Odsadzanie prosiąt od loch Łagodzenie kryzysu przy odsądzeniu Podejmując decyzję o odsadzaniu prosiąt, najlepiej kierować się ich średnią masą i stanem zdrowia miotu. Masa 7,5 kg świadczy o prawidłowym rozwoju przewodu pokarmowego i możliwości pobrania paszy stałej w ilości 0,5 kg/sztukę/dzień. Odsadzanie jest stresem. Dla prosiąt oznacza brak kontaktu z matką, często zmianę środowiska oraz wyłączne pobieranie pokarmu stałego. Mieszanki pełnoporcjowe zawierają surowce wysokobiałkowe oraz dodatki mineralne wiążące kwasy. Pobieranie przez prosięta w okresie okołoodsadzeniowym takiej paszy do woli, dzień, dwa po odsądzeniu może powodować colienterotoksemię tzw. trzeciego okresu, obrzękówkę". Możliwości uniknięcia tego schorzenia oczywiście istnieją, dlatego podejmując decyzję o odsądzeniu, należy kierować się poniższymi zaleceniami: Odsadzanie należy wykonać między 28 a 42 dniem odchowu. Przyuczyć prosięta ssące do pobierania dużych ilości paszy stałej. W okresie bezpośrednio poprzedzającym odsadzanie nie zmieniać mieszanki. Utrzymać tę samą mieszankę przy odłączeniu i przez kilka dni po odłączeniu prosiąt. Podawać pasze do woli z autokarmników, najlepiej gotowe, granulowane mieszanki typu prestarter. Podając mieszanki własne, odsadzać prosięta nie wcześniej jak po 6 tygodniach odchowu. Przygotowywać i zadawać mieszanki o niższej zawartości białka (14% białka strawnego). W okresie okołoodsadzeniowym ograniczyć prosiętom kontakt z paszą do 3-4 maksymalnie 5 odpasów na dobę. Przez tydzień prosięta nie powinny stale pojadać". Przez 7-10 dni po odsądzeniu stosować schemat ograniczonego żywienia. Codziennie zwiększać nieznacznie ilość podawanej mieszanki. Przed odsądzeniem zastosować biopreparaty o działaniu bodźcowym. Na 5-7 dni przed odsądzeniem podać preparat żelazowy, następnie przez 2-3 dni preparat doustny, wielowitaminowy, zawierający wit. AD3EC.
Okresowo podawać z paszą tlenek cynku. Przez dwa tygodnie po odsądzeniu lub tydzień przed i do dwóch tygodni po odsądzeniu stosować dla prosiąt dodatek ZnO w ilości 0,1-0,3% mieszanki. Zakwaszać paszę lub wodę, stosując: zakwaszacze naturalne, np. mleko zsiadłe, zakwaszacze przemysłowe. Są to kwasy organiczne, octowy, propionowy, mrówkowy, fumarowy, mlekowy lub preparaty mieszane zawierające kwasy organiczne, np. Cytromix, Aciprol. Podawać probiotyki. Oferta rynkowa jest duża i zmienna. Preparaty probiotyczne zawierają korzystnie działające szczepy bakterii kwasu mlekowego oraz witaminy, m.in.: A, D3, E, Fe. Podawać preparaty enzymatyczne zawierające syntetyczne enzymy trawienne. Wykonywać szczepienia ochronne. Odrobaczyć prosięta przed przeniesieniem do innych budynków. Szczepić stado loch lub bezpośrednio prosięta przeciwko colienterotoksemii (według zaleceń weterynaryjnych). Odsadzanie prosiąt po 4 lub 5 tygodniach odchowu gwarantuje utrzymanie przemian metabolicznych i hormonalnych lochy na właściwym poziomie. Umożliwia pełne wykorzystanie potencjału rozrodczego poprzez utrzymanie w stadzie samic przez 5-6 cykli produkcyjnych. Sprzyja osiągnięciu dojrzałości narządów i układów u prosiąt. Może być zalecane do praktycznego stosowania w obecnych warunkach produkcyjno-hodowlanych polskich gospodarstw specjalizujących się w produkcji świń. Utrzymanie loch karmiących i prosiąt Zalecenia ogólne wskazują, że w kojcach porodowych powinien znajdować się materiał manipulacyjny umożliwiający lochom budowanie gniazda. Świnie muszą być kontrolowane co najmniej raz dziennie, muszą też mieć dostęp do paszy i wody. Obowiązuje higiena
żywienia i pojenia, odchody i nie zjedzona pasza muszą być usuwane, kojce i ich wyposażenie systematycznie czyszczone i dezynfekowane. Kojce porodowe, w których przebywają lochy karmiące wraz z przychówkiem, mogą mieć różną konstrukcję (rys. A, B, C). Najczęściej są to kojce z jarzmem i rusztową podłogą w tylnej części kojca. Locha umieszczona jest pomiędzy zastawkami jarzma, które ograniczają jej ruchy, by chronić prosięta przed przygnieceniem. Wymiary kojca porodowego to: szerokość - 1,80 m, długość - 2,3-2,4 m.
