Wojna z gotówką Wojna z gotówką (80) KIJ I MARCHEWKA Dla wielu banków wydawanie kart bezstykowych to już standard. Gotowią się do następnego kroku płatności mobilnych. Trudno uwierzyć: w Polsce odbywa się ponad 50 proc. wszystkich transakcji zbliżeniowych w Europie. Wciągu ostatniego roku w Polsce liczba kart bezstykowych wzrosła 4 razy, natomiast ich transakcyjność blisko 50-krotnie! Pierwsi agenci rozliczeniowi wprowadzają rozwiązania, w których smartfon jest wyposażony w czytnik karty mikroprocesorowej oraz karty z paskiem magnetycznym. Pozwoli to nawet małym sklepom akceptować płatności telefonem. Usługę, dzięki której będzie można wypłacać pieniądze z konta za pomocą komórki, uruchomi niebawem Euronet, właściciel największej w kraju sieci bankomatów. 10/2012 39
Kult gotówki Jesteśmy przyzwyczajeni do transakcji gotówkowych. Wciąż dominująca pozycja gotówki to w dużej mierze efekt naszych behawioralnych zachowań i nawyków. Robert Klepacz, zastępca dyrektora Departamentu Systemu Płatniczego NBP wskazuje, że istnieje silny kult gotówki, a wielu Polaków odczuwa przyjemność jej posiadania, dużo większą w porównaniu z kartą plastikiem. W wielu krajach zachodnich łatwiej było zamienić na przykład czeki na karty, bo po prostu był to instrument płatniczy zdematerializowany. Barierą dla transakcji bezgotówkowych jest nierozwinięta infrastruktura rozliczeń za pomocą e-faktur, e-bilingów, słaba elektronizacja domowych rachunków za usługi masowe. W 2010 r. na polskim rynku funkcjonowało 6600 terminali, w krajach Unii Europejskiej średnio 17000, czyli prawie trzykrotnie więcej. Pod względem liczby terminali wyprzedzamy tylko Rumunię, natomiast pod względem liczby transakcji jedną kartą Włochy, Grecję, Czechy, Węgry i Słowację. W 2011 r. ponad 40 proc. operacji kartowych w Polsce stanowiły wypłaty pieniędzy z bankomatów. Z badań wynika, że aż 65 proc. Polaków mających konta w banku rachunki za energię elektryczną i tak płaci w tradycyjny sposób, czyli gotówką. Nadal gigantyczny wolumen transakcji pozostaje poza systemem bankowym. W całej Europie obszar tzw. szarej strefy jest szacowany na 2 bln euro; w poszczególnych krajach jej wartość sięga od 10 proc. PKB, np. w Wielkiej Brytanii, aż po 40 proc. w niektórych państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Jednym z czynników sprzyjających szarej strefie, której istnienie m.in. uszczupla wpływy do budżetu państwa i dochody banków, jest gotówka ze względu na łatwość użycia i trudność śledzenia obrotu. Z tego tytułu kraje europejskie tracą 0,5 proc. PKB, co przekłada się na średni koszt na konsumenta w kwocie ponad 200 euro rocznie. Terminal na bazarze Małgorzata O Shaughnessy, wiceprezes Visa Europe uważa, że odnotowywane w Polsce dwucyfrowe w skali roku przyrosty wolumenu i wartości płatności kartowych nie powinny nikogo martwic. Karty zbliżeniowe umożliwiają regulowanie płatności na drobne kwoty, jednorazowo nieprzekraczające 50 zł, bez konieczności podawania kodu PIN lub składania podpisu na papierowym potwierdzeniu transakcji. Aktualnie kartę mikroprocesorową z dodatkową funkcją zbliżeniową można dostać w kilkunastu bankach. Przy kwotach do 20 euro, płatność zajmuje użytkownikowi karty mniej niż sekundę tyle, ile potrzeba do zbliżenia plastiku na odległość