Prof. dr hab. Wojciech Dyduch Katowice, 16 lipca 2016 r. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Katedra Przedsiębiorczości, Wydział Zarządzania e-mail: dyduch@ue.katowice.pl, tel. 32 257 7350 OPINIA na temat osiągnięcia naukowego, dorobku naukowo-badawczego oraz osiągnięć dydaktycznych, współpracy naukowej i popularyzacji nauki dra inż. Krzysztofa Zięby w związku z Jego postępowaniem habilitacyjnym w dziedzinie nauki ekonomiczne, dyscyplinie nauki o zarządzaniu 1. Podstawa wykonania recenzji Formalną podstawą napisania niniejszej opinii jest pismo Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów powołujące mnie na recenzenta w komisji w celu przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego dra inż. Krzysztofa Zięby, przekazane przez Dziekana Wydziału Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej. Podstawą prawną dla prowadzonego postępowania habilitacyjnego dra inż. Krzysztofa Zięby jest art. 16, ust. 1 Ustawy z dnia 14.03.2003 r. o stopniach i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 ze zm. w Dz. U. Z 2005 roku, nr 164, poz. 1365) oraz Rozporządzenie MNiSW z dnia 01.09.2011 w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodach doktorskich, postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. nr 204, poz. 1200). Zgodnie z przywołanym artykułem, do postępowania habilitacyjnego może zostać dopuszczona osoba, która posiada stopień doktora oraz osiągnięcia naukowe lub artystyczne, uzyskane po otrzymaniu stopnia doktora, stanowiące znaczny wkład autora w rozwój określonej dyscypliny naukowej lub artystycznej oraz wykazuje się istotną aktywnością naukową lub artystyczną ( ). Osiągnięcie ( ) może stanowić dzieło opublikowane w całości lub w zasadniczej części, albo jednotematyczny cykl publikacji ( ). Wniosek o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego w dziedzinie nauki ekonomiczne, dyscyplinie nauki o zarządzaniu dra inż. Krzysztofa Zięby wraz z autoreferatem nt. dorobku i osiągnięć w pracy naukowo-badawczej wskazuje, że podstawą oceny osiągnięć naukowych jest monografia pt. 1
Preprzedsiębiorczość, (Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2015, ss. 256), którą Habilitant wskazał jako główne osiągnięcie naukowe. Do sporządzenia niniejszej opinii otrzymałem komplet dokumentacji dotyczącej aktywności naukowej Habilitanta a w szczególności: (a) autoreferat, (b) autoreferat w języku angielskim, (c) wykaz opublikowanych prac naukowych wraz z oświadczeniami współautorów, (c) monografię pt. Preprzedsiębiorczość, (d) kopie publikacji naukowych opublikowanych po uzyskaniu stopnia doktora, (e) dyplom uzyskania stopnia doktora. Dostarczona dokumentacja jest wystarczająca do napisania zleconej mi opinii. Dr inż. Krzysztof Zięba spełnia także formalne kryteria wymagane od kandydatów na stopień doktora habilitowanego. W 2002 roku na Politechnice Gdańskiej obronił rozprawę doktorską pt. Franchising jako alternatywa dla niezależnej działalności gospodarczej, uzyskując stopień doktora nauk ekonomicznych w dyscyplinie ekonomia. Jednocześnie oświadczam, że nie znam Habilitanta, nie jestem współautorem Jego artykułów naukowych, nie byłem też recenzentem wydawniczym bądź anonimowym Jego publikacji. 2. Ocena głównego osiągnięcia naukowego Jako główne osiągnięcie naukowe dr inż. Krzysztof Zięba wskazał monografię pt. Preprzedsiębiorczość (Wydawnictwo Politechniki Gdanskiej, Gdańsk 2015, ss. 256). Monografia skupia się na problemie naukowym dotyczącym wczesnej/rodzącej się przedsiębiorczości czy też przedsiębiorczości wieku niemowlęcego (nascent entrepreneurship), obejmującej fazę przygotowania przedsięwzięcia biznesowego w oparciu o zidentyfikowaną szansę do założenia firmy. Mimo, że w badaniach Global Entrepreneurship Monitor pre-przedsiębiorcy to osoby w fazie zakładania firmy i przedsiębiorstwa działające do 3 miesięcy, Habilitant