TRAFNOŚĆ I RZETELNOŚĆ TESTÓW UMIEJĘTNOŚCI RATOWNICZYCH Accuracy and reliability of tests rescue skills Arkadiusz Stanula 1, Marek Strzała 2, Andrzej Ostrowski 2, Wojciech Sadowski 3 1 Katedra Teorii i Praktyki Sportu, Zakład Metodologii, Statystyki i Informatyki, Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach 2 Instytut Sportu, Zakład Sportów Wodnych, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie 3 Student studiów doktoranckich Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach Liczba znaków: 31429 (ze streszczeniami i grafikami) Number of characters: 31429 (with abstracts and graphics). Słowa kluczowe: ratownictwo wodne, ocena umiejętności ratowniczych Key words: lifesaving, tests of lifesaving abilities Streszczenie W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących trafności i rzetelności oceny kompleksowej próby egzaminacyjnej na stopień Młodszego Ratownika WOPR. W badaniach wzięło udział 67 kandydatów na stopień ratownika WOPR (19 kobiet i 48 mężczyzn). Ratowników poddano testom oceniającym umiejętności ratownicze, takie jak: pływanie na dystansie 50 m sposobem dowolnym, holowanie manekina na dystansie 25 m, nurkowanie w dal na odległość 25 m, nurkowanie w głąb oraz rzuty rzutką ratowniczą na odległość 10 i 15 m. Ponadto oceniono te umiejętności łącznie, w postaci symulowanej akcji ratowniczej. Wyniki badań pozwoliły wyciągnąć wnioski, że kompleksowa próba egzaminacyjna jest znacznie trudniejsza do zrealizowania przez ratowników płci żeńskiej. Na takie wyniki złożyły się przede wszystkim umiejętności w posługiwaniu się podręcznym sprzętem ratowniczym oraz niższy poziom siły, szczególnie pożądany podczas holowania. Abstract This paper shows the results of research concerning the accuracy and reliability of the comprehensive evaluation of the examination for the junior lifeguard of WOPR rank. Sixty seven candidates for the lifeguard of WOPR rank (19 women and 48 men) took part in this research. The lifeguards were tested on such lifesaving abilities as: freestyle swimming on the distance of 50 m, towing a mannequin on the distance of 25 m, deep-diving and throwing the rescue line on the distance of 10 and 15 meters. Moreover, these skills were assessed jointly in a simulated rescue action. The results of the research enabled the following conclusion to be drawn: the comprehensive examination is significantly more difficult to carry out by the female lifeguards. The reasons for this result are mainly: lower abilities in handling the handheld rescue equipment and lower level of strength, particularly desirable during the towing. 20
Wprowadzenie Zdecydowana większość służb ratowniczych, których celem jest niesienie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach, które wydarzyły się niezależnie od miejsca (na ziemi, pod ziemią, w wodzie, pod wodą, w górach, jaskiniach itp.) wymagają od swoich członków wysokiego poziomu w zakresie wiedzy i umiejętności. Podmioty te już na wstępnym etapie naboru prowadzą skrupulatną selekcję kandydatów poprzez poddawanie ich rozmaitym testom, wśród których na czołowym miejscu znajdują się testy sprawności specjalnej 1, 2, 3, 4. Od samego początku działalności Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego funkcjonował system gradacji stopni ratowniczych, umożliwiający członkom tego stowarzyszenia systematyczny rozwój w różnych sferach osobowości ratowniczej. Dzięki gradacji stopni ratowniczych system ten wyzwalał pozytywne przejawy w samodoskonaleniu się, celem którego była chęć awansowania na wyższy stopień, zwiększający zakres kompetencji ratownika [Stanula, 2005]. Pomimo, iż każdy