ASAMBLEA PARLAMENTARIA EUROLATINOAMERICANA REZOLUCJA: Finansowanie partii politycznych w Unii Europejskiej i Ameryce Łacińskiej na podstawie sprawozdania Komisji Spraw Politycznych, Bezpieczeństwa i Praw Człowieka Współsprawozdawcy: Ángel Rozas (Parlament Latynoamerykański) Beatriz Becerra Basterrechea (Parlament Europejski) Czwartek 22 września 2016 r. Montevideo AT\1104369.doc
Eurolat rezolucja z dnia 22 września 2016 r. Montevideo [na podstawie sprawozdania Komisji Spraw Politycznych, Bezpieczeństwa i Praw Człowieka] Finansowanie partii politycznych w Unii Europejskiej i Ameryce Łacińskiej Europejsko-Latynoamerykańskie Zgromadzenie Parlamentarne, uwzględniając konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, uwzględniając Konwencję ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, uwzględniając Międzyamerykańską kartę demokratyczną, uwzględniając wnioski z konferencji Parlamentu Latynoamerykańskiego Demokracja, sprawowanie rządów i partie polityczne w Ameryce Łacińskiej, która odbyła się w lipcu 2004 r., uwzględniając rezolucję pt. Transparency and Accountability in the Funding of Political Parties and Election Campaigns ( Finansowanie partii politycznych i kampanii wyborczych: przejrzystość i rozliczalność ) przyjętą dnia 20 kwietnia 2011 r. podczas 124. sesji Zgromadzenia Unii Międzyparlamentarnej w Panamie (Republika Panamy), uwzględniając rezolucję Europejsko-Latynoamerykańskiego Zgromadzenia Parlamentarnego pt. Zaangażowanie obywatelskie i demokracja w Ameryce Łacińskiej i Unii Europejskiej przyjętą dnia 29 marca 2014 r. w Atenach (Grecja), A. mając na uwadze, że partie polityczne stanowią podstawowe instytucje demokracji przedstawicielskiej i pełnią niezwykle ważną funkcję publiczną jako instrumenty przedstawicielstwa i udziału w życiu politycznym; B. mając na uwadze, że wzmocnienie partii politycznych jako instrumentów udziału i przedstawicielstwa wymaga wprowadzenia w interesie obywateli przejrzystych, proporcjonalnych i zrównoważonych mechanizmów finansowania oraz że zasoby gospodarcze stanowią element niezbędny partiom do niezależnego i skutecznego pełnienia ich funkcji, a bez wystarczających regulacji w tym względzie może dojść do zaburzenia procesów demokratycznych; C. mając na uwadze, że partie polityczne przekazują instytucjom oczekiwania obywateli, a przejrzystość ich finansowania jest konieczna do zapewnienia rozliczalności, która stanowi podstawowy element instytucji demokratycznych; D. mając na uwadze, że demokracja wymaga uwzględnienia potrzeb wszystkich obywateli na równych warunkach, co oznacza konieczność zapewnienia równego dostępu do zasobów, ujawnienia źródeł finansowania i unikania wszelkich konfliktów interesów, nacisków i ingerencji, w szczególności tych, które mogą być powiązane ze środkami pieniężnymi pochodzącymi z wątpliwych lub nielegalnych źródeł; 2/7 AT\1104369.doc
E. mając na uwadze, że brak regulacji dotyczących finansowania partii politycznych (lub regulacje nieodpowiednie) może szkodzić jakości demokracji, zmniejszać zaufanie obywateli do instytucji sprawujących rządy i stwarzać przestępczości zorganizowanej okazje do wpływania na zarządzanie sprawami publicznymi, w związku z czym uregulowanie finansowania działalności politycznej ma fundamentalne znacznie dla utrzymania demokracji; F. mając na uwadze, że w wyniku nierównej dystrybucji zasobów poszczególne partie i kandydaci mają niejednakowe szanse dotarcia do obywateli ze swoimi propozycjami, wzięcia udziału w wyborach i odnoszenia w nich sukcesów; G. mając na uwadze możliwość wystąpienia konfliktów interesów w procesach pozyskiwania środków, a także ewentualność, że prywatni darczyńcy wobec braku przejrzystego systemu ograniczającego