przygląda się w szczególny sposób uwarunkowaniom i elementom okresu przed założeniem firmy obejmującego rozpoznanie szansy i decyzję o uruchomieniu przedsięwzięcia. Książka identyfikuje koncepcję preprzedsiębiorczości i w udany sposób ukazuje jej teoretyczne osadzenie w subdyscyplinie przedsiębiorczości. Podjęty przez Habilitanta problem badawczy nie został do tej pory rozwiązany kompleksowo na gruncie polskim od strony konceptualizacyjnej i operacjonalizacyjnej, stąd oceniam ten kierunek badawczy jako ważny, ambitny i uzasadniony. Habilitant poprawnie zidentyfikował lukę i podjął śmiałe zamierzenie badawcze. Rozdział pierwszy monografii, dotyczący teoretycznych podstaw przedsiębiorczości, jest interesującą poznawczo i relatywnie obszerną próbą przedstawienia problematyki przedsiębiorczości. Omawia współczesne badania nad przedsiębiorczością, opisuje je z 2
punktu widzenia różnych perspektyw teoretycznych. W mojej ocenie rozdział ten jednak w pewnym sensie wyważa otwarte drzwi dokonując ponownego przeglądu literatury dotyczącej przedsiębiorczości od podstaw, mimo iż tego typu syntezy miały miejsce w pracach polskich autorów (np. Bratnicki 2002, Dyduch 2008, Kurczewska 2013, Glinka 2013). Przedstawiony przegląd oceniam jednak pozytywnie ze względu na odniesienia Autora do procesów wczesnej przedsiębiorczości. Na uwagę zasługuje przedstawienie przez Habilitanta zjawiska przedsiębiorczości z punktu widzenia nurtu ekonomicznego, psychologicznego, czy społeczno-kulturowego. Niedosyt rodzi tym większy w pracy na stopień z dyscypliny nauk o zarządzaniu pominięcie nurtu menedżerskiego i organizacyjnego, problematyki mitów przedsiębiorczości, podejmowania decyzji dotyczących uruchamiania nowych przedsięwzięć, szerszej analizy pre-przedsiębiorczości w kontekście przeszłych doświadczeń w zakładaniu firm i przedsiębiorczości seryjnej (nie tylko tej początkowej, studenckiej), czy rezygnacji z dalszego prowadzenia firmy jako jednego z rodzajów decyzji przyszłych menedżerów. Przyjęta do rozważań przez Autora definicja przedsiębiorczości (s. 59) wydaje się niepełna z punktu widzenia nauk o zarządzaniu wobec konceptualizacji dokonanych już wcześniej, gdzie definiuje się przedsiębiorczość jako proces zakładania i zarządzania organizacją z uwzględnieniem ryzyka porażki (Bratnicki, 2002). Ryzyko obok innowacyjności i proaktywności jest wszak istotną składową wektora przedsiębiorczości (zob. np. Miller 1983, Lumpkin i Dess, 1996). Miejscami zatem Habilitant co trzeba uznać za ważne, twórcze i pożyteczne eksploruje dyscyplinę nauk o zarządzaniu, jednak dla badaczy tej dyscypliny niektóre przywołania są dobrze znane, jak np. moim zdaniem zbędne przedstawienie koncepcji kultury zaproponowanej przez G. Hofstede (s. 40-41). Nadmierne przywiązanie Habilitanta do dyscypliny ekonomii uwidacznia się we fragmentach monografii (np. fragment 1.4. na temat wpływu przedsiębiorczości na wzrost gospodarczy; opis atrybutów gospodarki menedżerskiej i przedsiębiorczej; wskazanie na zmienne makroekonomiczne, s. 155, itp.). Również w zakończeniu monografii, s. 222, zwrócono uwagę na przedsiębiorczość jako wywodzącą się z ekonomii. To prawda, niemniej definiując przedsiębiorczość jako zakładanie firmy i zarządzanie nią, a pre-przedsiębiorczość jako przygotowywanie przedsięwzięć właśnie procesom i problematyce zarządzania, podejmowania decyzji i przygotowania koncepcji biznesu Habilitant powinien w mojej ocenie poświęcić nieco więcej uwagi w monografii aspirującej do osiągnięcia naukowego w dyscyplinie nauki o zarządzaniu. Drugi rozdział jest istotny z punktu widzenia celu monografii, gdyż z założenia ma dokonać konceptualizacji pre-przedsiębiorczości. Autor wykonał sporo pracy definiując 3
