Świat z dwoma językami

Podobne dokumenty
Języki mniejszości narodowych i etnicznych oraz język regionalny a władze samorządowe

Czym jest nauczanie dwujęzyczne?

Obcokrajowcy i imigranci a język polski. Polacy a języki obce. Na podstawie Polskiego Sondażu Uprzedzeń 2013

Temat: Zróbmy sobie flash mob!

Konferencja Wikimedia Polska Gdańsk, 14 czerwca Tomasz Bladyniec

W centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP

Podstawy prawne: LOGO

1. Czy uważasz się za osobę tolerancyjną?

Człowiek biznesu, nie sługa. (fragmenty rozmów na FB) Cz. I. że wszyscy, którzy pracowali dla kasy prędzej czy później odpadli.

USTAWA. z dnia... o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

EGZAMIN MATURALNY 2013 WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Dr Ihar Melnikau: Władze bały się, że popsujemy im rocznicę 17 września

Jak uczyć się języków obcych?

Spis treści. Wstęp Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne..

Język to podstawa Ucz się języków! Akcja przyznawania bezpłatnych etykiet

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE. Pierwsze półrocze, rozdział I i II Opis wymagań na poszczególne oceny:

Jak brzmi słowo wolność w języku białoruskim?

e-konferencja: Szkoła na nowej podstawie?! Q&A

Kryteria oceniania z wiedzy o społeczeństwie w klasie II. Semestr I. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:

Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a

Prezydent chce referendum ws konstytucji

BADANIE DIAGNOSTYCZNE

Arkadiusz Walczak Dyrektor Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno - Społecznych i Szkoleń

WOJEWÓDZKI KONKURS HUMANISTYCZNY DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH POZNAŃ 2011/2012 ETAP SZKOLNY

PRAWA DZIECKA. dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności prywatności;

- podnoszenie poziomu wiedzy historycznej, pobudzanie twórczego myślenia,

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO KL.VI

Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy.

Polityka rządów zaborczych i postawy społeczeństwa polskiego po klęsce powstania styczniowego

JAKIE ZNAMY JĘZYKI OBCE?

Politologia studia niestacjonarne Seminaria dyplomowe w roku akademickim 2017/2018 Spis treści

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Wymagania edukacyjne dla uczniów klas VI na poszczególne oceny z przedmiotu: Historia i społeczeństwo NIEDOSTETECZNY

, , WIEDZA O KONSTYTUCJI I PROBLEMACH KONSTYTUCYJNYCH WARSZAWA, STYCZEŃ 96

Dziennikarstwo i komunikacja społeczna studia niestacjonarne Seminaria dyplomowe w roku akademickim 2017/2018 Spis treści

KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ

Wymagania edukacyjne dla uczniów klas VI na poszczególne oceny z przedmiotu: Historia i społeczeństwo. Niedostateczny

Warszawa, dn. 3 listopada 2017 r. Pan Mariusz Kamiński Członek Rady Ministrów Koordynator Służb Specjalnych

, , REKLAMA W GOSPODARCE OKRESU TRANSFORMACJI WARSZAWA, SIERPIEŃ 1993

Polityka językowa Unii Europejskiej. Łódź 14 maja 2012

Wyniki egzaminów, sprawdzianów i badań. przeprowadzonych w pabianickich szkołach. w roku 2012

Jak brzmi słowo wolność w języku białoruskim?

STATUT Nordyckiej Unii Oświaty Polonijnej

Tylko w pełni zjednoczona opozycja ma szanse w konfrontacji z PiS

Wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w administracji

Nowa formuła sprawdzianu w VI kl. szkoły podstawowej oraz egzaminu maturalnego od 2015 r. Krystyna Szumilas, Minister Edukacji Narodowej

Informacja o kształceniu cudzoziemców w polskim systemie oświaty

GALA Z OKAZJI 35-LECIA TYGODNIKA SOLIDARNOŚĆ Z UDZIAŁEM PREZYDENTA

Radni Rady Miejskiej Urząd Miasta i Gminy w Swarzędzu ul. Rynek Swarzędz

KURATORIUM OŚWIATY W OPOLU ul. Piastowska 14, Opole

Liczba godzin na tydzień i poziom docelowy. Liczba godzin na cały etap edukacji. Od 2019 roku. Siatka godzin (zgodnie z ramowymi planami nauczania)