Jarzmo musi mieć regulację długości i szerokości, ze względu na różnice w wielkości loch oraz możliwość podniesienia do góry przy wprowadzaniu i wyprowadzaniu lochy. Legowisko dla prosiąt o powierzchni 0,6 m 2 powinno być wyposażone w promiennik podczerwieni (lampę podczerwieni) i matę gumową izolującą prosięta od podłoża. Innym rozwiązaniem jest mata grzewcza, która zainstalowana w części legowiskowej dla prosiąt, dogrzewa je. Do wyposażenia kojca porodowego poza dodatkowym źródłem ciepła należą: poidło i koryto dla lochy oraz korytko i poidełko dla prosiąt. Ściany boczne kojca porodowego powinny być pełne. Innym rozwiązaniem są kojce trójdzielne z klatką dla lochy montowaną na stałe. W takim kojcu locha utrzymywana jest w wewnętrznym, ograniczonym zastawkami stanowisku indywidualnym. Prosięta mają do niej dostęp z każdej strony. Na drzwiczkach wejściowych do kojca z lochą znajduje się odbojnik uniemożliwiający maciorze położenie się zadem przy samych drzwiczkach. Podłoga w tego typu kojcach może być lita, z możliwością stosowania ściółki, lub całkowicie rusztowa. Dla loch z prosiętami stosuje się też kojce dwudzielne. Lochy karmiące mogą być utrzymywane w kojcach grupowych, jeśli na fermie stosowana jest synchronizacja rui. Lochy wysoko prośne są wprowadzane do kojców porodowych na 7 dni przed oproszeniem, a po 10-14 dniach od porodu przegrody dzielące kojce są zdejmowane, tworząc dużą przestrzeń dla loch z przychówkiem. Zaletą tego systemu utrzymania jest wyrównanie miotów i zapewnienie ruchu lochom. Utrzymanie grupowe loch karmiących może być dwuetapowe. W pierwszym etapie lochy rodzą w oddzielnych kojcach porodowych, po 2 tygodniach przechodzą do wspólnego kojca grupowego. Można łączyć 5-8 miotów. Wyposażeniem wszystkich kojców są: odbojniki, promienniki podczerwieni, maty grzewcze, ekrany termiczne, koryta i poidła. Prosięta odsądzone i warchlaki utrzymywane są zawsze w kojcach grupowych na podłogach rusztowych, częściowo rusztowych (1/3 powierzchni lita), samospławialnych (o spadku w kierunku kanału gnojowego podwyższonym do 6%) lub na głębokiej ściółce.
Dla wszystkich grup produkcyjnych świń, w tym dla loch karmiących i prosiąt, powinny być spełnione określone normy w zakresie podstawowych parametrów mikroklimatu, powierzchni, oświetlenia. Wymagania loch i prosiąt w zakresie temperatury i wilgotności powietrza Kategoria wiekowa/ masa Temperatura, C Wilgotność ciała świń Mini. - max. Optymalna względna, % Lochy karmiące 18-24 21 70 Prosięta do 14 dni 23-35 28-30 Prosięta 14-28 dni 18-28 23-28 60 Prosięta starsze 18-24 22-24 Wymagania w zakresie utrzymywania loch i prosiąt Kategoria zwierząt Masa ciała, kg Powierzchnia podłogi, m 2 /szt. Podłogi rusztowe. Szerokość szczelin/beleczek, mm Lochy karmiące - utrzymanie indywidualne 3,5 20/80 Lochy karmiące - utrzymanie 2,5 grupowe Prosięta do 10 kg 0,15 11/50 Warchlaki 0,20 14/50
Wymagania w zakresie oświetlenia pomieszczeń dla świń Kategoria zwierząt Oświetlenie dzienne Oświetlenie sztuczne, lx Lochy karmiące 1 : 20 Prosięta odsądzone 1 : 25 40-80 Systemy technologiczne stosowane w chowie trzody chlewnej obejmują systemy: utrzymania, żywienia, transportu i zadawania paszy oraz rozwiązania dotyczące usuwania odchodów. O wyborze danego systemu decyduje producent, uwzględniając wielkość i strukturę stada świń, lokalizację fermy itd. Ściółka stosowana w kojcach porodowych, zwłaszcza w pierwszym okresie życia prosiąt, musi być często zmieniana. Utrzymanie na ściółce zapewnia właściwą izolację