rodzącą się przedsiębiorczość, przedstawiając działania pre-przedsiębiorców ujęte w pięciu głównych kategoriach. Habilitant porządkuje polską terminologię opisującą zjawisko i procesy wczesnej przedsiębiorczości, w sposób poprawny przedstawia teoretyczne podstawy pre-przedsiębiorczości i sygnalizuje własne propozycje rozstrzygnięć. Styl pisania Habilitanta w rozdziałach teoretycznych oceniam wysoko, jednak w wielu miejscach odbiega on od dojrzałej syntezy, przyjmując formę dokonywania opisów poszczególnych koncepcji, czy artykułów i publikacji. Zatem Brockhaus wykazał, Robert Solow twierdzi, Shane zwraca uwagę na fakt, w ten sposób Gartner zainicjował, Davidsson lokuje genezę pojęcia, jedną z prób systematyzacji jest artykuł Gartnera, itp. Metodycznie poprawny i bogaty, zaproponowany przegląd podstaw teoretycznych zyskałby gdyby Habilitant przedstawił go w formie zwartej opowieści o pre-przedsiębiorczości opatrzonej własnymi interpretacjami i przemyśleniami. Ogólnie wysoko oceniam bogactwo wykorzystanych pozycji literaturowych anglojęzycznych i umiejętność z jaką Habilitant porusza się po arkanach literatury światowej. Mimo wskazanych drobnych uwag uważam, że monografia charakteryzuje się dobrym stylem pisarskim i uwidacznia znajomość przez dra inż. Krzysztofa Ziębę wielu koncepcji teoretycznych oraz posiadanie najnowszej wiedzy w subdyscyplinie przedsiębiorczości. Poniżej zwracam uwagę na tłumaczenia dokonane przez Autora, wyłącznie w kategoriach lingwistycznej polemiki. Nascent entrepreneurship jako pre-przedsiębiorczość to pojęcie stosowane przez PARP/GEM i takie Habilitant zdecydował się upowszechnić w świecie nauki rezygnując być może z własnej, innej propozycji, zaś odwrotne tłumaczenie tego terminu (pre-entrepreneurship, czy prepreneurship) nie jest spotykane. Autor czasem stosuje pojęcie kognitywny zamiast poznawczy, cash-flow (s. 90) w miejsce strumienia pieniądza, teoria kompleksowości. Również słowo koncepcja jako tłumaczenie conception (rozpoczęcia działań przedsiębiorczych) wydaje mi się niefortunne. Wreszcie weryfikację hipotez można śmiało zastąpić testowaniem hipotez (skoro weryfikacja, to i falsyfikacja). W naukowej narracji przeszkadza czasem stosowanie charakterystycznych dla publikacji popularnonaukowych kolokwializmów ujętych w cudzysłowy (wykazanie się zdolnością do przeżycia (s. 91), długim dniem roboczym, myślimy w kategoriach co by było gdyby (s. 31), przejście w tryb planowania, itp.) oraz połączeń stylistycznych ( nowym w literaturze czynnikiem, s. 71). Można polemizować z tłumaczeniem opportunity wyłącznie w kategoriach okazji w miejsce długotrwałych szans. Również stwierdzenie Autora, że kostrukt szansy nie jest powszechnie zbadany i zdefiniowany (np. s. 104) wydaje się nie do końca uzasadnione (zob. 4
np. Shane 2003, Shane i Venkataraman 2000, s. 13-17, Bilton i Cummings, 2010). Faktem jest, że warto wciąż podejmować zamierzenia badawcze wyjaśniające zdolności przedsiębiorców do poszukiwania i podejmowania szans oraz przełożenia tej zdolności na sukces tyle co zakładanych, nowonarodzonych, ale także młodych i dojrzałych firm. Pozytywnie oceniając część empiryczną, pragnę zwrócić uwagę na kilka kwestii dotyczących przyjętego i przedstawionego przez Habilitanta postępowania badawczego. Po pierwsze, interesującym poznawczo jest rozdział trzeci dotyczący badań prowadzonych nad pre-przedsiębiorczością na świecie, zwłaszcza przez GEM, REM i PSED. Autor zdecydował się wyprowadzić i sformułować hipotezy badawcze właśnie na podstawie tych już przeprowadzonych badań. Najczęściej w postępowaniu wykorzystującym metody ilościowe (przegląd literatury>luka poznawcza>model i hipotezy badawcze>badania ilościowe>wnioski i rozszerzenie teorii) hipotezy formułowane są na podstawie luki zidentyfikowanej w literaturze przedmiotu. Oczekiwać należałoby zatem, że chociaż część sformułowanych hipotez będzie wyprowadzona na bazie dwóch pierwszych, teoretycznych rozdziałów monografii i zidentyfikowanej tam luki badawczej. W