STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BEŁŻYCE W GRANICACH ADMINISTRACYJNYCH CZĘŚĆ I UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Burmistrz Bełżyc Województwo Lubelskie STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY BEŁŻYCE W GRANICACH ADMINISTRACYJNYCH CZĘŚĆ I UWARUNKOWANIA ROZWOJU Z a ł ą c z n i k n r 1 do Uchwały Nr. Rady Miejskiej w Bełżycach z Bełżyce, 215-16 - WYŁOŻENIE DO PUBLICZNEGO WGLĄDU -

Niniejsze opracowanie sporządził: Burmistrz Bełżyc Opracowanie: na podstawie Umowy.. z dnia PHU maxi Usługi Urbanistyczne ul. Władysława IV 14; 86-3 Grudziądz pracownia w Warszawie zespół autorski w składzie: mgr inż. arch. krajobrazu Hanna Czajkowska - koordynator projektu, główny projektant, członek Okręgowej Izby Urbanistów z siedzibą w Warszawie nr 385 mgr inż. budownictwa Włodzimierz Rybarczyk - komunikacja mgr inż. gospodarki przestrzennej Monika Szymańska - środowisko kulturowe, ochrona zabytków i zagadnienia społeczne mgr inż. gospodarki przestrzennej Karolina Jedlińska - środowisko przyrodnicze, demografia 2

SPIS TREŚCI: 1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ORAZ ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY... 8 1.1. PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE W GMINIE BEŁŻYCE STAN PRAWNY... 8 1.1.1. Dokumenty planistyczne w gminie a aktualny stan prawny... 8 1.1.2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce... 9 1.1.3. Obowiązujące plany miejscowe... 1 1.1.4. Wszczęte procedury sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego... 14 1.1.5. Wydane decyzje... 14 1.2. DOTYCHCZASOWE ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENÓW... 14 1.2.1. Tereny mieszkaniowe stan mieszkalnictwa... 16 1.2.2. Tereny usługowo produkcyjne... 17 1.2.3. Tereny inwestycji celu publicznego... 18 1.2.4. Tereny zieleni i wody... 18 1.2.5. Infrastruktura techniczna... 19 1.2.6. Tereny specjalne i zamknięte... 19 1.2.7. Stan ładu przestrzennego i wymogi jego ochrony... 19 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO... 2 2.1. STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ZASOBY... 2 2.1.1. Warunki klimatyczne... 2 2.1.2. Budowa geologiczna... 2 2.1.3. Rzeźba terenu... 21 2.1.4. Warunki geologiczno-inżynierskie... 21 2.1.5. Surowce naturalne... 21 2.1.6. Szata roślinna... 22 2.1.7. Świat zwierząt... 23 2.1.8. Powiązania przyrodnicze... 23 2.1.9. Wody powierzchniowe... 24 2.1.1. Wody podziemne... 24 2.1.11. Gleby... 24 2.2. STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO-ZAGROŻENIA... 25 2.2.1. Zagrożenia i stan powietrza atmosferycznego... 25 2.2.2. Klimat akustyczny... 26 2.2.3. Pole elektromagnetyczne... 27 2.2.4. Zagrożenia i stan gleb... 27 2.2.5. Przekształcenia powierzchni ziemi i zagrożenia występowania masowych ruchów ziemi... 28 2.2.6. Zagrożenia i stan wód... 28 2.2.7. Zagrożenia fauny i flory... 29 2.2.8. Zagrożenia i stan lasów... 29 2.2.9. Inwestycje uciążliwe dla środowiska i zdrowia mieszkańców... 29 2.3. ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA... 29 2.4. LEŚNA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA... 31 2.5. WYMOGI OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO... 31 3. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH... 31 3.1. UDOKUMENTOWANE ZŁOŻA KOPALIN... 31 3.2. ZASOBY WÓD PODZIEMNYCH... 32 4. WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH... 34 5. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH... 34 5.1. OBSZARY OSUWISK... 34 5.2. OBSZARY ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO... 34 6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ... 35 6.1. WALORY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO... 35 6.1.1. Rys historyczny miasto Bełżyce... 35 6.1.2. Rys historyczny pozostałe miejscowości... 38 6.1.3. Architektura... 38 6.1.4. Obiekty wpisane do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków... 41 6.1.5. Obiekty ujęte w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków... 42 6.1.6. Obiekty ujęte w Gminnej Ewidencji Zabytków... 42 6.1.7. Archeologia... 43 6.2. STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO... 46 3

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z REKOMENDACJI I WNIOSKÓW ZAWARTYCH W AUDYCIE KRAJOBRAZOWYM LUB OKRESLENIA PRZEZ AUDYT KRAJOBRAZOWY GRANIC KRAJOBRAZÓW PRIORYTETOWYCH... 47 8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WARUNKÓW I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA... 47 8.1. POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY... 47 8.2. PROJEKCJE DEMOGRAFICZNE... 49 8.3. SYTUACJA NA RYNKU PRACY... 49 8.3.1. Podmioty gospodarcze... 49 8.3.2. Stan zatrudnienia i bezrobocie... 51 8.4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA... 51 8.4.1. Oświata... 51 8.4.2. Kultura... 52 8.4.3. Ochrona zdrowia... 52 8.4.4. Sport i rekreacja... 52 8.4.5. Turystyka... 53 9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA... 53 9.1. CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻEŃ I STANU BEZPIECZEŃSTWA... 53 9.2. JEDNOSTKI ODPOWIEDZIALNE ZA ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA... 53 1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU MIASTA I GMINY BEŁŻYCE 54 1.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW SZCZEBLA WOJEWÓDZKIEGO... 54 1.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW SZCZEBLA POWIATOWEGO... 59 1.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW SZCZEBLA LOKALNEGO... 59 1.4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WNIOSKÓW ZŁOŻÓNYCH DO STUDIUM... 61 1.4.1. Wnioski instytucji uzgadniających i opiniujących... 62 1.4.2. Wnioski mieszkańców i właścicieli nieruchomości zainteresowanych zmianą przeznaczenia na obszarze gminy... 66 1.5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SYTUACJI EKONOMICZNO-ŚRODOWISKOWO- SPOŁECZNEJ MIASTA I GMINY BEŁŻYCE... 67 1.5.1. Analiza ekonomiczna, środowiskowa i społeczna... 67 1.5.2. Prognoza demograficzna... 7 1.5.3. Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy... 7 1.5.4. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę... 71 11. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW... 72 12. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSATWIE PRZEPISÓW ODREBNYCH... 74 12.1. OBIEKTY I TERENY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE PRZYRODY... 74 12.1.1. Natura 2 Wierzchowiska... 74 12.1.2. Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu... 74 12.1.3. Pomniki przyrody... 74 12.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ... 74 12.3. OBIEKTY I OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O OCHRONIE ZABYTKÓW... 75 12.3.1. OBIEKTY I OBSZARY PRAWNEJ OCHRONY KONSERWATORSKIEJ... 75 13. UWARUNKOWANIA ROZWOJU KOMUNIKACJI... 76 13.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCEGO Z FUNKCJONOWANIA ISTNIEJĄCEGO SYSTEMU TRANSPORTOWEGO... 76 13.1.1. Układ drogowy... 76 13.1.2. Komunikacja publiczna... 77 13.1.3. Transport ładunków... 78 13.1.4. Ruch pieszy i rowerowy... 78 13.1.5. Parkowanie pojazdów... 78 13.2. UWARUNKOWANIA ROZWOJU KOMUNIKACJI WYNIKAJĄCE Z UWARUNKOWAŃ ZEWNĘTRZNYCH, DOTYCHCZASOWYCH USTALEŃ PLANISTYCZNYCH, STRATEGII, PLANÓW ROZWOJU ORAZ WNIOSKÓW DO STUDIUM... 78 13.3. OCENA FUNKCJONOWANIA I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU SYSTEMU TRANSPORTOWEGO GMINY... 8 14. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI INFRASTRUKTURA TECHNICZNA... 81 14.1. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA... 81 14.1.1. Zaopatrzenie w wodę... 81 14.1.2. Oczyszczanie i odprowadzanie ścieków... 82 14.2. GOSPODARKA ODPADAMI... 83 14.3. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ i MOŻLIWOŚĆ WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII... 84 4

14.4. ZAOPATRZENIE W GAZ... 85 14.5. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ CIEPLNĄ... 86 14.6. TELEKOMUNIKACJA... 86 SPIS RYSUNKÓW: Rysunek 1. Liczba obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy i miasta Bełżyce w latach 23 214... 1 Rysunek 2. Przeznaczenie podstawowe występujące w planie miejscowym na terenie miasta Bełżyce... 13 Rysunek 3. Przeznaczenie podstawowe występujące w planach miejscowych na terenie gminy... 13 Rysunek 4. Struktura użytkowania terenów na terenie miasta i w obszarze wiejskim gminy... 14 Rysunek 5. Struktura użytkowania terenów zainwestowanych... 16 Rysunek 6. Rozmieszczenie złóż kopalin, obszarów i terenów górniczych.... 22 Rysunek 7. Obszary chronione na tle terenów zieleni... 23 Rysunek 8. Klasy bonitacyjne gleb... 25 Rysunek 9. Gospodarstwa indywidualne według powierzchni użytków rolnych... 3 Rysunek 1. Powierzchnia zasiewów wg roślin w 22 (w ha)... 3 Rysunek 11. Saldo migracji wewnętrznych na terenie miasta i gminy Bełżyce... 48 Rysunek 12. Przyrost naturalny na terenie gminy Bełżyce... 48 Rysunek 13. Wykształcenie mieszkańców miasta i gminy Bełżyce... 49 Rysunek 14. Złożone wnioski na terenie miasta i gminy Bełżyce w rozbiciu na poszczególne obręby geodezyjne... 67 SPIS TABEL: Tabela 1. Wykaz planów miejscowych obowiązujących na obszarze miasta i gminy Bełżyce... 1 Tabela 3. Formy użytkowania terenu obszar miejski... 15 Tabela 4. Formy użytkowania terenu obszar wiejski... 15 Tabela 5. Zasoby mieszkaniowe w mieście i gminie Bełżyce w latach 24-214... 16 Tabela 6. Zasoby mieszkaniowe według form własności w okresie 24-27... 17 Tabela 7. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON według sekcji PKD27 w 214 r.... 17 Tabela 8. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi... 26 Tabela 9. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin... 26 Tabela 1. Wykaz pozwoleń radiowych dla stacji... 27 Tabela 11. Stan ekologiczny rzeki Krężniczanka w punkcie Krężnica Jara w 21 r.... 28 Tabela 12. Struktura użytkowania gruntów rolnych... 3 Tabela 13. Lesistość w gminie w latach 24-212... 31 Tabela 14. Struktura własności w gminie w 212 r.... 31 Tabela 15. Złoża kopalin... 31 Tabela 16. Tereny i obszary górnicze w gminie Bełżyce... 34 Tabela 17. Wykaz obiektów nieruchomych wpisanych do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków położonych na obszarze miasta i gminy Bełżyce... 41 Tabela 18. Wykaz obiektów nieruchomych ujętych w Wojewódzkie Ewidencji Zabytków położonych na obszarze miasta i gminy Bełżyce... 42 Tabela 19. Wykaz stanowisk archeologicznych ujętych w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków położonych na terenie miasta i gminy Bełżyce... 43 Tabela 2. Liczba mieszkańców w poszczególnych miejscowościach... 47 Tabela 21. Liczba mieszkańców powiatu lubelskiego... 49 Tabela 22. Formy władania podmiotów gospodarczych w 214 r.... 49 Tabela 23. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON według sekcji PKD27 w... 5 Tabela 24. Pracujący w mieście i gminie Bełżyce jako głównym miejscu pracy... 51 Tabela 25. Bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy... 51 Tabela 26. Wykaz wniosków instytucji uzgadniających i opiniujących złożonych do studium... 62 Tabela 27. Wykaz wniosków instytucji branżowych złożonych do studium... 64 Tabela 28. Złożone wnioski na terenie miasta i gminy Bełżyce w rozbiciu na poszczególne funkcje i na obręby geodezyjne (podane wartości odpowiadają liczbie działek, na które złożono wnioski)... 66 Tabela 29. Liczba ludności na terenie miasta i gminy Bełżyce w latach 25-214... 69 Tabela 3. Prognoza ludności do 25 r. dla powiatu lubelskiego oraz miasta i gminy Bełżyce... 7 Tabela 31. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę sporządzony w oparciu o ewidencję gruntów i budynków... 71 Tabela 32. Struktura własności gruntów gminy Bełżyce, stan na dzień 2 lipca 215 r.... 72 Tabela 33. Struktura własności gruntów miasta Bełżyce, stan na dzień 2 lipca 215 r.... 73 Tabela 34. Pomniki przyrody na terenie miasta i gminy Bełżyce... 74 Tabela 35. Wykaz obiektów nieruchomych wpisanych do Rejestru Zabytków położonych na obszarze miasta i gminy Bełżyce... 75 5