możliwość wpływania na działalność polityczną partii wykorzystają finansowanie działań politycznych jako narzędzie do wpływania na procesy decyzyjne, co zaprzecza zasadzie demokratycznej równości; H. mając na uwadze znaczenie wolności prasy, pluralizmu, jakości i ochrony informacji oraz dostępu do nich, a także prawo obywateli do otrzymywania odpowiednich informacji; mając na uwadze, że obiektywność środków przekazu stanowi gwarancję prawa do rzetelnych, wystarczających i bezstronnych informacji; mając na uwadze, że prasa odgrywa zasadniczą rolę w rozpowszechnianiu opinii politycznych, i mając na uwadze konieczność zagwarantowania równego dostępu partii politycznych do środków przekazu w celu prezentowania kandydatów i propozycji politycznych; I. mając na uwadze, że brak przejrzystości i kontroli środków prywatnych pozyskiwanych przez partie polityczne i fundacje znacznie utrudnia wyeliminowanie konfliktów interesów, efektu drzwi obrotowych i nielegalnego finansowania kampanii wyborczych; J. mając na uwadze przepisy dotyczące finansowania partii politycznych w krajach partnerstwa międzyregionalnego, obejmujące przepisy dotyczące finansowania prywatnego i publicznego, wydatków, rozliczeń, kontroli i sankcji; K. mając na uwadze, że trudność w uzyskaniu dostępu do zasobów ze względu na różne czynniki, m.in. kulturowe, stanowi faktyczne ograniczenie udziału i dostępu do pełnienia funkcji przedstawicielskich w przypadku kobiet, młodzieży, społeczności rdzennych, mniejszości etnicznych, osób LGBTI, osób niepełnosprawnych oraz innych mniejszości lub wykluczonych grup społecznych; L. mając na uwadze, że partie polityczne odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu kobietom i mężczyznom równych warunków i równych szans na udział w życiu politycznym oraz że równouprawnienie płci, podobnie jak wzmocnienie pozycji kobiet stanowią podstawowe elementy każdego systemu demokratycznego, i z tego względu żadne działania mające na celu wspieranie udziału kobiet nie mogą być uznawane za dyskryminację; M. mając na uwadze, że zgodnie z zasadą równości demokratycznej należy uwzględnić dodatkowe mechanizmy pośredniego finansowania partii politycznych; AT\1104369.doc 3/7
N. mając na uwadze, że rozwój sieci społecznościowych pozwala zmodyfikować tradycyjne procesy finansowania partii politycznych, w szczególności przez mikrofinansowanie i poszukiwanie wolontariuszy, co pociąga za sobą konieczność dostosowania kampanii wyborczych, a jednocześnie propagowania ram regulacyjnych, które uwzględniają te nowe narzędzia; 1. apeluje o wzmocnienie partii politycznych jako mechanizmów demokratycznego przedstawicielstwa i udziału w życiu politycznym przez skuteczne zapewnienie odpowiednich zasobów (bezpośrednich i pośrednich), tak aby zapewnić partiom trwałą możliwość skutecznego i etycznego działania, gwarantując w ten sposób skuteczną i uczciwą rywalizację; 2. uważa, że odpowiednie regulacje dotyczące finansowania działalności politycznej oparte na rygorystycznych kryteriach przejrzystości, kontroli i rozliczalności wciąż stanowią pilne wyzwanie dla demokracji w Ameryce Łacińskiej i Unii Europejskiej, ponieważ uregulowanie kwestii finansowania działalności politycznej i demokratyzacja wewnętrznego funkcjonowania partii wzmacnia demokrację, praworządność, dobre sprawowanie rządów i zaufanie obywateli do ich przedstawicieli oraz do instytucji; 3. uznaje znaczenie ustanowienia mechanizmów kontroli, dzięki którym obywatele mogą poznać pochodzenie i sposób wykorzystania funduszy otrzymywanych przez partie polityczne; 4. uważa, że należy koniecznie ustanowić zrównoważony mieszany (publiczno-prywatny) system finansowania, należycie uregulowany w ustawodawstwie krajowym, a także