Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. Przyr.)

Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. Przyr.) 24 1 4 105 115 2005 RADOMIR JASKUŁA, JAN K. KOWALCZYK, BARBARA LOGA, AGNIESZKA SOSZYŃSKA-MAJ, CEZARY WATAŁA Biegaczowate (Coleoptera: Carabidae) kompleksu leśnego Łagiewniki k. Łodzi ze szczególnym uwzględnieniem rezerwatu Las Łagiewnicki JASKUŁA R., KOWALCZYK J.K., LOGA B., SOSZYŃSKA-MAJ A., WATAŁA C. 2005. Ground beetles (Coleoptera: Carabidae) of Łagiewniki Forest near Łódź with special regard to Las Łagiewnicki Nature Reserve. Parki nar. Rez. Przyr. 24: 105 115. ABSTRACT: The ground beetle fauna (Carabidae) of Łagiewniki Forest (incl. Las Łagiewnicki Nature Reserve) was studied in 1978 82, 1990 91 and 1996 2000. Seventy species of carabid beetles were recorded for Łagiewniki Forest, while in Las Łagiewnicki NR 42 species were found. Among the species 32 (45.7%) are typical forest species (64% of collected in Las Łagiewnicki NR), 20 (28.6%) are confined to open areas (9.5% Las Łagiewnicki NR) and 18 (25.7%) to other habitats (26.2% Łagiewnicki NR). Twelve species are protected by law (10 Carabus species and 2 Calosoma species), while three species occur on the Red List of Threatened Animals in Poland: Calosoma sycophanta and Carabus convexus (Near Threatened category), and Broscus cephalotes (Data Deficient category). One species, Nebria brevicollis, was collected on the snow surface. KEY WORDS: Coleoptera, Carabidae, faunistics, nature reserves, Central Poland. Radomir Jaskuła: Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, Uniwersytet Łódzki, ul. Banacha 12/16, 90 237 Łódź, e-mail: radekj@biol.uni.lodz.pl; Jan K. Kowalczyk, Barbara Loga: Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Łódzkiego, ul. Kilińskiego 101, 90 011 Łódź; Agnieszka Soszyńska-Maj: Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, Uniwersytet Łódzki, ul. Banacha 12/16, 90 237 Łódź, e-mail: agasosz@biol.uni.lodz.pl; Cezary Watała: ul. Wileńska 51/ 7, 95 200 Pabianice WSTĘP Badania faunistyczne nad koleopterofauną rezerwatów okolic Łodzi należy uznać za mocno niekompletne. W przypadku większości rodzin chrząszczy z poszczególnych rezerwatów województwa łódzkiego wykazanych zostało w najlepszym przypadku po kilka gatunków Coleoptera, a w dalszym ciągu z wielu takich obiektów brak jakichkolwiek danych. Jedyna rodzina, która jak dotąd doczekała się podsumowania to Carabidae, przy czym zestawienie różnorodności gatunkowej dokonane przez JASKUŁĘ (2003) dotyczy zaledwie 9 rezerwatów województwa. W żadnym z inwentaryzowanych rezerwatów, ze względu na brak danych porównawczych, nie zostały prześledzone zmiany w faunie zachodzące na przestrzeni lat. [105]

