Przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim w latach

R o z d z i a ł I I Przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim w latach 1999 2010 (Małgorzata Jaworek, Marcin Kuzel) Kapitał zagraniczny w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), który napływa do kraju czy regionu przyjmującego, skutkuje powstawaniem na jego terenie podmiotów gospodarczych, których udziałowcami pełnymi lub w zależności od stopnia zaangażowania większościowymi, parytetowymi czy mniejszościowymi zostają zagraniczne osoby fizyczne lub prawne. Innymi słowy, można wskazać, że instytucjonalnym wyrazem napływu inwestycji bezpośrednich do danej lokalizacji jest powstawanie przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, których działalność warunkuje dopiero zaistnienie całego szeregu, omówionych w poprzednim rozdziale, efektów prorozwojowych tak oczekiwanych z punktu widzenia kraju czy regionu przyjmującego. Podejmowanie działalności gospodarczej przez inwestorów zagranicznych w Polsce znalazło oczywiście odzwierciedlenie w rosnącej liczbie podmiotów z kapitałem zagranicznym, przyjmujących różne formy orga-

52 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim nizacyjno-prawne 1, chociaż wskazać należy, że największe znaczenie wydają się mieć spółki prawa handlowego, w tym przede wszystkim spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) na koniec 2011 roku do rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej REGON wpisanych było 70 958 spółek prawa handlowego z udziałem kapitału zagranicznego, z czego blisko 62%, czyli 43 694 podmiotów, stanowiły przedsiębiorstwa z pełnym udziałem kapitału zagranicznego 2. Dla porównania liczba zarejestrowanych spółek z udziałem kapitału zagranicznego w 2000 roku wynosiła 43 737 3, a w 1990 roku w ewidencji figurowało zaledwie 1 645 przedsiębiorstw 4. 2.1. Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim na tle kraju (Marcin Kuzel ) W województwie kujawsko-pomorskim na koniec 2011 roku zarejestrowane były 1 724 spółki z udziałem kapitału zagranicznego, co 1 Obecnie działalność inwestorów zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlega tzw. zasadzie wolności gospodarczej wprowadzonej Prawem działalności gospodarczej z 1999 roku (Dz. U. 1999, Nr 101, poz. 1178) i utrzymanej przez obecną ustawę o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 roku (Dz. U. 2004, Nr 173, poz. 1807) według której obywatele krajów tworzących Europejski Obszar Gospodarczy, a także obywatele innych państw, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się, pobyt tolerowany, status uchodźcy lub korzystają z ochrony czasowej na terenie Polski mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy. Pozostali mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółek: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Wcześniej, tj. przed 2001 rokiem, kiedy zaczęły obowiązywać regulacje ustawy Prawo działalności gospodarczej, inwestorzy zagraniczni mogli tworzyć w Polsce wyłącznie spółki prawa handlowego. 2 GUS, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2011 rok, Warszawa 2012, s. 168 176. 3 GUS, Mały rocznik statystyczny 2001, Warszawa 2001, s. 463 464. 4 W. Karaszewski, Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce w latach 1990 1999 (miejsce w gospodarce kraju, czynniki i perspektywy rozwojowe), Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2001, s. 170.

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 53 stanowiło 0,9% wszystkich podmiotów i 14,4% ogółu spółek prawa handlowego wpisanych do rejestru REGON na terenie województwa. Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim była ponad 2,5-krotnie niższa od średniej liczby tego rodzaju przedsiębiorstw we wszystkich województwach w Polsce. Wyższą od średniej liczbę spółek odnotowano w województwach: mazowieckim (26 920), dolnośląskim (6 667), wielkopolskim (6 059) i śląskim (5 868); najniższą natomiast (poniżej 1 000) w województwach: warmińsko-mazurskim (963), świętokrzyskim (570) i podlaskim (560). Pod względem liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych na terenie województwa kujawsko-pomorskie znalazło się na 10 miejscu wśród województw Polski (tabela 2.1). Warto wskazać, że większość spółek z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w województwie kujawsko-pomorskim posiadała siedzibę w podregionie bydgosko-toruńskim. Według danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy w 2010 roku w tym właśnie podregionie zlokalizowanych było 1 105 podmiotów (czyli ponad 65%), podczas gdy w podregionie włocławskim było ich 318, a w podregionie grudziądzkim zaledwie 264. Najwięcej przedsiębiorstw zostało zarejestrowanych w największych miastach województwa, czyli w Bydgoszczy (548 podmiotów) i w Toruniu (398 podmiotów). W dwóch pozostałych powiatach grodzkich Włocławku i Grudziądzu liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego wyniosła odpowiednio 96 i 68. W pozostałych powiatach, z wyłączeniem miast na prawach powiatu, dominowały: powiat bydgoski (90 zarejestrowanych podmiotów), inowrocławski (77), toruński (69), świecki (46) oraz nakielski (41). W pozostałych powiatach liczba zarejestrowanych spółek z udziałem kapitału zagranicznego była już niższa. Najmniej przedsiębiorstw wykazano w ewidencji dla powiatów: rypińskiego (8 zarejestrowanych spółek z udziałem kapitału zagranicznego), radziejowskiego (7) oraz lipnowskiego (5) 5. 5 Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2009 2010, Bydgoszcz 2011, s. 48 49.

54 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim Tabela 2.1. Liczba spółek prawa handlowego z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce na tle wszystkich podmiotów wpisanych do rejestru REGON w podziale na województwa (stan na koniec 2011 roku) Wyszczególnienie Podmioty ogółem ogółem W tym spółki prawa handlowego: krajowe ogółem zagraniczne udział w liczbie podmiotów ogółem (%) udział w liczbie spółek (%) dolnośląskie 327 625 26 387 22 815 6 667 2,0 25,3 kujawsko-pomorskie 184 365 11 935 11 308 1 724 0,9 14,4 lubelskie 162 095 9 194 8 796 1 118 0,7 12,2 lubuskie 104 430 7 820 6 240 2 736 2,6 35,0 łódzkie 228 537 14 945 13 452 2 827 1,2 18,9 małopolskie 331 595 24 282 22 352 3 924 1,2 16,2 mazowieckie 675 099 95 912 77 681 26 920 4,0 28,1 opolskie 97 560 5 578 4 869 1 410 1,4 25,3 podkarpackie 151 091 7 996 7 572 1 042 0,7 13,0 podlaskie 91 738 4 739 4 541 560 0,6 11,8 pomorskie 258 197 23 051 21 146 4 225 1,6 18,3 śląskie 443 420 34 738 31 928 5 868 1,3 16,9 świętokrzyskie 105 906 4 934 4 760 570 0,5 11,6 warmińsko-mazurskie 117 172 6 409 6 072 963 0,8 15,0 wielkopolskie 376 483 30 075 26 942 6 059 1,6 20,1 zachodniopomorskie 214 584 14 479 12 321 4 345 2,0 30,0 Ogółem: 3 869 897 322 474 282 795 70 958 1,8 22,0 Średnia: 241 869 20 155 17 675 4 435 1,5 19,5 Uwaga: w 2011 roku odnotowano spadek ogólnej liczby podmiotów, na co wpływ miała aktualizacja rejestru REGON z wykorzystaniem informacji o osobach zmarłych zaczerpniętych z ewidencji PESEL oraz informacji o podmiotach wykreślonych z Krajowego Rejestru Sądowego; na liczbę spółek krajowych oprócz podmiotów prywatnych składają się także spółki: Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz samorządu terytorialnego; suma liczby spółek z poszczególnych kategorii nie jest równa liczbie spółek prawa handlowego ogółem, gdyż część podmiotów reprezentuje mieszaną formę własności zob. uwagi metodyczne dotyczące rejestru REGON zawarte w sprawozdaniach Głównego Urzędu Statystycznego. Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2011 rok, Warszawa 2012, s. 99 107 i 168 176. Rejestr REGON stanowi odzwierciedlenie stopnia aktywności przedsiębiorców w zakresie powoływania podmiotów gospodarczych. Nie zawsze będzie on jednak pełnym źródłem informacji na temat faktycznie