PODSTAWA FORMALNO-PRAWNA Podstawę formalno prawną opracowania stanowi Uchwała Nr LIII/332/214 Rady Miejskiej w Bełżycach z dnia 26 marca 214 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmian studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. z 215 r., poz. 199 ze zm.), celem niniejszego opracowania jest określenie polityki przestrzennej obszaru miasta i gminy Bełżyce, w tym lokalnych zasad zagospodarowania. Tak zdefiniowany cel, jako podstawową funkcję studium, wskazuje określenie polityki jego rozwoju przestrzennego. W świetle art. 9 ust. 2 ww. ustawy studium jest także narzędziem koordynowania planowania przestrzennego na szczeblu lokalnym i strategicznych zamierzeń gminy z planowaniem krajowym i regionalnym. Jest to druga funkcja studium (koordynacyjna). Rangę studium określa art. 9 ust. 4 i 5 ww. ustawy, w myśl, których studium, pomimo, iż nie jest aktem prawa miejscowego, ma moc wiążącą dla opracowywanych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Zmiana Studium z 211 r., jako jedyne kompleksowe opracowanie wykonane dla miasta i gminy Bełżyce w granicach administracyjnych, opracowane było według ustawy z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Wstępne analizy wykazały konieczność wprowadzenia zasadniczych zmian merytorycznych. Wobec powyższego, przystępując do opracowania nowego dokumentu studium uznano, że nie może on dotyczyć poszczególnych ustaleń. Muszą one równocześnie uwzględniać zmieniające się potrzeby i możliwości rozwojowe miasta i gminy, jak również obejmować pełny zakres i formę studium określoną w ustawie z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i rozporządzeniu w sprawie zakresu projektu studium w części tekstowej i graficznej (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 24 r. opublikowane w Dz. U z 24 r. nr 118, poz. 1233). W konsekwencji opracowano jednolity tekst i rysunek Studium, stanowiący w rzeczywistości nowe opracowanie. Zakres koniecznych zmian uwzględnia m.in.: ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uchwalonych po 1 grudnia 1995 r.; wnioski instytucji i ludności zgłoszone do zmiany studium; wnioski burmistrza dotyczące nowych zamierzeń inwestycyjnych. 6

WPROWADZENIE Miasto i Gmina Bełżyce wg podziału administracyjnego leży w zachodniej części województwa lubelskiego, w zachodniej części powiatu lubelskiego (na granicy w powiatem opolskim), granicząc z następującymi gminami: od północy z Gminą wiejską Wojciechów (powiat lubelski); od północnego-wschodu z Gminą wiejską Konopnica (powiat lubelski); od południowego-wschodu z Gminą wiejską Niedrzwica Duża (powiat lubelski); od południa z Gminą wiejską Borzechów (powiat lubelski); od południowego-zachodu z Gminą wiejską Chodel (powiat opolski); od północnego-wschodu z Gminą miejsko-wiejską Poniatowa (powiat opolski). Całkowita powierzchnia gminy wynosi 133,89 km 2, z czego 23,46 km 2 zajmuje miasto (siedziba gminy). Miasto Bełżyce oddalone jest o 25 km od Lublina, z którym ma bardzo dobre połączenie komunikacyjne. Przez teren Gminy przebiegają ważne szlaki komunikacyjne o znaczeniu regionalnym, a mianowicie: odcinek drogi wojewódzkiej nr 747 o przebiegu Iłża Lipsko Solec nad Wisłą Opole Lubelskie Bełżyce Konopnica (droga krajowa nr 19); odcinek drogi wojewódzkiej nr 827 o przebiegu Sadurki Bełżyce, łącząca gminy Bełżyce, Wojciechów i Nałęczów, odcinek drogi wojewódzkiej nr 832 o przebiegu Wola Rudzka Poniatowa Krężnica Okrągła, łącząca gminy Bełżyce i Poniatowa, odcinek drogi wojewódzkiej nr 834 o przebiegu Bełżyce Niedrzwica Duża Bychawa Stara Wieś III, łącząca Bełżyce z Niedrzwica Dużą oraz drogą krajową nr 19 w tej miejscowości. Przez teren Gminy nie przebiega żadna linia kolejowa. W skład gminy wchodzą: miasto Bełżyce oraz 23 sołectwa: Babin, Chmielnik, Chmielnik Kolonia, Cuple, Jaroszewice, Kierz, Krężnica Okrągła, Malinowszczyzna, Matczyn-Wojcieszyn, Płowizny, Podole, Skrzyniec, Stare Wierzchowiska, Wierzchowiska Górne, Wronów, Wymysłówka, Bełżyce-Wzgórze, Zalesie, Zagórze I, Zagórze II, Bełżyce-Zastawie, Zosin, Chmielnik Kolonia I. Wg stanu na dzień 1 lipca 215 r. miasto i gminę Bełżyce zamieszkiwało 13 4 osób, z czego 49,8% (6 671 osób) stanowiło mieszkańców miasta Bełżyce (wg danych pozyskanych z UM). Największymi miejscowościami (poza miastem Bełżyce) pod względem liczby ludności są: Babin, Krężnica Okrągła, Podole oraz Matczyn. W strukturze przestrzennej Bełżyc dominują użytki rolne 86,79% (11 62 ha) powierzchni miasta i gminy, co przy średniej krajowej wynoszącej 59,9% i średniej województwa wynoszącej 7,1%, jest wynikiem wysokim. Tereny zurbanizowane i zabudowane stanowią 2,88% łącznej powierzchni gminy i miasta, przy czym na obszarze miasta stanowią 6,95%, zaś na obszarze wiejskim zaledwie 2,2%. Ze względu na gleby o wysokiej klasie bonitacyjnej teren gminy ma charakter typowo rolniczy, z wyróżniającym się pod względem struktury funkcjonalno - przestrzennej miastem Bełżyce. Obszar południowo-wschodniej części gminy wyróżnia się wysokimi walorami przyrodniczokrajobrazowymi. Został on objęty ochroną w ramach Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Analiza materiałów geodezyjnych i kartograficznych wskazuje na rozbieżności w zakresie granic gminy (na podstawie mapy topograficznej i ewidencji gruntów i budynków). Z oczywistych względów studium opracowano uwzględniając granice wynikające z ewidencji gruntów. 7

1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ORAZ ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY 1.1. PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE W GMINIE BEŁŻYCE STAN PRAWNY Zadaniem własnym gminy, wynikającym z ustawy o samorządzie gminnym jest m.in. prowadzenie polityki w zakresie gospodarowania przestrzenią i zapewnienie ładu przestrzennego. Zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego, zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów oraz określania zasad ich zagospodarowania i zabudowy określone są w ustawie z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W celu kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej, w tym określenia lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego, Burmistrz Miasta i Gminy Bełżyce sporządza studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, zwane dalej studium. Dokument ten, zgodnie z Art. 9 pkt. 5 wspomnianej wyżej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, nie jest aktem prawa miejscowego, tylko opracowaniem kierunkowym, stanowiącym wyraz polityki przestrzennej władz samorządowych gminy. Zgodnie z art. 14 pkt. 8 tejże ustawy, aktami prawa miejscowego są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy ich sporządzaniu (art. 9 pkt. 4). Powyższe sprawia, że jest ono prawem wewnętrznym gminy wiążącym władze oraz podporządkowane jej organy i jednostki, w podejmowanych decyzjach w zakresie działań dotyczących polityki przestrzennej na terenie gminy dla realizacji określonych celów. 1.1.1. Dokumenty planistyczne w gminie a aktualny stan prawny Polityka przestrzenna miasta i gminy Bełżyce jest obecnie realizowana poprzez dokument Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce, przyjęty dnia 28 grudnia 1999 r. przez Radę Miejską w Bełżycach 1 wraz ze zmianami uchwalonymi dnia: 27 września 26 r. (zmiana I), 29 października 28 r. (zmiana II) oraz 3 marca 211 r. (zmiana III) przez Radę Miejską w Bełżycach 2. Do dnia 31 grudnia 23 r., obszar miasta i gminy Bełżyce posiadał 1% pokrycie swojej powierzchni planami zagospodarowania przestrzennego: Miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego Gminy Bełżyce, przyjętym Uchwałą Nr XIV/133/23 Rady Miejskiej w Bełżycach z dnia 29 października 23 r., opublikowany w Dz. Urz. Woj. Lubelskiego Nr 22 poz. 559 z dnia 17 lutego 24 r.; Miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego Miasta Bełżyce, przyjętym Uchwałą Nr XVI/149/23 Rady Miejskiej w Bełżycach z dnia 1 grudnia 23 r., opublikowany w Dz. Urz. Woj. Lubelskiego Nr 22/24, Nr 57/24 (sprostowanie). Zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ww. plany zachowały swoją moc, a obszar miasta i gminy pozostał z całkowitą powierzchnią pokrytą planami. Wcześniejszymi dokumentami obowiązującymi na terenie miasta i gminy były: miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Bełżyce, zatwierdzony uchwałą nr XXXIX/255/93 Rady Gminy i Miasta w Bełżycach z dnia 22 października 1993 roku; miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Bełżyce, zatwierdzony uchwałą nr XXXIX/254/93 Rady Gminy i Miasta w Bełżycach z dnia 22 października 1993 roku. Obowiązującym prawem miejscowym są jednak wszystkie plany miejscowe i zmiany planów uchwalone po 1 stycznia 1995 r. (nawet sporządzone na podstawie Ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 r.), niezależnie od tego, jaki zakres ustaleń i stopień szczegółowości ustaleń określono w tych planach. Obowiązujące plany miejscowe są obecnie bezpośrednią podstawą do sporządzania dokumentacji budowlanych i ubiegania się o decyzje o pozwoleniu na budowę, wydawaną bezpośrednio przez Starostę Powiatu, który z dniem 1 stycznia 24 r. stracił prawo upoważniania wójtów do wydawania takich decyzji w swoim imieniu. 1 Uchwała Nr XVI/13/99 Rady Miejskiej w Bełżycach z dnia 28 grudnia 1999 r. w sprawie przyjęcia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Bełżyce 2 Uchwała Nr XLIX/395/26 Rady Miejskiej w Bełżycach z dnia 27 września 26 r. w sprawie uchwalenia zmian Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce; Uchwała Nr XXXIII/212/28 Rady Miejskiej w Bełżycach z dnia 29 października 28 r. w sprawie uchwalenia zmian Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce; Uchwała VIII/68/211 Rady Miejskiej w Bełżycach z dnia 3 marca 211 r. w sprawie uchwalenia zmian Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce. 8