awans w strukturze funkcjonujących stopni ratowniczych związany był z koniecznością zdania przed komisją egzaminu sprawnościowego, to jednak wymogi te sprowadzały się do kilku prób oceniających wyizolowane elementy składające się na hipotetyczną akcję ratowniczą. I tak w przypadku egzaminu na stopień Młodszego Ratownika oraz Ratownika WOPR, egzamin końcowy obejmował, odpowiednio pływanie na dystansie 50 m i 100 m, holowanie trzema wybranymi sposobami na dystansie 100 m (w tym sposobem żeglarskim 50 m) i 150 m (w tym sposobem żeglarskim 75 m), nurkowanie w dal na dystansie 25 m, nurkowanie w głąb na 4 m oraz zaliczenie pozorowanej akcji ratowniczej zaprojektowanej i ocenianej subiektywnie przez egzaminujących 5. Podobne wymogi dla praktycznego egzaminu końcowego zachowały się 1 Zarządzenie Nr 418 Komendanta Głównego Policji z dnia 15 kwietnia 2011 r. wsi. zakresu oraz szczegółowych warunków, trybu przeprowadzania oraz zasad oceniania sprawności fizycznej policjantów. 2 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 października 2005 r. wsi. zakresu, trybu i częstotliwości przeprowadzania okresowych profilaktycznych badań lekarskich oraz okresowej oceny sprawności fizycznej strażaka państwowej Straży Pożarnej. 3 Regulamin straży ratunkowej TOPR z dnia 24 stycznia 2012 r. 4 Statut TOPR Zatwierdzony przez Walne Zebranie TOPR w dniu 25 października 2008. 5 Instrukcja Szkolenia WOPR 1/87; Instrukcja Szkolenia WOPR 1/2000. 21
w obecnym systemie szkolenia wprowadzonym przez rozporządzenie do Ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r., o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych. Kandydat na ratownika powinien wykazać się umiejętnością pokonania dystansu 400 m sposobem dowolnym oraz dystansu 50 m sposobem ratowniczym, nurkowaniu w dal na dystansie 25 m z wyławianiem dwóch przedmiotów, manewrowania łodzią wiosłową, holowania trzema sposobami na dystansie 150 m, podjęcia z wody osoby poszkodowanej na wysokość 30 cm od lustra wody lub na pokład łodzi oraz zaliczenia pozorowanej akcji ratowniczej polegającej na przepłynięciu dystansu co najmniej 20 m, wydobyciu manekina położonego na dnie i na holowaniu go w pasie ratowniczym do brzegu na dystansie 20 m. Opisane powyżej wymogi egzaminacyjne, bez względu na to jakie ustalono normy czasowe dla elementów związanych z pokonaniem określonego dystansu czy kryteriów jakościowego wykonania pozostałych elementów posiadają kilka wad. Do najważniejszych zaliczyć można oderwanie tych prób od realiów jakie występują podczas prawdziwej akcji ratunkowej, a więc połączenia kilku umiejętności w sekwencję działań składających się na całą akcję. Innym poważnym mankamentem jest uwrażliwienie zarówno kursantów jak i instruktorów na konkretne wymogi egzaminacyjne, skutkiem czego pozostałe czynności ratownicze (np. posługiwanie się rzutkami), które nie podlegają ocenie na egzaminie traktuje się pobieżnie lub całkowicie pomija w procesie nauczania. Dlatego też, biorąc pod uwagę wymienione powyżej niedociągnięcia postuluje się wprowadzenie obiektywnej i kompleksowej próby oceniającej umiejętności ratownicze w warunkach najbardziej zbliżonych do realnej akcji ratowniczej. Celem niniejszej pracy jest ocena kompleksowej próby zaliczeniowej zaprojektowanej w formie symulowanej akcji ratowniczej, jaka funkcjonuje w wymogach egzaminacyjnych na egzaminie praktycznym na stopień Młodszego Ratownika WOPR w Śląskim Wodnym Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym. Materiał i metody badań W badaniach udział wzięło 67 kandydatów na stopień ratownika WOPR (19 kobiet i 48 mężczyzn), uczęszczających na kursy prowadzone w miejscowościach z terenu województwa śląskiego. Średni wiek kobiet i mężczyzn wynosił odpowiednio: 17,9±2,6 lat i 17,8±2,1 lat. Masa oraz 22