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 55 prowadzonej działalności gospodarczej, gdyż nie wszystkie podmioty widniejące w rejestrze są przedsiębiorstwami aktywnymi. Okazuje się, że część z nich może być zlikwidowana lub być w trakcie likwidacji, ewentualnie w stanie upadłości, część w trakcie organizacji, czyli de facto przygotowywać się do rozpoczęcia działalności, część może zmienić strukturę własności w wyniku wycofania się udziałowców zagranicznych, a część zawiesić działalność lub po prostu jej nie podjąć 6. Ponadto służby statystyczne nie zawsze są w stanie zebrać pełnych informacji o wszystkich tego typu zdarzeniach, między innymi ze względu na fakt, iż nie wszystkie przedsiębiorstwa (pomimo formalnego obowiązku) składają regularne sprawozdania do urzędów statystycznych. Z tego powodu w corocznych badaniach GUS udział bierze znacznie mniejsza liczba przedsiębiorstw niż mogłoby to wynikać z ewidencji rejestru REGON 7. O ile na koniec 2010 roku w województwie kujawsko-pomorskim zarejestrowanych było 1 695 spółek prawa handlowego z udziałem kapitału zagranicznego 8, to dane dotyczące działalności przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym dostępne były w przypadku 571 podmiotów (wykres 2.1), które wzięły udział w badaniach GUS. Wartość kapitału podstawowego przypadającego na udziałowców zagranicznych wyniosła 2 771,2 mln PLN. W całym kraju liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego była równa 23 078, a wartość kapitału zagranicznego osiągnęła poziom 159 267,2 mln PLN, co oznacza, że kujawsko-pomorskie partycypowało w wielkości omawianych kategorii odpowiednio: 2,5% w przypadku liczby przedsiębiorstw i 1,7% pod względem wartości kapitału zagranicznego (wykres 2.1, tabela 2.2, tabela 2.3). 6 M. Kola-Bezka, M. Kuzel, I. Sobczak, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim. Stan i znaczenie kapitału zagranicznego dla gospodarki województwa, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2009, s. 82 84. 7 Warto również pamiętać, że dane prezentowane przez GUS w publikacjach poświęconych przedsiębiorstwom z udziałem kapitału zagranicznego nie obejmują podmiotów prowadzących działalność bankową, maklerską, ubezpieczeniową oraz towarzystw inwestycyjnych i emerytalnych, a także Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, szkół wyższych, gospodarstw indywidualnych w rolnictwie, a także samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i instytucji kultury posiadających osobowość prawną. 8 GUS, Zmiany, op. cit., s. 168 176.

56 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim Wykres 2.1. Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego i natężenie tego kapitału w Polsce w podziale na województwa (stan na koniec 2010 roku) Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2010 roku, Warszawa 2011, s. 37. Według danych z 2010 roku kujawsko-pomorskie uplasowało się wśród innych województw Polski na 10 miejscu pod względem liczby przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego 9 i na 9 pozycji pod względem wartości kapitału zagranicznego. Widoczny jest tutaj wyraźny awans 9 Warto tutaj podkreślić, że według danych GUS możliwe jest przypisanie przedsiębiorstwa do danego regionu wyłącznie na podstawie informacji o lokalizacji jego siedziby. Nie można natomiast określić zasięgu faktycznej działalności prowadzonej poprzez sieć jednostek (oddziałów) zlokalizowanych poza miejscem rejestracji.

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 57 w stosunku do sytuacji z 2003 roku, kiedy pozycja województwa w obu prezentowanych kategoriach była niższa odpowiednio 11 i 13 miejsce 10, a także chociażby w odniesieniu do rankingu z lat 2005 2006, kiedy województwo kujawsko-pomorskie zajmowało 10 miejsce w obu omawianych kategoriach 11. Tabela 2.2. Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawskopomorskim na tle kraju (lata 1999 2010) Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Kraj 13 400 14 224 14 469 14 488 15 371 15 816 Województwo 400 403 378 392 420 433 Udział (w %) 2,99 2,83 2,61 2,71 2,73 2,74 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kraj 16 837 18 015 18 515 21 092 22 176 23 078 Województwo 457 485 520 537 555 571 Udział (w %) 2,71 2,69 2,81 2,55 2,50 2,47 Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w latach 1993 2002, Warszawa 2004, s. 212; GUS, Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w 2003 roku, Warszawa 2004, s. 26; GUS, Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w 2004 roku, Warszawa 2005, s. 26; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2005 roku, Warszawa 2006, s. 26; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2006 roku, Warszawa 2007, s. 32; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2007 roku, Warszawa 2008, s. 32; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2008 roku, Warszawa 2009, s. 32; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2009 roku, Warszawa 2010, s. 32; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2010 roku, Warszawa 2011, s. 32. W porównaniu ogólnokrajowym, blisko 48% ogólnej liczby przedsiębiorstw i ponad 64% wartości kapitału zagranicznego w Polsce zostało przypisanych do województwa mazowieckiego (a w zasadzie do Warszawy), czyniąc ten region właściwie klasą samą dla siebie, co jednak 10 Zob. K. Studzińska, A. Szóstek, Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim na tle kraju, [w:] Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim (stan, znaczenie dla gospodarki województwa, stymulanty i destymulanty napływu), pod red. W. Karaszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2005, s. 58 60. 11 M. Kola-Bezka, M. Kuzel, I. Sobczak, op. cit., s. 92.