około 4 cm do czytnika. POLACY IDĄ DO BANKOMATU Z danych NBP wynika, że w I kw. br. pojawiło się 261 nowych bankomatów i jest ich w Polsce prawie 17,8 tys. W ciągu roku zostały uruchomione 1253 instalacje. Od I kw. 2010 do I kw. 2011 r. niezależni operatorzy bankomatów oraz banki uruchomiły zaledwie 250 nowych maszyn, podczas gdy wcześniej przybywało ich rocznie około 2 tys. i więcej. W I kw. br., płacąc kartami wydaliśmy 27,5 mld zł, natomiast z bankomatów wyciągnęliśmy 64,5 mld zł. Prowadzony wspólnie z bankami program Kartą Visa zapłacisz wszędzie, którego budżet wynosi 200 mln zł, jest przeznaczony na dofinansowanie agentów rozliczeniowych w celu akwizycji nowych punktów handlowych, które do tej pory nie akceptowały kart. Dzięki programowi zostało zainstalowanych już ponad 60 tys. nowych terminali. W momencie startu programu agenci rozliczeniowi obsługiwali 175 tys. placówek do końca 2015 r. będzie ich ponad 400 tys. Janusz Diemko, prezes First Data Polska uważa, że chociaż pod względem wskaźników kartowych gonimy Europę, za kilka lat będziemy wciąż daleko od europejskich liderów, ponieważ niskie jest ubankowienie społeczeństwa. Co ciekawe, w Polsce mamy zbyt mało POS-ów, ale jednak znacznie łatwiej znaleźć terminal niż bankomat. Pytanie więc: jak przekonać konsumentów, żeby nie wypłacali pieniędzy z bankomatów, lecz większą część transakcji dokonywali za pomocą karty? Skoro usługi bankomatowe są już de facto wszędzie za darmo, konsument nie ma wystarczającej motywacji do e-płatności. Może więc należałoby go demotywować: nie płacisz za bankomat, dodatkowo dostaniesz premię za transakcję w terminalu. 40 Nowoczesny Bank Spółdzielczy
Wojna z gotówką Spór o prowizje Według wyliczeń NBP opłaty interchange, czyli prowizje wypłacane przez sprzedawców na rzecz banków od każdej transakcji bezgotówkowej są najwyższe w Europie i dwa razy wyższe od średniej unijnej! Sieci handlowo-usługowe twierdzą, że opłaty te zniechęcają do akceptowania kart. Dla akceptantów gotówka jest 2-, a nawet 4-krotnie tańsza od e-płatności. Zdaniem bankowców te oceny nie uwzględniają wszystkich kosztów gotówki, tych, które ponosi głównie sektor bankowy i bank centralny. Większość z nich powstaje po stronie wydawców kart (promowanie, produkcja, wydawanie i obsługa kart, certyfikacje), natomiast gros przychodów jest generowanych w serwisie akceptantów (przetwarzanie i rejestracja transakcji, dzierżawa oraz obsługa terminali). Bez opłat interchange banki nie podołałby wydawnictwu kart, przez co wydajność całego systemu mogłaby ulec załamaniu. Z analizy NBP wynika, że przy stopniowym obniżaniu poziomu interchange do obecnego średniego poziomu w UE (0,7-0,8 proc. zależnie od organizacji płatniczej lub rodzaju karty) roczne przychody banków z tytułu tych opłat wzrosłyby blisko 2-krotnie, tj. z 0,59 mld zł w 2006 r. do 1,02 mld zł w 2016 r. Ponadto analiza wskazuje, że łączne przychody banków w latach 2007 2016, nawet przy systematycznym obniżaniu stawek z 1,5 do 0,7 proc. wartości transakcji, mogą osiągnąć poziom 11,3 mld zł, a nadwyżka finansowa około 5,4 mld zł. NBP obawia się jednak, że obniżenie interchange skłoni część wydawców do wprowadzenia opłat dla klientów, np. za posiadanie i użytkowanie karty, lub też do zlikwidowania promocji