rezultacie formułowania hipotez na podstawie badań poprzedników, niektóre z nich wydają się oczywiste (np. H3 dotycząca dostępu studentów do kapitału finansowego). Po drugie, konceptualizacja pre-przedsiębiorczości zawarta w rozdziałach teoretycznych mogła być zwieńczona spójnym, całościowym modelem koncepcyjnym, biorącym pod uwagę zidentyfikowane w drodze przeglądu literatury zmienne i ich atrybuty oraz powiązania między zmiennymi w postaci sformułowanych hipotezy. W przedstawionej formie Autor skupia się głównie na porządkowaniu podstaw teoretycznych i terminologicznych dotyczących pre-przedsiębiorczości, zaś w miejsce zwartego modelu proponuje cząstkowe modele prezentowane w różnych miejscach wywodu w postaci rysunków (np. 2.6, 2.7, 2.9, 4.10). Mają one charakter fragmentaryczny, czasem powierzchowny (np. 2.6, 2.7), a czasami są zbyt złożone (z liczbą strzałek i zależności przypominającą obieg wody w przyrodzie, np. 1.5. na s. 46, czy 4.11 na s. 230). Model luki skuteczności (s. 230) kończący część badawczą również wprowadza wiele powiązań i pojęć szerzej nie podejmowanych w monografii. Zresztą model ten pojawił się już w artykule opublikowanym w Zeszytach Naukowych Uniwersytetu Szczecińskiego. Z kolei sam model przyczynowo-skutkowy (czynnikowowynikowy, 3.10), najbardziej istotny dla proponowanych w monografii badań, ma charakter słoneczka i nie uwzględnia zmiennych kontekstualnych, zmiennych moderujących/ pośredniczących istotnych w procesie pre-przedsiębiorczości, a jedynie bierze pod uwagę zmienne na wejściu i na wyjściu, przypominając podręcznikowe modele przedsiębiorczości 5
(np. Coulter, 2001). Takie uproszczone przełożenie konceptualizacji pre-przedsiębiorczości oparte o badania innych na zidentyfikowany model powoduje, że dobór czynników w zaproponowanym modelu wymagałby bardziej precyzyjnego uzasadnienia, gdyż z pewnością nie stanowi wyczerpującego, zamkniętego zbioru wynikającego z teorii (zob. np. Davidsson, 2003 nt. kapitału społecznego i ludzkiego wczesnych przedsiębiorców). Pomimo rozproszenia koncepcji i wielu cząstkowych ujęć modelowych opartych o pętle przyczynowoskutkowe, można je uznać za wnoszące wartość poznawczą do prowadzonej w monografii dyskusji naukowej. Sam model czynnikowo-wynikowy należy potraktować jako jedną z propozycji badań nad pre-przedsiębiorczością, która w przyszłości może zostać wzbogacona o elementy bezpośrednio wynikające z przeglądu literatury oraz rozwinięta o zmienne kontekstualne i moderujące. Po trzecie, Habilitant nie poświęca jednakowej uwagi poszczególnym etapom postępowania badawczego. O ile słusznie sporo miejsca przeznaczono kwestiom doboru próby badawczej, uzasadnienia wyboru próby uznaniowej w miejsce reprezentatywnej i potencjalnym skutkom takiego wyboru (co uważam za wartość dodaną), o tyle nieco mniej obfite są opisy innych etapów postępowania badawczego. W mojej ocenie brakuje wydzielonego fragmentu części metodycznej, w której Habilitant wskazałby na sposoby operacjonalizacji poszczególnych zmiennych opisujących konstrukt pre-przedsiębiorczości zidentyfikowanych w części teoretycznej oraz propozycji miar/skal dla tych zmiennych. W rezultacie niewiele też wiadomo na temat konstrukcji narzędzia badawczego. Znaleźć można stwierdzenie, że poszczególne próby badane były przy użyciu różnicowanych kwestionariuszy jakich? Podobnie, znacznie szerzej można było opisać wykorzystane metody badawcze i rozszerzyć sposoby analizy danych. W monografii są to oceny odpowiedzi i odsetki wskazań, a także testy chi-kwadrat, co w procedurze testowania hipotez należy uznać za poprawne. Nie do przecenienia mogły by się okazać oceny wskazań respondentów na skali punktowej wraz z ich analizą za pomocą statystyk opisowych. Przy założeniu liniowych powiązań, można wtedy pokusić się o analizę korelacji, testowanie zaproponowanego modelu w drodze analizy regresji badającej wpływ zmiennych niezależnych na zmienne zależne w modelu czynnikowo-wynikowym. Warto zasygnalizować modelowanie SEM, pojawiające się ostatnio w pracach awansowych istotne tym bardziej podczas empirycznego testowania zidentyfikowanych modeli teoretycznych. Niemniej dobór metod badawczych wykorzystanych przez Habilitanta oceniam jako wystarczający i właściwy dla udowodnienia poprawności warsztatu metodycznego oraz Jego dojrzałości naukowej jako samodzielnego pracownika nauki. 6
