OWADY (INSECTA) PARKU KRAJOBRAZOWEGO WZNIESIEŃ ŁÓDZKICH. Praca zbiorowa pod redakcją Radomira JASKUŁY i Grzegorza TOŃCZYKA

Transkrypt

1 OWADY (INSECTA) PARKU KRAJOBRAZOWEGO WZNIESIEŃ ŁÓDZKICH Praca zbiorowa pod redakcją Radomira JASKUŁY i Grzegorza TOŃCZYKA ŁÓDŹ 2010

2 REDAKCJA: Dr Radomir Jaskuła Uniwersytet Łódzki, Łódź Dr Grzegorz Tończyk Uniwersytet Łódzki, Łódź RECENZENCI: Prof. dr hab. Jarosław Buszko Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń Prof. dr hab. Stanisław Czachorowski Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn Prof. dr hab. Maria Grzybkowska Uniwersytet Łódzki, Łódź Prof. dr hab. Ryszard Szadziewski Uniwersytet Gdański, Gdynia Mgr Roland Dobosz Muzeum Górnośląskie, Bytom PROJEKT OKŁADKI: Adam Dmoch, Jan Maśliński OPRACOWANIE KOMPUTEROWE: Leonora Wojciechowska RYSUNEK POŚNIEŻKA (Boreus hiemalis): dr Karolina Bącela-Spychalska Uniwersytet Łódzki, Łódź COPYRIGHT: Dyrekcja Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, 2010 Mazowiecko-Świetokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, 2010 WYDAWCA: Dyrekcja Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, 2010 Mazowiecko-Świetokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, 2010 DRUK: Drukarnia Wydawnictwa UŁ ISBN: Nakład: 500 egzemplarzy

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Radomir JASKUŁA, Grzegorz TOŃCZYK Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe Hieronim ANDRZEJEWSKI, Jan MAŚLIŃSKI Ważki (Odonata) Grzegorz TOŃCZYK, Maciej STANKIEWICZ Widelnice (Plecoptera) Grzegorz TOŃCZYK Pluskwiaki wodne (Hemiptera: Heteroptera) Grzegorz TOŃCZYK Skorki (Dermaptera) Agnieszka SOSZYŃSKA-MAJ, Jacek HIKISZ, Radomir JASKUŁA Sieciarki (Neuroptera) Roland DOBOSZ Chrząszcze (Coleoptera) Radomir JASKUŁA, Marek PRZEWOŹNY, Andrzej MELKE, Agnieszka SOSZYŃSKA-MAJ Motyle (Lepidoptera) Barbara MARCINIAK, Krzysztof PABIS, Marek MI- CHALSKI Chruściki (Trichoptera) Katarzyna MAJECKA, Janusz MAJECKI Żądłówki (Hymenoptera: Aculeata) Katarzyna SZCZEPKO, Bogdan WIŚ- NIOWSKI Wojsiłki (Mecoptera) Agnieszka SOSZYŃSKA-MAJ Sygaczowate (Limoniidae) i kreślowate (Pediciidae) (Diptera: Nematocera) Jolanta WIEDEŃSKA Ochotkowate (Diptera: Chironomidae) Mateusz PŁÓCIENNIK, Małgorzata KLUKOWSKA Bzygowate (Diptera: Syrphidae) Bogusław SOSZYŃSKI, Agnieszka SO- SZYŃSKA-MAJ, Jan Krzysztof KOWALCZYK Empidoidea (Diptera: Brachycera) Iwona KRYSIAK, Andrzej PALACZYK, Dariusz WANAT Wybrane rodziny muchówek (Diptera) za wyjątkiem Limoniidae, Pediciidae, Chironomidae, Empidoidea i Syrphidae Bogusław SOSZYŃSKI, Agnieszka SOSZYŃSKA-MAJ, Andrzej PALACZYK, Jan Krzysztof KOWALCZYK, Cezary BYSTROWSKI, Ewa DURSKA, Andrzej WOŹNICA Materiały do znajomości owadów Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich. Jętki (Ephemeroptera), prostoskrzydłe (Orthoptera), pluskwiaki (Hemiptera), wielkoskrzydłe (Megaloptera), gryzki (Psocoptera) i błonkówki (Hymenoptera) Grzegorz TOŃCZYK, Agnieszka SOSZYŃSKA-MAJ, Teresa JAŻDŻEWSKA, Anna KLASA, Radomir JASKUŁA Indeks nazw łaciński (rzędy, rodziny, rodzaje)