106 Radomir Jaskuła i in. Celem niniejszego opracowania było przedstawienie aktualnej listy gatunków biegaczowatych znanych z terenu leśnego kompleksu Łagiewniki, w tym rezerwatu przyrody Las Łagiewnicki. Dzięki materiałom zbieranym w ciągu dwóch ostatnich dekad na obszarze całego kompleksu pokusiliśmy się także o próbę prześledzenia zmian w karabidofaunie omawianego terenu. TEREN BADAŃ Kompleks leśny Łagiewniki położony jest w północnej części miasta Łodzi, w strefie krawędziowej mezoregionu Wzniesienia Łódzkie (UTM: CC94). Zajmuje powierzchnię 1195,5 ha stanowiąc tym samym największy taki obiekt w granicach administracyjnych miasta w skali Europy. Stanowi on pozostałość Puszczy Łódzkiej, rozciągającej się w rejonie Łodzi jeszcze dwieście lat temu (SZYMANOWSKA 1965, SICIŃSKI 2001). Część lasu, o powierzchni 69,85 ha, stanowi utworzony w 1996 roku rezerwat przyrody o nazwie Las Łagiewnicki. Cały kompleks leśny wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich. Łagiewniki są terenem zasobnym w wodę znajdują się tu liczne strumyki, kilka stawów (łącznie ok. 8,5 ha) oraz rzeka Bzura i jej dopływ Łagiewniczanka (Ryc. 1). Roczna suma opadów dla tego terenu przekracza 600 mm/m 2 (KOWALCZYK 1994). Obszar kompleksu leśnego Łagiewniki charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem geomorfologiczym, które powoduje istnienie mozaiki odmiennych troficznie i wilgotnościowo siedlisk. Na występujących tu glebach brunatnych i bielicowych dominują: grąd wysoki Tilio Carpinetum calamagrostietosum oraz kwaśne dąbrowy Calamagrostio Quercetum. Na niewielkich powierzchniach występują ponadto grąd niski, dąbrowa świetlista i łęgi (KUROWSKI i in. 1996). Obecny stan zróżnicowania fitocenotycznego kompleksu Łagiewniki jest ściśle związany z działalnością człowieka, zarówno historyczną jak i współczesną. Na przełomie XIX i XX wieku, a także w czasie I wojny światowej prowadzano tu znaczne wyręby, w szczególności w zachodniej części kompleksu, na miejscu których powstały uprawy rolnicze. W okresie II wojny światowej wszystkie zręby zostały zalesione, głównie przy użyciu świerka, buka, dębu, grabu i modrzewia. Także i dziś las poddawany jest intensywnym cięciom pielęgnacyjnym i jedynie nieliczne fragmenty zachowały swój dawny, puszczański charakter (MARKOWSKI i in. 1993, SICIŃSKI 2001). Stale wzrasta także udział presji na środowisko ze strony mieszkańców Łodzi, dla których Łagiewniki są ważnym miejscem rekreacji i wypoczynku (warto wspomnieć np. korty tenisowe, klub jeździecki, liczne szlaki turystyczne czy klasztor oo. Franciszkanów). Pomimo wielu negatywnych czynników jakie wiążą się z działalnością człowieka obszar Łagiewnik stanowi ważną ostoję dla interesujących gatunków owadów, w tym gatunków rzadko spotykanych w kraju (KOWALCZYK, WATAŁA 1991; KOWALCZYK 1994; ŚLIWIŃSKI, KOWALCZYK 1995; PABIS 2003) czy górskich (KOWALCZYK, WATAŁA 1986, 1991; KOWALCZYK 1994; JASKUŁA i in. 2002 a, b). Wart

Biegaczowate kompleksu leśnego Łagiewniki k. Łodzi 107 N LAS AGIEWNICKI 0 1km Ryc. 1. Lokalizacja kompleksu leśnego Łagiewniki. Fig. 1. View of the Łagiewniki Forest. uwagi jest także fakt, że właśnie z tego obszaru pochodzą doniesienia o gatunkach nowych dla regionu łódzkiego (m.in. ŚLIWIŃSKI, KOWALCZYK 1995; KALISIAK 1996 a; KOWALCZYK 1997; JASKUŁA i in. 2002 a; PABIS 2003), w tym nowych dla fauny Polski (KOWALCZYK, WATAŁA 1991; KALISIAK 1996 b). Dotychczasowe badania nad chrząszczami z rodziny biegaczowatych Łagiewnik (w tym rezerwatu Las Łagiewnicki ) pozwoliły na stwierdzenie występowania