wysokość ciała badanych kobiet i mężczyzn wynosiła odpowiednio: 64,3±9,8 kg przy 170,4±7,8 cm oraz 74,0±10,5 kg przy 178,7±7,6 cm. Szczegółowe statystyki opisowe dla badanej grupy zaprezentowano w tabeli 1. Osoby biorące udział w badaniach zostały do nich zakwalifikowane na podstawie ochotniczych zgłoszeń. Po przedstawieniu planu badań, każdy z nich zgodził się wziąć w nich udział. Tabela 1. Charakterystyka wieku oraz podstawowych parametrów somatycznych badanej grupy ratowników Parametr Płeć m Me Min Maks S V As Ku Wiek Masa ciała K 17,89 17 16 28 2,81 15,68 2,88 9,71 M 17,81 17 16 26 2,05 11,50 2,74 7,88 K 64,26 64 47 86 9,77 15,21 0,93 1,33 M 73,98 75 48 98 10,51 14,20 0,14 0,27 Wysokość ciała K 170,37 168 157 183 7,83 4,59 0,35-1,04 M 178,65 180 153 193 7,56 4,23-0,55 1,76 LEGENDA: N ilość badanych; m średnia arytmetyczna; Me mediana; S odchylenie standardowe; V współczynnik zmienności; Min, Maks wartość minimalna oraz maksymalna; As współczynnik skośności; Ku współczynnik skupienia. Przebieg i organizacja badań Badania zostały przeprowadzone na pływalniach krytych o wymiarach 25 m x 12,5 m i głębokości maksymalnej 3,8 m. Przed przystąpieniem do badań, ratownicy zostali dokładnie poinformowani o przebiegu każdej z prób wchodzącej w zakres badań. Szczegółowo wyjaśniono sposób wykonania próby, uzupełniony o rzeczywistą prezentację przez demonstratora. Podczas prób ratownicy korzystali ze sprzętu ratowniczego dostępnego na pływalni (manekiny, rzutki, pasy ratownicze, boje SP). Na każdej z pływalń, w których prowadzono badania, warunki techniczne tj. szerokość torów do pływania, głębokość wody w najgłębszym miejscu były identyczne. Między poszczególnymi próbami podlegającymi ocenie było wystarczająco dużo czasu, by ratownicy uzyskali pełny odpoczynek, tak by zmęczenie nie wpływało na 23
pomiar. Zebrany w toku badań materiał opracowano metodami statystycznymi korzystając z programu Statistica v.12 PL (StatSoft, Inc., 2014). Każdorazowo podczas obliczeń przyjmowano poziom istotności α=0,05. W pierwszej kolejności badani ratownicy wykonywali kompleksową próbę egzaminacyjną na stopień Młodszego Ratownika WOPR opracowaną przez Przewodniczącego Komisji Szkolenia WOPR Województwa Śląskiego Arkadiusza Stanula. Podczas tej próby mierzony był czas całej akcji oraz ilość rzutów rzutką ratunkową. W następnej kolejności odrębnie oceniano umiejętność posługiwania się rzutką ratunkową na odległości 10 i 15 metrów. Podczas tych prób badano ilość rzutów oraz ich celność. Następnie ratownicy nurkowali w głąb wyławiając krążki. Badana była ilość wyłowionych krążków. Kolejną próbą było holowanie manekina na dystansie 25 m. Do holowania wykorzystywano standardowego manekina DLRG, wypełnionego w całości wodą. Podczas próby mierzono czas. Ostatnim sprawdzianem było pływanie na dystansie 50 m stylem dowolnym. Badanym mierzono czas wykonania próby. Poniżej przedstawiono szczegółowy opis prób sprawnościowych. Kompleksowa próba egzaminacyjna na stopień Młodszego Ratownika WOPR: 1) Ratownik na sygnał AKCJA podejmuje z podłoża wcześniej przygotowaną rzutkę (rękawową, siatkową lub linę do rzutów) w celu wykonania skutecznego rzutu na odległość 10 m (za skuteczny rzut przyjęto taki, w wyniku którego linka rzutki dotknie rozwieszonej w poprzek toru pływackiego liny sygnałowej oddalonej od przedniej krawędzi pływalni o 10 m, a ponadto zmieści się w pasie o szerokości 2,5 m (standardowa szerokość toru)). Ratownik mógł wykonać tylko 3 rzuty, w przypadku nie zaliczenia próby, Ratownik był zobowiązany wykonać rundę karną wg zasad opisanych w dalszej części. 2) Po wykonaniu skutecznego rzutu lub 3 rzutów niecelnych Ratownik ubiera szelki pasa ratowniczego węgorz lub Bojki SP, po czym poprzez zastosowanie bezpiecznego oraz skutecznego skoku ratowniczego (wykroczny, rozkroczny lub ślizgowy) wchodzi do wody. 3) Ratownik pokonuje sposobem dowolnym dystans 25 m. 24
