WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY ^ 0*1 S'//i KATOWICE! PAŹDZIERNIK 1990
SPIS TREŚCI Str. Uwagi metodyczne... 2 Uwagi analityczne... 3 SPIS TABLIC Kształtowanie się przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w przemyśle na tle dynamiki cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych... Przeciętne wynagrodzenia w sektorze uspołecznionym... 0 Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w sektorze uspołecznionym 9 Przeciętne wynagrodzenie miesięczne i opłacenie wydajności pracy przecięt.ią płacą w przemyśle... 10 Rentowność w przedsiębiorstwach przemysłowych i budowlanomontażowych na tle dynamiki przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń... 12 B UWAGI METODYCZNE Wskaźnik opłacenia wzrostu wydajności pracy przyrostem przeciętnego wynagrodzenia oblicza się jako stosunek procentowy tempa wzrostu przeciętnego wynagrodzenia do tempa wzrostu wydajności pracy. Obrazuje on procentowy przyrost przeciętnego wynagrodzenia osiągnięty w wyniku przyrostu wydajności pracy o 1%, Wskaźnik rentowności netto liczony jest według wzoru rentowność netto. j g g g * 100 Płaca realna - iloraz wskaźnika wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przez wskaźnik wzrostu-cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych.
UWAGI ANALITYCZNE Relacje pomiędzy płacą nominalną i realną znajdują się zawsze w centrum zainteresowań społeczeństwa, nie tylko w warunkach inflacji. Skutkiem realizacji planu dławienia inflacji są między innymi rozbieżności między płacą nominalną i realną. Zmiana warunków działania przedsiębiorstw sektora uspołecznionego spowodowała znaczne dysproporcje w poziomie płac nominalnych. Płace nominalne w województwie były i są nadal uwarunkowane poziomem płac w przemyśle, a w szczególności w przemyśle węglowym. Stosunkowo wysoki poziom płac w przemyśle uspołecznionym występuje poza województwem katowickim, również w województwie legnickim, wałbrzyskim, konińskim, tarnobrzeskim, czyli w tych regionach kraju, gdzie koncentruje się w mniejszym bądź większym stopniu przemysł wydobywczy. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w kopalniach województwa za dziewięć miesięcy 1990 r. wahało się w granicach od 1365 tys. w KWK "Kaczyce" do 1824 ty3. w KWK "Borynia". Najniższą płacę za 9 miesięcy odnotowano w Zakładach Futrzarskich w Katowicach /357 tys. zł/; najwyższą w Zakładach Obsługi Górnictwa w Katowicach /2995 tys. zł/. Wysoki poziom przeciętnych płac w niektórych przedsiębiorstwach był skutkiem wypłacenia dodatkowych kwot /odpraw/ z tytułu zwolnień grupowych np. w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa. Nie zawsze poziom płac związany jest z rentownością przedsiębiorstwa. Często, tak jak w przypadku kopalń, ujemna bądź minimalna rentowność nie wyklucza stosunkowo wysokich płac. W uspołecznionych przedsiębiorstwach przemysłowych i budowlano- montażowych województwa sytuacja przedstawia się następująco:
