U C H W A Ł A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt

1 U C H W A Ł A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 22 lipca 2010 r. w sprawie ustawy o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 24 czerwca 2010 r. ustawy o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki: 1) w art. 1 w pkt 1, w ust. 3 po wyrazie "ministrów," dodaje się wyrazy "Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu," oraz skreśla się wyrazy ", a w przypadku odznaczenia, o którym mowa w art. 15a, na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu"; 2) w art. 1 w pkt 2, w art. 12b: a) w ust. 1 wyrazy "Order Krzyża Niepodległości, będący kontynuacją ustanowionego rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 października 1930 r. Krzyża Niepodległości," zastępuje się wyrazami "Order Niepodległości, nawiązujący do idei Krzyża i Medalu Niepodległości ustanowionych rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 października 1930 r.," oraz po wyrazie "położyły" dodaje się wyraz "wybitne", b) skreśla się ust. 2 i 3; 3) w art. 1 w pkt 3, w art. 15a w ust. 1 skreśla się wyrazy ", z wyłączeniem okresu od 31 sierpnia 1980 r. do 12 grudnia 1981 r.,";

2 - 2-4) w art. 1 w pkt 3, w art. 15a w ust. 1 i 2 skreśla się wyrazy "na terytorium Polski"; 5) w art. 1 w pkt 3, w art. 15a w ust. 1 skreśla się wyrazy "co najmniej przez 12 miesięcy"; 6) w art. 1 w pkt 3, w art. 15a w ust. 1 w pkt 1 wyrazy "aktywnymi członkami" zastępuje się wyrazem "uczestnikami"; 7) w art. 1 w pkt 3, w art. 15a w ust. 1 w pkt 1 wyraz "albo" zastępuje się wyrazem "lub"; 8) w art. 1 w pkt 3, w art. 15a w ust. 2 w pkt 5 skreśla się wyrazy "przez okres co najmniej 6 miesięcy"; 9) w art. 1 w pkt 3, w art. 15a w ust. 3 w pkt 1 skreśla się wyrazy "że przedłożą dowody,"; 10) w art. 1 w pkt 3, w art. 15a w ust. 3 w pkt 2 wyrazy "co do których w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu zachowały się dokumenty wytworzone przez nie lub przy ich udziale, w ramach czynności wykonywanych przez nie w charakterze tajnego informatora lub pomocnika" zastępuje się wyrazami "które były tajnymi informatorami lub pomocnikami"; 11) w art. 1: a) w pkt 4, w ust. 1, b) w pkt 5, w art. 25b w ust. 1 i 2 - wyrazy "Krzyża Niepodległości" zastępuje się wyrazem "Niepodległości"; 12) w art. 1 w pkt 6 na końcu kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje pkt 7 w brzmieniu: "7) art. 32a otrzymuje brzmienie: "Art. 32a. Przed podjęciem decyzji o nadaniu orderu lub odznaczenia danej osobie, Prezydent może zwrócić się do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o przekazanie

3 - 3 - informacji na temat istnienia w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu dokumentów stanowiących podstawę zamieszczenia danych osobowych tej osoby w katalogu, o którym mowa w art. 52a pkt 5, 6 lub 8 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu."."; 13) w art. 2 skreśla się wyraz "Krzyża" oraz wyraz "Krzyżem" zastępuje się wyrazem "Orderem". MARSZAŁEK SENATU Bogdan BORUSEWICZ

4 - 4 - UZASADNIENIE Na posiedzeniu w dniu 22 lipca 2010 r. Senat rozpatrzył ustawę o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach i uchwalił do niej 13 poprawek. Nowelizacja art. 2 ust. 3 dodaje do katalogu podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o nadanie odznaczenia Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Językowa wykładnia przepisu może prowadzić do wniosku, że Prezydent nie ma prawa nadawania Krzyża Wolności i Solidarności z własnej inicjatywy. Aby jednoznacznie potwierdzić tę prerogatywę Prezydenta Senat uchwalił poprawkę nr 1. W jej brzmieniu zrezygnowano ze wskazania, że Prezes Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu jest właściwy do wystąpienia z wnioskiem o odznaczenie Krzyżem Wolności i Solidarności, gdyż wynika to z ust. 6, który jest dodawany do art. 31 ustawy o orderach i odznaczeniach. Poprawki nr 2, 11 i 13 ma na celu wyraźne oddzielenie Orderu Krzyża Niepodległości od Krzyża Niepodległości ustanowionego rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej polskiej z 29 października 1930 r., który był odznaczeniem. Tymczasem ustawą jest wprowadzany order. Zmiana nazwy orderu ma podkreślić jego odrębność od Krzyża Niepodległości. Senat zrezygnował z podziału orderu na klasy uznając, że kryteria podziału na klasy nie są na tyle istotne aby w różny sposób honorować osoby zasługujące na Order Niepodległości. Zgodnie z art. 15a ust. 1 Krzyż Wolności i Solidarności jest nagrodą dla działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej, którzy w okresie od 1 stycznia 1956 r. do 4 czerwca 1989 r., z wyłączeniem okresu od 31 sierpnia 1980 r. do 12 grudnia 1981 r. byli aktywnymi członkami nielegalnych organizacji, które stawiały sobie za cel odzyskanie przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, albo prowadzili zagrożoną odpowiedzialnością karną lub represjami działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania praw człowieka w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Określony w tym przepisie okres wyłączenia, to okres, w którym NSZZ "Solidarność" był legalną organizacją. Senat uznał, że działalność w tym okresie w nielegalnych organizacjach lub prowadzenie działalności zagrożonej represjami również zasługuje na wyróżnienie odznaczeniem (poprawka nr 3).