system kontroli finansowania, w którym nielegalne finansowanie będzie kryminalizowane, sankcjonowane i ścigane i który będzie obejmował niezależne od partii organy nadzorcze prowadzące audyty i kontrole; 5. uważa, że należałoby utworzyć na szczeblu krajowym system regresywnych zachęt podatkowych w odniesieniu do finansowania partii politycznych z prywatnych źródeł; 6. podkreśla, że partie polityczne powinny nie tylko efektywnie i odpowiedzialnie wykorzystywać swoje zasoby do prowadzenia kampanii wyborczych, ale również przeznaczać określone zasoby na działalność obejmującą budowanie zdolności, edukację polityczną, wspieranie udziału w życiu politycznym i rozwój instytucjonalny, unikając jednocześnie tworzenia sieci osób uprzywilejowanych i wykorzystywania tych zasobów do jakichkolwiek celów prywatnych, a także postępując zawsze zgodnie z wytycznymi, które powinny uwzględniać przepisy krajowe i zasady dotyczące partii politycznych; 7. podkreśla konieczność zapewnienia przejrzystości ustroju demokratycznego i propagowania wiążących wytycznych dotyczących składania rocznych sprawozdań finansowych, do których należy odpowiednio i rzetelnie zapewnić publiczny dostęp i które zawierałyby m.in. rubryki z wyszczególnieniem pochodzenia i przeznaczenia otrzymanych środków, wydatków partii i tożsamości darczyńców, przy czym niespełnienie tych wytycznych lub opóźnienie w ich spełnieniu byłoby karane; w przypadku środków wykorzystywanych w kampaniach wyborczych krajowy organ odpowiadający za kontrolę wydatków na cele wyborcze publikowałby w odpowiednim 4/7 AT\1104369.doc
terminie i odpowiedniej formie wszelkie informacje o finansowaniu i wydatkach partii politycznych poniesionych w związku z kampanią wyborczą; 8. proponuje, by utworzyć wewnętrzne i zewnętrzne organy kontroli partii politycznych, tak aby sprzyjać współpracy międzyinstytucjonalnej, usprawnić standaryzację kształcenia i praktyk w zakresie audytu finansowania partii politycznych i zwiększyć w ten sposób przejrzystość, jako że przejrzystość finansowania działalności politycznej przynosi zasadniczy wzrost zaufania do systemu; 9. zaleca utworzenie internetowego systemu publikacji, w którym obowiązkowe będzie składanie sprawozdań finansowych przez kandydatów, osoby wybrane w wyborach i mianowane na stanowiska państwowe oraz przez partie i w którym sprawozdania te będą łatwo dostępne, by udostępnić opinii publicznej szczegółowe informacje na temat źródeł finansowania, sprawozdań finansowych i przeprowadzonych przez odpowiednie organy audytów partii oraz powiązanych z nimi fundacji; 10. domaga się zagwarantowania, że środki niezbędne do prowadzenia działalności partyjnej i wyborczej nie pochodzą z wątpliwych źródeł ani nie zostały pozyskane w sposób nielegalny, a ponadto popiera wprowadzenie obowiązku ujawniania tożsamości darczyńców i opracowanie norm bezwarunkowo zakazujących korzystania z określonych źródeł; 11. proponuje wprowadzenie ograniczeń wysokości środków, które mogą otrzymać osoby fizyczne i prawne, w celu ograniczenia wszelkich możliwych naruszeń zasady równości w demokracji; 12. zachęca państwa, by ustanowiły ramy regulacyjne dotyczące działania grup nacisku (lobbystów) w systemach politycznych jako całości, tak aby zagwarantować, że grupy te prowadzą działalność w sposób przejrzysty, uczciwy i zgodny z prawem; 13. zwraca uwagę na konieczność podjęcia wszelkich środków niezbędnych do wyeliminowania tzw. rajów podatkowych i tajemnicy bankowej; 14. podkreśla, że partie polityczne powinny wyznaczyć osoby odpowiedzialne za kwestie gospodarczo-finansowe, informując o tym wyraźnie wyborców i właściwe organy, a także prowadzić księgi rachunkowe przedstawiane co roku organom administracji publicznej; 