Na terenie miasta i gminy Bełżyce obowiązują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego sporządzone wg ustawy z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 3. Pokrycie obowiązującymi planami (stan na 31 sierpnia 214 r.) w gminie wynosi 1% powierzchni gminy. W przypadku braku planu miejscowego ustawodawca, zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. z 215 r., poz. 199 ze zm.), przewidział alternatywny tryb lokalizacji. Na obszarach, gdzie nie ma planu zagospodarowania terenu, dla lokalizacji inwestycji celu publicznego i dla zmiany zagospodarowania terenu polegającej na budowie obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych, obowiązują dwie niezależne procedury uzyskiwania decyzji: ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (określone w art. 5 ustawy), warunkach zabudowy (określone w art. 59 ustawy). Decyzje te wydaje Burmistrz dopiero wtedy, kiedy jest znany potencjalny inwestor i konkretnie zdefiniowane zamierzenia inwestycyjne. W tym trybie samorząd gminy zachowuje możliwość prowadzenia bieżącej polityki w zakresie gospodarowania przestrzenią, chociaż musi zachować dosyć rozbudowany tryb wydawania decyzji (szczególnie decyzji o warunkach zabudowy). Problemem mającym często już swoje odzwierciedlenie w przestrzeni jest brak regulacji w aktualnym prawodawstwie odnośnie zachowania zgodności wydawanej decyzji ze studium. Od dnia 6 sierpnia 29 r. problem jest rozwiązany poprzez orzeczenie NSA 4 w sprawie zachowania zgodności wydawanych decyzji ze studium, jednak skutki wydawanych wcześniej decyzji są widoczne w terenie. Z kolei w wielu sytuacjach przestrzennych wydanie decyzji o warunkach zabudowy nie jest prawnie możliwe i konieczne jest opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ze względu na całkowite pokrycie miasta i gminy Bełżyce obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (i ich zmianami), planowanie przestrzenne nie odbywa się na podstawie wydawanych decyzji. 1.1.2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce Studium opracowane było na podstawie ustawy z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym i przyjęte uchwałą Rady Miejskiej w 1999 r. W 26, 28 i 211 r. uchwalone zostały zmiany studium, opracowane zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, które to dotyczyły głównie przeznaczenia terenu na funkcje szeroko rozumianej urbanizacji miasta i gminy czyli zwiększenia terenów budowlanych: mieszkaniowych, mieszkaniowo-usługowych, usługowych (zmiana z 26 i 28 r.) oraz zagadnień telekomunikacyjnych oraz lokalizacji pojedynczych terenów budowlanych (zmiana z 211 r.). Dokument końcowy, opracowany w formie ujednoliconej 5, składa się z części tekstowej (załącznik nr 1) oraz z rysunku zawierającego ustalenia dotyczące struktury przestrzennej (załącznik nr 2) wykonanego w skali 1:25 obejmujących miasto i gminę Bełżyce, a także rozstrzygnięcia o sposobie rozpatrzenia uwag zgłoszonych do projektu zmian Studium (załącznik nr 3). 26 marca 214 r. Rada Miejska w Bełżycach podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do sporządzania zmian studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce (Uchwała Nr LIII/332/214 Rady Miejskiej w Bełżycach z dnia 26 marca 214 r. w sprawie przystąpienia do sporządzania zmian studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bełżyce ). Za główny powód podjęcia ww. uchwały wskazuje konieczność doprowadzenia do zgodności studium z obowiązującymi przepisami prawa a także na potrzebę dostosowania zapisów studium do potrzeb i oczekiwań mieszkańców oraz potencjalnych inwestorów. W aktualnie obowiązującym studium, obszary istniejącej zabudowy zostały uszczegółowione w tak silnym stopniu, że stanowią bardzo zróżnicowane tereny funkcjonalno-przestrzenne, które często nie odpowiadają rzeczywistemu użytkowaniu oraz oczekiwaniom mieszkańców. Studium wyznacza m.in. tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej z usługami, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (rezerwy kierunkowe), tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i tereny zabudowy zagrodowej o niskiej intensywności zabudowy, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i tereny zabudowy zagrodowej o niskiej intensywności zabudowy (rezerwy kierunkowe), tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz zabudowy usługowej, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy usługowej oraz tereny zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych. Ponadto studium wyznacza tereny projektowanej zabudowy: tereny Miejskiego Centrum Usługowo-Administracyjnego, tereny zabudowy usługowej, tereny zabudowy usługowo-rzemieślniczej z dopuszczeniem budownictwa jednorodzinnego, tereny zabudowy usługoworzemieślniczej z dopuszczeniem budownictwa jednorodzinnego (rezerwy kierunkowe), tereny sportu i rekreacji, tereny usług turystycznych, tereny centrum biznesu, zarządzania i administracji gospodarczej, tereny obiektów produkcyjnych, baz, składów, magazynów oraz usług handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2 m 2, tereny obiektów produkcyjnych, baz, składów, magazynów oraz usług handlowych o powierzchni sprzedaży 3 Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.23 r. Nr 8, poz. 717 z późn. zm.) 4 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego NSA II OSK 125/8 5 na pierwotny tekst oraz rysunki studium naniesione zostały zmiany 9

powyżej 2 m 2 (rezerwy kierunkowe), tereny obiektów produkcyjnych, baz, składów oraz magazynów, odtworzenie młyna wodnego na funkcje usługowe, tereny przemysłowe wskazane do przekształceń na funkcje nieuciążliwe, obszary i tereny górnicze, tereny wód powierzchniowych śródlądowych oraz tereny obsługi produkcji w gospodarstwach rolniczych, hodowlanych, ogrodniczych oraz gospodarstwach leśnych i rybackich. Wyznacza również takie funkcje kierunkowe terenu jak tereny rolne i zielone: tereny cmentarzy, tereny lasów, tereny zalesień, tereny ogródków działkowych, tereny zieleni urządzonej (tereny zieleni publicznej), tereny zieleni izolacyjnej oraz tereny rolnicze. 1.1.3. Obowiązujące plany miejscowe Pokrycie planami w gminie miejsko wiejskiej Bełżyce stanowi 1% powierzchni gminy. Poniżej zamieszczono wykres obrazujący ilość obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie miasta i gminy Bełżyce w latach 23-214. 16 14 13 14 12 1 12 13 8 7 6 4 2 5 4 6 5 2 2 2 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Rysunek 1. Liczba obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy i miasta Bełżyce w latach 23 214 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Dziennika Urzędowego Województwa Lubelskiego oraz danych z Urzędu Miejskiego w Bełżycach, 215 r. Na dzień przystąpienia do sporządzania studium, w mieście i gminie Bełżyce obowiązują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i zmiany miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z poniższą tabelą. Tabela 1. Wykaz planów miejscowych obowiązujących na obszarze miasta i gminy Bełżyce Data podjęcia Powierzchnia Teren obowiązywania uchwały przez Radę objęta miejscowego planu Lp. Nazwa planu Miejską w Bełżycach granicą planu zagospodarowania miejscowego Numer uchwały przestrzennego lub zmiany [ha] 1. 2. 3. 4. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Bełżyce Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Bełżyce Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bełżyce I etap Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bełżyce II etap 29 października 23 r. Nr XIV/133/23 1 grudnia 23 r. Nr XVI/149/23 26 kwietnia 26 r. Nr XLIV/364/6 3 czerwca 26 r. Nr XLVI/337/6 13 grudnia 26 r. 1791,9 Gmina Bełżyce 2246,6 Miasto Bełżyce 8,2 15,39 Wybranie obszary zmian na obszarze gminy Bełżyce Wybranie obszary zmian na obszarze gminy Bełżyce 1