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE POZIOM PODSTAWOWY

Spis treści. Część I. Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Państwo patrymonialne (połowa X w. 1320)

5/19/2015 PODSTAWOWE DEFINICJE TEORIE MEDIÓW ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU

Aktualizacja oferty na portalu edukacyjnym z uwzględnieniem zmian w strukturze szkolnictwa oraz nowej podstawy programowej

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg)

REKLAMA. TRYB ROZKAZUJĄCY AUDIO A2 / B1. (wersja dla studentów)

Z Lawonem Barszczeuskim, białoruskim opozycjonistą, tłumaczem i pisarzem, rozmawiają Karolina Słowik i Zbigniew Rokita

O pożytku z opozycji. O pożytku z opozycji. TNS Październik 2016 K.061/16

Grant Wielkopolskiego Kuratora Oświaty

WSPÓŁISTNIENIE W NASZYM REGIONIE LUDZI RÓŻNYCH KULTUR, RELIGII I NARODOWOŚCI.

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO W PUBLICZNYM GIMNAZJUM IM. W. SIEMIONA W KRUSZEWIE

Białoruś nie było podstaw prawnych dla jego funkcjonowania Ustawodawca czuwa

Kompetencje kluczowe gimnazjalistów w świetle wyników egzaminu gimnazjalnego w 2012 i 2013 roku

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ARKUSZ II MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA


Droga Czytelniczko! Drogi Czytelniku!

EGZAMIN MATURALNY WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE dla niesłyszących

Porozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych. Rady dotyczące udanego porozumiewania się

W sieci po angielsku

Przedmiotem pomiaru są umiejętności zgodne z Podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych z dnia r.

3 Religie Rola Rzymu Ośrodki kulturowe po upadku Rzymu 4 Schemat społeczeństwa Pojęcia

ZASADY NACZELNE USTROJU RP

Zasób czasopism Biblioteki Pedagogicznej w Ostrołęce Filia w Przasnyszu

U C H W A Ł A SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 26 czerwca 2008 r.

ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU Rodzaje współczesnych mediów ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU

DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH

UCHWAŁA Nr. Rady Miasta Gdyni z dnia.2012 r.

jest dziedziną nauk humanistycznych zajmującą się badaniem procesu nauczania i uczenia się polszczyzny jako języka obcego i drugiego (Miodunka 2016:

Briefing powyborczy Białoruś Wybory Prezydenta Białorusi, 11 października 2015

Słownictwo: umiejętność radzenia sobie w codziennych sytuacjach, odpowiedni dobór słownictwa, odpowiedni zakres słownictwa.

PODSTAWOWE ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ

Rozwiązywanie problemów i mediacje. Poradnik Młodego Człowieka

Wiedza o społeczeństwie, zakres rozszerzony Plan dydaktyczny, klasa 2d

NOWA SZKOŁA PONADPODSTAWOWA. CO MUSISZ WIEDZIEĆ. Język angielski. Nowości w podstawie programowej.

EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2012/2013

LICZBY PRZYSTĘPUJĄCYCH DO EGZAMINU MATURALNEGO W KRAJU I W OKRĘGU

RAPORT Z BADANIA. Fundacja REA Rozwój, Edukacja, Aktywność

KARTA MONITOROWANIA PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO

EGZAMIN GIMNAZJALNY W NOWEJ FORMIE

Czy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź.

Szkolenie w UK. 1. Czas i miejsce szkolenia 2. Tematyka, metody i cele 3. Organizator i źródło finansowania 4. Szkolenie 5.

WYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI ODNIESIENIE ZADAŃ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ

Wyniki egzaminów, sprawdzianów i badań przeprowadzonych w pabianickich szkołach w roku szkolnym 2012/2013.

DWUJĘZYCZNOŚĆ U DZIECI,

Program studiów I stopnia

PAŃSTWO POWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM GIMNAZJALNYM 2014

Opinia dotycząca senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o języku polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 968)

ZASADY REKRUTACJI do Zespołu Szkół nr 1 w Goleniowie na rok szkolny 2015/2016

KOMUNIKATzBADAŃ. Poczucie wpływu na sprawy publiczne NR 95/2017 ISSN

Transkrypt:

Świat z dwoma językami Kirył Paźniak Trzeba mieć szczęście, żeby na ulicach Mińska usłyszeć język białoruski. Rozbrzmiewa on podczas spotkań opozycjonistów lub pisarzy wyznających idee narodowe. Czy zatem uda się ocalić język białoruski? I czy paradoksalnie może w tym pomóc Aleksander Łukaszenka? Język białoruski ma wraz z rosyjskim status języka państwowego na Białorusi. W praktyce podlega on dyskryminacji i sfera, w której można się nim posługiwać, jest wąska. Fakt ten może zaobserwować nawet obcokrajowiec, który przybywa do naszego kraju. Jednak od pewnego czasu białoruskiego jest więcej w kręgach powiązanych z władzą, więc miłośnicy tego języka zaczynają być optymistami. Nie sposób tego nie zauważyć: poprawa sytuacji białoruskiego jest ważnym przejawem demokratyzacji i wzmocnienia niezależności Białorusi. Panowanie rosyjskiego (czyli przynoszenie tym samym szkody białoruskiemu) trzeba rozpatrywać w kontekście postkolonialnym. W ostatnim czasie coraz silniejsza staje się suwerenna ideologia Aleksandra Łukaszenki, jednak jeśli nie będzie ona budowana na narodowym fundamencie, okaże się nic niewarta. Dziś ideologia ta opiera się jedynie na terytorialnej identyfikacji. Czynniki sprzyjające rozwojowi języka białoruskiego (o których będzie mowa w tym tekście) są być może eksperymentalnymi hasłami reklamowymi niezbyt szeroko zakrojonej kampanii służącej białorutenizacji społeczeństwa. Opozycyjna organizacja młodzieżowa Młody Front zawarła układ z proprezydenckim Białoruskim Republikańskim Związkiem Młodzieży (który uważa się za spadkobiercę Komsomołu) o białorutenizacji młodzieży. Akcja ma polegać na organizowaniu białoruskojęzycznych dyskotek i nakłonieniu jednej z sieci telefonii komórkowej do prowadzenia usług w języku białoruskim. Za przyzwoleniem władz Brześcia w dziale ideologii urzędu miejskiego (komórki takie istnieją także w zakładach państwowych) raz w tygodniu obchodzony jest dzień języka białoruskiego w środy urzędnicy posługują się tylko nim. Te dwa fakty stały się na Białorusi sensacją, co doskonale ilustruje sytuację języka białoruskiego w naszym kraju.

58 Publicystyka i Analizy Kirył Paźniak, Świat z dwoma językami Ili trzy litery zabijające białoruski Zabiegi dokonywane na języku białoruskim są częścią pewnej demokratycznej dekoracji, w którą ostatnimi czasy stroi się Białoruś. Jednak Aleh Trusau, przewodniczący Towarzystwa Języka Białoruskiego (którego celem jest raczej obrona tego języka, niż bycie językową policją ), jest optymistą jeśli chodzi o rozszerzanie sfer życia, w których będzie się mówić po białorusku. Na fali tego optymizmu organizacja zajęła się właśnie przygotowaniem projektu ustawy O ochronie języka białoruskiego. Konieczność uchwalenia prawa językowego jest, Walkę z językiem zdaniem Trusaua, podyktowana tym, że w kraju nie przestrzega się konstytucji i innych aktów prawnych mówiących białoruskim władze o rozwoju dwóch języków państwowych białoruskiego tłumaczyły i rosyjskiego. stwierdzeniem, Trusau: Koniecznie należy przyjąć prawo zapewniające że to społeczeństwo ochronę białoruskiego, żeby urzędnik państwowy nie mógł tak wybrało. odmówić udzielenia informacji petentom posługującym się tym językiem. Wszystkie urzędowe formularze powinny być drukowane w dwóch językach państwowych: białoruskim i rosyjskim. Trusau zapewnia, że za około pół roku projekt ustawy trafi do parlamentu (na marginesie, deputowanym, którzy zajmą się rozpatrzeniem ustawy, od dziesięciu lat zdarza się używać białoruskiego podczas przerw w obradach). Sytuację mogłaby poprawić tylko zmiana funkcjonującego prawa językowego. Na dyskryminację białoruskiego zezwala ustawa O językach, a wszystko przez trzyliterowe słówko ili, co znaczy lub. Słowo to pojawia się, gdy mowa o używaniu białoruskiego i rosyjskiego w poszczególnych sferach życia. Zgodnie z prawem można stosować rosyjski lub białoruski. Oczywiście w tym językowym tandemie w większości przypadków lub działa na korzyść rosyjskiego. W ostatnich latach nie rozszerza się sfer, w których używany jest białoruski, lecz chroni się outsiderów, którzy stworzyli miejsca, gdzie się nim posługuje. Z Rosji nieprzerwanie płyną bodźce kulturowe sprzyjające rusyfikacji. Kolejne ich fale zalewają Białoruś. W sierpniu 2006 roku Ministerstwo Edukacji zarządziło, by nauka geografii i historii Białorusi w rosyjskojęzycznych szkołach a takich na Białorusi jest większość odbywała się po rosyjsku (wcześniej tych przedmiotów nauczano po białorusku). Następnym krokiem było skreślenie z programu nauczania wyższych uczelni języka białoruskiego jako obowiązkowego. Nawet Zwiazda, jedyna państwowa gazeta wychodząca po białorusku, skrytykowała tę inicjatywę. Z sarkazmem napisano, że niedługo język białoruski będzie nauczany po rosyjsku. Dopiero Towarzystwo Języka Białoruskiego wywalczyło, by