58 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim należy interpretować z ostrożnością 12. W drugiej grupie znalazły się województwa: dolnośląskie (2 274 przedsiębiorstwa, 14 510 mln PLN kapitału przypadającego na udziałowców zagranicznych), wielkopolskie (2 062 przedsiębiorstw, 14 284 mln PLN), śląskie (2 077 przedsiębiorstw, 14 026 mln PLN) i małopolskie (1 471 przedsiębiorstw, 10 424 mln PLN). Grupę trzecią tworzyły natomiast województwa: pomorskie (1 246 przedsiębiorstw, 4 585 mln PLN), łódzkie (950 przedsiębiorstw, 4 371 mln PLN), zachodniopomorskie (1 299 przedsiębiorstw, 4 254 mln PLN), kujawsko-pomorskie (571 przedsiębiorstw, 2 771 mln PLN) oraz świętokrzyskie (174 przedsiębiorstwa, 2 589 mln PLN). Z kolei do grupy czwartej zaliczono województwa: podkarpackie (345 przedsiębiorstw, 1 989 mln PLN), lubuskie (777 przedsiębiorstw, 1 881 mln PLN) i opolskie (471 przedsiębiorstw, 1 526 mln PLN). W ostatniej grupie znalazły się województwa: warmińsko-mazurskie (301 przedsiębiorstw, 1 432 mln PLN), lubelskie (343 przedsiębiorstwa, 1 024 mln PLN) i podlaskie (141 przedsiębiorstw, 429 mln PLN) (wykres 2.1). Tabela 2.3. Wartość kapitału zagranicznego w przedsiębiorstwach z udziałem tego kapitału w województwie kujawsko-pomorskim na tle kraju (lata 1999 2010, mln PLN, %) Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Kraj (mln PLN) 49 565,1 65 213,3 73 959,3 90 884,9 97 020,7 104 002,1 Województwo (mln PLN) 636,8 674,3 755,7 893,0 1 018,1 1 265,4 Udział (w %) 1,28 1,03 1,02 0,98 1,05 1,22 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kraj (mln PLN) 111 028,3 123 196,6 131 856,9 145 996,9 153 577,8 159 267,2 Województwo (mln PLN) 1 518,0 1 676,2 1 917,7 2 246,3 2 502,1 2 771,2 Udział (w %) 1,37 1,36 1,45 1,54 1,63 1,74 Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w latach 1993 2002, Warszawa 2004, s. 212; GUS, Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w 2003 roku, Warszawa 2004, s. 29; GUS, Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w 2004 roku, Warszawa 2005, s. 29; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2005 roku, Warszawa 2006, s. 29; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2006 roku, Warszawa 2007, s. 36; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2007 roku, Warszawa 2008, s. 36; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2008 roku, Warszawa 2009, s. 36; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2009 roku, Warszawa 2010, s. 37; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2010 roku, Warszawa 2011, s. 37. 12 W Warszawie znajdują się siedziby i są zlokalizowane biura zarządów przedsiębiorstw, które działają w całej Polsce, nierzadko prowadząc zasadniczą część swoich operacji poza stolicą, a najczęściej także poza województwem mazowieckim.

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 59 Wykres 2.2. Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego i zmiany wartości tego kapitału w województwie kujawsko-pomorskim (lata 1999 2010) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tabeli 2.2 i tabeli 2.3. Od 1999 roku czyli od zmiany podziału terytorialnego Polski i wyodrębnienia 16 województw liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim systematycznie wzrastała (z wyjątkiem 2001 roku). W 1999 roku na terenie województwa liczba tych przedsiębiorstw wynosiła 400, w 2005 roku 457, a w 2010 roku była już równa 571. W analizowanym okresie przyrost liczby przedsiębiorstw w województwie kujawsko-pomorskim był jednak niższy niż przedsiębiorstw w Polsce w przypadku województwa odnotowano wzrost o 42,8% w stosunku do 1999 roku, a dla całego kraju odsetek ten wyniósł aż 72,2%. Znalazło to oczywiście odzwierciedlenie w spadku udziału przedsiębiorstw zlokalizowanych w województwie kujawsko-pomorskim w ogólnej liczbie przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w Polsce. Udział ten wynosił 2,99% w 1999 roku, 2,71% w 2005 roku i spadł do 2,47% w 2010 roku w analizowanym okresie średnioroczny udział wynosił 2,7% (tabela 2.2, wykres 2.2). W latach 1999 2010 wartość kapitału zagranicznego w przedsiębiorstwach zlokalizowanych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego wzrosła z 638,8 mln PLN w 1999 roku do 1 518 mln PLN w 2005 roku

60 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim i 2 771,2 mln PLN w 2010 roku. Co ciekawe, skala zmiany wartości kapitału zagranicznego w analizowanym okresie w województwie kujawsko-pomorskim była wyższa niż wartość identycznej charakterystyki dla całej Polski i wyniosła 335,2% w porównaniu z 221,3% w ujęciu ogólnokrajowym. Pomimo zatem wolniejszego niż w całym kraju przyrostu liczby przedsiębiorstw, zmiana wartości kapitału zagranicznego w przedsiębiorstwach z udziałem tego kapitału była wyższa w przypadku przedsiębiorstw z województwa kujawsko-pomorskiego. Zwiększył się też udział kapitału zagranicznego w województwie w ogólnej wartości tego kapitału w przedsiębiorstwach w Polsce z 1,28% w 1999 roku do 1,37% w 2005 roku i 1,74% w 2010 roku w analizowanym okresie średnioroczny udział wynosił 1,3% (tabela 2.3). Przy prezentacji zmian liczby przedsiębiorstw i zmian wartości kapitału zagranicznego w województwie warto także zwrócić uwagę na intensywność powoływania przedsiębiorstw zupełnie nowych i tych powstałych w wyniku przekształceń (tabela 2.4). Tabela 2.4. Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego powstałych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego (lata 1999 2007) Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Greenfield (nowe) 63 132 45 17 14 48 38 38 30 Brownfield (powstałe w wyniku przekształceń) 9 10 6 6 4 7 2 4 7 Ogółem: 72 142 51 23 18 55 40 42 37 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Spółki z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w latach 1999 2000, Bydgoszcz 2001, s. 11; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Spółki z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2001 2002, Bydgoszcz 2004, s. 12; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2003 2004, Bydgoszcz 2006, s. 13; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w 2005 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2007, s. 3; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w 2006 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2008, s. 3; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność spółek z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w 2007 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2009, s. 3. Według danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy w latach 1999 2007 na terenie województwa kujawsko-pomorskiego powstało 480 przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego. Z tej grupy 425 to inwestycje nowe, związane z tworzeniem przedsiębiorstw od podstaw (ang. greenfield), a 55 powstało w wyniku przekształceń (ang. brownfield) jako inwestycje polegające