108 Radomir Jaskuła i in. 12 gatunków chronionych (JASKUŁA i in. 2002 b) oraz kilku gatunków o niedostatecznie poznanym zasięgu w Polsce (JASKUŁA, GRABOWSKI 2003; JASKUŁA i in. 2003). Siedem gatunków zostało także podanych jako nowych dla Wyżyny Łódzkiej w trakcie zestawiania listy Carabidae tego terenu (JASKUŁA i in. 2002 a). METODY Badania miały charakter wyłącznie jakościowy i były prowadzone w kilku okresach oddzielonych od siebie znacznym przedziałem czasu: 1978 82 (C. WATAŁA i J. K. KOWALCZYK), 1990 91 (B. LOGA) oraz 1996 2000 (R. JASKUŁA). Carabidae były odławiane także w okresie 1996 99 podczas badania fauny naśnieżnej (A. SOSZYŃSKA-MAJ). Większość materiału zbierana była metodą na upatrzonego. W latach 1990 91 zastosowano także pułapki Barbera z glikolem etylenowym a w okresie 1996 2000 z glikolem lub substancjami wabiącymi (martwe dżdżownice, ślimaki, kawałki ryb), przy czym pułapki te stosowano długoterminowo jedynie w pierwszym z wymienionych przedziałów czasowych. W okresie zimowania chrząszczy dobre efekty przynosiło ponadto przeszukiwanie wypróchniałych pniaków oraz przesiewanie ściółki. W latach 1996 2000 chrząszcze chwytano również podczas połowu do światła. W tym samym czasie, w przypadku dużych gatunków (w tym chronione rodzaje Calosoma WEB., Carabus L., ale także Cychrus FABR. i niektóre gatunki z rodzaju Pterostichus BONN.) stosowano metodę polegającą na oznaczeniu chrząszcza bezpośrednio po schwytaniu, a następnie wypuszczeniu go w miejscu połowu. Dane dotyczące ekologii badanych chrząszczy przyjęto za BURAKOWSKIM i in. (1973, 1974, 2000), dzieląc je na trzy grupy różniące się preferencjami siedliskowymi: gatunki leśne (L), terenów otwartych (O), oraz mogące występować w obu tych środowiskach (także w strefach ekotonowych), a których obecność związana jest również z innymi czynnikami np. ciekami wodnymi. Te zostały opatrzone symbolem PR. Nazewnictwo gatunkowe przyjęto za HŮRKĄ (1996). WYNIKI I DYSKUSJA Łączna liczba okazów wykorzystanych przy analizie przekroczyła niewiele ponad 1500 osobników. Z całego obszaru Łagiewnik wykazano 70 gatunków biegaczowatych, z tego zdecydowana większość 42 gatunki stwierdzona została również na terenie rezerwatu Las Łagiewnicki (Tab. 1). Tym samym jest to najlepiej zbadany pod względem różnorodności gatunkowej Carabidae rezerwat w województwie łódzkim. W drugim rezerwacie pod względem zróżnicowania biegaczowatych,,,strudze Dobieszkowskiej, stwierdzono występowanie 37 gatunków (JASKUŁA 2003). Jednocześnie kompleks leśny Łagiewniki zasiedla aż 70% z ogólnej liczby gatunków Carabidae jakie odnotowano dotychczas na obszarze Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich (JASKUŁA, KOWALCZYK 2002), oraz blisko 30% gatunków biegaczowatych wykazanych z Wyżyny Łódzkiej (JASKUŁA i in. 2002 a, JASKUŁA 2003).