Kirył Paźniak, Świat z dwoma językami Publicystyka i Analizy 59 geografię i historię w szkołach rosyjskojęzycznych za zgodą rodziców wykładano po białorusku. Na Białorusi trwają mozolne prace nad przekładem na język białoruski napisów na importowanych produktach, toczy się walka o tabliczki z nazwami ulic po białorusku, o białoruskojęzyczne formularze i dokumenty w urzędach oraz ministerstwach, wreszcie o to, by urzędnicy komunikowali się w tym języku z petentami. Przedmiotem sporu są więc rzeczy w innych krajach stanowiące normę. Częstym przykładem jest także udział tłumaczy (rosyjsko-białoruskich) w procesach sądowych opozycji; przedstawiciele władzy sądowniczej nie znają bowiem jednego z języków urzędowych. Szkoła dyskryminacji Obywatele mówiący i myślący po białorusku nie są chronieni przez prawo, nikt bowiem nie pyta nas, jakim językiem chcemy się posługiwać. W wielu sferach życia po prostu nie ma takiego wyboru. Walkę z językiem białoruskim i zastopowywanie procesu białorutenizacji (która zaczęła się wraz z odzyskaniem niepodległości w 1991 roku) władze tłumaczyły stwierdzeniem, że to społeczeństwo tak wybrało. Oczywiście w warunkach, w których państwo odmówiło przeprowadzania procesu odradzania się języka białoruskiego, przez dziesięciolecia rusyfikowani i znajdujący się pod wpływem Moskwy Białorusini wybrali po prostu komfort językowy, czyli język rosyjski. W 2009 roku na Białorusi przewidywany jest powszechny spis ludności. Interesujące będzie porównanie jego wyników z rezultatami poprzedniego spisu, który odbył się dziesięć lat wcześniej. Wówczas 73,7 procent społeczeństwa stwierdziło, że białoruski jest ich ojczystym językiem, natomiast 36,7 procent zadeklarowało, że jest to język, którym posługują się w domu (z czego 19,8 procent respondentów z tej grupy pochodziło z miast, a 74,7 procent ze wsi). Jeśli mowa o narodowościach, to po białorusku mówi 41,3 procent Białorusinów, 4,3 procent Rosjan, 10,2 procent Ukraińców i najwięcej, bo aż 57,6 procent Polaków. Dla istnienia języka ważna jest jego obecność w systemie szkolnictwa. Na Białorusi jest z tym źle. W 1994 roku, w chwili dojścia do władzy Aleksandra Łukaszenki, w języku białoruskim kształciło się 21 procent mińskich uczniów. Po upływie pięciu lat, w 1999 roku, było ich już tylko 9,5 procent. Dziś liczba ta spad ła do około dwóch procent. Na Białorusi co piąty uczeń pobiera edukację w języku białoruskim. Poza stolicą sytuacja wygląda lepiej, jednak podkreślmy: na Białorusi nie ma szkół wyższych, w których nauka prowadzona jest w języku narodowym, więc nawet jeśli w szkole średniej istniała możliwość nauki po białorusku, to na uniwersytecie można się kształcić już tylko po rosyjsku. Społeczeństwo od dawna wnosi o utworzenie uniwersytetu, w którym nauka odbywałaby się w języku