Lp. 5. 6. 7. 8. 9. 1. 11. 12. 13. 14. Nazwa planu Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Bełżyce Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla terenu położonego przy ulicy ks. bpa Wilczyńskiego Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów przy ulicy Przemysłowej w Bełżycach Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Bełżyce Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bełżyce Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu Bełżyce- Wzgórze Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu położonego przy ulicy ks. bpa Wilczyńskiego Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów przy ulicy Przemysłowej w Bełżycach Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu w miejscowości Malinowszczyzna, gmina Bełżyce Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Bełżyce Data podjęcia uchwały przez Radę Miejską w Bełżycach Nr III/1/26 (sprostowanie) 29 sierpnia 27 r. Nr XIV/93/27 25 luty 29 r. Nr XL/253/9 8 kwietnia 21 r. Nr LVI/371/21 31 stycznia 211 r. Nr V/42/211 31 stycznia 211 r. Nr V/43/211 3 marca 211 r. Nr VIII/69/211 27 kwietnia 211 r. Nr IX/87/211 25 października 211 r. Nr XVIII/138/11 12 grudnia 212 r. Nr XXXVI/231/212 27 sierpnia 214 r. Nr LVIII/355/214 Powierzchnia objęta granicą planu miejscowego Teren obowiązywania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego 1,72 Fragment miasta Bełżyce 15,56 Fragment miasta Bełżyce 27,55 Fragment miasta Bełżyce 11,18 93,82 Wybranie obszary zmian na obszarze miasta Bełżyce Wybranie obszary zmian na obszarze gminy Bełżyce 37,26 Fragment miasta Bełżyce 6,13 Fragment miasta Bełżyce zmiana zapisów Fragment miasta Bełżyce 2,1 Malinowszczyzna 139,53 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Bełżycach, 215 r. Wybranie obszary zmian na obszarze gminy Bełżyce Jak wynika z powyższych danych, na dzień przystąpienia do sporządzania studium, miasto i gmina Bełżyce posiada 14 obowiązujących planów miejscowych, obejmujących obszary o dość zróżnicowanym przeznaczeniu terenu oraz o zróżnicowanym zakresie i jakości ustaleń. To ostatnie wynika między innymi z ponad 1 letniej różnicy pomiędzy planami. Tak długi okres czasu obarczony jest nie tylko naturalnym procesem doskonalenia warsztatu urbanistycznego, wzrostem kompetencji instytucji i organów biorących udział w procesie planowania przestrzennego (zwłaszcza przy legalizacji uchwał), czy wzrostem świadomości i partycypacji społecznej, ale przede wszystkim zmianami w polskim prawodawstwie. Wszystkie z obwiązujących planów sporządzane były na podstawie aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 27 marca 23 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (wraz z aktem wykonawczym), w których ustawodawcy określili odmienny zakres ustaleń (niż w przypadku uprzednio obowiązującej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym). Odmienna była także szczegółowość ustaleń wymagana aktami wykonawczymi do ww. ustaw. Nie bez znaczenia są także zmiany dotyczące dyscypliny planistycznej gmin tj. zależności obu dokumentów planistycznych opracowanych na szczeblu lokalnym, pomiędzy którymi najpierw wymagana była jedynie spójność ustaleń, następnie zgodność. Aktualne zmiany legislacyjne ponownie przywróciły bardziej liberalne podejście wprowadzając tzw. stwierdzenie nie naruszenia ustaleń studium. Zmieniały się także inne akty prawne powiązane z planowaniem i gospodarką przestrzenną. Wymienić tu należy przede wszystkim: Prawo budowlane, Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Ustawę o drogach publicznych, Ustawę o ochronie przyrody, Prawo ochrony środowiska, Prawo wodne, Ustawę o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Poniżej zamieszczono wykaz przeznaczenia terenów w obowiązujących planach miejscowych. Na schemacie nr 2 oznaczenia barwne są zgodne z przeznaczeniem podstawowym opisanym w tabeli. 11

Tabela 2. Zestawienie przeznaczeń podstawowych występujących w mpzp Lp. Uogólnione przeznaczenie podstawowe Powierzchnia [ha] Udział % w ogólnej powierzchni gminy miejskowiejskiej objętej mpzp 1 tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej 114,96,86 2 tereny zabudowy zagrodowej 1474,91 11,1 3 tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i 56,33,42 zagrodowej 4 tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej 7,29,5 5 tereny zabudowy letniskowej,13, 6 tereny mieszkaniowo-usługowe 32,72,24 7 tereny usług 27,95,21 8 tereny usług publicznych 24,8,18 9 tereny usług z zielenią publiczną 2,48,2 1 tereny usług turystycznych 5,3,4 11 tereny przemysłowe 27,81,21 12 tereny przemysłowo-usługowe 4,54,3 13 tereny eksploatacji surowców 37,29,28 14 tereny rolne 9431,32 7,41 15 tereny produkcji rolnej 53,11,4 16 tereny z dominacją łąk i pastwisk 215,47 1,61 17 tereny zieleni cmentarnej 9,36,7 18 tereny ogródków działkowych 4,67,3 19 tereny zieleni parkowej 41,56,31 2 tereny lasów 1675,94 12,51 21 tereny wód śródlądowych 23,1,17 22 tereny infrastruktury technicznej 17,28,13 23 tereny komunikacji 18,25,81 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Dziennika Urzędowego Województwa Lubelskiego oraz danych z Urzędu Miejskiego w Bełżycach, 215 r. Z analizy powyższych danych wynika, iż najwięcej terenów rezerwowano dla rozwoju rolnictwa (ponad 7%), co jest związane z dużym udziałem gleb o wysokiej klasie bonitacyjnej i tradycją upraw rolniczych w tym rejonie. Kolejną grupę stanowią tereny lasów (12,51%). Duży procent przeznaczenia w planach dotyczy także terenów z dominacją łąk i pastwisk (1,61%). Spośród terenów zabudowy wyraźnie widać przewagę zabudowy zagrodowej (11,1%), przy stosunkowo niskim udziale zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (,86%) oraz zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zabudowy zagrodowej (,42%). Najmniejszy udział mają tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, letniskowej, usług z zielenią publiczną, usług turystycznych i przemysłowo-usługowe (łącznie,14%). Poniżej przedstawiono wykresy przedstawiające przeznaczenie terenów wg obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w rozbiciu na miasto i gminę Bełżyce. 12

MN [1,5ha] RM [145,44ha] 77,48% MN/RM [56,33ha] MW [7,29ha] MU [31,54ha] U [8,6ha] UP [21,26ha] UPZ [2,48ha] P [27,17ha] PU [1,21ha] R [1744,4ha] RU [14,8ha] RE [38,76ha],5% 1,21%,11%,38%,94% 2,5% 1,4%,32% 6,46%,47% 4,54%,61%,66% 1,72%,21%,24%,36%,32% ZC [7,2ha] ZD [4,67ha] ZP [5,5ha] WS [8,11ha] IT [13,81ha] KD [12,26ha] Rysunek 2. Przeznaczenie podstawowe występujące w planie miejscowym na terenie miasta Bełżyce LEGENDA: MN - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, RM tereny zabudowy zagrodowej, MN/RM - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej, MW tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, MU tereny mieszkaniowo-usługowe, U - tereny usługowe, UP tereny usług publicznych, UPZ - tereny usług z zielenią publiczną, P tereny przemysłowe, PU - tereny przemysłowo-usługowe, R tereny rolne, RU terenu produkcji rolniczej, RE - tereny z dominacją łąk i pastwisk, ZC - tereny zieleni cmentarnej, ZD - tereny ogródków działkowych, ZP tereny zieleni parkowej, WS - tereny wód śródlądowych, IT tereny infrastruktury technicznej, KD - tereny komunikacji. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Dziennika Urzędowego Województwa Lubelskiego oraz danych z Urzędu Miejskiego w Bełżycach, 215 r. MN [14,46ha] 68,98% RM [1329,47ha] ML [,13ha] MU [1,18ha] U [19,35ha] UP [2,82ha] UT [5,3ha] P [,64ha] PU [3,33ha] PG [37,29ha] R [7687,28ha],33%,3%,1%,5%,3%,17%,%,1% 11,93%,94%,13%,5%,3% 15,4%,32%,2%,34% 1,59% RU [38,31ha] RE [176,71ha] ZC [2,16ha] ZP [36,6ha] ZL [1675,94ha] WS [14,9ha] IT [3,47ha] KD [5,99ha] Rysunek 3. Przeznaczenie podstawowe występujące w planach miejscowych na terenie gminy LEGENDA: MN - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, RM tereny zabudowy zagrodowej, ML tereny zabudowy letniskowej, MU tereny mieszkaniowo-usługowe, U - tereny usługowe, UP tereny usług publicznych, UT - tereny usług turystycznych, P tereny przemysłowe, PU - tereny przemysłowo-usługowe, PG - tereny eksploatacji surowców, R tereny 13

rolne, RU terenu produkcji rolniczej, RE - tereny z dominacją łąk i pastwisk, ZC - tereny zieleni cmentarnej, ZP zieleni parkowej, ZL tereny lasów, WS - tereny wód śródlądowych, IT tereny infrastruktury technicznej, KD - tereny komunikacji. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Dziennika Urzędowego Województwa Lubelskiego oraz danych z Urzędu Miejskiego w Bełżycach, 215 r. 1.1.4. Wszczęte procedury sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Rada Miejska w Bełżycach nie podjęła żadnej uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 1.1.5. Wydane decyzje Wydane decyzje o warunkach zabudowy obrazują zmiany przeznaczenia terenów dla obszarów, dla których nie ma obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ze względu na całkowite pokrycie miasta i gminy Bełżyce obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (i ich zmianami), przeznaczanie i zagospodarowanie terenów nie jest prowadzone w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy oraz o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego 6 (art. 4 ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 23 r. (tekst jednolity Dz. U. z 215 r., poz. 199 ze zm.). 1.2. DOTYCHCZASOWE ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENÓW Znaczna część obszaru gminy została przekształcona w wyniku działalności człowieka. Na tereny zurbanizowane składają się przede wszystkim tereny zabudowy mieszkaniowej, zagrodowej i szeroko rozumianej zabudowy usługowej i przemysłowej, a także ciągi komunikacyjne oraz sieci infrastruktury technicznej. Jednak nadal nieco ponad 97% obszaru miasta i gminy to tereny otwarte, wolne od zabudowy i przekształceń. Rysunek 4. Struktura użytkowania terenów na terenie miasta i w obszarze wiejskim gminy Źródło: Opracowanie własne na podstawie EGiB, 215 r. Zarówno na obszarze wiejskim jak i miejskim największy odsetek zajmują użytki rolne ponad 92% w mieście oraz ponad 85% na obszarze wiejskim. W mieście wśród użytków rolnych zdecydowanie największy obszar zajmują grunty orne 92,12%. Pozostałą część stanowią tereny rolne zabudowane (5,21%), łąki i pastwiska trwałe (łącznie stanowią 1,99%), sady (,41%) oraz grunty pod rowami i stawami (łącznie,28%). Prawie 7% stanowią grunty zabudowane i zurbanizowane. Wśród nich 2,25% to tereny mieszkaniowe, a 19,63% - inne tereny zabudowane. 13,5% stanowią tereny przemysłowe, 3,68% tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, a 1,23% zurbanizowane tereny niezabudowane. 41,72% terenów zabudowanych stanowią drogi. Grunty leśne, zadrzewione i zakrzewione zajmują zaledwie,13% obszaru miasta, a,44% grunty pod wodami, tereny różne i nieużytki. Szczegółowe dane odnośnie struktury użytkowania terenu miasta Bełżyce przedstawia poniższa tabela. 6 Od dnia 1 stycznia 24 roku tj. po utracie ważności planów miejscowych uchwalonych przed dniem 1 stycznia 1995 r. do dzisiaj. 14