Biegaczowate kompleksu leśnego Łagiewniki k. Łodzi 109 Tab. 1. Biegaczowate kompleksu leśnego Łagiewniki, w tym rez. Las Łagiewnicki. L gatunek leśny, O terenów otwartych, PR inne, # gatunek zebrany podczas zimowej aktywności z powierzchni śniegu, Ch gatunek chroniony, NT gatunek bliski zagrożenia, DD gatunek zagrożony ale o statusie zagrożenia słabo rozpoznanym. Table 1. Ground beetles of Łagiewniki Forest, including Las Łagiewnicki Natural Reserve. L forest species, O open area species, PR others, # winter active species collected from the snow surface, Ch protected species, NT Near Threatened category species, DD Data Deficient category species. 1978 1982 1990 1991 1996 2000 Las Łagiewnicki Grupa ekologiczna Ecological group Specjalny status ochronny Special status of protection Lp. No. Gatunek Species 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Abax carinatus (DUFTSCHMID, 1812) + + L 2. Agonum ericeti (PANZER, 1809) + L 3. Amara aenea (DE GEER, 1774) + + + O 4. Amara apricaria (PAYKULL, 1790) + O 5. Amara aulica (PANZER, 1797) + + O 6. Amara bifrons (GYLLENHAL, 1810) + + + O 7. Amara brunnea (GYLLENHAL, 1810) + + + L 8. Amara communis (PANZER, 1797) + + O 9. Amara consularis (DUFTSCHMID, 1812) + O 10. Amara familiaris (DUFTSCHMID, 1812) + O 11. Amara pallens STURM, 1825 + PR 12. Anisodactylus binotatus (FABRICIUS, 1787) + + O 13. Anisodactylus signatus (PANZER, 1797) + + L 14. Anthracus consputus (DUFTSCHMID, 1812) + PR 15. Asaphidion flavipes (LINNAEUS, 1761) + O 16. Badister bullatus (SCHRANK, 1798 + + PR cd. na str. 110

110 Radomir Jaskuła i in. cd. ze str. 109 1 2 3 4 5 6 7 8 17. Badister sodalis (DUFTSCHMID, 1812) + + L 18. Bembidion bruxellense WESMAEL, 1835 + + PR 19. Bembidion assimile GYLLENHAL, 1810 + PR 20. Bembidion lampros (HERBST, 1784) + + O 21. Bembidion mannerheimii C. R. SAHLBERG, 1827 + + L 22. Bembidion quadrimaculatum (LINNAEUS, 1761) + O 23. Bembidion properas (STEPHENS, 1828) + + O 24. Bradycellus csikii LACZÓ, 1912 + PR? 25. Broscus cephalotes (LINNAEUS, 1758) + O 26. Calathus mollis (MARSHAM, 1802) + + + L 27. Calathus melanocephalus (LINNAEUS, 1758) + + PR 28. Calathus micropterus (DUFTSCHMID, 1812) + L 29. Calosoma inquisitor (LINNAEUS, 1758) + + + + L DD 30. Calosoma sycophanta (LINNAEUS, 1758) + L 31. Carabus auronitens FABRICIUS, 1792 + + + + L 32. Carabus arcensis HERBST, 1784 + + + L 33. Carabus cancellatus ILLIGER, 1798 + O Ch 34. Carabus convexus FABRICIUS, 1775 + + PR Ch, NT 35. Carabus glabratus PAYKULL, 1790 + + + L Ch 36. Carabus granulatus LINNAEUS, 1758 + + PR Ch 37. Carabus hortensis LINNAEUS, 1758 + + + + L Ch 38. Carabus linnaei DUFTSCHMID, 1812 + + + + L Ch, NT 39. Carabus nemoralis O. F. MÜLLER, 1764 + + + + L Ch 40. Carabus violaceus LINNAEUS, 1758 + + + L Ch 41. Clivina fossor (LINNAEUS, 1758) + + + O Ch 42. Cychrus caraboides (LINNAEUS, 1758) + + + + L Ch 43. Dolichus halensis (SCHALLER, 1783) + O Ch 44. Dromius quadrimaculatus (LINNAEUS, 1758) + + L Ch 45. Dyschirius globosus (HERBST, 1783) + + PR cd. na str. 111