15. wzywa do połączenia wysiłków organów państwowych rządowych, parlamentarnych i sądowych tak aby zapewnić terminowe, szybkie i niezależne dochodzenie sprawiedliwości i utworzenie niezależnych, skutecznych i sprawnych organów publicznych dysponujących środkami koniecznymi do realizacji tego zadania, gwarantując w ten sposób przestrzeganie obowiązujących przepisów; 16. popiera wprowadzenie środków zachęcających partie polityczne do przeznaczania określonych zasobów na zwiększanie udziału i wzmocnienie demokracji wewnętrznej przez wspieranie parytetów i równych warunków oraz szans na członkostwo w organach partyjnych i kandydowanie w wyborach w przypadku kobiet, osób LGBTI i członków społeczności rdzennych, osób niepełnosprawnych i młodzieży oraz innych AT\1104369.doc 5/7
mniejszości i wykluczonych grup społecznych; 17. zaleca wprowadzenie regulacji dotyczących zasad kontroli finansowania działań politycznych i systemów zamówień publicznych, tak aby uniknąć konfliktu interesów między stroną wnoszącą wkład a stroną go otrzymującą, w postaci uzależnienie wniesienia wkładu od podjęcia sprzecznych z prawem zobowiązań, stanowiących rekompensatę lub wynagrodzenie za wniesiony i otrzymany wkład; 18. domaga się, by uregulowano w ustawodawstwie krajowym formy wykorzystywania zasobów pozyskiwanych przez partie polityczne ze źródeł publicznych i prywatnych, zakazując wykorzystywania tych zasobów jako dotacji, datków lub prezentów dla obywateli; 19. zachęca do opracowania nowych modeli powszechnego prawa dostępu do informacji i wzywa, by środki przekazu wprowadziły zmiany i reformy zmierzające do zapewnienia etycznego, pluralistycznego, bezstronnego i profesjonalnego postępowania zgodnie z zasadami gwarantującymi podstawowe prawa do zróżnicowanych źródeł informacji i wysokiej jakości dziennikarstwa; 20. wzywa rządy, by zagwarantowały pluralizm polityczny, oraz apeluje, by przepisy dotyczące finansowania działań politycznych nie utrudniały nowym uczestnikom włączenia się do życia politycznego, zawsze w ramach ograniczeń ustanowionych w konstytucjach krajowych i zgodnie z powszechnymi wartościami etycznymi; 21. wzywa do ograniczenia kosztów kampanii wyborczych przez ich uregulowanie i skrócenie, a także promowanie mechanizmów innowacyjnego i alternatywnego finansowania; 22. domaga się przyjęcia jasnych i konkretnych przepisów dotyczących finansowania wszelkiego rodzaju sojuszy wyborczych; 23. wzywa państwa, które jeszcze tego nie dokonały, do ratyfikacji Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji; 24. proponuje utworzenie rejestrów przedsiębiorstw zajmujących się prowadzeniem sondaży i badań opinii oraz zobowiązanie tych przedsiębiorstw do podawania technicznych szczegółów dotyczących zastosowanej metodologii, typu sondażu lub badania, wielkości i cech próby, procesu doboru respondentów, błędu statystycznego, daty i miejsca pracy w terenie; proponuje jednocześnie wprowadzić zakaz publikowania, rozpowszechniania lub powielania sondaży wyborczych przez wszystkie środki przekazu w dniach poprzedzających dzień wyborów; 25. zobowiązuje swoich współprzewodniczących do przekazania niniejszej rezolucji Radzie Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej, a także parlamentom państw członkowskich Unii Europejskiej i wszystkich krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Parlamentowi Latynoamerykańskiemu, Parlamentowi Środkowoamerykańskiemu, Parlamentowi Wspólnoty Andyjskiej, Parlamentowi Mercosuru, Sekretariatowi Generalnemu Wspólnoty Andyjskiej, Komitetowi Stałych Przedstawicieli Mercosuru, Stałemu Sekretariatowi Latynoamerykańskiego Systemu Gospodarczego oraz sekretarzom 6/7 AT\1104369.doc
generalnym OPA, UNASUR i ONZ. AT\1104369.doc 7/7