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 61 na przejęciu, wydzieleniu, podziale całości bądź części istniejącego już przedsiębiorstwa. Największa liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego powstała w 2000 roku (łącznie 142). W kolejnych latach liczba nowopowstających przedsiębiorstw wahała się od 18 w 2003 roku do 55 w 2004 roku. We wszystkich latach analizowanego okresu zdecydowanie dominowały przedsięwzięcia polegające na tworzeniu przedsiębiorstw od podstaw (tabela 2.4). Na koniec 2010 roku w województwie kujawsko-pomorskim funkcjonowały 92 przedsiębiorstwa, w których wartość kapitału zagranicznego była wyższa od 1 mln USD. Wartość kapitału podstawowego przypadającego na udziałowców zagranicznych w tych przedsiębiorstwach wynosiła przy tym 2 608 mln PLN (wykres 2.3). Pod względem liczby przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, w których wartość tego kapitału przekraczała 1 mln USD, województwo kujawsko-pomorskie zajmowało w 2010 roku 10 miejsce wśród województw Polski (8 miejsce w 2005 roku, ale aż 11 w 2003 roku). Pod względem wartości kapitału zagranicznego było to miejsce 9 (podobnie jak w 2005 roku, ale o wiele wyżej w porównaniu z 13 miejscem w 2003 roku) 13. Najwięcej przedsiębiorstw, w których wartość kapitału zagranicznego przekraczała 1 mln USD i najwyższą wartość kapitału przypadającego na udziałowców zagranicznych, odnotowano w województwie mazowieckim 1 514 przedsiębiorstw oraz 77 181 mln PLN kapitału zagranicznego. W drugiej grupie znalazły się województwa: dolnośląskie (307 przedsiębiorstw, 13 963 mln PLN), wielkopolskie (327 przedsiębiorstw, 13 732 mln PLN), śląskie (313 przedsiębiorstw, 13 527 mln PLN) i małopolskie (169 przedsiębiorstw, 10 103 mln PLN). Do grupy trzeciej zaliczono natomiast województwa: pomorskie (171 przedsiębiorstw, 4 274 mln PLN), łódzkie (138 przedsiębiorstw, 4 083 mln PLN), zachodniopomorskie (104 przedsiębiorstwa, 3 980 mln PLN), kujawsko-pomorskie (92 przedsiębiorstwa, 2 608 mln PLN) oraz świętokrzyskie (38 przedsiębiorstw, 2 543 mln PLN). Grupę czwartą utworzyły trzy województwa: podkarpackie (54 przedsiębiorstw, 1 909 mln PLN), lubuskie (95 przedsiębiorstw, 1 741 mln PLN), opolskie (67 przedsiębiorstw, 1 430 mln PLN) i warmińsko-mazurskie (33 przedsiębiorstwa, 1 353 mln PLN), a ostatnią 13 Zob. K. Studzińska, A. Szóstek, op. cit., s. 58-60.

62 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim piątą grupę województwa lubelskie (53 przedsiębiorstwa, 941 mln PLN) i podlaskie (17 przedsiębiorstw, 393 mln PLN) (wykres 2.3). Wykres 2.3. Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, w których wartość tego kapitału przekracza 1 mln USD i natężenie kapitału zagranicznego w Polsce w podziale na województwa (stan na koniec 2010 roku) Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2010 roku, Warszawa 2011, s. 40. Województwo kujawsko-pomorskiego nie wyróżnia się na tle kraju, zarówno jeśli chodzi o liczbę dużych przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, jak i wartość kapitałów przypadających na udziałowców zagranicznych (wykres 2.3) 14. Potwierdza to także ogólnopolski ranking 14 Z drugiej jednak strony warto pamiętać, że znajdują się wśród nich przedsiębiorstwa, które odgrywają dużą rolę w gospodarce regionu i konsekwentnie umacniają swoją pozycję na tle wszystkich podmiotów gospodarczych w Polsce.

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 63 największych przedsiębiorstw opublikowany przez dziennik Rzeczpospolita w październiku 2011 roku, w którym w pierwszej setce znalazło się tylko 1 przedsiębiorstwo z województwa, a w pierwszej pięćsetce zaledwie 9. Generalnie na 79 przedsiębiorstw z województwa kujawsko-pomorskiego, które znalazły się w tym zestawieniu 25 to przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym, z czego zaledwie 15 posiadało pełny lub większościowy udział kapitału zagranicznego (tabela 2.5). Tabela 2.5. Największe przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku Nazwa przedsiębiorstwa Ranking Lista 2000 Miejscowość Kapitał własny (tys. PLN) Udział kapitału zagranicznego Neuca SA 36 Toruń 202 491 mniejszościowy 338 Mondi Świecie SA 130 Świecie 1 432 554 większościowy 1 011 Zatru- dnienie Zakłady Tłuszczowe Kruszwica SA 162 Kruszwica 368 852 większościowy 1 354 * ThyssenKrupp Energostal SA 168 Toruń 253 437 większościowy 672 Soda Polska Ciech Sp. z o.o. GK 360 Inowrocław b.d. mniejszościowy b.d. Vobis Microcomputer Partner Sp.j. 383 Włocławek b.d. mniejszościowy 5 CPP Toruń-Pacific Sp. z o.o. 400 Toruń 120 852 pełny 984 Indorama Polymers Poland 438 Włocławek 135 814 mniejszościowy 90 Cronimet PL Sp. z o.o. 444 Inowrocław 56 059 mniejszościowy 66 Apator SA 625 Toruń 147 377 mniejszościowy 413 Inabata Poland Sp. z o.o. 660 Toruń 3 678 większościowy b.d. Sumika Electronic Materials Poland 671 Łysomice 158 847 pełny 520 Interhandler Sp. z o.o. 905 Toruń 50 905 pełny 191 MMP Neupack Polska Sp. z o.o. 948 Bydgoszcz 125 175 pełny 443 Plastica Sp. z o.o. 962 Kowalewo Pom. 183 039 mniejszościowy b.d. DGS SA 1062 Włocławek 211 441 większościowy b.d. Hanplast Sp. z o.o. 1120 Bydgoszcz 25 903 mniejszościowy 181 K.C.B. Interlight Sp. z o.o. 1333 Gniewkowo 64 763 pełny 500 Drozapol-Profil SA 1356 Bydgoszcz 73 101 mniejszościowy b.d. Jabil Global Services Poland 1383 Bydgoszcz -5 631 pełny b.d. Nitrochem SA 1588 Bydgoszcz b.d. mniejszościowy b.d. Brügmann Sp. z o.o. 1613 Włocławek 44 333 pełny b.d. NFI Krezus SA 1619 Toruń 71 370 pełny b.d. HF Helvetia Furniture Sp. z o.o. 1656 Bydgoszcz 15 560 pełny b.d. PPHU Visscher-Caravelle Poland 1826 Grudziądz 21 706 pełny 550 Uwaga: przedsiębiorstwa w rankingu prezentowane są według kryterium wartości przychodów ze sprzedaży osiągniętych w ostatnim roku obrotowym; dane z 2009 roku; b.d. brak danych. Źródło: opracowanie A. Kowalska na podstawie rankingu Polskie przedsiębiorstwa. Lista 2000 (Rzeczpospolita z dnia 25 października 2011), Kujawsko-Pomorskie Centrum Obsługi Inwestora, Toruń 2011.

