Wpływ substancji psychoaktywnych na zdrowie kobiety i płodu

Wpływ substancji psychoaktywnych na zdrowie kobiety i płodu

Literatura Alkohol a zdrowie, Kobiety i alkohol, PARPA, Warszawa 1997. Alkohol a zdrowie, Pacjenci z problemami alkoholowymi w podstawowej opiece zdrowotnej, PARPA, Warszawa 1997. Alkohol a zdrowie, IX Raport Specjalny dla Kongresu USA, PARPA, Warszawa 2002. P. Anderson, B. Baumberg, Alkohol w Europie. Raport z perspektywy zdrowia publicznego, PARPAMEDIA, Warszawa 2007. J. Fudała, Jak pomagać osobom pijącym alkohol ryzykownie i szkodliwie, PARPAMEDIA, Warszawa 2009. B. Habrat, Organizm w niebezpieczeństwie, PARPA, Warszawa 1998. B. Woronowicz, Uzależnienia, PARPAMEDIA, Warszawa 2009

Ważne pojęcia Ryzykowne picie alkoholu to spożycie nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo i łącznie w określonym czasie) nie pociągające za sobą aktualnie negatywnych konsekwencji, przy czym można oczekiwać, że konsekwencje te pojawią się, o ile obecny model picia alkoholu nie zostanie zmieniony. Picie szkodliwe to taki wzorzec picia, który już powoduje szkody zdrowotne, fizyczne bądź psychiczne; ale również psychologiczne i społeczne, przy czym nie występuje uzależnienie od alkoholu. Zespół uzależnienia od substancji psychoaktywnych to złożone zjawisko fizjologiczne, behawioralne i poznawcze, w którym ich zażywanie przyjmuje pierwszeństwo nad innymi zachowaniami. Uzależnienie rozpoznajemy na podstawie objawów. Okazjonalne upijanie się, ang. binge drinking, to spożycie co najmniej 60g alkoholu przy jednej okazji dla mężczyzn i 40g dla kobiet

Dane statystyczne 16% dorosłych Polaków spożywa alkohol w sposób ryzykowny (rocznie powyżej 10 litrów czystego alkoholu w przypadku mężczyzn i 7,5 litra w przypadku kobiet). W ostatnich latach wzrasta odsetek kobiet i mężczyzn pijących w ten sposób. Szacuje się, że w Europie ok. 3% dorosłych (ok. 5% mężczyzn i 1% kobiet) to osoby uzależnione od alkoholu. Grupa uzależnionych w Polsce to ok. 860 tys. osób (w tym ok. 707 tys. to mężczyźni i ok. 153 tys. to kobiety). Pijący ryzykownie i szkodliwie to ok. 2 3 mln! Ok. 25-50% kobiet nie przestaje spożywać alkoholu w trakcie ciąży, a część z nich pije więcej, niż jest to wskazane dla zdrowia ich i dziecka. Do tych liczb należy dodać jeszcze osoby (dzieci i dorosłych), które cierpią z powodu picia swoich bliskich. Szacuje się, że jest ich w Polsce ok. 3-4 mln.

Straty Wiele z tych osób korzysta z pomocy służby zdrowia, ale ich leczenie będzie często nieskuteczne: bądź to ze względu na kontynuowanie picia, pomimo zażywania przepisanych leków (zażywający lub pijący), bądź ze względu na trwanie w sytuacji permanentnie stresogennej (członkowie rodzin z problemem alkoholowym lub narkotykowym) Szkody związane z piciem alkoholu szacuje się na 125 miliardów euro. Koszty leczenia chorób związanych z alkoholem wynoszą w Europie ok. 17 mld euro, a na leczenie i profilaktykę wydaje się ok. 5 mld euro.

Badania picia alkoholu w grupie kobiet Do lat 70-tych kobiety były wyłączone z badań nad alkoholem i innymi substancjami psychoaktywnymi epidemiologicznych, klinicznych i doświadczalnych, a jeśli już brały w nich udział, uwaga badaczy koncentrowała się głównie na mężczyznach. ALE: Biomedyczne i inne następstwa zażywania środków psychoaktywnych przez kobiety są większe nawet wtedy, gdy np. wypijają one taką samą dawkę alkoholu, co mężczyźni. Czy zatem płeć i role z nią związane są istotnym czynnikiem i istotną zmienną różnicującą i wyjaśniającą zjawisko nadużywania substancji psychoaktywnych i uzależnienia? Z czego wynikają różnice w zażywaniu substancji w grupie kobiet?