4 SKORKI (DERMAPTERA) Agnieszka SOSZYŃSKA-MAJ *, Jacek HIKISZ *, Radomir JASKUŁA * * Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, Uniwersytet Łódzki ul. Banacha 12/16, Łodź agasosz@biol.uni.lodz.pl, jacekhikisz@smrw.lodz.pl, radekj@biol.uni.lodz.pl Rząd Dermaptera jest najmniejszym rzędem owadów wśród tzw. rzędów ortopteroidalnych, w Polsce należy do niego siedem gatunków (LIANA 2007, JASKUŁA i in. w druku). Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich nie był jak dotąd inwentaryzowany pod względem fauny skorków. Zgromadzone dane pochodzą głównie z materiałów złapanych do pułapek glebowych funkcjonujących w latach i oraz zbieranych metodą na upatrzonego w roku Do sporządzenia listy gatunków i stanowisk dodatkowo wykorzystano dane dotyczące skorków okolic Łodzi z lat (SZKUDLIŃSKI 1968). Na terenie Parku wykazano występowanie pięciu gatunków Dermaptera, co stanowi ponad 71% krajowej fauny. Gatunek Chelidurella guentheri jak do tej pory był podawany z Polski tylko z terenu PKWŁ przez JASKUŁĘ i in. (w druku). Został on wydzielony stosunkowo niedawno z pospolitego taksonu C. acanthopygia (GALVAGNI 1994). Dane o występowaniu obu tych gatunków w Europie wskazują, że informacje o C. acanthopygia z Polski powinny być zweryfikowane i prawdopodobnie przynajmniej częściowo dotyczą C. guentheri. Z tego też powodu obecność C. acanthopygia na terenie PKWŁ powinna być potwierdzona nowym materiałem. Z pozostałych trzech gatunków Dermaptera stwierdzonych w Parku jedynie Forficula auricularia to skorek bardzo pospolity, wszędobylski i antropogeniczny. Pozostałe dwa gatunki: Apterigida media i Labia minor są gatunkami rzadkimi, występującym w Polsce lokalnie. A. media preferuje wilgotne habitaty i zarośla na brzegach rzek, natomiast L. minor to koprobiont, znajdowany w kompoście i nawozie, z terenu Łodzi wykazany w roku 1966 (SZKUDLIŃSKI 1968), niestety niekompletne dane o miejscu jego połowu nie pozwalają jednoznacznie stwierdzić czy występuje na obecnym terenie Parku. Mało prawdopodobne jest wykazanie z terenu Parku pozostałych dwóch gatunków krajowych Dermaptera. Stepowy gatunek Anechura bipunctata Fabr., został w Polsce jedynie znaleziony na Śląsku w XIXw., uznawany jest za takson

5 38 Owady (Insecta) Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich bardzo rzadki, prawdopodobnie wymarły (LIANA 2007). Natomiast Labidura riparia Pall. preferuje siedliska, które na terenie Parku nie występują brzegi większych rzek i jezior, nadrzeczne łachy, nadmorskie plaże i wydmy (BAZY- LUK 1976, KOČÁREK i in. 2005). Jest to gatunek rzadki i umieszczony na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce, w niskiej kategorii zagrożenia LC ze względu na rzadkość i zagrożenie siedlisk, które preferuje (LIANA 2002). Wykaz gatunków i stanowisk: RODZINA: FORFICULIDAE 1) Apterigida media (HAGENBACH, 1822) Las Łagiewnicki, ZPK Górna Mrożyca 2) Chelidurella acanthopygia (GÉNÉ, 1832) Las Łagiewnicki, Natolin (około 1km od granic Parku) (SZKUDLIŃSKI 1968) 3) Chelidurella guentheri Galvagni, 1994 Las Łagiewnicki (SOSZYŃSKA- MAJ 2008 podany jako Chelidurella acanthopygia, następnie zweryfikowany (JASKUŁA i in. w druku)); Las Łagiewnicki, rez. Struga Dobieszkowska, ZPK Górna Mrożyca, rez. Parowy Janinowskie (JASKUŁA i in. w druku); Niesułków 4) Forficula auricularia LINNAEUS, 1758 Las Łagiewnicki (SZKUDLIŃSKI 1968); Las Łagiewnicki, rez. Struga Dobieszkowska, ZPK Górna Mrożyca, rez. Parowy Janinowskie, Niesułków RODZINA: LABIIDAE 5) Labia minor (LINNAEUS, 1758) Łódź (SZKUDLIŃSKI 1968) (brak danych z jakiej części Łodzi wykazany, być może z terenu Lasu Łagiewnickiego, który leży w granicach administracyjnych miasta i jednocześnie jest częścią Parku) LITERATURA BAZYLUK W Skorki Dermaptera. Katalog Fauny Polski, cz. XVII, 27. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa. GALVAGNI A Chelidurella guentheri specie nuova dell Europa centrale e della Norvegia Sudorientale (Insecta, Dermaptera, Forficulidae). Att. Acc. Rov. Agiati, ser. VII 3(B) 243 (1993): JASKUŁA R., SOSZYŃSKA-MAJ A., HIKISZ J. w druku. Chelidurella guentheri Galvagni, 1994 an overlooked earwig species from Poland (Dermaptera: Forficulidae). Polskie Pismo Entomologiczne.

6 Skorki (Dermaptera) 39 KOČÁREK W., HOLUŠA J., VIDLIČKA L Blattaria, Mantodea, Orthoptera & Dermaptera of the Czech and Slovak Republics. Kabourek, Zlin. LIANA A Orthoptera i inne owady ortopteroidalne. [w:] GŁOWACIŃSKI Z. (red.) Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Wyd. Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Kraków: LIANA A Skorki (Dermaptera). [w:] BOGDANOWICZ W., CHUDZICKA E., PILIPIUK I., SKIBIŃSKA E. (red.) Fauna Polski. Charakterystyka i wykaz gatunków, II. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa: 5 7. SZKUDLIŃSKI J Skorki okolic Łodzi. Praca magisterska, Uniwersytet Łódzki, Łódź.