64 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim Do największych przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego zlokalizowanych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego należą 15 : Neuca (sprzedaż hurtowa wyrobów farmaceutycznych, wartość przychodów ze sprzedaży w 2010 roku 4 622,7 mln PLN), Mondi Świecie (produkcja papierów do produkcji tektury falistej oraz worków papierowych, wartość przychodów ze sprzedaży 2 251,7 mln PLN), Zakłady Tłuszczowe Kruszwica (produkcja olejów i tłuszczów roślinnych, wartość przychodów ze sprzedaży 1 919,5 mln PLN) oraz ThyssenKrupp Energostal (dystrybucja wyrobów hutniczych i tworzyw sztucznych, wartość przychodów ze sprzedaży 1 795,1 mln PLN) (tabela 2.5). 2.2. Struktura kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim (Małgorzata Jaworek) 2.2.1. Struktura kapitału zagranicznego według kraju pochodzenia Do końca 2010 roku do województwa kujawsko-pomorskiego napłynął kapitał zagraniczny o wartości 2 771,2 mln PLN. W latach 2003 2010 największy udział w całkowitej wartości podstawowego kapitału zagranicznego ulokowanego w województwie kujawskopomorskim stanowił kapitał pochodzący z dwóch krajów Unii Europejskiej (UE) Niderlandów i Niemiec. Średnioroczny udział kapitału zagranicznego z tych krajów wynosił w okresie 2003 2010 kolejno 28,0% i 25,6%. W pierwszych dwóch latach analizy pierwsze miejsce pod względem wartości kapitału zagranicznego zajmował kapitał pochodzący z Niemiec (kolejno 38,9% i 31,6%), a drugie miejsce kapitał pochodzący z Niderlandów (kolejno 31,5% i 28,3%). Od 2005 do 2009 roku na pierwszym miejscu pod względem wartości kapitału uplasował się kapitał zagraniczny pochodzący z Niderlandów (kolejno 36,9%, 37,8%, 27,0%, 23,4%, 20,6%), a drugą pozycję zajmował kapitał z Niemiec (kolejno 26,8%, 25,0%, 20,6%, 18,6%, 20,0%). 15 Polskie przedsiębiorstwa. Lista 2000, Rzeczpospolita z dnia 25 października 2011.

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 65 Natomiast w 2010 roku role się odwróciły i na pierwsze miejsce wysunął się kapitał z Niemiec z udziałem wynoszącym 23,1%, w porównaniu do kapitału pochodzącego z Niderlandów z udziałem 18,1%. Wartość kapitału zagranicznego pochodzącego z Niemiec na koniec 2010 roku wynosiła 640,4 mln PLN natomiast wartość kapitału pochodzącego z Niderlandów wyniosła 502,7 mln PLN (tabela 2.6, tabela 2.7). Tabela 2.6. Podstawowy kapitał zagraniczny według kraju pochodzenia udziałowców (lata 2003 2006, stan na 31.12) Kraje 2003 2004 2005 2006 mln PLN udział (%) mln PLN udział (%) mln PLN udział (%) mln PLN udział (%) Kraje UE 896,6 88,1 1 082,3 85,5 1 323,6 87,2 1 446,4 86,3 Kraje OECD 1 003,0 98,5 1 259,5 99,5 1 494,6 98,5 1 665,9 99,4 Ogółem: 1 018,1 100,0 1 265,4 100,0 1 518,0 100,0 1 676,2 100,0 z czego na poszczególne kraje przypada: Austria 39,4 3,9 58,3 4,6 54,8 3,6 58,1 3,5 Belgia 12,6 1,2 39,5 3,1 15,1 1,0 16,0 1,0 Dania 36,6 3,6 43,0 3,4 67,2 4,4 93,0 5,5 Finlandia 2,0 0,2 1,4 0,1 1,4 0,1 2,1 0,1 Francja 33,0 3,2 58,8 4,6 56,7 3,7 64,1 3,8 Hiszpania 3,9 0,4 4,5 0,4 5,6 0,4 5,4 0,3 Irlandia 6,1 0,6 6,0 0,5 19,9 1,3 19,9 1,2 Japonia 1,4 0,1 1,4 0,1 1,3 0,1 55,3 3,3 Niderlandy 320,5 31,5 357,8 28,3 560,7 36,9 632,8 37,8 Niemcy 395,6 38,9 400,2 31,6 406,8 26,8 419,1 25,0 Norwegia 15,3 1,5 28,8 2,3 37,1 2,4 23,0 1,4 Czechy 3,1 0,2 3,1 0,2 2,6 0,2 Słowacja 0,009 0,0 1,9 0,2 3,3 0,2 4,5 0,3 USA 8,0 0,8 10,2 0,8 9,6 0,6 9,2 0,5 Szwajcaria 25,7 2,5 25,4 2,0 25,4 1,7 25,7 1,5 Szwecja 7,6 0,7 6,6 0,5 6,8 0,4 6,7 0,4 Ukraina 0,2 0,0 2,8 0,2 3,8 0,3 3,8 0,2 Węgry 51,1 5,0 51,1 4,0 35,7 2,4 35,9 2,1 Wielka Brytania 32,9 3,2 41,7 3,3 42,6 2,8 43,6 2,6 Włochy 4,8 0,5 6,6 0,5 7,1 0,5 4,2 0,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2003 2004, Bydgoszcz 2006, s. 16; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w województwie kujawskopomorskim w 2005 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2007, s. 4; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność spółek z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w 2006 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2008, s. 4; niepublikowane dane Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy.