Biegaczowate kompleksu leśnego Łagiewniki k. Łodzi 111 cd. ze str. 110 1 2 3 4 5 6 7 8 46. Epaphius secalis (PAYKULL, 1790) + + + PR 47. Europhilus fuliginosus (PANZER, 1809) + + + L 48. Europhilus micans (NICOLAI, 1822) + + + PR 49. Harpalus latus (LINNAEUS, 1758) + + + PR 50. Harpalus tardus (PANZer, 1797) + + + PR 51. Lasiotrechus discus (FABRICIUS, 1792) + + PR 52. Leistus rufomarginatus (DUFTSCHMID, 1812) + + L 53. Loricera picicornis (FABRICIUS, 1775) + + + PR 54. Microlestes minutulus (GOEZE, 1777) + O 55. Nebria brevicollis (FABRICIUS, 1792)# + + + L 56. Nothiophilus aquaticus (LINNAEUS, 1758) + PR 57. Nothiophilus biguttatus (FABRICIUS, 1799) + + + L 58. Oxypselaphus obscurus (HERBST, 1784) + + L 59. Panagaeus bipustulatus (FABRICIUS, 1775) + O 60. Patrobus atrorufus (STROEM, 1768) + + L 61. Platynus assimilis (PAYKULL, 1790) + + + L 62. Poecilus versicolor (STRUM, 1824) + O 63. Poecilus cupreus (LINNAEUS, 1758) + PR 64. Poecilus lepidus (LESKE, 1787) + O 65. Pterostichus burmeisteri (HERR, 1841) + + L 66. Pterostichus niger (SCHALLER, 1783) + + + L 67. Pterostichus nigrita (FABRICIUS, 1792) + + L 68. Pterostichus oblongopunctatus (FABRICIUS, 1787) + + + L 69. Pterostichus strenuus (PANZER, 1797) + + + L 70. Syntomus foveolatus (FOURCROY, 1785) L Suma Total 27 24 56 42 L=11 O=13 PR=3 L=17 O=2 PR=5 L=28 O=12 PR=16 L=27 O=4 PR=11 L=32 O=20 PR=18

112 Radomir Jaskuła i in. Ryc. 2. Udział wyróżnianych elementów ekologicznych karabidofauny Łagiewnik: L gatunki leśne, O gatunki terenów otwartych, PR inne. Fig. 2. Percentage of ecological groups in carabid fauna of Łagiewniki Forest: L forest species, O open area species, PR others. Na terenie Łagiewnik (w tym w rez. Las Łagiewnicki ) stwierdzonych zostało 12 gatunków prawnie chronionych biegaczowatych, w tym dwa z rodzaju Calosoma WEB. i 10 z rodzaju Carabus L. Liczba ta stanowi więcej niż połowę chronionych gatunków owadów z tej grupy znanych z Wyżyny Łódzkiej (JASKUŁA i in. 2002 b) oraz ponad 92% stwierdzonych na terenie PK Wzniesień Łódzkich (JASKUŁA, KOWALCZYK 2002 a) brak tu jedynie Carabus intricatus L. znanego z rezerwatu Parowy Janinowskie (JASKUŁA 2003). Wart uwagi jest również fakt stwierdzenia w rezerwacie kilku gatunków umieszczonych ostatnio przez PAWŁOWSKIEGO i in. (2002) w Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Są to Calosoma sycophanta (L.) i Carabus convexus FABR., zakwalifikowane do tzw. kategorii NT (ang. Near Threatened category), czyli gatunków bliskich zagrożeniu. Dla C. sycophanta (L.) jest to jedyne stanowisko na terenie Parku Krajobrazowego i zarazem jedno z pięciu znanych z Wyżyny Łódzkiej (JASKUŁA i in. 2002 a). Ponadto w latach 1978 82 na terenie kompleksu (poza granicami obecnego rezerwatu) stwierdzono także Broscus