cenowych. Zdjęcia: www.fotolia.com INSTALACJE POS NBP policzył, że na rynku funkcjonuje 273,8 tys. terminali POS, nie posiada tych urządzeń 20 30 proc. sklepów oraz większość punktów usługowych, brak ich również w urzędach publicznych. Na milion Polaków przypada niecałe 6,6 tys. terminali, za pomocą których można dokonywać transakcji kartami. KOMÓRKA, KTÓRA ZAPŁACI Połowa z posiadaczy 23 mln kont osobistych w bankach korzysta z bankowości internetowej. Około 30 proc. z ponad 48 mln telefonów komórkowych w Polsce to smartfony. Według badania Instytutu Homo Homini (z czerwca 2011 r.) na zlecenie mbanku, 3,5 proc. klientów banków korzysta z usług bankowości mobilnej. Prognozy mówią jednak o podwajaniu się liczby użytkowników każdego roku. Użytkownicy m-bankingu to głównie ludzie młodzi 59 proc. ma mniej niż 35 lat, 95 proc. mniej niż 45 lat, z wyższym wykształceniem (75 proc.), dobrze zarabiający (47 proc.). Z badania firmy First Data wynika, że dla 52 proc. Polaków płatności za pomocą telefonu komórkowego wydają się prostsze niż kartowe. Mobilna bankowość jest kojarzona z szybszymi zakupami przez 43 proc. respondentów. Portfel nie z tej ziemi Czy w świecie innowacji technologicznych ma w ogóle sens dyskusja o skomplikowanym i drogim systemie rozliczania kart? Niektórzy eksperci twierdzą, że rynek płatniczy jest w przededniu rewolucyjnych zmian, i że nadejdą one szybciej niż spodziewają się tego banki. Według światowych prognoz w 2020 r. do wirtualnej pajęczyny zostanie podłączonych 50 mld urządzeń. Nikt jeszcze nie wie, jak będzie więc wyglądał wówczas internet, i co to będą za urządzenia, ale niewątpliwie wyprodukujemy ich o wiele więcej niż jest obecnie ludzi na ziemi. To dowodzi, że nasza interakcja z finansami niekoniecznie musi być prowadzona w banku, poprzez papierowy wyciąg czy nawet zwykły e-mail, lecz za pomocą szerokiej gamy mediów i e-produktów. Wiadomo już, że pojawią się elektroniczne portfele platform społecznościowych Google czy Facebooka. Niektórzy twierdzą nawet, że Facebook credit może być za kilka lat powszechną globalną walutą. Gdzie są klienci? Oprócz tego, że możemy ich spotkać we wszystkich sklepach, są stale w wirtualnej sieci na platformach, na których jest 25 mld wejść w ciągu każdego dnia. Skoro dzisiaj w Świeradowie-Zdroju możemy już płacić i-phonem, czy gotówka nie zniknie szybko i doszczętnie? Wirtualizacja punktów sprzedaży (e-commerce) oto przyszłość. Może nie wszyscy uświadamiają sobie jeszcze fakt, że na co dzień noszą ze sobą komputer telefon, który jest w stanie realizować różne funkcje, w tym natychmiastowe płatności. Postęp w technologii umożliwi nam wygodniejsze zakupy, dużo bardziej dostosowane do potrzeb rozliczenia. Które banki zyskają najbardziej na tych zmianach? Te, które najszybciej i najlepiej odpowiedzą na oczekiwania swoich klientów. 10/2012 41