66 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim Tabela 2.7. Podstawowy kapitał zagraniczny według kraju* pochodzenia udziałowca (lata 2007 2010, stan na 31.12) Kraje 2007 2008 2009 2010 mln PLN udział (%) mln PLN udział (%) mln PLN udział (%) mln PLN udział (%) Ogółem: 1 917,7 100 2 246,3 100 2 502,1 100 2 771,2 100 Austria 70,8 3,7 138,7 6,2 99,7 4,0 63,1 2,3 Belgia 13,8 0,7 12,8 0,6 14,0 0,6 13,6 0,5 Dania 67,5 3,5 102,5 4,6 143,0 5,7 161,8 5,8 Francja 63,1 3,3 157,0 7,0 162,2 6,5 206,0 7,4 Hiszpania 20,6 1,1 21,5 1,0 24,5 1,0 64,0 2,3 Niderlandy 517,3 27,0 526,0 23,4 516,2 20,6 502,7 18,1 Niemcy 394,5 20,6 416,9 18,6 501,5 20,0 640,4 23,1 USA 6,7 0,3 6,9 0,3 7,2 0,3 4,2 0,2 Szwajcaria 25,9 1,4 58,3 2,6 # # # # Szwecja 6,5 0,3 13,9 0,6 13,4 0,5 13,2 0,5 Wielka Brytania 52,4 2,7 53,7 2,4 53,9 2,2 40,0 1,4 Włochy # # 5,5 0,2 7,7 0,3 7,0 0,3 Luksemburg 26,8 1,4 # # 32,4 1,3 35,9 1,3 Cypr # # 3,6 0,2 # # 72,5 2,6 Uwaga: * kraje, z których pochodzący kapitał stanowi ponad 1% kapitału zagranicznego w Polsce; znak # oznacza, że dane objęte są tajemnicą statystyczną. Źródło: opracowanie własne na podstawie: GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2007 roku, Warszawa 2008, s. 36, 49; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2008 roku, Warszawa 2009, s. 36, 49; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2009 roku, Warszawa 2010, s. 37, 52; GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2010 roku, Warszawa 2011, s. 37, 52. Kapitały pochodzące z pozostałych krajów, według stanu na koniec 2010, nie miały znaczących udziałów w całkowitej wartości podstawowego kapitału zagranicznego ulokowanego w województwie kujawsko-pomorskim. Pierwsze i drugie miejsce, jak wspomniano, zajął kapitał z Niemiec i Niderlandów. Na kolejnych miejscach, jednakże w znacznej odległości od pierwszych dwóch lokat, znalazł się kapitał pochodzący z Francji (7,4%) oraz z Danii (5,8%). 2.2.2. Struktura kapitału zagranicznego według rodzaju działalności gospodarczej W latach 1999 2010 ponad połowa przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim prowadziła działalność usługową. Działalność produkcyjną prowadziło w tym przedziale

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 67 czasowym średnio 45,6% podmiotów. Według sekcji PKD, począwszy od 1999 roku, największą liczebnie grupę przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym, stanowiącą w każdym roku niemal połowę liczby wszystkich przedsiębiorstw, zanotowano w sekcji przetwórstwo przemysłowe. Drugą w kolejności grupę, biorąc pod uwagę liczebność, stanowiły podmioty prowadzące działalność w ramach sekcji handel i naprawy (ich średnioroczny udział w liczbie wszystkich przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w latach 1999 2010 wynosił 28,7%) (tabela 2.8). W ostatnim roku analizy tj. 2010 liczba przedsiębiorstw prowadzących działalność w ramach sekcji przetwórstwo przemysłowe wynosiła 217 i w porównaniu do roku 1999 zwiększyła się o 28 podmiotów. Jednak udział liczby przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego w liczbie wszystkich przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w roku 1999 był równy 47,3%, a w roku 2010 zmniejszył się do 38,0%. W okresie poddanym analizie liczba przedsiębiorstw sklasyfikowanych w sekcji handel i naprawy zwiększyła się o 16 podmiotów ze 118 do 168, jednak ich udział w liczbie wszystkich przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym na początku i na końcu okresu analizy był prawie identyczny i wynosił 29,5% w 1999 roku, a w 2010 roku 29,4%. W pozostałych sekcjach PKD liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w okresie 1999 2010 wzrosła i w ostatnim roku analizy wynosiła kolejno: 14 podmiotów w sekcji rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo (udział liczby tych przedsiębiorstw w liczbie ogółu przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w 2010 roku wynosił 2,5%), 31 podmiotów w sekcji budownictwo (5,4%), 6 podmiotów w sekcji działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 16 (1,1%), 16 podmiotów w sekcji transport, gospodarka magazynowa i łączność (2,8%) (wykres 2.4). 16 Wcześniej była to zasadniczo sekcja hotele i restauracje. Z początkiem 2008 roku zaczęła obowiązywać Polska Klasyfikacja Działalności PKD 2007. Przy czym klasyfikacja PKD 2004 mogła być stosowana do końca 2009 roku. Zmiana klasyfikacji to wynik dostosowania statystyki do standardów obowiązujących na świecie. Ponadto, ze względu na duże tempo zmian zachodzących w różnych obszarach gospodarki oraz szybki rozwój nowych dziedzin, szczególnie związanych z usługami oraz technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi, zmiany w ramach PKD 2007 wykorzystano do poprawy jakości klasyfikacji w kontekście opisywanej rzeczywistości gospodarczej. Warto nadmienić, że PKD 2007 podobnie jak poprzednia klasyfikacja nieco różni się od klasyfikacji unijnej.

68 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim Tabela 2.8. Struktura przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawskopomorskim według sekcji PKD (lata 1999 2010, stan na 31.12) Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 liczba (%) liczba (%) liczba (%) liczba (%) liczba (%) liczba (%) Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 4 1,0 14 3,5 12 3,2 11 2,8 12 2,9 11 2,5 Przetwórstwo przemysłowe 189 47,3 189 46,9 191 50,5 188 48,0 200 47,6 207 47,8 Budownictwo 20 5,0 14 3,5 10 2,6 11 2,8 13 3,1 15 3,5 Handel i naprawy 118 29,5 117 29,0 109 28,8 122 31,1 117 27,9 124 28,6 Hotele i restauracje 8 2,0 7 1,7 5 1,3 5 1,3 9 2,1 8 1,8 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 15 3,8 14 3,5 13 3,4 12 3,1 16 3,8 14 3,2 Obsługa nieruchomości i firm 38 9,5 40 9,9 33 8,7 35 8,9 46 11,0 47 10,9 Pozostałe 8 1,9 8 2,0 5 1,5 8 2,0 7 1,6 7 1,7 Ogółem: 400 100,0 403 100,0 378 100,0 392 100,0 420 100,0 433 100,0 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 liczba (%) liczba (%) liczba (%) liczba (%) liczba (%) liczba (%) Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 10 2,2 8 1,6 8 1,5 10 1,9 11 2,0 14 2,5 Przetwórstwo przemysłowe 218 47,7 222 45,8 237 45,6 229 42,6 219 39,5 217 38,0 Budownictwo 23 5,0 26 5,4 24 4,6 22 4,1 28 5,0 31 5,4 Handel i naprawy 125 27,4 134 27,6 143 27,5 144 26,8 169 30,5 168 29,4 Hotele i restauracje* 8 1,8 9 1,9 11 2,1 10 1,9 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 7 1,3 6 1,1 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 13 2,8 18 3,7 18 3,5 23 4,3 19 3,4 16 2,8 Obsługa nieruchomości i firm** 48 10,5 54 11,1 60 11,5 71 13,2 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 24 4,3 26 4,5 Pozostałe 12 2,6 14 2,9 19 3,7 28 5,2 78 14,1 93 16,3 Ogółem: 457 100,0 485 100,0 520 100,0 537 100,0 555 100,0 571 100,0 Objaśnienia i uwagi: * Lata 2009 2010 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; ** Lata 2009 2010 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Spółki z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w latach 1999 2000, Bydgoszcz 2001, s. 12; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Spółki z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2001 2002, Bydgoszcz 2004, s. 12; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2003 2004, Bydgoszcz 2006, s. 14; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w 2005 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2007, s. 4; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność spółek z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w 2006 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2008, s. 4; za lata 2007 2010 niepublikowane dane Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy.

