gimnastycznych. W szkołach, w których nie było sali gimnastycznej zajęcia odbywały się na korytarzach lub w salach lekcyjnych (salach rekreacyjnych/ zastępczych). Oceniając placówki pod względem posiadania infrastruktury do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w roku 2012 stwierdzono, że 75% gimnazjów i 50% liceów ogólnokształcących nie posiadało sali gimnastycznej (ryc.9.3). Szkoły te posiadały sale rekreacyjne (zastępcze). 100 90 80 70 60 2011 50 75 75 2012 40 50 50 30 20 10 0 gimnazja Rys.9.2. Brak sali gimnastycznej licea ogólnokształcące 101