Tabela 1. Podsumowanie aktywności klientów indywidualnych Liczba klientów indywidualnych z dostępem do BI 16 798 735 17 361 877 17 762 853 18 500 504 19 222 080 14,43% Liczba aktywnych klientów indywidualnych 9 623 842 9 892 228 10 141 247 10 525 714 10 730 865 11,50% Średnia wartość przelewów na jednego klienta (w zł) Średnia wartość rozliczeń na jednego klienta (w zł) 1 338 1 358 1 429 1 370 1 481 10,28% 5,8 tys. 5,8 tys. 6,0 tys. 6,3 tys. 6,5 tys. 12,07% Tabela 2. Podsumowanie aktywności klientów MŚP Liczba klientów MŚP z dostępem do BI 1 614 398 1 724 479 1 748 629 1 768 847 1 810 488 12,15% Liczba aktywnych klientów MŚP 1 041 641 1 114 243 1 117 983 1 124 403 1 132 8,73% Średnia wartość przelewów na jednego klienta MŚP (w zł) Średnia wartość rozliczeń na jednego klienta MŚP (w zł) 3 571 3 771 3 804 3 642 3 443-3,58% 58 tys. 61 tys. 63 tys. 60 tys. 55 tys. -4,14% Tabela 3. Podsumowanie transakcji kartami debetowymi i kredytowymi Liczba wyemitowanych kart debetowych (tys.) 24 137 24 454 24 785 24 969 25 743 6,65% Łączna wartość transakcji kartami debetowymi (mln zł) 89 211 91 580 94 393 86 384 96 256 5,66% Liczba transakcji kartami debetowymi (tys.) 393 162 394 129 413 810 405 799 439 428 11,77% Liczba wyemitowanych kart kredytowych (tys.) 8 424 7 145 6 949 6 770 6 631-21,29% Łączna wartość transakcji kartami kredytowymi (mln zł) 7 670 7 785 7 965 7 613 7 956 3,74% Liczba transakcji kartami kredytowymi (tys.) 52 320 52 731 53 394 52 161 55 037 5,19% Tabela 4. Podsumowanie transakcji bankomatowych Liczba bankomatów 16 953 17 057 17 500 17 761 17 950 5,88% Liczba wypłat gotówki z bankomatów (mln) 184 179 178 175 192 4,35% Wartość wypłaty gotówki z bankomatów (mld zł) Średnia wartość pojedynczej transakcji gotówkowej (zł) 69 71 70 65 72 3,90% 377 396 393 371 375-0,43% Źródło: Raport NETB@NK, ZBP. 42 Nowoczesny Bank Spółdzielczy
terminale POS Spółka IT Card została utworzona przez polskie Banki Spółdzielcze, z myślą o obsłudze ich klientów. IT Card pełni funkcję Centrum Technologii Płatniczych, które zarządza siecią terminali POS na mocy porozumienia z międzynarodowymi organizacjami płatniczymi Visa i MasterCard. Współpraca z IT Card oznacza możliwość rozszerzenia oferty bankowej dla właścicieli sklepów i punktów usługowych oraz realne korzyści biznesowe z transakcji dokonywanych kartami Visa i MasterCard w tych punktach. Terminale POS - korzyści dla Banków dodatkowy strumień przychodów rozszerzenie oferty Banku o nowe produkty m.in. terminale POS, realizujące usługi Cash back (wypłata gotówki w sklepie), Cash advance (wypłata gotówki w banku), Bill Payments (płatności za rachunki opłacane w banku), PrePaid (sprzedaż doładowań do telefonów komórkowych) pozyskanie nowych klientów poprzez możliwość poszerzenia oferty produktowej o terminale POS i świadczone w nich dodatkowe usługi zacieśnienie relacji z własnymi klientami z grupy Małych i Średnich Przedsiębiorstw Funkcje terminali POS akceptacja kart płatniczych usługa wypłaty gotówki w banku - cash advance realizacja płatności zbliżeniowych usługa wypłaty gotówki w punkcie handlowousługowym przy okazji płatności kartą płatniczą - cash back niezależne łącze telekomunikacyjne GPRS lub ethernet. terminale stacjonarne oraz mobilne już wkrótce dodatkowe usługi m.in. sprzedaż doładowań do telefonów komórkowych, możliwość przewalutowania transakcji Rozwój sieci terminali POS wraz z intensyfikacją wydawnictwa kart spowoduje wzrost przychodów współpracujących Banków i zmniejszenie obrotu gotówkowego. Współpraca z IT Card w zakresie terminali POS to zwiększenie konkurencyjności Twojego Banku Biuro Obsługi Klienta 801 51 61 71 www.itcard.pl Nie czekaj! Już dziś zaoferuj terminale POS Swoim Klientom.