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 69 Wykres 2.4. Struktura przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawskopomorskim w sekcji przetwórstwo przemysłowe według działów PKD (stan na 31.12.2010 roku) Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Wśród przedsiębiorstw prowadzących działalność w ramach sekcji przetwórstwo przemysłowe najwięcej, bo aż 45 zajmowało się produkcją metolowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń (16,6%). Drugie miejsce, mierzone ilością spółek, zajął dział związany z produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 31 podmiotów (12,9%). Nieco mniej przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym z województwa kujawskopomorskiego zajmowało się produkcją artykułów spożywczych 26 podmiotów, co stanowiło 10,1% przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego. Na kolejnych miejscach znalazły się działy związane z produkcją papieru i wyrobów z papieru 18 podmiotów (8,3%), produkcją maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowanych 14 podmiotów (6,5%), produkcją wyrobów z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli 12 podmiotów (5,5%). Udział przedsiębiorstw z pozostałych działów tej sekcji nie przekroczył progu 5% (wykres 2.5). Wśród działów, których udział w sekcji przetwórstwo przemysłowe nie przekroczył 3% (pozycja pozostałe na wykresie 2.5), znalazły się kolejno: naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń, produkcja urządzeń elektrycznych, produkcja pozostałego sprzętu transportowego, produkcja napojów, poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji, produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli oraz produkcja metali.

70 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim Wykres 2.5. Struktura przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawskopomorskim w sekcji przetwórstwo przemysłowe według działów PKD (stan na 31.12.2010 roku) Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. W okresie 1999 2010 przetwórstwo przemysłowe było wiodącą w województwie kujawsko-pomorskim sekcją PKD pod względem zarówno liczby przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym jak i wartości zainwestowanego kapitału zagranicznego. W tym okresie udział kapitału zagranicznego ulokowanego w przedsiębiorstwach z udziałem kapitału zagranicznego prowadzących działalność w ramach sekcji przetwórstwo przemysłowe w wartości całkowitego kapitału zagranicznego ulokowanego we wszystkich przedsiębiorstwach z udziałem tego kapitału w województwie wyniósł średniorocznie 75,8%. Ponadto, udział ten wzrósł z 60,8% w 1999 roku do 79,6% w 2010 roku. Na drugim miejscu, biorąc pod uwagę wartość kapitału zagranicznego zainwestowanego w przedsiębiorstwach z udziałem zagranicznym, znalazła się sekcja handel i naprawy. W analizowanym okresie średnioroczny udział podstawowego kapitału zagranicznego ulokowanego w przedsiębiorstwach prowadzących w ramach tej sekcji działalność w wartości całkowitego kapitału zagranicznego w przedsiębiorstwach z udziałem tego kapitału wynosił 10,2%. Przy czym na koniec 2010 roku wyniósł on 9,8% (tabela 2.9).

przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim 71 Tabela 2.9. Struktura podstawowego kapitału zagranicznego w przedsiębiorstwach z udziałem tego kapitału w województwie kujawsko-pomorskim według sekcji PKD (lata 1999 2010, stan na 31.12, w %) Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 0,9 1,3 2,5 2,7 3,0 2,4 2,0 1,8 # # # # Przetwórstwo przemysłowe 60,8 81,7 80,3 75,4 71,6 73,3 73,2 75,5 82,0 79,7 77,3 79,6 Budownictwo 0,7 0,6 0,8 0,7 0,4 0,4 0,6 0,5 0,5 0,4 0,2 0,3 Handel i naprawy 8,8 10,6 9,2 11,3 12,7 11,2 10,5 9,6 8,5 9,5 11,1 9,8 Hotele i restauracje 0,3 0,2 0,0 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,1 0,1 # # Transport, gospodarka magazynowa i łączność 25,6 4,0 3,6 0,3 1,3 2,2 1,8 2,5 1,4 # # 0,8 Obsługa nieruchomości i firm* 1,7 0,7 2,7 2,5 5,2 5,8 7,9 6,4 3,0 4,3 0,6 0,6 Pozostałe 1,2 0,9 0,9 7,0 5,6 4,5 3,8 3,5 Ogółem 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Objaśnienia i uwagi: znak # oznacza, że dane objęte są tajemnicą statystyczną. Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Biorąc pod uwagę kształtowanie się udziału kapitału zagranicznego w wartości kapitału podstawowego przedsiębiorstw z udziałem zagranicznym można wywnioskować, iż największym udziałem kapitału zagranicznego w 2010 roku charakteryzowały się podmioty prowadzące działalność w ramach sekcji transport, gospodarka magazynowa i łączność. Wartość kapitału zagranicznego zainwestowanego w tych przedsiębiorstwach stanowiła 97,1% wartości całkowitego kapitału podstawowego ulokowanego w tych podmiotach. Sekcją charakteryzującą się najmniejszym udziałem kapitału zagranicznego w kapitale całkowitym przedsiębiorstw z udziałem zagranicznym, według stanu w dniu 31 grudnia 2010 roku okazała się sekcja budownictwo. Wartość kapitału zagranicznego zainwestowanego w tych przedsiębiorstwach stanowiła 70,2% wartości całkowitego kapitału podstawowego ulokowanego w podmiotach tej sekcji. Biorąc pod uwagę udział kapitału zagranicznego w wartości kapitału podstawowego ogółu podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w całym badanym okresie należy stwierdzić, że był to udział znaczący. Średniorocznie wyniósł on 84,1% (tabela 2.10).