4 Liczba przedsiębiorstw w przedziale płac a Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w okresie I-IX Liczba przedsiębiorstw, w których wskaźnik rentowności jest ujemny 9 do 500 t y s. z ł 2 8 500-600 1 38 600-700 4 51 700-800 1 80 800-900 2 118 900-1000 1 98 1000-1100 2 71 1100-1200 1 39 1200-1300 - 27 1300-1400 2 26 1400-1500 6 92 1500-2000 39 8 2000 tys.zł i więcej - We wrześniu przeciętne miesięczne wynagrodzenie łącznie z wypłatami z zysku w przemyśle wyniosło 1508,8 tys.zł t w tym w przemyśle przetwórczym - 1225,3 tys.zł i było wyższe od przeciętnej płacy w kraju odpowiednio o 30,4% i 14,2%. W poszczególnych gałęziach przeciętne wynagrodzenia miesięczne nieznacznie rófniły się od płac w kraju, a w niektórych były niższe, np. w przypadku przemysłu paliw /o 6,9%/, środków transportu /o 1,7%/, papierniczego /o 7,4%/, skórzanego, spożywczego /o 5,1%/ i poligraficznego /o 8,2%/. Wydajność pracy liczona wartością produkcji sprzedanej w cenach bieżących przypadająca na 1 zatrudnionego pozostaje w coraz silniejszym związku z przeciętną płacą. Wskaźnik opłacenia przyrostu wydajności pracy przyrostem przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, obliczany jako stosunek procentowy tempa wzrostu przeciętnego wynagrodzenia do tempa wzrostu wydajności pracy, ma tendencje malejące i osiągnął v/e wrześniu poziom 0,55, co jest zjawiskiem bardzo korzystnym, przy czym należy pamiętać o zmniejszonym znacznie zatrudnieniu w przemyśle uspołecznionym /o 11,7% w stosunku do odpowiedniego okresu
5 ubiegłego roku/, co wpływa na wskaźnik wzrostu wydajnoici pracy. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w uspołecznionych przedsiębiorstwach przemysłowych w poszczególnych miesiącach br. w stosunku do miesiąca poprzedniego miały tendencje rosnące. W styczniu wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia był o 70,6 punktu niższy od wzrostu cen. W lipcu po raz pierwszy w roku wzrost płac był większy o 6,7 punktu a w sierpniu o 6,2 punktu w stosunku do wzrostu cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych. Wpłynęła na tę różnicę sezonowa zniżka cen produ* któw rolnych oraz*wypłacanie dodatkowych kwot z tytułu zwolnień grupowych. Dynamika płac realnych uwzględniająca wzrost cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych w stosunku do miesiąca poprzedniego w przedsiębiorstwach przemysłowych kształtowała się następująco: styczeń - 60,5 % luty - 84,9 % marzec - 115,0 % kwiecień - 88,7 % maj - 97,3% czerwiec - 97,0 % lipiec - 106,5?«sierpień - 107,1 % wrzesień - 98,5 % Znacznie szybszy wzrost przeciętnych wynagrodzeń w marcu ir stosunku do poprzednich miesięcy był w dużej mierze wynikiem wysokich wypłat nagród i premii z zysku /w przemyśle uspołecznionym wypłaty w przeliczeniu na 1 zatrudnionego wyniosły: w styczniu 12,9 tys.zł, w lutym 65,8 tys.zł, w marcu 190,0 tys.zł/ Zapowiedziana % wyprzedzeniem nowelizacja ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń /27.07.br./, w myśl której złagodzona zostaje skala opodatkowania podatkiem dochodowym za przekroczenie normy wynagrodzeń, również przyczyniła się do szybszego tempa wzrostu wynagrodzeń niż cen. W lipcu podwyższono współczynnik korygujący wzrost cen /z 0,6 w czerwcu do 1,0 w lipcu/. Płace realne w lipcu i sierpniu zrekompensowały w pełni wzrost cen. Stosunkowo niewielki wzrost cen w sierpniu - 1,8% oraz wysokie tempo wzrostu, wynagrodzeń - 9,0% spowodowały te relacje.