60 Publicystyka i Analizy Kirył Paźniak, Świat z dwoma językami narodowym, jednak władza nie reaguje na te prośby. Wydawałoby się, że w niezależnej Białorusi tendencja powinna być dokładnie odwrotna: sfery, w których używa się języka białoruskiego, powinny się rozszerzać i język ten powinien mieć swoje szczególne, uprzywilejowane miejsce w systemie kształcenia. Z gorzką ironią można stwierdzić, że w porównaniu z czasami radzieckimi sytuacja języka białoruskiego i tak się poprawiła dawniej uczono go od trzeciej klasy, dziś od pierwszej. Język i Łukaszenka Aleh Trusau dopatruje się w tej rzeczywistości mentalno-historycznego procesu, który po upływie pewnego czasu doprowadzi do odrodzenia języka białoruskiego. Trusau jest przekonany, że jeśli nie obecnie urzędujący prezydent, to jego najmłodszy syn którego świat ujrzał podczas ostatnich wyborów W porównaniu parlamentarnych będzie mówić po białorusku. z czasami radzieckimi Oczywiście gdyby Łukaszenka władca autorytarny język białoruski i cieszący się ogromnym poparciem społecznym posłużył własnym przykładem i zaczął mówić po białorusku, bar- znajduje się w lepszej dzo wspomógłby proces białorutenizacji. Wielu obywateli sytuacji dawniej w ślad za swoim prezydentem wybrałoby właśnie ten język. uczono go od trzeciej Jednak przez cały okres sprawowania władzy Łukaszenka klasy, dziś od może z dziesięć razy przemówił po białorusku, nie biorąc pierwszej oczywiście pod uwagę pojedynczych słów wtrącanych w rosyjskojęzyczne wypowiedzi. Prezydent często używa słów białoruskich, wyśmiewając i parodiując opozycję, ale dla języka takie zachowanie jest raczej antyreklamą. Białoruskojęzyczni mieszkańcy naszego kraju nie mogą zapomnieć jednej z mów Łukaszenki, w której prezydent stwierdził: Ludzie mówiący po białorusku nie mogą nic zrobić oprócz rozmawiania po białorusku właśnie. Dzieje się tak z tej prostej przyczyny, że po białorusku nie można powiedzieć niczego wielkiego. Język ten jest ubogi. W świecie istnieją i liczą się tylko dwa języki: angielski i rosyjski. Jednak głowa naszego państwa i Białoruś są pełni sprzeczności, bowiem z ust prezydenta padły także takie słowa: Do niczego nie dojdziemy, jeśli w niektórych gimnazjach wciąż będzie się raz w tygodniu wykładać białoruski i sześć razy angielski. Oczywiście należy znać angielski, ale należy też znać swój język ojczysty. Nasze dzieci nie rozumieją telewizyjnych programów nadawanych po białorusku i nie czytają gazet w tym języku. To nienormalne. Trzeba jednak z przykrością stwierdzić, że dzisiejsza polityka językowa władz zgadza się z pierwszą z przytoczonych wypowiedzi prezydenta.

Kirył Paźniak, Świat z dwoma językami Publicystyka i Analizy 61 Trusau uważa, że proces przemian w świadomości będzie odbywać się najpierw w elitach. Do władzy dochodzą ludzie w wieku trzydziestu, czterdziestu lat, dorastający w czasie pierestrojki i w pierwszych latach niepodległości Białorusi. Także starsi przedstawiciele władzy zrozumieli, jakie wygody płyną z życia w niezależnej Białorusi i wcześniej czy później zajmą się pracą na rzecz odradzania ojczystego języka. Jeśli w kraju doszłoby do zmiany władzy, proces ten byłby o wiele szybszy i bardziej aktywny. Powoli, ale nieprzerwanie język białoruski przestaje być w oczach społeczeństwa kojarzony z mowami politycznymi i opozycją. Staje się nawet modny. Przykładowo, wiele wielkich światowych koncernów umieszcza w gazetach i telewizji reklamy właśnie po białorusku. Jest to znacząca promocja języka wśród społeczeństwa, które ma silny kompleks mniejszości. Jednak żeby język białoruski opuścił swoje dzisiejsze getto i zaczął się rzeczywiście odradzać, potrzebna jest specjalna kampania przeprowadzona przez państwo. Przełożyła Małgorzata Nocuń Kirył Paźniak jest dziennikarzem i publicystą. Pracował w tygodniku Litaratura i Mastactwa, w latach 2002-06 był redaktorem Naviny.by, a w latach 2007-08 Radia Racyja.