Tabela 3. Formy użytkowania terenu obszar miejski Rodzaj i wyszczególnienie Powierzchnia [ha] Użytki rolne grunty orne 1999 sady 9 łąki trwałe 37 pastwiska trwałe 6 grunty rolne zabudowane 113 grunty pod stawami 3 grunty pod rowami 3 RAZEM 217 Grunty leśne zadrzewione i zakrzewione lasy grunty zadrzewione i zakrzewione 3 RAZEM 3 Grunty zabudowane i zurbanizowane tereny mieszkaniowe 33 tereny przemysłowe 22 inne tereny zabudowane 32 zurbanizowane niezabudowane 2 rekreacyjne 6 tereny komunikacyjne: dróg 68 kolei inne użytki kopalne RAZEM 163 Grunty pod wodami wody płynące 2 wody stojące RAZEM 2 Użytki ekologiczne Nieużytki 6 Tereny różne 2 RAZEM 2346 Źródło: Opracowanie własne na podstawie EGiB, 215 r. Na obszarze wiejskim widać stosunkowo duży udział gruntów leśnych, zadrzewionych i zakrzewionych. Łącznie zajmują one 12,16% powierzchni obszaru wiejskiego, z czego 96,5% stanowią lasy. Wśród użytków rolnych (stanowiących 85,57% ogółu gruntów), największy obszar zajmują grunty orne 9,7%. 4,5% stanowią sady, zaś 3,32% tereny rolne zabudowane oraz 1,8% łąki i pastwiska łącznie. Pozostałe,13% to grunty pod rowami i stawami. Zaledwie 2,2% zajmują grunty zabudowane i zurbanizowane, a,24% to grunty pod wodami, nieużytki i tereny różne. Szczegółowe dane odnośnie struktury użytkowania obszaru wiejskiego gminy Bełżyce przedstawia poniższa tabela. Tabela 4. Formy użytkowania terenu obszar wiejski Rodzaj i wyszczególnienie Powierzchnia [ha] Użytki rolne grunty orne 8571 sady 383 łąki trwałe 112 pastwiska trwałe 58 grunty rolne zabudowane 314 grunty pod stawami 2 grunty pod rowami 1 RAZEM 945 Grunty leśne zadrzewione i zakrzewione lasy 1296 grunty zadrzewione i zakrzewione 47 RAZEM 1343 Grunty zabudowane i zurbanizowane tereny mieszkaniowe 7 tereny przemysłowe inne zabudowane 5 zurbanizowane niezabudowane rekreacyjne tereny komunikacyjne: dróg 211 kolei inne 15

Rodzaj i wyszczególnienie Powierzchnia [ha] użytki kopalne RAZEM 223 Grunty pod wodami wody płynące 8 wody stojące 1 RAZEM 9 Użytki ekologiczne Nieużytki 17 Tereny różne 1 RAZEM 1143 Źródło: Opracowanie własne na podstawie EGiB, 215 r. Tereny zainwestowania zajmują odpowiednio 163 ha dla obszaru miasta oraz 223 ha dla obszaru gminy. Strukturę terenów związanych z zabudową przedstawiają poniższe diagramy. 41,72% OBSZAR MIEJSKI OBSZAR WIEJSKI 3,14% 2,25% 2,24% 1,23% 3,68% 19,63% 94,62% Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurbanizowane niezabudowane Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe 13,5% Tereny mieszkaniowe Inne tereny zabudowane Drogi Rysunek 5. Struktura użytkowania terenów zainwestowanych Źródło: Opracowanie własne na podstawie EGiB, 215 r. 1.2.1. Tereny mieszkaniowe stan mieszkalnictwa Ostatnie ogólnodostępne dane odnośnie stanu gospodarki mieszkaniowej na terenie miasta i gminy Bełżyce pochodzą z roku 214. W analizowanym okresie (lata 24-214) ilość mieszkań w mieście i gminie Bełżyce systematycznie rośnie. W 214 r. zasoby mieszkaniowe wynosiły 4 283 mieszkania (w tym na obszarze miasta 2252 mieszkania). Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w 214 r. na obszarze wiejskim wynosiła 28,8 m 2 /1 osobę i w mieście 25,5 m 2 /1 osobę, z kolei przeciętna powierzchnia jednego mieszkania to 75,9 m 2 na obszarze miejskim i 95,4 m 2 na obszarze wiejskim. Zaobserwować można również wzrost w średniej powierzchni użytkowej mieszkania (o 2,4 m 2 w mieście i 4,3 m 2 na obszarze wiejskim) oraz w powierzchni użytkowej na 1 osobę (o 3,1 m 2 w mieście i 3,2 m 2 na obszarze wiejskim). Tabela 5. Zasoby mieszkaniowe w mieście i gminie Bełżyce w latach 24-214 zasoby mieszkaniowe 24 26 28 21 211 212 213 214 Ilość mieszkań miasto 2162 2175 2193 2195 227 2237 2244 2252 [szt.] obszar wiejski 199 1921 1944 1969 1977 1994 29 231 Ogólna powierzchnia użytkowa [m 2 ] Średnia pow. użytkowa 1 mieszkania [m 2 ] Pow. użytkowa na 1 osobę [m 2 /1os.] miasto 15898 16732 163443 165945 167334 16914 1715 17846 obszar wiejski 173932 17566 17855 185492 186434 18879 19764 193661 miasto 73,5 73,9 74,5 75,6 75,8 75,6 75,8 75,9 obszar wiejski 91,1 91,4 91,8 94,2 94,3 94,6 95, 95,4 miasto 22,4 22,9 23,5 24,1 24,3 24,8 25,2 25,5 obszar wiejski 25,6 25,8 26,1 27,5 27,8 28, 28,3 28,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych Zgodnie z danymi z 27 r. według form własności w mieście i gminie Bełżyce dominują mieszkania będące własnością osób prywatnych (83,249 % - 3 226 mieszkań). 11,8% (626 mieszkań) stanowią mieszkania będące w zasobie spółdzielni mieszkaniowych, a kolejne 4,49% (25) mieszkania będące własnością gminy (komunalne) oraz,15% zasoby zakładów pracy (8 mieszkań). Najmniej, bo zaledwie,7% (6 mieszkań) należy 16

do pozostałych form własności, przy czym w zasobie Towarzystwa Budownictwa Społecznego (TBS) nie znajdują się żadne mieszkania. Tabela 6. Zasoby mieszkaniowe według form własności w okresie 24-27 zasoby mieszkaniowe 24 25 26 27 zasoby gminy (komunalne) miasto 167 16 16 154 obszar wiejski 38 34 34 31 zasoby spółdzielni miasto 626 626 626 486 mieszkaniowych obszar wiejski zasoby zakładów pracy miasto 7 3 3 3 obszar wiejski 1 zasoby osób fizycznych miasto 1358 1376 1382 1539 obszar wiejski 1868 1878 1885 19 zasoby BTS miasto obszar wiejski pozostałe miasto 4 4 4 4 obszar wiejski 2 2 2 2 zasoby ogółem miasto 2162 2169 2175 2186 obszar wiejski 199 1914 1921 1933 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych 1.2.2. Tereny usługowo produkcyjne Obiekty usług publicznych tj. administracji, oświaty, zdrowia, kultury, itp. zlokalizowane są przede wszystkim na obszarze miasta. W mieście zarejestrowanych jest również najwięcej podmiotów gospodarczych. Funkcje usług podstawowych, w tym komercyjnych rozwijają się także wzdłuż głównych ulic miejscowości gminnych. Działalność gospodarcza na terenie gminy prowadzona jest przez 1 17 (dane na koniec 214 r.) zarejestrowane podmioty gospodarki narodowej (na terenie miasta przez 669 podmioty, na obszarze wiejskim 348 podmioty), z czego 94,3% należy do sektora prywatnego, a pozostałe 5,7% do sektora publicznego. Tabela 7. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON według sekcji PKD27 w 214 r. podmioty gospodarki narodowej obszar obszar miasta gminy razem razem [%] Sekcja A rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 7 25 32 3,15 sektor publiczny sektor prywatny 7 25 32 Sekcja B górnictwo i wydobywanie sektor publiczny sektor prywatny Sekcja C przetwórstwo przemysłowe sektor publiczny sektor prywatny Sekcja D wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych sektor publiczny sektor prywatny Sekcja E dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją sektor publiczny sektor prywatny Sekcja F budownictwo sektor publiczny sektor prywatny Sekcja G handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle sektor publiczny sektor prywatny Sekcja H transport i gospodarka magazynowa sektor publiczny sektor prywatny Sekcja I działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi sektor publiczny sektor prywatny Sekcja J informacja i komunikacja sektor publiczny sektor prywatny Sekcja K działalność finansowa i ubezpieczeniowa sektor publiczny sektor prywatny Sekcja L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości sektor publiczny 4 43 5 56 243 4 17 8 2 25 4 1 42 5 56 243 1 39 17 8 2 9 4 1 1 43 9 39 1 6 5 3 4 1 1 43 9 39 1 6 5 4 83 1 6 4 1 82 1 5 1 99 99 333 79 18 14 25 28 333 1 78 18 14 25 9,39 8,16,1,59 9,73 32,74 7,77 1,77 1,38 2,46 2,75 17