4) Następnie Ratownik pokonuje dystans 15 m sposobem ratowniczym (kraul ratowniczy, żabka ratownicza) z obserwacją w przód. 5) Po zatrzymaniu się przed liną sygnałową Ratownik wykonuje zejście pod wodę płynąc odcinek 10 m w kierunku umieszczonego na dnie manekina, po czym bezpośrednio, zgodnie z zasadami sztuki ratowniczej podejmuje manekina wypływając z nim na powierzchnię wody. 6) Po wydobyciu manekina na powierzchnię wody, Ratownik zgodnie ze sztuką ratowniczą holuje go na dystansie 20 m (czyli do liny sygnałowej i z powrotem). Wykonując nawrót Ratownik obowiązany jest dotknąć jedną ręką liny sygnałowej. Po przepłynięciu dystansu 20 m i dotknięciu ręką ściany końcowej pływalni zatrzymywany jest czas. 7) Ratownik w ciągu 15 s od zatrzymania czasu musi wyjść z wody oraz dojść do fantoma do nauki RKO, na którym ma zaprezentować algorytm udzielania pomocy dorosłej osobie poszkodowanej wskutek tonięcia, która jest nieprzytomna i nie oddycha. 8) Runda karna. W przypadku wykonania trzech niecelnych rzutów, Ratownik po holowaniu na dystansie 20 m zobowiązany jest do wykonania rundy karnej, która polega na przepłynięciu dystansu 20 m sposobem dowolnym, wyznaczonym od krawędzi pływalni do liny sygnałowej i z powrotem. Podczas badań pominięto pkt 7, opisujący czynności RKO, gdyż nie był on przedmiotem badań. Tak, więc ratownicy kończyli próbę sprawnościową po holowaniu manekina lub ewentualnej rundzie karnej. Ocena indywidualnych umiejętności ratowniczych na podstawie pojedynczych prób: Rzut rzutką ratunkową na odległość 10 m oraz 15 m. Badany wykonuje rzut rzutką ratunkową na odległość 10 m. Odległość wyznaczono poprzez zamocowanie w poprzek toru liny oddalonej od przedniej krawędzi pływalni o 10 m. Ratownik ma możliwość wykonania 3 rzutów. Jeśli wykona celny rzut za pierwszym razem, kolejnych rzutów już nie wykonuje. Pierwszy rzut jest wykonany sklarowaną rzutką. Każdy następny rzut uczestnik oddaje rozwiniętym sprzętem. Rzut uznawany jest za celny, jeśli rzutka upadnie za linę wyznaczająca 10 m oraz zmieści się w torze o szerokości 2,5 m (standardowa szerokość toru 25
pływackiego). Te same zasady dotyczą próby rzutu rzutką na odległość 15 m. Nurkowanie w głąb (3,8 m) wraz z wyławianiem 3 przedmiotów. Przedmiotami do wyłowienia są standardowe krążki hokejowe w kolorze czarnym, ustawione na dnie w linii prostej na środku toru. Pierwszy krążek znajduje się przy ścianie pływalni (0 m), drugi i trzeci ustawione są odpowiednio w odległości 4 m i 8 m od ściany pływalni. Badany wykonuje dowolny skok ratowniczy ze słupka startowego, następnie zanurza się pod wodę sposobem scyzoryk i wyławia krążki w ściśle określonej kolejności, rozpoczynając od krążka na 8 m, poprzez krążek na 4 m i kończąc na krążku przy ścianie pływalni. Badany wyławia krążki za jednym podejściem, tzn. po wykonaniu nurkowania powinien podjąć wszystkie krążki. Holowanie manekina na dystansie 25 m. Badany na sygnał startowy rozpoczyna holowanie manekina na dystansie 25 m. Sposób holowania jest dowolny, zgodny ze sztuką ratowniczą. Czas mierzony był stoperem przez dwóch niezależnych ekspertów z dokładnością do 0,01 s, zatrzymywany w momencie, gdy badany dotknął ręką ściany pływalni. Do analizy brano średni czas z dwóch