Z punktu widzenia głównego osiągnięcia naukowego istotny jest rozdział przedstawiający wyniki autorskich badań empirycznych. Pozwolił on Habilitantowi na zidentyfikowanie zmian zachodzących w postawach przedsiębiorczości wśród studentów w czasie studiów. Wyniki badań dają wiele ważnych odpowiedzi dotyczących poziomu intencji przedsiębiorczych w powiązaniu z dostępem do kapitału finansowego, potencjalną pomocą w prowadzeniu firmy, czy obecnością przedsiębiorczych rodziców. Za cenne poznawczo należy uznać wnioski dotyczące samooceny przedsiębiorczych postaw, zdolności do identyfikacji szans, motywacji do założenia firmy przez pre-przedsiębiorców, aspiracji wzrostowych, różnic w postawach przedsiębiorczych ze względu na płeć, innych poza-zasobowych determinant pre-przedsiębiorczości oraz tzw. czujności przedsiębiorczej. Na koniec zabrakło nieco dyskusji naukowej, która na podstawie przeprowadzonych badań odnosiła by się do zaproponowanego modelu teoretycznego i podejmowała dyskusję z ujęciami teoretycznymi przedstawionymi w pierwszych rozdziałach. Wskazane powyżej wątki stanowią jedynie przestrzeń dla polemiki i nie ujmują wartości osiągnięciu naukowemu Habilitanta, które oceniam wysoko. Podsumowując wkład głównego osiągnięcia naukowego dra inż. Krzysztofa Zięby w dyscyplinę nauki o zarządzaniu, jest on w mojej ocenie znaczny i istotny poprzez: - poprawne zidentyfikowanie luki poznawczej oraz rozwiązanie ważnego, aktualnego i niepodejmowanego szerzej przez polskich badaczy problemu naukowego, - uporządkowanie teoretycznych podstaw i przedstawienie spójnej, relatywnie kompleksowej koncepcji pre-przedsiębiorczości, - wskazanie na potrzebę stosowania jednolitych reguł terminologicznych dotyczących procesów wczesnej przedsiębiorczości wraz z opracowaniem autorskich propozycji rozstrzygnięć i ujęć, - identyfikację teoretycznych relacji między determinantami i rezultatami preprzedsiębiorczości, wraz z opisem powiązanych konstruktów i zmiennych, - zaprezentowanie w zwartej formie światowych wyników badań nad preprzedsiębiorczością, - przeprowadzenie autorskich badań empirycznych o znamionach badań podłużnych nad uwarunkowaniami postaw studentów w procesach rodzącej się przedsiębiorczości z wykorzystaniem wielu prób badawczych, - próbę powiązania procesów edukacji na wyższych uczelniach z prezentowaniem postaw przedsiębiorczych. 7
3. Ocena pozostałego dorobku Habilitanta Dorobek publikacyjny dra inż. Krzysztofa Zięby po uzyskaniu stopnia doktora, poza monografią wskazaną jako osiągnięcie naukowe, obejmuje 58 publikacji, zarówno samodzielnych jak i współautorskich. Oznacza to przeciętną intensywność publikacyjną na poziomie ok. 4-5 tekstów rocznie. Na uwagę zasługuje artykuł opublikowany w czasopiśmie indeksowanym w JCR. W dorobku Habilitanta znajdują się cztery monografie anglojęzyczne, 10 rozdziałów w monografiach (w tym 6 anglojęzycznych), a także 21 artykułów w recenzowanych czasopismach (w tym 6 anglojęzycznych). Indeks Hirscha dla publikacji Habilitanta wynosi odpowiednio 3 (Publish or Perish/Google) i 1 (Web of Science). Dr inż. Krzysztof Zięba skupia swoje wysiłki badawcze w następujących obszarach: (a) funkcjonowanie przedsiębiorstw oparte o franchising, (b) problematyka małych i średnich przedsiębiorstw, (c) pre-przedsiębiorczość i pre-przedsiębiorcy. Monografia wskazana jako główne osiągnięcie naukowe