6 Wysokie tempo wzrostu wynagrodzeń w województwie było przede wszystkim skutkiem przeprowadzonej w sierpniu indeksacji wynagrodzeń w górnictwie i wyrównawczych wypłat z tego tytułu od IV kwartału 1989 r. poczynając. We wrześniu nastąpił spadek płac realnych na co wpłynęło, między innymi, wysokie tempo wzrostu cen 4» 6%. Za 9 miesięcy br. dynamika płacy realnej /po uwzględnieniu wzrostu cen o 920,4%/ wyniosła w:' przedsiębiorstwach przemysłowych - 61,7 budowlano-montażowych - *61,6 transportu samochodowego - 56,3 handlu wewnętrznego - 61,8 Opracowała mgr Aurelia Hetmariska DiYNAMIKA PŁAC W PRZEMYŚLE 1 1990 R % 140 120 Miesiąc pcprzechi - 100 0 J L U U 80 60 40- ' ' 20 > 0. STYCZEŃ LUTY MARZEC KWIECIEM M U CZERWIEC LIPIEC SIERPIB^I WRZESIEŃ DYNAMIKA PLAC NOMINALNYCH DYNAMIKA PŁAC REALNYCH
CENY IPLACE W 1990 R. Miesiąc pcprzedii - 100 STYCZEŃ LUTY. MflRZEC KWIECIEM MRJ CZERWIEC LIPIEC SIERPIEŃ WRZESIEŃ ^ mmm cen det.towarów i usług DYNRMIKfl PŁRC W PRZBHYŚLE PRZECIĘTNA PŁACA W 0KRESIE1~IX 1990 R tys.zł \ l Ą o O
8 Tabl, 1 MIESIĄCE KSZTAŁTOWANIE SIĘ PRZECIĘTNYCH, MIESIĘCZNYCH WYNAGRODZEŃ W PRZEMYŚLE NA TLE DYNAMIKI CEN DETALICZNYCH TOWARÓW I USŁUG KONSUMPCYJNYCH W 1990 R. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w przemyśle ogdłem w tys. zł miesiąc poprzedni=100 9 w tyr\ bez przemysłu węglowego w tys. zł Styczeń... 979,3 100,0 691,4 ' miesiąc poprzedni = 100 przemysł węglowy w tys. zł miesiąc* poprzedni=100 Dynamika cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych /miesiąc po przedni=10q, -WSRSW1K opłacenia przyrostu wydajności pracya/ przyrostem przecię-j tnego wy nagrodze nia mie-; sięcznego 1 103,2 1226,7 109,9 170,6 0,6? Luty... 1030,6 105,2 078,0 127,1 1161,2 94,7 123,9 0,52 Marzec... 1240,4 120,4 1182,2 134,5 1290,4 111,1 104,7 0,70 Kwiecień... 1189,0 95,9 1114,7 94,3 1252,5 97,1 100,1 0,71 Maj... 1214,7 102,2 1044,2 93,7 1369,7 100,2 105,0 0,76 Czerwiec... 1218,5 100,3 1028,1 98,5 1393,1 101,7 103,4 0,70 Lipiec... 1343,9 110,3 1119,2 107,7 1550,6 111,3 103,6 0,55 Sierpień... 1464,6 109,0 1185,2 105,9 1721,4 111,0 101,0 0,39 Wrzesień... 1508,0 103,0 1232,1 104,0 1764,3 102,5 104,6 0,55 a/ Mierzonej wartością produkcji sprzedanej przypadającej na 1 zatrudnionego w bieżą cych cenach realizacji. Tabl. 2. PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIA W SEKTORZE USPOŁECZNIONYM W I PÓŁROCZU 1990 R. -...... -----i-------------------- - Przeciętne miesięczne wynagrodzenie UTYSZCZEGÓLNIENIE płaca nominalna w tys.zł płaca realna I półrocze 1989 oloo płaca nominalna ogółem =100 993,6 810,8 68,1 100,0 SFERA PRODUKCJI MATERIALNEJ... 1024,6 804,6 67,5 103,1 w tymi 1140,9 811,1 68,1 114,8 908,9 747,3 62,7 91,5 740,9 703,6 59,1 74,6.761,9 904,7 75,9 76,7 758,2 * 754,0 63,3 76,3 738,3 854,8 71,8 74,3 552,6 667,2 56,0 55,6 778,7 874,9 73,4 78,4