Tabela 2.10. Udział kapitału zagranicznego w kapitale podstawowym przedsiębiorstw z udziałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim według sekcji PKD (lata 1999 2010, stan na 31.12) Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 mln PLN (%) mln PLN (%) mln PLN (%) mln PLN (%) mln PLN (%) mln PLN (%) Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 5,5 100,0 8,6 79,1 19,1 89,4 24,2 91,6 30,3 92,8 30,3 92,8 Przetwórstwo przemysłowe 387,5 82,8 550,9 85,8 606,9 86,0 673,5 85,8 729,5 79,7 928,4 80,9 Budownictwo 4,4 81,7 4,3 82,4 6,1 65,1 6,2 65,8 4,213,0 51,4 4,9 55,6 Handel i naprawy 56,3 95,3 71,4 96,5 69,6 75,6 100,6 80,0 128,9 83,9 141,4 82,6 Hotele i restauracje 1,4 96,6 1,4 96,1 0,3 83,8 1,3 97,2 1,9 90,8 1,9 92,6 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 163,3 99,6 26,7 97,5 26,8 97,5 2,4 95,2 13,4 56,4 27,2 74,6 Obsługa nieruchomości i firm 11,1 92,2 4,6 61,4 20,2 89,1 22,0 90,3 52,8 76,5 73,8 91,0 Pozostałe 7,5 28,2 6,3 98,2 6,6 98,5 62,8 57,7 57,3 55,5 57,4 55,3 Ogółem 636,8 85,8 674,3 87,0 755,7 85,3 893,0 82,4 1 018,1 77,8 1 265,4 79,9 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 mln PLN (%) mln PLN (%) mln PLN (%) mln PLN (%) mln PLN (%) mln PLN (%) Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 30,3 93,1 30,3 93,1 # # # # # # # # Przetwórstwo przemysłowe 1 110,9 79,2 1 265,4 79,0 1 572,9 83,1 1 790,4 89,7 1 933,6 90,3 2 205,4 92,1 Budownictwo 8,4 56,5 8,7 57,4 9,4 68,6 9,7 61,8 6,0 49,2 8,0 70,2 Handel i naprawy 160,0 91,4 161,3 91,4 163,5 87,8 214,2 93,0 277,2 91,5 272,4 88,2 Hotele i restauracje* 2,0 92,8 2,1 92,0 2,1 91,3 1,8 81,8 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi # # # # Transport, gospodarka magazynowa i łączność 28,0 75,9 41,8 81,8 26,8 94,7 # # # # 23,3 97,1 Obsługa nieruchomości i firm** 120,1 93,8 107,4 94,8 58,0 90,1 97,6 93,0 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 14,4 90,6 16,7 89,8 Pozostałe 58,3 55,6 59,1 55,7 Ogółem 1 518,0 80,0 1 676,2 79,9 1 917,7 82,6 2 246,3 87,6 2 502,1 89,0 2 771,2 92,0 Objaśnienia: znak # oznacza, że dane objęte są tajemnicą statystyczną; * Lata 2009 2010 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; ** Lata 2009 2010 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Spółki z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w latach 1999 2000, Bydgoszcz 2001, s. 12; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Spółki z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2001 2002, Bydgoszcz 2004, s. 12; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2003 2004, Bydgoszcz 2006, s. 14; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w województwie kujawsko-pomorskim w 2005 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2007, s. 4; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, Działalność spółek z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim w 2006 roku (opracowanie sygnalne), Bydgoszcz 2008, s. 4, za lata 2007 2010 niepublikowane dane Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim opracowanie zbiorowe pod kierunkiem naukowym Włodzimierza Karaszewskiego Toruń 2012

Spis treści Słowo wstępne (Włodzimierz Karaszewski)........................... 5 Wprowadzenie metodyka badania (Włodzimierz Karaszewski)........ 9 Rozdział I Znaczenie bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla regionu przyjmującego (Leszek Czaplewski, Włodzimierz Karaszewski).................. 17 1.1. Oddziaływanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych na gospodarkę regionu goszczącego wybrane zagadnienia................. 17 1.2. Niektóre aspekty oddziaływania bezpośrednich inwestycji zagranicznych na polską gospodarkę................................... 33 Rozdział II Przedsiębiorstwa i kapitał zagraniczny w województwie kujawsko-pomorskim w latach 1999 2010 (Małgorzata Jaworek, Marcin Kuzel).......... 51 2.1. Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim na tle kraju (Marcin Kuzel)................. 52 2.2. Struktura kapitału zagranicznego w województwie kujawsko-pomorskim (Małgorzata Jaworek)......................................... 64 2.2.1. Struktura kapitału zagranicznego według kraju pochodzenia.. 64 2.2.2. Struktura kapitału zagranicznego według rodzaju działalności gospodarczej........................................... 66

208 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie kujawsko-pomorskim Rozdział III Stymulanty i destymulanty podejmowania przez inwestorów zagranicznych inwestycji bezpośrednich w województwie kujawsko-pomorskim (Małgorzata Szałucka, Aneta Szóstek)................................ 73 3.1. Determinanty wyboru województwa kujawsko-pomorskiego jako miejsca lokalizacji inwestycji zagranicznych (Małgorzata Szałucka)...... 73 3.2. Stymulanty podejmowania BIZ w województwie kujawsko-pomorskim (ocena jednostek samorządu terytorialnego versus ocena inwestorów zagranicznych) (Małgorzata Szałucka)........................... 79 3.3. Destymulanty podejmowania BIZ w województwie kujawsko-pomorskim (ocena jednostek samorządu terytorialnego versus ocena inwestorów zagranicznych) (Aneta Szóstek).......................... 86 3.4. Ocena klimatu dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwie kujawsko-pomorskim (Aneta Szóstek).................. 91 3.5. Znaczenie bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla województwa (Aneta Szóstek).............................................. 97 Rozdział IV Aktywność jednostek samorządu terytorialnego województwa kujawskopomorskiego w pozyskiwaniu kapitału zagranicznego (Małgorzata Jaworek, Aneta Szóstek)................................................... 105 4.1. Źródła informacji o inwestorach zagranicznych oraz agendy zajmujace się ich obsługą (Małgorzata Jaworek)......................... 105 4.2. Instrumenty promocji gminy/powiatu oraz czynniki ograniczające ich skuteczność (Małgorzata Jaworek).............................. 109 4.3. Działalność samorządów lokalnych na rzecz podnoszenia atrakcyjności inwestycyjnej województwa dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (Aneta Szóstek)...................................... 113 4.4. Instrumenty stosowane dla przyciagnięcia inwestorów zagranicznych i ich skuteczność (Aneta Szóstek).............................. 116 Rozdział V Miejsce przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w gospodarce województwa kujawsko-pomorskiego (Marcin Kuzel)............... 121 5.1. Zasoby kapitałowe przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego 122 5.2. Zatrudnienie w przedsiębiorstwach z udziałem kapitału zagranicznego 127 5.3. Wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego....................................................... 132