podmioty gospodarki narodowej obszar obszar miasta gminy razem razem [%] sektor prywatny 16 3 19 Sekcja M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 45 14 59 5,8 sektor publiczny sektor prywatny 45 14 59 Sekcja N działalność w zakresie usług administrowania i działalność 7 wspierająca sektor publiczny sektor prywatny Sekcja O administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe 4 zabezpieczenia społeczne sektor publiczny sektor prywatny Sekcja P edukacja 32 sektor publiczny sektor prywatny Sekcja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna 37 sektor publiczny sektor prywatny Sekcja R działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 16 sektor publiczny sektor prywatny Sekcja S i T pozostała działalność usługowa oraz gospodarstwa 6 domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby sektor publiczny sektor prywatny Sekcja U organizacje i zespoły eksterytorialne sektor publiczny sektor prywatny Ogółem 669 sektor publiczny sektor prywatny Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS, Bank Danych Lokalnych 7 2 2 21 11 2 35 3 13 6 7 11 17 14 5 26 7 11 12 5 2 12 5 26 348 14 334 14 15 49 51 21 86 14 2 13 33 16 4 47 3 18 86 117 58 959 Przewaga sektora prywatnego zaznacza się prawie we wszystkich sekcjach. Wyjątek stanowią jedynie sekcje E (dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją) i P (edukacja). Na terenie gminy nie zarejestrowano podmiotów należących do sekcji U (organizacje i zespoły eksterytorialne). W 214 r. najwięcej podmiotów gospodarczych zostało zarejestrowanych w sekcji G (handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle) 32,74% wszystkich podmiotów oraz w sekcji F (budownictwo) oraz sekcji S i T (pozostała działalność usługowa oraz gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby) odpowiednio 9,73% i 8,46%. 1.2.3. Tereny inwestycji celu publicznego Wśród wiodących obszarów, na których realizowane są cele publiczne o znaczeniu lokalnym należy wymienić: tereny gminnych dróg publicznych, ciągów pieszo - jezdnych i ciągów pieszych, tereny obsługi technicznej, tereny urządzeń wodnych i melioracji, tereny usług publicznych, tereny cmentarzy i gminnej zieleni urządzonej, tereny ogólnodostępnych parkingów (miejsc postojowych dla samochodów) i/lub garaży, pozostałe gminne tereny obsługi technicznej służące zaspokojeniu zbiorowych potrzeb mieszkańców. Szczegółową charakterystykę obiektów realizujących cele publiczne zawarto w rozdziałach poniżej. 1.2.4. Tereny zieleni i wody Na terenie miasta i gminy struktura terenów zieleni publicznej jest dość uboga największe znaczenie ma park, który znajduje się na terenie rynku. Ponadto przy ul. Kazimierskiej znajduje się Plac Powstańców Warszawskich, który pełni rolę lokalnego skweru. Poza tym na terenie miasta nie ma parków, skwerów czy większych wkomponowanych zieleńców. Znajdują się jedynie niewielkie nasadzenia wokół kościołów parafialnych: p.w. Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Bełżycach, p.w. św. Andrzeja Boboli w Babinie, i p.w. Wniebowzięcia NMP w Matczynie. Na terenie miasta i gminy występuje 5 parków podworskich w miejscowościach: Bełżyce, Babin, Krężnica Okrągła, Matczyn i Wronów. Nie mniej jednak, jedynie park w Bełżycach i Babinie można uznać za miejsce o cechach zieleni urządzonej. Pozostałe parki oprócz starodrzewia nie posiadają żadnego wyposażenia - wymagają rewaloryzacji. 44 625 1,38 1,47 4,82 5,1 2,6 8,46, 1, 18

Układ hydrograficzny miasta i gminy Bełżyce, w tym rzeki i jeziora, został scharakteryzowany w rozdziałach poniżej. Teren gminy został objęty obszarowymi formami ochrony zgodnie z wymogami ustawy o ochronie przyrody, co ma głównie przyczynić się do zachowania wartości przyrodniczych i krajobrazowych. 1.2.5. Infrastruktura techniczna Miasto i gmina Bełżyce posiada 3 czynne komunalne ujęcia wody podziemnej. Poza ujęciami komunalnymi, na terenie gminy istnieją ujęcia wód podziemnych dla potrzeb indywidualnych gospodarstw domowych. Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Bełżycach zaopatruje w wodę m. Bełżyce oraz większość sołectw gminy (miejscowości Malinowszczyzna, Wierzchowiska Górne i Stare obsługiwane są przez ujęcie komunalne położone na terenach przyległych). Długość sieci wodociągowej wraz z przyłączami wynosi 68, km. Sieć kanalizacji sanitarnej jest słabo rozwinięta - istnieje wyłączenie w mieście Bełżyce i w części miejscowości Krężnica Okrągła, a jej długość wynosi 35,7 km. Na terenie miasta działa mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych. Ponadto na terenie miejscowości Babin znajduje się lokalna mechanicznobiologiczna oczyszczalnia ścieków Miasto Bełżyce oraz tereny wiejskie gminy zasilane są w energię elektryczną w układzie podstawowym i rezerwowym siecią linii elektroenergetycznych napowietrznych oraz kablowych o napięciu roboczym 15 kv. Na terenie miasta zlokalizowany jest GPZ "Bełżyce" zasilany dwoma liniami dwutorowymi wysokiego napięcia 11 kv relacji Abramowice-Bełżyce i Bełżyce-Poniatowa. Na terenie gminy i miasta znajduje się łącznie 2,27 km linii wysokiego napięcia. Na terenie miasta i gminy Bełżyce koncesję na wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucję ciepła posiada Spomasz Bełżyce SA. Działalność elektrociepłowni zakładowej w Bełżycach prowadzona jest w oparciu o 2 kotły węglowe rusztowe WR5 oraz jeden kocioł rusztowy węglowy WR-2,5. Poza zaspokajaniem potrzeb własnych grzewczych Spomasz Bełżyce SA prowadzi produkcję i dystrybucję ciepła na potrzeby ogrzewania budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej oraz na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej. W pozostałej części miasta i na obszarze wiejskim nie ma zorganizowanego systemu ciepłowniczego. Cały obszar zaopatrywany jest w ciepło ze źródeł indywidualnych. Przez teren gminy Bełżyce przebiega gazociąg - magistrala wysokiego ciśnienia, o średnicy 25 mm, zasilający miasto Lublin (DN25 Poniatowa-Felin). Ponadto przez wschodnią część gminy przebiega magistrala wysokiego ciśnienia o średnicy 7 mm DN 7 Jarosław-Puławy. Na trasie przebiegu w/w gazociągu zostały wybudowane w Bełżycach stacje redukcyjne I i II stopnia, poprzez które gaz, już jako średnio i nisko prężny, jest rozprowadzany do miasta Bełżyce i sąsiednich wsi. Gaz przewodowy został doprowadzony do wszystkich miejscowości gminy oprócz terenów położonych w południowej części gminy, tj.: Wierzchowiska Dolne, Zalesie, Skrzyniec, Kolonia Skrzyniec, Kolonii Krężnica Okrągła i miejscowości Dylążki. Gminne Składowisko Odpadów Komunalnych przy tzw. drodze Czółnowskiej zostało zamknięte pod koniec 212 r. i poddane rekultywacji. W chwili obecnej na terenie miasta i gminy funkcjonuje Zakład Gospodarowania Odpadami w Bełżycach, który zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego 217 pełni rolę Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych w Regionie Południowo-Zachodnim (obok Kraśnika). Odpady są odbierane przez firmy posiadające stosowne zezwolenie na działalność w tym zakresie. Na terenie gminy jest prowadzona selektywna zbiórka odpadów "u źródła" (w budownictwie mieszkaniowym i zagrodowym) oraz poprzez Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Szczegółową charakterystykę głównych systemów infrastrukturalnych zawarto w rozdziałach poniżej. 1.2.6. Tereny specjalne i zamknięte Na obszarze miasta i gminy nie występują tereny specjalne. Nie występują także tereny zamknięte. 1.2.7. Stan ładu przestrzennego i wymogi jego ochrony W strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy można wydzielić w przestrzeni kilka wyróżniających się funkcji, z wyraźną dominacją: rolniczo - leśnej, mieszkaniowej oraz obsługi ludności. Analiza aktualnego zagospodarowania w kontekście istniejących uwarunkowań przyrodniczych oraz kulturowych wskazuje względną jego zgodność. Miasto Bełżyce pełni rolę wielofunkcyjnego ośrodka głównego, zapewniającego obsługę ludności gminy oraz tereny mieszkaniowe, obiekty sportu i rekreacji. Wspomagającymi ośrodkami dla Bełżyc są Krężnica Okrągła oraz Matczyn-Wojcieszyn - ze względu na walory historyczne, koncentrację usług oraz dogodne połączenia komunikacyjne (tj. bliskość Bełżyc i położenie przy drogach wojewódzkich). W granicach miasta wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 834 (ul. Kazimierska, Rynek, ul. Lubelska) charakterystyczny jest duży odsetek obiektów usługowych. W ich strukturze funkcjonalno-przestrzennej widoczne są: magazyny, składy budowlane, obiekty handlowe, restauracje/hotele/zajazdy, usługi związane z obsługą ruchu pojazdów, warsztaty, stacje paliw itp. Na terenie miasta wzdłuż ul. Fabrycznej, a także ul. Przemysłowej zlokalizowane są większe zakłady przemysłowe, produkcyjne, składy i magazyny. 19