jest zwieńczeniem i oryginalną syntezą dwóch ostatnich nurtów badawczych podejmowanych przez Habilitanta w Jego publikacjach. Należy wysoko ocenić aktualność oraz istotę podejmowanych przez dra inż. Krzysztofa Ziębę problemów naukowych wpisują się one w dociekania przedstawiane na światowych konferencjach dotyczących przedsiębiorczości. Habilitant publikuje zarówno w kraju (Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Marketing i Rynek, Prace Naukowe UE Wrocław, E-mentor, Przedsiębiorstwo we współczesnej gospodarce, Organizacja i Kierowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego) a także za granicą (Journal of Small Business and Entrepreneurship, Social Sciences, Engineering Economics, publikacje konferencji RENT). Przekazane mi do oceny artykuły są dojrzałe warsztatowo i poprawne metodycznie, charakteryzują się wysokim poziomem merytorycznym i językowym. Habilitant udowadnia, ze jest dojrzałym i samodzielnym badaczem zjawisk przedsiębiorczości. Potrafi projektować i przeprowadzać badania, a także popularyzować ich wyniki w środowiskach krajowych i międzynarodowych. Pozytywnie zatem oceniam pozostałą działalność naukową Habilitanta. Jego dorobek zarówno od strony ilościowej ale przede wszystkim jakościowej uznaję za spełniający wymagania stawiane osobom ubiegającym się o stopień doktora habilitowanego w stopniu zadowalającym. Na uwagę zasługuje fakt, że publikacje dra inż. Krzysztofa Zięby stanowią rezultat realizowanych przez Niego projektów badawczych. Habilitant był kierownikiem projektu wyłonionego w konkursie NCN (2012-2015) oraz grantu badawczego MNiSW (2010-2013). Był członkiem zespołu w projektach edukacyjnych i gospodarczych finansowanych ze 8
środków unijnych, jest także wykonawcą ekspertyz i opinii. Uczestniczył w siedmiu konferencjach o zasięgu międzynarodowym, gdzie prezentował rezultaty swoich badań. Habilitant bierze udział w pracach komitetów organizacyjnych międzynarodowych i krajowych konferencji naukowych. Ma również swój udział w pracach międzynarodowych konsorcjów i sieci badawczych (Invest+, gdzie zaangażowanych jest jedenaście ośrodków z pięciu krajów Europy). Odbył także staż zagraniczny w Szkocji. Podobnie dorobek dydaktyczny Habilitanta i związany z kształceniem młodych kadr oceniam pozytywnie. Dr inż. Krzysztof Zięba prowadzi zajęcia w języku polskim i angielskim związane z prowadzonymi badaniami, a dotyczące ekonomii, zarządzania, małych i średnich przedsiębiorstw oraz franchisingu. Prowadził również zajęcia dydaktyczne za granicą w ramach programów wymiany (Erasmus, Leonardo da Vinci). Jest promotorem i recenzentem prac na studiach pierwszego i drugiego stopnia, prowadził seminaria w języku obcym gdzie wypromował dwie prace recenzowane przez szkołę wyższą w Niemczech, a także jest opiekunem naukowym i opiekunem pomocniczym doktorantów na studiach trzeciego stopnia. Biorąc pod uwagę pełnione funkcje i zaangażowanie w gremiach i instytucjach należy stwierdzić, że dorobek dydaktyczny, popularyzatorski, organizacyjny dra inż. Krzysztofa Zięby, również w wymiarze międzynarodowym, zasługuje na ocenę pozytywną. Habilitant jest nie tylko samodzielnym badaczem, ale posiada kompetencje w zakresie współpracy z instytucjami, co przekłada się na cenne inicjatywy naukowo-badawcze, dydaktyczne i popularyzujące nauki zarówno w kraju jak i za granicą. 4. Ocena końcowa Biorąc pod uwagę: a) pozytywną ocenę osiągnięcia naukowego pt. Preprzedsiębiorczość i znaczny wkład jaki wnosi ono w dyscyplinę nauki o zarządzaniu, b) pozytywną ocenę aktywności naukowej Habilitanta, w tym dorobku naukowobadawczego, dorobku dydaktycznego, popularyzatorskiego, organizacyjnego i międzynarodowego, spełniającego wymagania ustawowe, rekomenduję nadanie dr inż. Krzysztofowi Ziębie stopnia doktora habilitowanego w dziedzinie nauk ekonomicznych, w dyscyplinie nauki o zarządzaniu. 9