Tati. 2 PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIA W SEKTORZE USPOŁECZNIONYM W I PÓŁROCZU 1990 R./dok./ 9 WYSZCZEGÓLNIENIE Przeciętne miesięczne wynagrodzenie Ł płaca nominalna w tys. zł płaca realna I półrocze 1989 => 100 płaca nominalna ogółem = 100 SFERA POZA PRODUKCJA MATERIALNĄ..., 781,6 908,6 76,3 78,7 w tym: m Gospodarka.mieszkaniowa oraz niematerial- 620,3 757,2 63,6 62,4 801,9 715,2 60,0 80,7 823,6 1001,1 84,0 82,9 721,2 8 7 U 5 73,2 72,6 Kultura fizyczna, turystyka i wypoczynek 738,3 856,7 71,9 74,3 Administracja państwowa i wymiar sprawie- 918,6 929,9 78,1 92,5 1015,8 991,3 83,2 102,2 772,1 m Tabl. 3. PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIE MIESIĘCZNE W SEKTORZE USPOŁECZNIONYM W OKRESIE STYCZEŃ - WRZESIEŃ 1990 R. WYSZCZEGÓLNIENIE a - kraj b - województwo w t y s. Przeciętne T fyn agro d aen ie m ie s ię c z n e zł I-IX 1989=100 d z i a ł do k r a j u. w % Przedsiębiorstwa przemysłowe... a 971,1.648,5* X b 1238,7 629,3 127,6, w tym w przemyśle węglowym a 1383,3 609,4 X b 1410,5 599,0 103,0 Przedsiębiorstwa budowlano- a 882,9 634,5 X montażowe b 1005,6 629,1 113,9 Przedsiębiorstwa transportu a 860,5 685,8 X samochodowego b 831,4 574,1 96,6 Przedsiębiorstwa handlu wewnę a 700,8 643,3 X trznego b 678,7 630,7 96,8 i
Tabl.A. PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIE MIESIĘCZNE I OPŁACENIE WYDAJNOŚCI PRACY PRZECIĘTNA PLĄCĄ W PRZEMYŚLE W 1990 R. s n GAŁĘZlfc PRZEMYSŁU a - IX b - I - IX c - opłacenie wydajności pracy I. - Kraj Województwo IX w tys. zł kraj = 100 OGĆLEM PRZEMYSŁ... 1157,4 1500,0 130,4 z ogółem przemysł : b 971,1 1238,7 127,6 c 0,70 0,57 X w «głowy... 1713,0 1764,3 103,0 b 1303,3 1410,5 103,0 c 0,60 0,62. X paliw... 1715,5 1597,7 93,1 b 1340,2 1259,9 94,0 - c 0,63 0,59 X energetyczny*... 1300,4 1416,2 100,2 b 1128,8 1261,2 111,7 c 0,44'. 0 45 X hutnictwa żelaza...:... 1470,8 1509,7 102,6 b 1310,0. 1272,3 96,5 c 0,56 0.5D X metali nieżelaznych... 1409,4 1491,4 105,0 b 1232,0 1271,9 103,2 c 0,53 0,69 X metalowy... 1006,2 1055,7 104,9 b 856,6 096,1 104,6 c 0,75 0,64 X 1106,0 1100,6 106,7 b 952,3 1050,3 111,1 c 0,72 0,74 X precyzyjny... 1007,0 1033,0 102,6 b 871,6.030,4 96,2 c 0,85 0,91 X środków transportu... 1123,4 1103,0 90,3 b 945,6 892,9 94,4 c 0,70,0,54 X elektroniczny i elektrotechniczny.. a 990,5 1009,8 101,9 b 061,5 859,2 99,7 c.0,8? 0, 7J> X chemiczny... 1132,5 1141,1 100,0 b 970,1 982,9 101,3 c 0,70 0,73 * X
