UZASADNIENIE Konieczność dokonania nowelizacji ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów wynika z potrzeby zapewnienia polskim służbom specjalnym możliwie najlepszych warunków formalnoprawnych do realizacji ich ustawowych zadań związanych przede wszystkim z ochroną bezpieczeństwa i obronności Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z projektowaną ustawą osoby zobowiązane do złożenia oświadczenia lustracyjnego, które pełnią służbę w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego albo Służbie Wywiadu Wojskowego i wykonywały, wykonują lub zostały wyznaczone do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych poza granicami państwa w celu ochrony jego bezpieczeństwa, obronności lub bezpieczeństwa i zdolności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej, zobligowane zostaną do niepodawania w składanym oświadczeniu lustracyjnym informacji o pracy lub służbie w organach bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990, wymienionych w zmienianej ustawie. Nadmienić przy tym należy, iż wobec wspomnianych funkcjonariuszy, którzy zostali wyznaczeni do wykonywania przedmiotowych czynności operacyjnorozpoznawczych poza granicami państwa, prawny obowiązek niepodawania w oświadczeniu lustracyjnym informacji o pracy lub służbie w organach bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 będzie uzależniony od uzyskania uprzedniej zgody Prezesa Rady Ministrów, a w przypadku powołania Ministra Koordynatora Służb Specjalnych tego ministra. W myśl proponowanych rozwiązań informację o pracy lub służbie w organach bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 funkcjonariusze ci obowiązani będą natomiast zamieścić w sformalizowanych, pisemnych
2 deklaracjach składanych odpowiednio Szefom ww. służb specjalnych, którzy niezwłocznie powiadomią o złożeniu tych deklaracji Prezesa Rady Ministrów, a w przypadku powołania Ministra Koordynatora Służb Specjalnych tego ministra i niezależnie od tego przekażą je Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej. Proponowane w projekcie rozwiązania są przede wszystkim następstwem objęcia obowiązkiem składania oświadczeń lustracyjnych znacznie szerszego kręgu osób, niż miało to miejsce pod rządami ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne. Uwzględniając bowiem konieczność składania oświadczeń lustracyjnych przez wszystkie osoby pełniące funkcje publiczne, w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, niezbędne staje się jednak zapewnienie możliwości skutecznego realizowania przez funkcjonariuszy polskich służb specjalnych ustawowych zadań tych służb. Wykonywanie tych zadań mogłoby być natomiast ograniczone lub utrudnione w sytuacji, w której nie wprowadzono by do systemu prawnego mechanizmu pozwalającego z jednej strony na nieujawnianie przed osobami trzecimi związków z polskimi służbami specjalnymi funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego lub Służby Wywiadu Wojskowego, którzy wykonywali wykonują lub zostali wyznaczeni do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych poza granicami państwa i jednocześnie obowiązani są do złożenia oświadczenia lustracyjnego, a z drugiej strony mechanizmu zapewniającego Prezesowi Rady Ministrów, Ministrowi Koordynatorowi Służb Specjalnych, Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej oraz Szefom ww. służb pełną wiedzę na temat pracy lub służby danego funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990.
3 W sytuacji gdy szeroki krąg osób obowiązany jest do złożenia oświadczeń lustracyjnych, proponowane rozwiązanie umożliwi zatem skuteczną realizację przez polskie służby specjalne ich ustawowych zadań w zakresie ochrony bezpieczeństwa lub obronności państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej. Stanie się tak m.in. dzięki wyeliminowaniu możliwości zidentyfikowania związków wspomnianych wyżej funkcjonariuszy objętych obowiązkiem złożenia oświadczeń lustracyjnych z polskimi służbami specjalnymi. Zawarte w projekcie zmiany przyczynią się zatem bezpośrednio do właściwej realizacji przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbę Wywiadu Wojskowego ich ustawowych zadań o charakterze szczególnie istotnym z punktu widzenia podstawowych interesów państwa polskiego. Projektowane rozwiązania nie stanowią jednocześnie zagrożenia dla realizacji przyjętych przez ustawodawcę założeń w zakresie lustracji osób pełniących funkcje publiczne, gdyż po pierwsze zakres podmiotowy proponowanych regulacji dotyczy niewielkiego kręgu osób, a po drugie informacja o związkach tych osób z organami bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990 znana będzie zarówno ich przełożonym, jak i Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej. W celu realizacji założeń nowelizacji projekt ustawy określa w szczególności wzór deklaracji, w której osoby obowiązane do złożenia oświadczenia lustracyjnego i pełniące służbę w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego, które wykonywały, wykonują lub zostały wyznaczone do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych poza granicami państwa, będą zobligowane do podania w sposób wyczerpujący wszystkich informacji
4 dotyczących pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990, tj. wskazania organu bezpieczeństwa państwa w którym pracowały lub pełniły służbę, pełnionej w tym organie funkcji oraz daty podjęcia i zakończenia pracy lub służby. Projektowana nowelizacja ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów wprowadza zatem odrębne zasady informowania przez funkcjonariuszy pełniących służbę w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego albo Służbie Wywiadu Wojskowego, którzy wykonywali, wykonują lub zostali wyznaczeni do wykonywania czynności operacyjnorozpoznawczych poza granicami państwa, o pracy lub służbie w organach bezpieczeństwa państwa w rozumieniu przepisów tej ustawy. Konsekwencję wyżej omówionych propozycji zmian w ustawie z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów stanowi zawarta w art. 2 projektu nowelizacja ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, wyłączająca możliwość zamieszczania w katalogu przygotowywanym i publikowanym przez Biuro Lustracyjne Instytutu Pamięci Narodowej danych osobowych i informacji dotyczących osób, które zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 7a ust. 1 i 2 nie będą w oświadczeniu lustracyjnym podawać informacji o pracy lub służbie w organach bezpieczeństwa państwa. W celu prawidłowej realizacji wynikającego z nowelizowanej ustawy obowiązku składania oświadczeń lustracyjnych przez osoby pełniące funkcje publiczne wymienione w art. 4 tej ustawy, a jednocześnie w celu uniemożliwienia osobom trzecim identyfikacji związku z polskimi służbami
5 specjalnymi funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego lub Służby Wywiadu Wojskowego, którzy wykonywali wykonują lub zostali wyznaczeni do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych poza granicami państwa, projektowana ustawa w art. 3 wskazuje jako dzień wejścia w życie proponowanych w niej rozwiązań dzień jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw RP. Wejście w życie projektowanej ustawy nie spowoduje innych, niż wyżej przedstawione, skutków społecznych, gospodarczych, finansowych i prawnych, a dla jej stosowania nie jest konieczne wydanie żadnego aktu wykonawczego. Ponadto przedmiot ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. Wejście w życie projektowanej ustawy nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.