5 - 5 - Senat uznał, że kryteria przyznawania Krzyża Wolności i Solidarności są zbyt kazuistyczne. Postanowienie w sprawie odznaczenia ma charakter uznaniowy. Przepisy ustawy o orderach i odznaczeniach nie są podstawą roszczenia o odznaczenie. Nie ma więc potrzeby, aby ustawodawca rozstrzygał jak należy kwalifikować poszczególne stany faktyczne. Należy zdać się w tym zakresie na organy uczestniczące w wydaniu postanowienia o odznaczeniu. To one na etapie stosowania prawa stwierdzą czy określona osoba zasługuje na odznaczenie. Dlatego Senat, chcąc pozostawić Prezydentowi większą swobodę w podjęciu postanowienia o przyznaniu Krzyża Wolności i Solidarności, ograniczył opis kryteriów przyznania tego odznaczenia (poprawki nr 4-6 i 8). Poprawka nr 7 polega na użyciu bardziej adekwatnego spójnika określającego wzajemne relacje dwóch przesłanek przyznania Krzyża Wolności i Solidarności. Użyty w art. 15a ust. 1 pkt 1 wyraz "albo" sugeruje, że jednoczesne spełnienie przesłanek z pkt 1 i 2 uniemożliwia uhonorowanie odznaczeniem, co zdaniem Senatu jest nieracjonalnym. Skoro spełnienie jednego z warunków określonych w art. 15a ust. 1 pkt 1 i 2 uzasadnia odznaczenie, to tym bardziej na przyznanie Krzyża Wolności i Solidarności zasługuje osoba, której działalność spełniała obydwa warunki. W art. 15a ust. 3 określone są negatywne przesłanki otrzymania Krzyża Wolności i Solidarności. Odznaczenia nie dostaną osoby, które były pracownikami, funkcjonariuszami, żołnierzami organów bezpieczeństwa państwa określonych w art. 5 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, chyba że przedłożą dowody, że przed 4 czerwca 1989 r., bez wiedzy przełożonych czynnie wspierały osoby lub organizacje działające na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania praw człowieka w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (art. 15a ust. 3 pkt 1). Takie rozwiązanie jest wyłomem w dotychczasowym systemie nadawania orderów i odznaczeń. Do tej pory ustawa nie przewidywała udziału osoby mającej zostać uhonorowaną w procedurze przyznawania orderu lub odznaczenia. Wynika to faktu, że ordery i odznaczenia są wyrazem wyróżnienia zasług, cnót obywatelskich i wybitnych osiągnięć (art. 1 ust. 1 ustawy o orderach i odznaczeniach). W ocenie Senatu zasługi, cnoty obywatelskie i wybitne osiągnięcia powinny być jedynymi kryteriami przyznawania orderów i odznaczeń. Wyróżnienie uzależnione od dodatkowej aktywności wyróżnionego może doprowadzić do sytuacji, że osoba obiektywnie zasługująca na odznaczenie nie otrzyma go ze względów proceduralnych bo nie przedłoży dowodów. Prezydent oraz Prezes IPN nie będą mogli skorzystać z innych dowodów, np. dokumentów znajdujących się w archiwach IPN lub

6 - 6 - zeznań świadków. Ponadto niemożliwe będzie nadawanie Krzyża Wolności i Niepodległości pracownikom, funkcjonariuszom i żołnierzom organów bezpieczeństwa państwa pośmiertnie, ponieważ ustawa nie przewiduje możliwości przedłożenia dokumentów np. przez spadkobierców. Mając to na uwadze Senat przyjął poprawkę nr 9. Okolicznością wyłączającą możliwość odznaczenia osoby jest zachowanie się w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu dokumentów wytworzonych przez nią lub przy jej udziale, w ramach czynności wykonywanych przez nią w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji przez organy bezpieczeństwa państwa (art. 15a ust. 3 pkt 2). Również w tym wypadku ograniczono katalog środków dowodowych tym razem do dokumentów, które zachowały się w archiwach IPN. Jeżeli więc organ postępowania będzie wiedział o działalności kandydata do odznaczenia, jako informatora lub pomocnika organów bezpieczeństwa PRL, ale w archiwach IPN nie będzie dokumentów o których mowa w art. 15a ust. 3 pkt 2, to będzie możliwe nadanie takiej osobie Krzyża Wolności i Solidarności. Dlatego Senat kierując się zasadą, że prawda formalna (wynik postępowania dowodowego) powinna możliwie najpełniej odzwierciedlać prawdę materialną (obiektywną), uchwalił poprawkę nr 10. W art. 15a w ust. 3 w pkt 1 znajduje się odesłanie do art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu opatrzone rocznikiem, numerem i pozycją Dziennika Ustaw. W nowelizowanej ustawie w art. 32a znajduje się odesłanie do ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wraz ze wskazaniem adresu publikacyjnego. Na podstawie 158 ust. 1 pkt 2 Zasad techniki prawodawczej jeżeli w akcie normatywnym odsyła się kilkakrotnie do innego aktu normatywnego, który był nowelizowany i został ogłoszony jego tekst jednolity - przy pierwszym odesłaniu przytacza się aktualny tytuł tego aktu w całości wraz z oznaczeniem rocznika, numeru i pozycji dziennika urzędowego, w którym ogłoszono tekst jednolity, a przy kolejnych odesłaniach przytacza się tylko rodzaj aktu oraz jego datę i przedmiot, bez oznaczenia rocznika, numeru i pozycji dziennika urzędowego. Z tego powodu Senat znowelizował art. 32a ustawy o orderach i odznaczeniach poprzez skreślenie zbędnego adresu publikacyjnego (poprawka nr 12).