cephalotes (L.) zaliczany w Czerwonej Liście... do gatunków o statusie słabo poznanym i zagrożeniu stwierdzonym, lecz bliżej nieokreślonym (DD ang. Data Deficient category). Występowanie tego gatunku nie zostało jednak potwierdzone w ostatnim czasie (Tab. 1). Interesującym jest także występowanie Carabus linnaei DUFT., górskiego gatunku osiągającego na terenie Łagiewnik swą północną granicę zasięgu (KOWALCZYK, WATAŁA 1986). Nie jest to jednak jedyny górski przedstawiciel Carabidae jaki dotychczas został wykazany z omawianego terenu. Teren ten jest ostoją także dla dwóch innych chrząszczy: Abax carinatus (DUFT.) i Pterostichus burmeisteri (HEER)

Biegaczowate kompleksu leśnego Łagiewniki k. Łodzi 113 Ryc. 3. Zmiany w faunie biegaczowatych: L gatunki leśne, O gatunki terenów otwartych, PR inne. Fig. 3. Changes in carabid fauna: L forest species, O open area species, PR others. (KOWALCZYK, WATAŁA 1986). Poza Łagiewnikami wszystkie trzy gatunki znane są z Wyżyny Łódzkiej z zaledwie 1 2 stanowisk (JASKUŁA 2003, JASKUŁA npubl.). Jeden gatunek, Nebria brevicollis (FABR.) został zebrany z powierzchni śniegu ( 2 o C, 17.01.1995, 1 ex.; 1 o C, 14.12.1996, 3 exx.). Analiza ekologiczna pozwoliła stwierdzić, że najliczniej reprezentowane były na terenie Łagiewnik gatunki leśne (L) (Ryc. 2). Pomimo faktu, że udział tej grupy znacząco zmieniał się w poszczególnych okresach odłowów (41%, 11 gatunków lata 1978 82, 71%, 17 gat. 1990 91, 50%, 27 gat. 1996 2000) najczęściej znacząco przewyższała ona liczbą gatunków pozostałe grupy (Ryc. 3). Wyjątkiem były lata 1978 82, kiedy to najliczniej odławiane były biegaczowate terenów otwartych (O), jednak nawet w tym przypadku była to różnica zaledwie 2 gatunków, wynikająca raczej z penetracji specyficznych środowisk (obrzeża lasu) niż będąca odzwierciedleniem rzeczywistego składu fauny. Łącznie leśne Carabidae w liczbie 32 gatunków stanowiły 45,7% ogółu stwierdzonych gatunków biegaczowatych (Ryc. 2). W dalszej kolejności, z niemal równą liczbą gatunków, znalazły się biegaczowate terenów otwartych (O) oraz gatunki mogące występować zarówno w lasach jak i na otwartych przestrzeniach (PR) odpowiednio 20 (28,6%) i 18 gatunków (25,7%). Podobne tendencje obserwowane były w odniesieniu do Carabidae rezerwatu Las Łagiewnicki, gdzie leśne biegaczowate znacząco przewyższały obie pozostałe grupy stanowiąc 64% (27) ogółu stwierdzonych gatunków. Warto w tym miejscu wspomnieć, że trzecie miejsce biegaczowatych z grupy PR w łącznym zestawieniu karabidofauny Łagiewnik (Ryc. 2) to wynik wysokiego udziału gatunków terenów otwartych z okresu 1978 82 (Ryc. 3), kiedy to większość prowadzonych odłowów miała miejsce na obrzeżach Łagiewnik (tereny