Zażywanie substancji psychoaktywnych przez kobiety W każdej ze zbadanych kultur mężczyźni korzystają z wszelkiego rodzaju substancji uzależniających częściej niż kobiety i znacznie częściej przejawiają zachowania ryzykowne będąc pod ich wpływem. Ale np. w grupie pacjentek zgłaszających się na terapię problemy związane z używaniem narkotyków częściej rozpoznawano w grupie kobiet, a rozpoznań problemów zależnych jednocześnie od alkoholu i narkotyków było tyle samo u kobiet i mężczyzn. Najczęściej problem alkoholowy mają kobiety w grupie wiekowej 18-29 lat (wyraźny wzrost spożycia alkoholu w ostatnich latach). Łączą one często alkohol z narkotykami oraz wykazują tendencję do okazjonalnego picia dużych ilości alkoholu, co pociąga za sobą szkody zdrowotne, psychiczne i społeczne. Pod koniec 3 i 4 dekady życia piją częściej niewielkie lub umiarkowane ilości alkoholu i łączą picie z lekami uspokajającymi (zmiana wzorca picia).

Czynniki ryzyka w grupie kobiet Picie alkoholu i zażywanie innych substancji psychoaktywnych u kobiet ma częściej niż w grupie mężczyzn podłoże społeczne, np. zażywanie substancji przez partnera. Ponadto zażywanie substancji w grupie kobiet koreluje z takimi zjawiskami jak: Wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie, Przemoc w małżeństwie, Zaburzenia lękowe i depresje (w grupie mężczyzn częściej zaburzenia osobowości typu antyspołecznego) Pozostawanie bez pracy pomimo chęci jej podjęcia, Pozostawanie w związku, w którym są konflikty, Bezdzietność pomimo chęci posiadania dzieci Ostatnie 3 zmienne korelują z piciem kobiet znacznie bardziej niż w grupie mężczyzn.

Nie istnieje próg nieszkodliwego spożywania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Ryzyko szkód zdrowotnych pojawia się już wtedy, gdy kobieta wypija dziennie więcej niż dwie standardowe porcje alkoholu (czyli 1 półlitrowe piwo, kieliszek wina o pojemności 200ml, czy 60ml wódki). Trzy standardowe porcje alkoholu dziennie powodują u kobiet zaburzenia zdrowia, które występują u mężczyzn pijących więcej niż dziewięć porcji czystego alkoholu dziennie.

Różnice międzypłciowe a alkohol Różne poglądy w temacie zmniejszania się różnicy między płciami w spożyciu substancji psychoaktywnych, ale różnica w częstotliwości osiągania stanu upojenia alkoholowego i zażywania narkotyków przez mężczyzn i kobiety jest najmniejsza wśród młodych dorosłych. Prognozuje się dla Europy wzrost tej zbieżności i ma to związek z: - coraz bardziej liberalnym podejściem do picia alkoholu, - rosnącą niezależnością kobiet i - tendencją do coraz późniejszego zakładania rodziny. Największy wzrost osób pijących w sposób ryzykowny odnotowano wśród kobiet w wieku 18-29 lat. Co dziesiąta kobieta w tej grupie wiekowej pije alkohol w sposób obarczony ryzykiem negatywnych konsekwencji zdrowotnych, psychologicznych i społecznych.

Alkohol to substancja toksyczna, której spożywanie wiąże się z ponad 66 rodzajami zaburzeń krótko - i długofalowych. Ryzyko wielu chorób wzrasta wraz ze zwiększeniem się ilości wypijanego alkoholu i zażywanych narkotyków. Zjawisko politoksykomanii (np. związek picia z paleniem tytoniu, picia z zażywaniem leków itp.) Szacuje się, że alkohol jest odpowiedzialny za: 12% przedwczesnych zgonów i niesprawności u mężczyzn 2% przedwczesnych zgonów i niesprawności u kobiet

Najważniejsze czynniki ryzyka pogorszonego zdrowia i przedwczesnego zgonu w Europie Czynniki zawodowe Narkotyki Niskie spożycie owoców i warzyw Brak aktywności fizycznej Hipercholesterolemia Nadwaga Nadużywanie alkoholu Nadciśnienie tętnicze Palenie papierosów 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% Zachorowalność

Picie alkoholu przez kobiety WHO ustaliło inne limity picia alkoholu dla kobiet jak i dla mężczyzn. Blisko 80% kobiet spożywa alkohol. Kobiety piją średnio znacznie mniej alkoholu niż mężczyźni i znacznie rzadziej doświadczają konsekwencji z tego powodu. Całkowite spożycie alkoholu przez mężczyzn jest 2-3 razy większe niż w grupie kobiet. Jednak alkohol działa bardziej toksycznie na organizmy kobiet niż mężczyzn, ponieważ: mają one więcej tkanki tłuszczowej i mniej wody; ta sama ilość alkoholu zostaje rozpuszczona w mniejszej ilości wody, mają w żołądku znacznie mniej niż mężczyźni enzymów odpowiedzialnych za metabolizowanie alkoholu, mają więcej estrogenów, które sprzyjają intensywniejszemu wchłanianiu alkoholu.