11 Tabl.4. PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIE MIESIĘCZNE I OPtACENIE WYDAJNOŚCI PRACY PRZECIĘTNA PŁACĄ W PRZEMYŚLE W 1990 R. /dok./ GAŁĘZIE PRZEMYSŁU a - IX b - I - IX c - opłacenie wydajności pracy I - IX Kraj Województwo w tys. zł kraj = 100 materiałów budowlanych... 4&16.2 1100,2 '» 100,3 b 825,3 881,4 106,8 c 0,71 0,84 X 1001,5 1202,5 120,1 b 075,0 952,3 100,7 c 0,72 0,64 X ceramiki szlachetnej... 940,7 1055,1 112,2 b 8.39,9 861,4 102,6 c 0,89 1,06 X papierniczy... 1043,2 861,8 82,6 b 878,6 829,9 94,5 ' ; c 0,64 0,70. X 964,7 1050,0 108,8 b 817,7 836,6 102,3 c 0,82 1 0 1,60 X włókienniczy...... 911,0 877,1 96,3 b 8(T0,0 818,4 102,3 c 1,21. 0,70.. X 837,8 834,0 99,5 a 695,4 705,9 101,5 c 1,30 1.15- X skórzany... 901,8 856,0 94,9 b 7i6,9 661,8 92,3 c 1,20 1,-20 X 1105,0 1048,7 94,9 b 098,0 891,7 99,3 c 0,88 0,81 X paszowy i utylizacyjny..... 1033,7 1128,7 109,2 b 807,7 781,8 96,8 c 1,04 1,24 x 1014,7 931,4 91,8 b 818,4 '.731,1 89,3 c 0,78 1,12 X
12 Tabl» 5. RENTOWNO&& W PRZEDSIĘBIORSTWACH PRZEMYSŁOWYCH I BUDOWLANO-MONTAŻOWYCH NA TLE DYNAMIKI PRZECIĘTNYCH MIESIĘCZNYCH WYNAGRODZEN W OKRESIE STYCZEII-SIERPIEN WYSZCZEGÓLNIENIE a - wakaźnik rentowności netto 1989 b - wskaźnik rentowności netto 1990 c - dynamika płac /I-VIII 1989=100/ Województwo Kraj PRZEMYSŁ... a 13,9 24,6 b 24,2 33,0 c 680,2 712,1 w tym przemysł: węglowy... a -0,9 1.7 b / -1,8 / -0,9 c 637,6 639,2 21,2 18,4 b 31,3 43,5 c 789,3 875,4-3,7-0,5 b 16,9 36,3 0 ' 822,1 788,4 19,6 21,5 b 40,3 45,5 c 770,4 801,8 24,6 43,2 b 48,2 78,4 c 778,9 726,8 21,4 30,7 b 40,3 44,3 c 750,4 722,7 39,5 38,5 b 53,0 46,7 0 732,4 725,0 49,1 51,6 b 76,5 55,2 0 606,0 665,4 25,5 28,4 b 26,9 34,5 c 726,6 738,4 elektroniczny i elektrotechniczny a 39,3 35,9 b 50,6 31,8 c 733,5 700,2 26,3 29,7 b 42,5 41,6 0 797,4 756,5
'Tabl. 5. RENTOWNO& W PRZEDSIĘBIORSTWACH PRZEMYSŁOWYCH I BUDOWLANO-MONTAŻOWYCH NA TLE DYNAMIKI PRZECIĘTNYCH MIESIĘCZNYCH WYNAGRODZEN W OKRESIE STYCZEN-SIERPIEN /dok./ WYSZCZEGÓLNIENIE a - wskaźnik rentowności netto 1989 b - wskaźnik rentowności netto 1990 c - dynamika płac /I-VIII 1989=100/ Województwo Kraj 18,9 24,5 b 29,8 35,5 c 752,5 723,7 28,5 32,3 b 34,8 34,0 c 691,7 740,2 50,9 38,1 b 37,8 37,0 c 748,5 744,6-21,2 26,8 b 20,8 17,3 c 758,3 745,7 33,6 32,5 b 25,2 36,1 c 758,2 734,7 I. 25,1 42,0 b 24,4 22,4 c 715,1 665,2 «28,8 35,3 b 28,9 26,4 c 676,0 646,8 22,1 36,3 b 10,9 14,3 c 617,8 ' 636,2 19,8 19,4 b 17,5 22,1 c 767,5 764,8 35,9 32,7 b 35,4 35,0 ;-70- L 691,7 698,7 V Uwaga. Rentowność netto jest to udział procentowy zysku /straty/ w kosztach własnych sprzedaży. W U S Katowice. zam. -7f i 790 A*i