114 Radomir Jaskuła i in. o mniejszym stopniu zalesienia). Nie bez znaczenia jest zapewne także fakt, że część gatunków była znajdowana wyłącznie od listopada do marca, co sprawia, że możliwe jest wykluczenie wybierania przez te chrząszcze kompleksu leśnego jedynie jako miejsca do zimowania. Niezależnie jednak od wcześniej wspomnianych czynników obecność niektórych biegaczowatych na omawianym terenie związana jest zapewne z historią lasu Łagiewniki oraz jego obecnym zagospodarowywaniem (dawne uprawy rolne oraz znaczne wyręby prowadzone na przełomie XIX i XX w.). Unikatowy charakter Łagiewnik jako pozostałości po Puszczy Łódzkiej oraz fakt, że jest to jeden z większych kompleksów leśnych Polski Środkowej, sprawia, że teren ten zasługuje na szczególne zainteresowanie ze strony badaczy. Szczególnie, że stanowi on ostoję dla wielu interesujących gatunków owadów (w tym gatunków chronionych, górskich czy umieszczonych na Czerwonej Liście Zwierząt Zagrożonych i Ginących w Polsce ). Dodatkowo bliskość Łodzi, a przez to narastająca antropopresja ze strony jej mieszkańców, powinny zainspirować entomologów (choć oczywiście nie tylko) do badań nad zmianami jakie zachodzą na terenie Łagiewnik za sprawą działalności człowieka. PODZIĘKOWANIA Autorzy pragną serdecznie podziękować P.T. Recenzentom, których cenne uwagi przyczyniły się do powstania ostatecznej wersji pracy. PIŚMIENNICTWO BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA J. 1973. Chrząszcze Coleoptera, Biegaczowate Carabidae. Kat. Fauny Polski. Warszawa, XXIII. 2: 1 215. BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA J. 1974. Chrząszcze Coleoptera, Biegaczowate Carabidae. Kat. Fauny Polski. Warszawa, XXIII. 3: 1 283. BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA J. 2000. Chrząszcze Coleoptera. Uzupełnienia tomów 2 21. Kat. Fauny Polski. Warszawa, XXIII. 22: 1 252. HŮRKA K. 1996. Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlín. JASKUŁA R. 2003. Biegaczowate (Coleoptera: Carabidae) w wybranych rezerwatach okolic Łodzi. Parki nar. Rez. Przyr. 22: 549 560. JASKUŁA R., GRABOWSKI M. 2003. Nowe stanowiska ośmiu ciekawych gatunków biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) w Polsce. Wiad. entomol. 22: 57 58. JASKUŁA R., KALISIAK J., SZCZEPKO K. 2003. Nowe stanowiska kilku interesujących gatunków biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) w Polsce. Parki nar. Rez. Przyr. 22: 297 283. JASKUŁA R., KOWALCZYK J. K. 2002. Chrząszcze z rodziny biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) w parkach krajobrazowych Polski Środkowej. 141 146. [W:] J.K. KUROWSKI, P. WITOSŁAWSKI (red.) Funkcjonowanie parków krajobrazowych w Polsce. Łódź. JASKUŁA R., KOWALCZYK J. K., WATAŁA C. 2002 a. Ground beetles (Coleoptera: Carabidae) of Lodz Upland. Balt. J. Coleopt. V. 2: 117 125. JASKUŁA R., KOWALCZYK J. K., WATAŁA C. 2002 b. Chronione gatunki biegaczowatych (Coleoptera, Carabidae) na Wyżynie Łódzkiej. Parki nar. Rez. Przyr. 21: 311 325. KALISIAK J. 1996 a. Jesienne plugi (Coleoptera: Aphodiidae: Aphodius ILL.) okolic Łodzi. Biul. entomol. 2: 5 7.