termiczną, nie powoduje urazów, stwarza komfort legowiskowy, korzystnie wpływa na kończyny. Inne rozwiązania typowe dla systemu ściółkowego i rusztowego omówiono w dalszej części opracowania. Opłacalność produkcji loch i prosiąt Założenia do przykładu oraz rozwiązanie. Laktacja - 28 dni; częstotliwość oproszeń - 2,4; luźność 10 dni - 5 kg paszy/szt./dz.; ciąża niska 90 dni - 2,25 kg paszy/szt./dz.; ciąża wysoka 20 dni - 3,0 kg/szt./dz.; okres okołoporodowy 3 dni - 2 kg/szt./dz.; laktacja: zapotrzebowanie bytowe - 2 kg/szt./dz.; zapotrzebowanie produkcyjne - 0,5 kg/prosię/dz. Żywienie prosiąt: w odchowie do 70 dnia - 5,5 kg mieszanki prestarter i 17,5 kg mieszanki starter;
Cena pasz: prestarter 1500 zł/tonę, starter - 1200 zł/t., LP - 700 zł/t., LK - 780 zł/t. Cena żywca - 3,50 zł/kg; Cena prosięcia - o 50% wyższa od ceny żywca. Brakowanie lochy - raz na 2,5 roku; Masa wybrakowanej lochy 200 kg; Cena za 1 kg wybrakowanej lochy - 2,5 zł/kg; Cena loszki remontowej - 600 zł. Wartość nawozu od 1 lochy z prosiętami na rok - 30 zł. Koszty: energia, woda - 80 kg, utrzymanie knura/inseminacja - 120 zł/rok; lekarz wet., leki - na 1 odchowane prosię - 5 zł, inne - 50 zł. Rachunek opłacalności przedstawiono w tabeli. Rachunek opłacalności produkcji prosiąt (PLN) Liczba prosiąt odchowanych Źródło przychodów/kosztów od 1 lochy rocznie 16 22 Przychody: 2010 2540 Sprzedaż prosiąt 1780 2310 Wartość wybrakowanej lochy (0,4 szt. x 500 zł) 200 200 Szacunkowa wartość nawozu 30 30 PRZYCHODY 2010 2540 Koszty: Remont stada: (0,4 szt. x 600 zł) 240,0 240,0 Pasza lochy 814,63 880,15 Pasza prosiąt 468,0 643,50 Utrzymanie knura, inseminacja 120,0 120,0 Lekarz wet., leki, higiena 80,0 110,0 Energia, woda 80,0 80,0
Pozostałe koszty zmienne 50,0 50,0 KOSZTY ZMIENNE RAZEM 1852,63 2123,65 DOCHÓD BEZPOŚREDNI 157,37 416,35 DOCHÓD BEZPOŚREDNI NA 1 PROSIĘ 9,84 18,93 Dochody przynosi sprzedaż prosiąt. Ceny na prosięta mają charakter rynkowy, ale pozostają w określonym stosunku do cen żywca. W przedstawionym rachunku przyjęto, że cena 1 kg warchlaka o masie 20 kg (wiek 70 dni) jest wyższa od ceny za 1 kg żywca wieprzowego o 50%. Źródłem przychodu jest także wartość wybrakowanych loch po zakończonym użytkowaniu. Przyjmując okres użytkowania na 2,5 roku, coroczne brakowanie wyniesie 40% (0,4 sztuki przy analizie dotyczącej 1 lochy). Utrzymanie wielkości stada oznacza potrzebę zrównoważenia dokonanego brakowania przez zakup (lub wychów własny) loszek remontowych. Dwie największe pozycje kosztów to: pasze oraz wychów prosiąt. Pasze stanowią około 60-65% wszystkich kosztów. Obliczając koszt paszy dla loch, przyjęto niżej podane założenia. W przedstawionej kalkulacji nie uwzględniono kosztów amortyzacji (zwrotu kosztów budynku). Można tak postąpić tylko wtedy, kiedy budynek inwentarski jest budowlą użytkowaną od wielu lat, która już się zwróciła. W innym wypadku należy uwzględnić zwrot kosztów budynku, rozłożony na wiele lat, np. na 30. Nie uwzględniono też kosztów robocizny. Opłata za pracę stanowi łącznie z zyskiem sumę dochodu bezpośredniego. Podano go w przeliczeniu na 1 lochę i na 1 roboczogodzinę pracy. Największy wpływ na opłacalność produkcji prosiąt ma ich liczba wyprodukowana z miotu od 1 lochy rocznie (plenność). Dzieje się tak dlatego, że przychód z dodatkowo odchowanych prosiąt zostaje osiągnięty przy prawie niezmienionych kosztach utrzymania lochy. Odchów w skali roku 12-13 prosiąt oznacza brak dochodów ze względu na osiągnięcie przychodów, które pokrywają jedynie poniesione koszty.