Współczesny wygląd poszczególnych miejscowości gminy wskazuje, że zarówno w przeszłości, jak i w teraźniejszości rolnictwo odgrywało tu ważną rolę. Brak jest przemysłu i dużych zakładów produkcyjnych (większe zakłady przemysłowe usytuowane są na terenie miasta Bełżyce np. Spomasz Bełżyce SA). Preferencje mieszkańców zmierzają w kierunku przetwórstwa rolnego. Stąd w krajobrazie gminy dominuje niska zabudowa zagrodowa oraz sady. Wyjątek stanowi zakład produkcyjny Uren Novaberry Sp. z o. o. zlokalizowany w miejscowości Krężnica Okrągła. Jednak stosunkowo niska wysokość obiektów nie powoduje znaczącego oddziaływania zakładu na krajobraz miejscowości, a jedynie na jego najbliższe sąsiedztwo. Wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe predysponują południową i południowo-zachodnią część gminy do rozwoju turystyki. Rzeźba terenu jest dość urozmaicona. Znajduje się tu krajobraz Wyżyny Bełżyckiej. Najciekawsza w rzeźbie terenu jest dolina Zalesianki, która jest prawym dopływem Chodelki i bierze swój początek w tej części gminy. Na tym obszarze widoczne są też wysokie walory przyrodnicze i florystycznofaunistyczne gminy, co dodatkowo uatrakcyjnia tą część gminy. Oprócz Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu znajduje się tu Obszar Natura 2 Wierzchowiska (PLH669). Do widocznych zabytków w krajobrazie kulturowym gminy można zaliczyć układ urbanistyczny Bełżyc, dawny budynek zamkowy w Bełżycach, zespół dworsko-parkowy w Babinie, Bełżycach i Matczynie oraz nieliczne zabytki sakralne. Wszystkie są dobrze zachowane i predysponują do włączenia ich w strukturę przyszłej infrastruktury turystyczno-wypoczynkowej gminy (jako uzupełnienie atrakcji południowej i południowo-zachodniej - krajobrazowej części gminy). W dość jednorodnym krajobrazie gminy jedynymi zauważalnymi w skali lokalnej dominantami przestrzennymi są obiekty przemysłowe firmy Spomasz Bełżyce SA zlokalizowane przy ul. Fabrycznej i ul. Lubelskiej (teren ciepłowni) w Bełżycach. Obiekty szczególnie widoczne są przy wjeździe do Bełżyc od strony wschodniej i południowo-wschodniej. Dominanty kulturowe w skali lokalnej stanowią ponadto zespoły sakralne w Babinie, Matczynie i Bełżycach, a także zespół pałacowo-parkowy w Babinie, Bełżycach i Matczynie. 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO 2.1. STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ZASOBY 2.1.1. Warunki klimatyczne Klimat gminy Bełżyce określany jest jako umiarkowany kontynentalny, suchszy i łagodniejszy niż w innych częściach województwa lubelskiego. Średnie roczne temperatury wynoszą tu ok. 7 C. Według IMGW średnia roczna temperatura w latach 1981-21 r. w Lublinie wyniosła 7,3 C (najcieplejszym miesiącem był lipiec ze średnią temperaturą 18,2 C, najchłodniejszym styczeń z temperaturą -2,9 C), średnia roczna suma opadów w tym samym okresie wyniosła 576,6 mm. Podobnie jak w całej Polsce dominują tu wiatry zachodnie, których średnia prędkość wynosi niespełna 7m/s. Okres wegetacyjny warunkujący rozwój roślinności trwa zwykle 21-22 dni. 2.1.2. Budowa geologiczna Gmina Bełżyce położona jest w granicach Niecki Lubelskiej. W budowie geologicznej podstawę stanowi cokół kontynentalny na głębokości ponad 1 m. Na nim znajdują się warstwy skał osadowych pochodzących z paleozoiku, mezozoiku i kenozoiku. Są to głównie osady mułowcowo-piaszczyste, iłowcowe i drobnoziarniste piaskowce kwarcytowe. Miąższość utworów pochodzących z dewonu sięga 3 5 m, są to głównie dolomity częściowo z wkładkami piaskowco-mułowcowymi, osady margliste z fauną morską oraz wapienie. Na głębokości 1 1-1 88 m znajdują się pokłady węgla kamiennego, piaskowców, skał ilasto-mułowcowych pochodzących z karbonu. Przykryte one są skałami pochodzącymi z jury, ich miąższość sięga 21 m. Są to m.in. wapienie gąbkowe, mułowcowe, piaskowce, margle mułowcowe, białe wapienie pelitowe i wapienie ziarniste. Na nich znajduje się seria utworów z kredy o miąższości 85-9 m głównie wapienie, osady piaszczysto-margliste. Znajdujące się na tych utworach pyły, piaski, iły, piaskowce, mułowce z domieszką substancji organicznej pochodzą z kenozoiku (okres paleogen). Osady morskie w postaci piasków kwarcowych z domieszką glaukonitu oraz piaski, muły i iły z glaukonitem pochodzą z neogenu. Piaski i żwiry wodnolodowcowe ze zlodowacenia Odry (czwartorzęd) mają kilka metrów miąższości i występują płatowo na terenie całej gminy. Wśród utworów powierzchniowych w północnej i północno-zachodniej części gminy znajdują się lessy (piaszczyste i gliniaste), pochodzące ze Zlodowacenia Wisły. W dolinie Krężniczanki oraz w okolicach wsi Babin zalegają iły, mułki i piaski jeziorne. W dolinie rzeki występują także zamulone torfy niskie. Najmłodsze utwory na terenie gminy występują w południowo-zachodniej części, są to piaski budujące wydmy. W centralnej części występują iły, gliny i piaski zwietrzelinowe. Budowa geologiczna nie stwarza barier dla rozwoju gminy. 2

2.1.3. Rzeźba terenu Gmina Bełżyce położona jest na granicy dwóch mezoregionów wyodrębnionych w granicach Wyżyny Lubelskiej: Równiny Bełżyckiej, Płaskowyżu Nałęczowskiego (Makroregion Wyżyna Lubelska, podprowincja Wyżyna Lubelsko-Lwowska, Prowincja Wyżyny Polskie). Płaskowyż Nałęczowski obejmuje bardzo niewielki fragment gminy w północno-wschodniej części. Wg Kondrackiego teren gminy przynależy do Wyżyny Lubelskiej, która rozciąga się od przełomu Wisły przez Wyżyny Polskie na zachodzie poza dolinę Wieprza na wschodzie. Jej północną krajobrazową granicę z Niziną Południowopodlaską wyznacza 2-3 m stok płaskowyżu lessowego między Wisłą a Bystrzycą oraz zasięg płaskowyżu kredowego między Bystrzycą a Wieprzem. Na południu kończy się stopniami tektonicznymi, oddzielającymi od Kotliny Sandomierskiej i Wału Roztocza, od wschodu graniczy z krajobrazami poleskimi i Wyżyną Wołyńską. Równina Bełżycka - przylega od południa, pomiędzy doliną Wisły a doliną Bystrzycy, do Płaskowyżu Nałęczowskiego, przechodząc łagodnie nachylonym stokiem w Kotlinę Chodelską. Urzeźbienie tej części Wyżyny Lubelskiej jest słabe, wysokości względne niewielkie, chociaż wysokości nad poziomem morza na dziale wodnym Wisły i Bystrzycy przekraczają 23 m. Region rozciąga się na długości około 45 km, przy szerokości od 5 do 25 km i zajmuje powierzchnię około 64 km. Centralnie usytuowane miasto Bełżyce (ok. 6,5 tys. mieszk.) jest lokalnym ośrodkiem usługowym, położonym na uboczu głównych szlaków komunikacyjnych. Nieco większym miastem jest, położona na zachód od Bełżyc, Poniatowa. Wschodnim skrajem Równiny Bełżyckiej biegnie linia kolejowa z Lublina do Rozwadowa (Stalowej Woli) w Kotlinie Sandomierskiej. Równina Bełżycka jest regionem rolniczym, prawie bezleśnym. Płaskowyż Nałęczowski - osiąga wysokości ponad 2 m (kulminacja 253 m) i opada dwoma równoległymi stopniami wysokości 2-3 m zarówno na północy ku Wysoczyźnie Lubartowskiej, jak i na południu ku Równinie Bełżyckiej. Na wschodzie granicą jest dolina Bystrzycy pod Lublinem, a na zachodzie dolina Wisły pod Kazimierzem. W tych ramach zajmuje powierzchnię 625 km. Rozcinają go 3 doliny podłużne: dopływu Wisły - rzeczki Bystrej oraz dopływów Bystrzycy - Ciemięgi i Czechówki, a w pobliżu doliny Wisły gęsta sieć wąwozów. Płaskowyż Nałęczowski ze względu na urodzajne gleby jest zajęty prawie w całości pod uprawę, bezleśny i gęsto zaludniony. 2.1.4. Warunki geologiczno-inżynierskie Budowa geologiczna, stosunki wodne i zachodzące na danym obszarze procesy geomorfologiczne są zasadniczymi elementami decydującymi o warunkach geotechnicznych terenu dla rozwoju budownictwa. Warunki geologiczne dla posadowienia budynków na przeważającej części gminy są dobre. Do obszarów niekorzystnych do posadowienia budynków należą: obszary den nieprzewietrzanych dolin, skarpy dolin rzecznych, tereny gdzie w utworach powierzchniowych dominują grunty niespoiste tj. piaski luźne, podmokłe obniżenia terenu, tereny predysponowane do występowania osuwisk. 2.1.5. Surowce naturalne Na terenie gminy Bełżyce występują złoża kruszyw naturalnych głównie piasków. Mają one znaczenie dla lokalnego przemysłu budowniczego. 21

Rysunek 6. Rozmieszczenie złóż kopalin, obszarów i terenów górniczych Malinowszczyzna VI, Malinowszczyzna V-p B, Zosin) Źródło: Opracowanie własne (bez Malinowszczyzna, Eksploatacja powierzchniowa, prowadzona na terenie gminy, wywołuje szereg zmian w środowisku. Zmianie ulega pokrycie terenu, warunki wodne oraz warunki bytowania roślin i zwierząt. Trwałym przekształceniom ulega rzeźba ternu i krajobraz, a wyrobiska i hałdy poeksploatacyjne wymagają przeprowadzenia szerokiej rekultywacji terenu po zakończeniu wydobycia. W części złóż eksploatacja została zaniechana. Szczegółowe informacje odnośnie udokumentowanych złóż kopalin oraz terenów górniczych ujętych w rejestrze zawiera rozdział pt. Występowanie udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych. 2.1.6. Szata roślinna Lasy na terenie gminy Bełżyce stanowią ok. 9% całkowitej powierzchni. Zdecydowanie dominują tu grunty rolne zwłaszcza grunty orne. W lasach przeważają zbiorowiska borów i dąbrów. Wśród borów wyróżnia się bór mieszany dębowo-sosnowy z dominującymi gatunkami sosny pospolitej, dębu szypułkowego, dębu bezszypułkowego i domieszką brzozy brodawkowatej. Wśród krzewów dominują kruszyna, leszczyna, jarzębina pospolita, kalina koralowa i czeremcha. W runie występują typowe gatunki dla siedlisk borowych np. borówka czarna, pszeniec gajowy. Wśród dąbrów dominuje dąbrowa świetlista, w której dominuje dąb bezszypułkowy z niewielkim udziałem sosny. W warstwie krzewów występuje leszczyna, jarzębina, grusza pospolita, głóg jedno i dwuszyjkowy, berberys zwyczajny, szakłak pospolity i śliwa tarnina. W runie występują: koniczyna, przylaszczka pospolita i miłek wiosenny. Doliny rzeczne stały się siedliskiem sprzyjającym wytworzeniu się zbiorowiska olsu porzeczkowego z olszą czarną, domieszką brzozy brodawkowatej i omszonej oraz osiką. Wzdłuż rzeki Krężniczanki występują łąki okresowo wilgotne porastające przez rośliny takie jak trzęślica modra, dzięgiel leśny, krwiściąg lekarski, olszewnik kminkolistny i bliźniczkę psią trawkę W granicach gminy znajdują się dwa obszary objęte ochroną prawną na podstawie przepisów o ochronie przyrody. Są to Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2 Wierzchowiska (PLH669) oraz Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu. Przedmiotem ochrony obszaru objętego ochroną w ramach sieci Natura 2 jest ciepłolubna dąbrowa oraz stanowisko dzwonecznika wonnego. Dąbrowa świetlista jest bogata w rzadkie i chronione gatunki roślin naczyniowych takich jak pluskwica europejska (Cimicifuga europaea), powojnik prosty (Clematis recta), parzydło leśne (Aruncus sylvestris), naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora), miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum), lilia złotogłów (Lilium martagon). 4-hektarowa ostoja posiada także znaczenie jako miejsce występowania ginącej populacji dzwonecznika wonnego (Adenphora liliifolia). Teren Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu obejmuje ochronę ekosystemów w tym m.in. zachowanie i poprawę stosunków wodnych ograniczenie nadmiernego odpływu wód, zachowanie lub odtwarzanie różnorodności biologicznej, ochronę i kształtowanie zadrzewień, ochronę specyficznych cech krajobrazu, tworzenie i ochronę korytarzy ekologicznych. Na terenie gminy znajdują się ponadto następujące pomniki przyrody: Miłorząb chiński (obwód 28 cm) Chmielnik, 22

