OLIVIER MESSIAEN 1908-1992 Daję pieśni ptaków tym, którzy mieszkają w miastach i nigdy ich nie słyszeli, tworzę rytmy dla tych, którzy znają jedynie wojskowe marsze i jazz, i pokazuję kolory tym, którzy ich nie widzą
OLIVIER EUGÈNE CHARLES PROSPER MESSIAEN - urodził się 10 grudnia 1908 roku w Awinionie we Francji, zmarł 27 kwietnia 1992 roku w Clichy. Był francuskim kompozytorem, organistą i nauczycielem. Z zamiłowania był ornitologiem. Bardzo szybko zainteresował się muzyką sam nauczył się grać na fortepianie w wieku 5 lat. Gdy miał 8 lat skomponował pierwszy utwór fortepianowy. W 1918 r. rozpoczął regularną naukę fortepianową oraz harmonii. W wieku 11 lat wstąpił do paryskiego konserwatorium, gdzie uczyli go znani francuscy kompozytorzy Paul Dukas, Charles-Marie Widor i Marcel Dupré. Należał do wybitnych uczniów. Pierwsze poważne nagrody zgarnął już w wieku piętnastu lat za osiągnięcia w kompozycji, później zdobywał pierwsze miejsca za harmonię i fugę. Stawał się coraz bardziej znany. W Konserwatorium Messiaen poczynił bardzo szybki postępy. W roku 1924, w wieku lat 15 został nagrodzony w dziedzinie harmonii, jego nauczycielem był wówczas Jean Gallon. W roku 1926 zdobył pierwszą nagrodę w zakresie kontrapunktu i fugi, a w roku 1927 zdobył pierwszą nagrodę w kategorii akompaniamentu fortepianowego. W czasach studenckich Olivier Messiaen skomponował swoje pierwsze opublikowane dzieło osiem Preludiów (Préludes) na fortepian. W 1930 r. otrzymał dyplom wyższych studiów muzycznych oraz zdobył pierwszą nagrodę w zakresie kompozycji. Publiczny debiut Messiaena miał miejsce w 1931 roku, kiedy to została wykonana jego suita Les offrandes oubliées. Na początku II wojny światowej Messiaen został powołany do Armii Francuskiej do służby medycznej. Pod Verdun dostał się do niewoli niemieckiej i trafił do obozu jenieckiego. W maju 1940 został uwięziony w Stalagu VIII A. Pamiętam przeraźliwe zimno i głód. Byliśmy tak głodni, że nasze zmysły wyostrzyły się do granic możliwości.
Jeszcze przed wojną Messiaen zaczął doświadczać synestezji, czyli zdolności do odbierania jednego bodźca więcej niż jednym zmysłem, np. doświadczania muzyki poprzez kolory (to rzadka przypadłość na synestezję cierpi jedna na 20 tys. osób). W obozie wskutek głodu zaczęło nawiedzać go coś w rodzaju zorzy polarnej bezkształtnej chmury kolorów. Wszystkie te przeżycia skłoniły go do napisania dzieła jego życia: Kwartetu na koniec czasu. Utwór ten jest uznawany za jedno z arcydzieł muzyki XX wieku. Tytuł utworu odnosi się do Apokalipsy. 15 stycznia 1941 r. Prawykonanie kwartetu na fortepian, klarnet, skrzypce i wiolonczelę miało miejsce w obozie Stalag VIII A 15 stycznia 1941r. Instrumentalistami byli sam Messiaen i trzej jego obozowi towarzysze: klarnecista Henri Akoka, wiolonczelista Étienne Pasquier i skrzypek Jean le Boulaire. Publiczność stanowili więźniowie i straż obozowa. Sam kompozytor wykonywał partię fortepianu na pianinie znajdującym się w bardzo złym stanie technicznym.
Napisany podczas mojej niewoli Kwartet na koniec czasu był przedstawiony jako premiera w Stalagu VIII A 15 stycznia 1941 r. Miało to miejsce w Zgorzelcu (Görlitz) na Śląsku w okresie kiedy panowała straszna zima, stalag był przysypany śniegiem. My byliśmy tam w ilości 30 tysięcy jeńców wojennych (większości Francuzów, Belgów i kilkunastu Polaków). Czterech muzyków grało na połamanych instrumentach: wiolonczela d Etienne Pasquier miała tylko trzy struny. Klawisze mojego pianina jak zostały wciśnięte, to z powrotem nie odchodziły. Nasze kostiumy były wprost nieprawdopodobne. Dano mi szatę koloru zielonego, całkowicie poszarpaną i miałem drewniaki. Widownia składała się ze wszystkich warstw społecznych: księża, lekarze, burżuazja, zawodowi wojskowi, robotnicy i rolnicy... Byłem jeńcem, brak pożywienia powodował kolorowe wyobrażenia: widziałem tęczę Anioła na niebie i różne kombinacje kolorów między sobą. Olivier Messiaen Cały Kwartet na koniec czasu przepełniony jest nawiązaniami do Biblii. Jego osiem części nosi tytuły odzwierciedlające mistyczne wizje kompozytora i jest przedmiotem niezmiennej fascynacji dla kolejnych pokoleń muzyków i słuchaczy. Śpiewem ptaków interesował się od dwudziestego roku życia. Notując śpiewy ptaków posługiwał się papierem nutowym i ołówkiem, kartonem do szkicowania ptasich wizerunków, ilustrowanym leksykonem ptaków i lornetką. Początkowo swoje wyprawy odbywał w towarzystwie ornitologów. Z czasem stał się specjalistą w tej dziedzinie. Rozpoznawał słuchem 50 gatunków, a pozostałe 550 gatunków ptaków europejskich za pomocą oka i lornetki. Wiele niedostępnych gatunków poznawał także za pośrednictwem nagrań. Jego pasją było słuchanie ptaków w różnych zakątkach świata. Znał szczególnie dobrze gatunki ptaków francuskich i obu Ameryk, słuchał śpiewu ptaków w Japonii, Nowej Kaledonii, Nowej Zelandii i Australii, Asyżu, Palestynie. Messiaen był jedynym muzykiem ornitologiem, który włączył śpiew ptaków do muzyki. Uważał siebie za ucznia natury, ptaki nazywał swymi najlepszymi nauczycielami, mistrzami, a także przyjaciółmi, pocieszycielami w utrapieniu i sprawcami nieziemskiej radości.
Do najważniejszych poza Kwartetem na koniec czasu dzieł Messiaena należą: Visions de l Amen na dwa fortepiany (1943r.), Vingt regards sur l enfant-jésus na fortepian (1944r.), 7 tomów utworów na fortepian Catalogue d oiseaux (Katalog ptaków, 1956 58r.), Symfonia Turangalîla na fortepian, fale Martenota i orkiestrę (1946 48r.), Chronochromie na orkiestrę (1959 60 r.), Couleurs de la cité céleste na fortepian i zespół (1963 r.), Et expecto resurrectionem mortuorum na instrumenty dęte i perkusję (1964 r.), La Transfiguration de Notre Seigneur Jésus-Christ na chór, instrumenty solowe i wielką orkiestrę symfoniczną (1965 69 r.), opera Święty Franciszek z Asyżu (1975 1983 r.), a także szereg kompozycji organowych.
Olivier Messiaen s Turangalîla-Symphonie