pomiarów. Pływanie na dystansie 50 m. Badany na sygnał wykonywał skok startowy ze słupka, po czym przepływał 50 m stylem dowolnym. Pomiar był analogiczny jak przy holowaniu (opisanym powyżej), czas zatrzymywany był w momencie dotknięcia ręką ściany pływalni. Wyniki badań Zgodnie z planem organizacji badań opisanym powyżej zmierzono czas wykonania kompleksowej próby egzaminacyjnej na stopień Młodszego Ratownika WOPR wraz z adnotacją o liczbie celnych rzutów rzutką ratunkową. Następnie dokonano pomiarów czasów poszczególnych elementów prób sprawnościowych, tj. pływania stylem dowolnym na dystansie 50 m oraz holowania manekina na dystansie 25 m. Całość uzupełniono o pomiar ilości krążków wyłowionych podczas próby nurkowania oraz ilości celnych rzutów rzutką ratunkową na odległości 10 i 15 m. Szczegółowe wyniki z kompleksowej próby egzaminacyjnej przedstawiono w tabeli 2, natomiast wyniki z testów pojedynczych elementów sprawności ratowniczej przedstawiono w tabeli 3. 26
Tabela 2. Charakterystyka wyników uzyskanych przez ratowników i ratowniczki w kompleksowej próbie egzaminacyjnej na stopień Młodszego Ratownika Parametr Płeć m Me Min Czas [sek] Rzut rzutką ratunkową [za którym rzutem osiągnięto cel] Mak s S V As Ku M 123,92 121,5 88 193 18,63 15,04 1,41 3,69 K 169,89 171 113 257 38,83 22,86 0,44 0,05 M 1,15 1 1 3 0,41 35,96 2,97 8,96 K 2,05 2 1 3 0,97 47,27 0,11 2,08 Statystyczna istotność różnic pomiędzy Kobietami i Mężczyznami: * p 0,05; p 0,01; p 0,001 Wyniki kompleksowej próby egzaminacyjnej, zarówno w przypadku czasu wykonania całego zadania jak i w samym elemencie rzutu rzutką ratowniczą wskazują na przewagę ratowników płci męskiej. Ratownicy byli lepsi od swoich koleżanek o 45,97 sek., co stanowi 37,1% (p 0,001). Tak znaczna różnica jest wynikiem perfekcyjnego wykonania obowiązkowego elementu jakim jest oddanie celnego rzutu rzutką ratunkową. Mężczyźni w zdecydowanej większości przypadków trafiali za pierwszym razem (o czym świadczy współczynnik asymetrii; As=2,97), natomiast kobiety najczęściej trafiały dopiero za drugim razem. Różnica ta, podobnie jak w przypadku czasu wykonania całej próby była istotna statystycznie na poziomie p 0,001. Rozkład wyników dla całej próby egzaminacyjnej oraz dla rzutu rzutką ratunkową zaprezentowano na rycinie 1 i 2. 27
Rycina 1. Rozkład wyników kobiet i mężczyzn w kompleksowej próbie egzaminacyjnej na stopień Młodszego Ratownika. Rycina 2. Rozkład wyników kobiet i mężczyzn w próbie rzutu rzutką ratowniczą 28
Tabela 3. Charakterystyka wyników uzyskanych przez ratowników i ratowniczki w poszczególnych próbach umiejętności ratowniczych Parametr Płeć m Me Min Maks S V As Ku Pływanie na dystansie M 35,19 34 26 45 4,90 13,93 0,18-0,72 50 m [sek] K 39,16 37 33 54 6,24 15,93 1,45 1,19 Holowanie M 35,27 34,5 25 54 6,02 17,06 1,25 2,00 manekina 25 m [sek] K 41,42 40 33 57 6,46 15,59 0,87 0,13 Rzut rzutką M 1,10 1 1 2 0,31 27,96 2,68 5,38 ratunkową (10 m) K 1,89 2 1 3 0,88 46,19 0,22-1,71 Rzut rzutką M 1,33 1 1 3 0,56 41,90 1,47 1,32 ratunkową (15 m) K 1,84 2 1 3 0,69 37,36 0,21-0,66 Nurkowanie w głąb [ilość M K 2,96 2,95 3 3 2 2 3 3 0,20 0,23 6,83 7,78-4,74-4,36 21,32 19,00 pod.kr.] Statystyczna istotność różnic pomiędzy Kobietami i Mężczyznami: * p 0,05; p 0,01; p 0,001 Dokonując analizy wyników uzyskanych przez ratowników płci męskiej i żeńskiej podczas odrębnie ocenianych umiejętności ratowniczych zauważyć można prawie całkowitą dominację mężczyzn. Zarówno podczas pływania na dystansie 50 m jak i holowania manekina na dystansie 25 m różnice między mężczyznami a kobietami były istotne statystycznie (odpowiednio: p 0,01 i p 0,001) wynosząc