Biegaczowate kompleksu leśnego Łagiewniki k. Łodzi 115 KALISIAK J. 1996 b. Osmoderma lassallei BARAUD et TAUZIN, 1991, nowy dla Polski gatunek w Lesie Łagiewnickim. (Coleoptera: Cetonidae). Biul. entomol. 6: 3 4. KOWALCZYK J. K. 1994. Żądłówki (Hymenoptera, Aculeata) Lasu Łagiewnickiego w Łodzi. Folia Zool. 2: 65 91. KOWALCZYK J. K. 1997. Nowe stanowiska żądłówek (Hymenoptera: Aculeta) rzadko spotykane w Polsce. Wiad. entomol. 16: 53 54. KOWALCZYK J. K., WATAŁA C.1986. Interesujące gatunki biegaczowatych (Coleoptera, Carabidae) na Wyżynie Łódzkiej. Przegl. zool. 30: 413 415. KOWALCZYK J. K., WATAŁA C. 1991. Interesujące muchówki (Diptera: Syrphidae, Conopidae) Łodzi i okolicy. Przegl. zool. 35: 295 297. KUROWSKI J. K., ANDRZEJEWSKI H., FILIPIAK E., MAMIŃSKI M. 1996. Rezerwaty regionu łódzkiego. ZO LOP, EKO-WYNIK. Łódź. MARKOWSKI J., KUROWSKI J. K., WOJCIECHOWSKI Z., KOWALCZYK J. K., ANDRZEJEWSKI H., ŚLIWIŃSKI Z., JĘDRASIAK D. 1993. Las Łagiewnicki i jego przyroda. Fundacja Człowiek i środowisko. Łódź. PABIS K. 2003. Interesujące i nowe dla Wyżyny Łódzkiej gatunki motyli (Lepidoptera) wykazane z Lasu Łagiewnickiego. Przyroda Polski Środk. 6: 21 22. PAWŁOWSKI J., KUBISZ D., MAZUR M. 2002. Coleoptera Chrząszcze. [W:] Z. GŁOWACIŃSKI (red.). Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. IOP PAN, Kraków. 88 110. SICIŃSKI J. T. 2001. Historia Lasu Łagiewnickiego. [W:] J.K. KUROWSKI (red.) Szata roślinna Lasu Łagiewnickiego w Łodzi. Łódź. 15 21. SZYMANOWSKA Z. 1965. Puszcza Łódzka. [W:] Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce. Warszawa. ŚLIWIŃSKI Z., KOWALCZYK J. K. 1995. Nowe stanowiska interesujących gatunków chrząszczy (Coleoptera) w Polsce. Wiad. Entomol. 14: 187. STRESZCZENIE Efektem badań jakościowych nad biegaczowatymi kompleksu leśnego Łagiewniki (w tym rezerwatu Las Łagiewnicki ) w latach 1978 82, 1990 91 i 1996 2000 było stwierdzenie łącznie 70 gatunków Carabidae, w tym 42 także z obszaru rezerwatu. Oznacza to, że rezerwat Las Łagiewnicki jest obecnie najlepiej zbadanym rezerwatem województwa łódzkiego pod względem różnorodności gatunkowej biegaczowatych. Wśród stwierdzonych gatunków najliczniej reprezentowane były gatunki leśne stanowiące blisko 46% (32 gat.) wszystkich stwierdzonych Carabidae ( Las Łagewnicki 64% i 27 gat.). Grupa ta była także najbogatsza gatunkowo w poszczególnych okresach badawczych, jedynie w latach 1978 82 minimalnie ustępowała gatunkom terenów otwartych. W dalszej kolejności znalazły się biegaczowate terenów otwartych oraz gatunki mogące występować zarówno w lasach jak i na otwartych przestrzeniach odpowiednio 20 (28,6%) i 18 gatunków (25,7%). Z faunistycznego punktu widzenia najciekawszymi gatunkami okazały się: 1) gatunki z Czerwonej Listy Zwierząt: Calosoma sycophanta (L.) i Carabus convexus FABR. (kategoria NT), oraz Broscus cephalotes (L.) (DD), 2) gatunki górskie, mające na Wyżynie Łódzkiej swą północną granicę występowania: Carabus linnaei DUFT., Abax carinatus (DUFT.) i Pterostichus burmeisteri (HEER), 3) Nebria brevicollis gatunek stwierdzony dwukrotnie z powierzchni śniegu. Ponadto na terenie lasu Łagiewniki odnotowano obecność 12 gatunków chronionych, dwóch z rodzaju Calosoma WEB. oraz dziesięciu z rodzaju Carabus L. (w rezerwacie odpowiednio: 1 i 9 gatunków). Nadesłano do redakcji: luty 2004 r. Wpłynęło ponownie po poprawkach: styczeń 2005 r. Przyjęto do druku: grudzień 2005 r.