Organizm kobiety a skutki picia Organizm kobiety wykazuje mniejszą zdolność do obrony przed szkodliwym działaniem alkoholu, ponieważ: Kobiety słabiej metabolizują alkohol w żołądku, większa jego ilość dociera do wątroby i niszczy ją. Ryzyko marskości wątroby jest u nich większe niezależnie od ilości spożywanego alkoholu. Alkohol powoduje u kobiet silniejsze dysfunkcje mózgu oraz upośledzenie funkcji poznawczych większe niż w grupie nadużywających alkohol mężczyzn. Picie alkoholu zwiększa u kobiet predyspozycję do ostrych form osteoporozy i częstszych złamań kości. Alkohol podwyższa ciśnienie krwi i zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego proporcjonalnie do spożywanej dawki. Do 20% przypadków udaru mózgu wśród osób poniżej 40 roku życia wiąże się z alkoholem.

Skutki zażywania substancji psychoaktywnych Ryzykowne zażywanie substancji psychoaktywnych przez kobiety może być przyczyną występowania zaburzeń nastroju, zwłaszcza o charakterze lękowym i depresyjnym. Zwiększone ryzyko samobójstw w grupie kobiet uzależnionych (40% do 8% w grupie kontrolnej) Alkohol jest czynnikiem rakotwórczym, a jego działanie zwiększa ryzyko raka jamy ustnej, przełyku, tchawicy, wątroby, piersi, żołądka, jelita grubego, odbytu, a także podnosi ryzyko raka piersi. W grupie abstynentek ryzyko raka piersi wynosi 88 na 1000, a w grupie pijących co najmniej 6 drinków dziennie 133 na 1000.

Zapadalność Ryzyko raka piersi u kobiet Liczba porcji standardowych Źródło: Grupa Współpracy w Zakresie Czynników Hormonalnych w Raku Piersi (2002) Skumulowana zapadalność na raka piersi na 1000 kobiet w wieku do 80 r.ż. w zależności od liczby porcji alkoholu dziennie

Wszystkie substancje odurzające (np. alkohol, marihuana, kokaina, opioidy) wpływają na układ rozrodczy w postaci zaburzenia funkcjonowania gonad i upośledzenia płodności. Powodują one u kobiet: brak lub przedwczesny zanik miesiączki, brak owulacji, zaburzeniu fazy lutealnej cyklu (od owulacji do krwawienia), podwyższony poziom prolaktyny i innych hormonów, a w konsekwencji zaburzenia cyklu menstruacyjnego, samoistne poronienia. Każda ilość substancji psychoaktywnych zażywanych w ciąży działa toksycznie na płód, powodując zwiększone ryzyko śmierci wewnątrzłonowej, martwego porodu lub też nagłej śmierci łóżeczkowej.

Życie płodowe dzieci jest średnio o tydzień krótsze niż dzieci nie narażanych na kontakt z takimi substancjami i prawie 20% rodzi się przed 37 tygodniem ciąży. Skutkiem picia w trakcie ciąży mogą być zaburzenia opisywane jako FASD lub też jako FAS (Fetal Alkohol Syndrom/Płodowy Zespół Alkoholowy). Szkodzą nawet małe dawki alkoholu, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży.

Zażywanie substancji psychoaktywnych wpływa w grupie kobiet na większą przestępczość, wykroczenia związane z prowadzeniem pojazdów, powoduje większe natężenie zachowań ryzykownych, w tym seksualnych, co pociąga za sobą zagrożenie przemocą seksualną, zakażeniami czy niechcianą ciążą. Kobiety nadmiernie pijące są częściej niż pijący nadmiernie mężczyźni ofiarami: wypadków, urazów, przemocy fizycznej, gwałtów i nadużyć seksualnych. Kobiety powinny szczególnie ostrożnie postępować z substancjami psychoaktywnymi. Młode kobiety doganiając mężczyzn w zażywaniu substancji narażają się na nieporównywalnie większe ryzyko poważnych szkód zdrowotnych, psychologicznych i społecznych.