w sekundach 3,97 (11,28%) oraz 6,15 (17,44%), odpowiednio. W posługiwaniu się rzutką ratunkową mężczyźni znacznie częściej niż kobiety osiągali cel za pierwszym wykonanym rzutem, przy czym warto odnotować, że o ile w rzucie na odległość 10 m mężczyźni trafiali regularnie do celu za pierwszym razem (V=27,96%), o tyle w rzucie na odległość 15 m celność pogorszyła się (V=41,90%). Różnica pomiędzy kobietami a mężczyznami pod względem celności rzutów rzutką ratowniczą, zarówno na odległość 10 jak i 15 m była istotna statystycznie (odpowiednio: p 0,001 i p 0,01). Jedynie w próbie nurkowania w głąb, badani ratownicy i ratowniczki w większości przypadków podejmowali komplet krążków z dna pływalni, stąd brak statystycznej różnicy. Rozkład wyników dla poszczególnych prób umiejętność ratowniczych zaprezentowano na rycinach 3-7. 29
Rycina 3. Rozkład wyników kobiet i mężczyzn w pływaniu na dystansie 50 m. Rycina 4. Rozkład wyników kobiet i mężczyzn w holowaniu manekina na dystansie 25 m. 30
Rycina 5. Rozkład wyników kobiet i mężczyzn w rzucie rzutką ratowniczą ma odległość 10 m. Rycina 6. Rozkład wyników kobiet i mężczyzn w rzucie rzutką ratowniczą ma odległość 15 m. 31
Rycina 7. Rozkład wyników kobiet i mężczyzn w nurkowaniu w głąb (wyławianie krążków). Kluczowym celem niniejszej pracy jest określenie, czy kompleksowa próba egzaminacyjna, podsumowująca szkolenie na stopień Młodszego Ratownika WOPR pozwala trafnie i rzetelnie oceniać kandydatów do uzyskania tego stopnia. Dla potrzeb rozwiązania tak postawionego problemu na dalszym etapie przeprowadzono analizę współzależności obliczając współczynniki korelacji pomiędzy sumarycznym czasem ukończenia kompleksowej próby egzaminacyjnej a poszczególnymi elementami umiejętności ratowniczych. Wyniki przedstawiono w tabeli 4. 32
Tabela 4.Współczynniki korelacji liniowej Pearsona dla sumarycznego czasu ukończenia próby egzaminacyjnej oraz poszczególnych elementów umiejętności ratowniczych Parametry Płeć Pływanie na dystansie 50 m [sek.] Nurkowanie w głąb [ilość krążków] Holowanie manekina 25 m [sek.] Rzut rzutką 10 m [za którym rzutem osiągnięto cel] Rzut rzutką 15 m [za którym rzutem osiągnięto cel] Kompleksowa K 0,39-0,04 0,39 0,35 0,52 próba egzaminacyjna na stopień MR [sek.] M K+M 0,48* 0,52-0,09-0,06 0,34 0,51 0,49* 0,64 0,62 0,63 * p 0,05; p 0,01; p 0,001 Na podstawie obliczonych współczynników korelacji liniowej Pearsona można wnioskować, iż na sumaryczny czas uzyskany w kompleksowej próbie egzaminacyjnej najsilniej wpływa umiejętność posługiwania się rzutką ratowniczą (r=0,64 i r=0,63; odpowiednio dla rzutu na 10 i 15 m). Równie wysoką współzależność wykazują umiejętności pływackie na dystansie 50 m (r=0,51) oraz umiejętności stricte ratownicze, czyli holowanie na dystansie 25 m (r=0,51). Warto nadmienić, iż opisane powyżej związki (z wyjątkiem próby nurkowania w głąb) są wysoce istotne statystycznie (p 0,001). Dyskusja i wnioski końcowe W niniejszej pracy celem była ocena kompleksowej próby zaliczeniowej, zaprojektowanej w formie symulowanej akcji ratowniczej do oceny umiejętności kandydatów na stopień Młodszego Ratownika WOPR. Tak postawiony cel badań wynikał z faktu, iż przez długi okres czasu, zgodnie z instrukcjami szkolenia funkcjonującymi w WOPR, zarówno przed wprowadzeniem reformy, jak i po wprowadzeniu reformy w 2009 roku, egzamin końcowy na stopnie ratownicze polegał na ocenie kilku pojedynczych umiejętności. Również po nowelizacji przepisów w zakresie szkolenia ratowników wprowadzonych Ustawą z 33