Lipa drobnolistna (4 cm) Bełżyce, 2 buki pospolite Bełżyce, 1 kasztanowiec biały (26 cm) Krężnica Okrągła, 4 jesiony wyniosłe (23-32 cm) Krężnica Okrągła, Aleja lipowa - 42 lipy drobnolistne (2-54 cm) Krężnica Okrągła. 2.1.7. Świat zwierząt Warunki środowiskowe, zwłaszcza mała lesistość gminy i stosunkowo niska wartość przyrodnicza decydują o ubogiej różnorodności zwierzęcej. W strukturze zwierzęcej najpopularniejsze są kuropatwy, bażanty, zające. Występują tu także borsuki, lisy, jenoty, sarny, dziki, kaczki, piżmaki. Wśród ptaków zaobserwowano około 97 gatunków, spośród których do lęgowych zaliczono 67 gatunków. Największą różnorodnością wykazał się okres lęgowy, kiedy to zaobserwowano 73 gatunki. Zaobserwowano łącznie 34 gatunki kluczowe, 1 wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej, 1 z Polskiej Księgi Zwierząt, 27 SPEC w kategorii 1-3 (Species of European Conservation Concern). Wśród nich występują: białorzytka (Oenanthe oenanthe), błotniak stawowy (Circus aeruginosus), błotniak łąkowy (Circus pygargus), bocian biały (Ciconia ciconia), brzegówka (Riparia riparia), czajka (Vanellus vanellus), czeczotka (Carduelis flammea), czubatka (Lohophanes cristatus), derkacz (Crex crex), dudek (Upupa eops), dymówka (Hirundo rustica), dzięcioł czarny (Dryocopus martius), dzięcioł zielony (Picus virdis), gąsiorek (Lanius collurio), jarzębatka (Sylvia nisoria), kuropatwa (Perdix perdix), lerka (Lullula arborea), makolągwa (Carduelis cannabina), mazurek (Passer montanus), mewa srebrzysta (Larus typ argentatus), muchołowka szara (Muscicapa strata), oknówka (Delichron urbicum), ortolan (Embriza hortulana), pleszka (Phoenicurus phoenicurus), potrzeszcz (Emberiza kalandra), przepiórka (Coturnix coturnix), pustułka (Falco tinnunculus), sikora uboga (Alauda arvensis), srokosz (Lanius excubitor), szpak (Sturnus vulgaris), wróbel (Passer domesticus), żuraw (Grus grus). Ponad to: myszołów (Buteo buteo), myszołów włochaty (Buteo lagopus), krogulec (Accipiter nisus), jastrząb (Accipiter gentilis), kobuz (Falco subbuteo). 2.1.8. Powiązania przyrodnicze Teren gminy Bełżyce znajduje się poza zasięgiem głównych korytarzy ekologicznych wyznaczanych w ramach sieci ECONET-PL. Na terenie gminy znajdują się natomiast Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu i Obszar Natura 2 Wierzchowiska PLH669. Jako najcenniejsze elementy struktury przyrodniczej stanowią jednocześnie podstawowe powiązania przyrodnicze z sąsiednimi terenami cennymi ze względu na środowisko. Rysunek 7. Obszary chronione na tle terenów zieleni Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/ Tereny zieleni w gminie nie mają charakteru ciągłego i nie zawsze łączą się z terenami aktywnymi biologicznie na terenach gmin sąsiednich. Są stosunkowo rozdrobnione i poprzecinane zabudową mieszkaniową 23

co utrudnia swobodną migracje zwierząt i roślin. Na terenach leśnych dokonuje się także eksploatacji kruszyw naturalnych, co ma niekorzystny wpływ zarówno na krajobraz jak i środowisko przyrodnicze. Wpływa to także negatywnie na świat zwierzęcy, dla którego tak inwazyjna działalność człowieka stanowi swoisty rodzaj straszaka. Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu w gminie zajmuje ponad 12 km² i znajduje się w jej południowej części. Obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Stanowią one jednocześnie siedliska dla większości gatunków zwierząt występujących na terenie gminy. Przedmiotem ochrony obszaru objętego ochroną w ramach sieci Natura 2 jest ciepłolubna dąbrowa oraz stanowisko dzwonecznika wonnego. Dąbrowa świetlista jest bogata w rzadkie i chronione gatunki roślin naczyniowych takich jak pluskwica europejska (Cimicifuga europaea), powojnik prosty (Clematis recta), parzydło leśne (Aruncus sylvestris), naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora), miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum), lilia złotogłów (Lilium martagon). 4-hektarowa ostoja posiada także znaczenie jako miejsce występowania ginącej populacji dzwonecznika wonnego (Adenphora liliifolia). System Przyrodniczy Gminy obejmuje tereny dolin rzecznych oraz większe koncentracje terenów leśnych i zadrzewień. Wschodnia część gminy położona jest w obszarze objętym programem kształtowania zielonego pierścienia wokół miasta Lublina. Zielonemu pierścieniowi przypisuje się poza stabilizującym wpływem na środowiskowe warunki życia w mieście również: funkcję ochrony struktury ekologicznej z pozostałościami przyrody zbliżonej do naturalnej i osobliwościami przyrodniczo-krajobrazowymi, funkcję ochrony tożsamości osadnictwa i krajobrazu wiejskiego przed semiurbanizacją, funkcję ochrony struktury przestrzennej przed chaotyczną urbanizacją, prowadzącą z czasem do zupełnego zaniku charakterystycznego dla terenów podmiejskich krajobrazu mozaikowego, funkcję buforową, osłabiającą presję miasta na tereny wiejskie, funkcję wypoczynku codziennego i świątecznego dla mieszkańców miast. 2.1.9. Wody powierzchniowe Według podziału na regiony hydrograficzne Wilgata (1998) gmina Bełżyce należy do II regionu ubogiego w sieć rzeczną i duże obszary bezodpływowe w międzyrzeczach. Wynika to z obecności węglanowych skał w podłożu. Leży w subregionie IID o dość zróżnicowanych stosunkach wodnych. Przez Bełżyce przebiega dział wodny dzieląc gminę na dwie zlewnie Wisły i Wieprza. Głównym ciekiem wodnym jest rzeka Krężniczanka należąca do rzek IV rzędu, leżąca w zlewni Wieprza. Jej długość wynosi niespełna 21 km, a jej źródło leży na zachód od Krężnicy Okrągłej. W południowej części gminy początek bierze Zalesianka, która jest prawym dopływem Chodelki. We wsi Wronówka źródło bierze bezimienny ciek również stanowiący prawostronny dopływ Chodelki. 2.1.1. Wody podziemne Gmina Bełżyce leży w granicach górnokredowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Niecka Lubelska (Lublin) GZWP nr 46, jest on tylko w nieznacznacznym stopniu pod wpływem antropogenicznym. Średnia głębokość ujęć wynosi 85 m. Jego zasoby szacuje się na 1 52,7 tys. m³/d. Według nowego proponowanego podziału leży w zasięgu JCWPd 88 i 89 (według podziału obowiązującego do 31.12.215 r. JCWPd 16 i 17). 2.1.11. Gleby Gmina Bełżyce jest dość złożona pod względem różnorodności gleb. W północnej części dominują gleby płowe wytworzone są na utworach lessowatych i pyłowych. W profilu gleby wyróżnia się warstwę próchnicy, poziom przemywania, poziom akumulacji i skałę macierzystą. Należą one do gleb średniej jakości (III IV/V klasa bonitacyjna), zaliczane są do kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego. W południowej natomiast gleby bielicowe i bielice wytworzone na piaskach słabogliniastych i gliniastych. Gleby bielicowe w swoim profilu charakteryzują się niewielkim poziomem akumulacyjnym związków żelaza i glinu, bielice natomiast posiadają bardzo niewielki poziom próchniczy. W południowo-zachodniej części występują rędziny kredowe, zasobne w składniki odżywcze. W granicach miasta Bełżyce można też znaleźć czarne ziemie. Lokalnie w dolinach cieków wodnych występują gleby torfowe. Powstały one na skutek długotrwałego osadzania się szczątków roślinności bagiennej w środowisku przesyconym wodą. Na terenie miasta Bełżyce na terenach, o stosunkowo wyższym stopniu urbanizacji występują gleby antropogeniczne. Szacuje się, że w gminie Bełżyce klasy bonitacyjne I-III zajmują około 44% powierzchni gminy. Wśród nich ponad 72 % stanowią gleby III klasy, natomiast II klasy bonitacyjne stanowią 27%. 24

Rysunek 8. Klasy bonitacyjne gleb Źródło: Opracowanie własne na podstawie EGiB 215 2.2. STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO-ZAGROŻENIA 2.2.1. Zagrożenia i stan powietrza atmosferycznego Do głównych źródeł zanieczyszczeń powietrza zalicza się: zakłady przemysłowe, kotłownie, paleniska domowe, transport i rolnictwo. Większość z nich to zanieczyszczenia energetyczne, powstające przy spalaniu paliw. Poszczególne kategorie zagospodarowania wpływają na stan powietrza poprzez: sektor komunalno-bytowy głównie spalanie odpadów w domowych piecach, które nie wytwarzają wystarczająco wysokiej temperatury do całkowitego spalenia odpadów, takich jak tekstylia, guma i tworzywa sztuczne. W związku z czym do atmosfery przedostają się szkodliwe substancje w postaci sadzy, węglowodorów aromatycznych, merkaptanów oraz innych szkodliwych dla zdrowia ludzi substancji. Zjawisko nasila się w okresie grzewczym, a szczególnie widoczne jest na obszarach zwartej zabudowy. źródła komunikacyjne głównie zły stan techniczny pojazdów, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą przepustowością dróg; zły stan nawierzchni dróg i rodzaj paliwa. Występowanie i nasilenie tych czynników powoduje, że na skrzyżowaniach i trasach komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu występuje wysokie zanieczyszczenie powietrza substancjami pochodzącymi ze spalania paliw (tlenek węgla, tlenek azotu, węglowodory lotne, związki ołowiu). Emisja komunikacyjna jest bardzo nierównomierna - związana ściśle z natężeniem pojazdów i zależy od pory dnia (wzrasta w godzinach szczytu tj. dojazdu do pracy i powrotu do domu) oraz roku (wzrasta w okresie letnim - wzmożony ruch turystyczny). Największy ruch samochodowy, a co za tym idzie największe zanieczyszczenie liniowe, występuje na drogach o utwardzonej nawierzchni, przede wszystkim na drogach krajowych. emisje technologiczne tj. emisje z pobliskich zakładów przemysłowych (procesy technologiczne, prywatne zakłady np. rzemieślnicze, rolnictwo) główną przyczyną tego typy zanieczyszczeń jest przede wszystkim brak lub zły stan technicznych zabezpieczeń oraz przestarzałe procesy technologiczne. 25