dnia 18 sierpnia 2011 r., o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych niewiele się zmieniło, jeśli chodzi wymogi egzaminacyjne, może z wyjątkiem ilości pojedynczych prób, których jest znacznie więcej. Wątpliwości budziły przed wszystkim oderwane od realiów prawdziwej akcji ratowniczej osobno oceniane umiejętności ratownicze, jak również koncentracja szkolenia pod kątem wyuczenia tylko tych umiejętności, które będą egzaminowane. Dlatego też opracowując schemat przebiegu egzaminu końcowego kierowano się logiką odzwierciedlającą realną akcję ratowniczą, która najczęściej rozpoczyna się od podania podręcznego sprzętu ratowniczego [Stanula 2008, Stanula, Żurawik, 2005]. W przypadku niepowodzenia akcji z użyciem podręcznego sprzętu, ratownik zmuszony jest prowadzić akcję z wody z zabezpieczeniem w postaci pasa ratowniczego, stąd sekwencja elementów kompleksowej próby zakładała bezpieczne wejście do wody, po którym następowało dopłynięcie do tonącego, a następnie podjęcie go z dna i odholowanie do brzegu. Jak wynika z powyższej analizy wyników badań wdrożona w system oceny umiejętności ratowniczych na stopień Młodszego Ratownika WOPR kompleksowa próba egzaminacyjna jest znacznie trudniejsza (z punktu widzenia uzyskiwanych czasów) do zrealizowania przez ratowników płci żeńskiej. Najprawdopodobniejszą przyczyną takiego stanu rzeczy jest niższy poziom siły oraz naturalnie skorelowaną z tą zdolnością motoryczną szybkością wśród kobiet. Na końcowy wynik całej próby duży wpływ miała umiejętność posługiwania się podręcznym sprzętem ratowniczym. Można było zaobserwować podczas niniejszych badań wysoki odsetek osób nie potrafiących w sytuacji stresowej wykonać za pierwszym razem skutecznego rzutu rzutką, który jak już wspomniano wyżej jest podstawowym elementem udzielania pomocy osobom z brzegu będącym w zasięgu rzutu. Wyniki tych badań potwierdzają spostrzeżenia Parnickiego i Siłakiewicza [2003], którzy badając ratowników stwierdzili, iż zmieniające się warunki rzutów powodują drastyczne pogorszenie skuteczności. Zaproponowana próba jest doskonałym rozwiązaniem testującym umiejętności ratownicze, bowiem zawiera ona wiele elementów sprawności specjalnej ratownika wykonywanych w reżimie czasowym, a więc w pewnego rodzaju stresie. Próba ta ma również tę zaletę, że preferuje zarówno dobrych jak i przeciętnych pływaków. Dobry pływak, pomimo nieudanych rzutów i związaną z tym koniecznością wykonania rundy karnej na dystansie 25 m bez problemu zmieści się w limicie 34
czasowym (210 sek.). Z kolei przeciętnie lub słabo pływający ratownik powinien skoncentrować się na rzucie rzutką, gdyż zaoszczędzony na tym elemencie czas pozwoli mu wolnym tempem zaliczyć pozostałe elementy sprawności ratowniczej. Doświadczenia autorów niniejszej pracy, nabyte podczas egzaminów końcowych na stopień młodszego ratownika WOPR, wskazują, że młodzi adepci ratownictwa, będący w wieku 12-16 lat z powodzeniem zdają egzamin. Bibliografia 1. Parnicki F., Siłakiewicz P. (2003) Time structure of the rescue operation in a direct contact with the drowning. W: International Symposium on Water Safety, Deutschen Lebens-Rettungs- Gesellschaft, The 90 Anniversary of the DLRG, 15.-17. 10.2003, Bad Nenndorf, Germany. 2. Stanula A. (2005) Poradnik instruktora WOPR. Zarząd Wojewódzki WOPR, Katowice. 3. Stanula A. (2008) Wpływ zmęczenia indywidualną akcją ratowniczą na skuteczność zabiegów resuscytacyjnych. W: Sporty Wodne i Ratownictwo Water Sports and Lifeguarding Services. - Vol. 2-3. 4. Stanula A., Żurawik A. (2005) Podstawowy sprzęt ratowniczy. W: Ratownictwo wodne. Poradnik dla studentów i ratowników wodnych. [red.] R. Karpiński. AWF Katowice. 5. StatSoft, Inc. (2014) STATISTICA - data analysis software system (version 12). 35