Wroclaw, dnia 18.04.2012 r. Instytut Prawa Cywilnego Wydzial Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wroclawski Opinia prawna na temat dopuszczalnosci wypowiedzenia przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna Opinia niniejsza odnosi sie do fundamentalnego problemu realizacji umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej zawartych pomiedzy swiadczeniodawcami a dyrektorem oddzialu wojewódzkiego NFZ, a mianowicie stabilnosci tych umów. Dopuszczalnosc wypowiedzenia umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej przez kazda ze stron bez podania przyczyny oznacza mozliwosc uznaniowego skracania przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ okresu, na jaki umowa taka zostala zawarta. Kwestia ograniczenia swobody stron umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w zakresie jej wypowiedzenia nie byla dotychczas przedmiotem szerszych analiz prawnych. Uwage zwraca nastepujace stanowisko prof. J. Jonczyka, wyrazone w podreczniku akademickim Prawo zabezpieczenia spolecznego (Zakamycze 2006, s. 263): "Przyjmujemy, podobnie jak SN (IV CKN 393/01), ze stosunek prawny miedzy NFZ i swiadczeniodawca ma charakter umownego zobowiazania, którego powstanie i wykonanie podlega ocenie z punktu widzenia prawa cywilnego. Jednoczesnie trzeba miec na uwadze ograniczenia co do wolnosci umów i równorzednosci stron wynikajace ze szczególnej pozycji NFZ, jego ustawowych zadan oraz trybu zawierania i kontroli realizacji umów przez NFZ i ministra zdrowia. " Autor niniejszej opinii prawnej podziela przytoczone wyzej stanowisko dotyczace ograniczenia co do wolnosci umów i równorzednosci stron wynikajacych ze szczególnej pozycji NFZ, jego ustawowych zadan oraz trybu zawierania i kontroli realizacji umów przez NFZ, a takze nadzoru ministra wlasciwego do spraw zdrowia nad dzialalnoscia NFZ.
2. Przedmiotem niniejszej opinii jest analiza dopuszczalnosci wypowiedzenia umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna, dokonanego przez Dyrektora DOW NFZ na podstawie 7 ust. 2 umowy o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna zawartych przez Dyrektora DOW NFZ na okres dwóch lat. Zlecona opinia prawna ma udzielic odpowiedzi na pytanie, czy dopuszczalne jest wypowiedzenie umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna dokonane przez Dyrektora DOW NFZ z powolaniem sie na postanowienie tej umowy przyznajacej kazdej ze stron prawo wypowiedzenia umowy bez podania przyczyny za trzymiesiecznym okresem wypowiedzenia. Tresc oswiadczenia woli Dyrektora DOW NFZ o wypowiedzeniu umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna jest nastepujaca: "Dzialajac na podstawie 7 ust. 2 umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna nr 02/1 1310204010 1120 12/0 1 z dnia 20.01.2012 r. oswiadczam niniejszym, ze rozwiazuje wskazana umowe z zachowaniem 3 miesiecznego okresu wypowiedzenia, którego bieg rozpocznie sie z dniem l czerwca 2012 r." Postanowienie 7 ust. 2 umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna umozliwiajace kazdej ze stron wypowiedzenie umowy za 3-miesiecznym okresem wypowiedzenia stanowi powtórzenie 8 ust. 2 umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej - ambulatoryjna opieka specjalistyczna, wzoru umowy stanowiacego Zalacznik nr 2a do Zarzadzenia Nr 80/2008/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 14 pazdziernika 2008 r. (wyciag z wzoru umowy w zalaczeniu). 3. Kluczowe znaczenie dla dopuszczalnosci dokonanego przez Dyrektora DOW NFZ wypowiedzenia umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna ma ustalenie, czy tresc 8 ust. 2 umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej - wzoru umowy, stanowiacego Zalacznik nr 2a do Zarzadzenia Nr 80/2008/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 14 pazdziernika 2008 r. o brzmieniu: "Kazda ze stron moze rozwiazac umowe za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia" miesci sie w kompetencji Prezesa NFZ okreslonych w art. 146 ust. 1 pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych. 2
Zgodnie z art. 146 pkt l ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych Prezes NFZ okresla przedmiot postepowania w sprawie zawarcia umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej, a wedlug art. 142 pkt 3 wymienionej ustawy Prezes NFZ okresla warunki wymagane od swiadczeniodawców..przedmiot postepowania, o którym mowa w art.146 pkt l ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych, to przedmiot zamówienia w rozumieniu art. 140 i 141 tej ustawy (por. J. Nowak-Kubiak, B. Lukasik, Ustawa o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych. Komentarz, Warszawa 2006, s. 280). Przedmiot postepowania w sprawie zawarcia umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej rozumiany jako przedmiot zamówienia ustawodawca odnosi wylacznie do zawarcia umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. Warunki wymagane od swiadczeniodawców to warunki, jakie powinni spelniac oferenci (swiadczeniodawcy skladajacy oferty). Okreslenie uprawnien stron do wypowiedzenia przez kazda ze stron umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej wykracza poza kompetencje Prezesa NFZ okreslone wart. 146 pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych. Okreslenie uprawnienia (prawa) strony umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej do wypowiadania tej umowy nie miesci w zakresie kompetencji ustawowej przyznanej Prezesowi NFZ wart. 146 pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych. W konsekwencji przekroczenia zakresu kompetencji ustawowej przez Prezesa NFZ przez w zakresie regulacji dotyczacej wypowiadania umowy 8 ust. 2 "wzoru umowy", bedacego zalacznikiem do Zarzadzenia Nr 80/2008/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 14 pazdziernika 2008 r. nalezy uznac za niewazne. W zwiazku z powyzszym wadliwy jest tez 7 ust. 2 umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej, stanowiacy podstawe wypowiedzenia przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna. Kompetencje Prezesa NFZ okreslone w art. 146 pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych nie obejmuje prawa do ustalania w zarzadzeniu wydawanym na podstawie tego przepisu uprawnienia strony umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej do wypowiedzenia tej umowy za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia. Z powyzszego wzgledu nalezy uznac, ze 8 ust. 2 wzoru umowy bedacego zalacznikiem nr 2a do Zarzadzenia nr 80/2008/DSOZ Prezesa NFZ nie ma mocy obowiazujacej. W konsekwencji tego nie ma tez mocy wiazacej 7 ust. 2 umowy o 3
udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna, bedacy podstawa wypowiedzenia umów dokonanych przez Dyrektora DOW NFZ. Okreslenie uprawnienia kazdej ze stron umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna do wypowiedzenia tej umowy za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia kreuje uprawnienie dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ do uznaniowego skracania okresu, na jaki umowa zostala zawarta. 4. 8 ust. 2 wymienionego "wzoru umowy" o brzmieniu: "Kazda ze stron moze rozwiazac umowe za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia" wymaga odniesienia do 42 "Ogólnych warunków umów" stanowiacych Zalacznik do Rozporzadzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej (dalej okreslony w skrócie jako 42 "Ogólnych warunków umów"). 42 "Ogólnych warunków umów" brzmi:,,1. Z zastrzezeniem przypadków wynikajacych ze zmiany obowiazujacych przepisów prawa oraz ust. 3 i 4, umowa nie moze zostac wypowiedziana z powodu braku zgody jednej ze stron na zmiane tresci umowy. 2. W przypadku braku zgody strony na wprowadzenie niezbednych zmian w tresci umowy, wynikajacych ze zmian stanu prawnego, umowa ulega rozwiazaniu za wypowiedzeniem, przy czym okres wypowiedzenia moze zostac skrócony nie wiecej niz do jednego miesiaca. 3. W przypadku gdy swiadczeniodawca razaco narusza obowiazek realizowania umowy zgodnie z planem rzeczowo-jinansowym, polegajacy na nie nalezytym wykonywaniu umowy, dyrektor oddzialu wojewódzkiego Funduszu moze wypowiedziec, z zachowaniem 30 dniowego terminu, dotychczasowe warunki umowy w zakresie kwoty zobowiazania i zaproponowac nowe, odpowiadajace dotychczasowemu wykonywaniu umowy. Nowe warunki obowiazuja od pierwszego dnia miesiaca nastepujacego po uplywie terminu wypowiedzenia. 4. W przypadku odmowy przyjecia przez swiadczeniodawce zmienionych warunków umowy, o których mowa w ust. 3, umowa ulega rozwiazaniu po uplywie 60 dni od dnia wypowiedzenia, jednak nie pózniej niz w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego. " 8 pkt 2 "wzoru umowy" majacy brzmienie: "Kazda ze stron moze rozwiazac umowe za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia" jest niezgodny z 42 "Ogólnych warunków umów", Zalacznika do Rozporzadzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. 4
Przytoczony przepis ogranicza dopuszczalnosc wypowiedzenia przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej do scisle okreslonych przypadków dotyczacych danego swiadczeniodawcy. 42 "Ogólnych warunków umów" wyraza zasade stabilnosci umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej przez to, ze ogranicza wypowiedzenie umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ do wypowiedzenia umowy w scisle okreslonych przypadkach. 42 "Ogólnych warunków umów" nie dopuszcza wypowiedzenia przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna ze wszystkimi swiadczeniodawcami. 42 "Ogólnych warunków umów" dopuszcza wylacznie wypowiedzenie umowy udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej wylacznie w przypadku dotyczacym danego swiadczeniodawcy. W swietle 42 "Ogólnych warunków umów" umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej sa umowami stabilnymi przez to, ze ich wypowiedzenie ograniczone jest do scisle okreslonych przypadków dotyczacych okreslonego swiadczeniodawcy. Zarzadzenie Prezesa NFZ wydawane na podstawie art. 146 pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych nie moze byc sprzeczne z przepisami Rozporzadzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. Zarzadzenie Prezesa NFZ wydawane na podstawie art. 146 pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych moze byc stosowane jedynie wtedy, jezeli nie jest sprzeczne z przepisami ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych oraz przepisami rozporzadzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. W swietle 42 "Ogólnych warunków umów" nie jest dopuszczalne wprowadzenie okreslonego przez Prezesa NFZ w formie zarzadzenia wydawanego na podstawie art. 146 pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych do wzoru umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej postanowienia o tresci: "Kazda ze stron moze rozwiazac umowe za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia". Niezgodnosc 8 pkt 2 "wzoru umowy", a takze niezgodnosc 7 ust. 2 umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna nr 02/1/3102040/01/2012/0 l z dnia 20.01.2012 r. z 42 "Ogólnych warunków umów" o 5
udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej oznacza niedopuszczalnosc wypowiedzenia umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna wszystkim swiadczeniodawcom. opieka specjalistyczna 5. Stabilnosc umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej ma uzasadnienie w przepisie art. 107 ust. 5 pkt 10 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych okreslajacym zadanie dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ jako "zawieranie i rozliczanie umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej". Powolany przepis ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych stanowi o zawieraniu i rozliczaniu umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. Na tle brzmienia art. 107 ust. 5 pkt 10 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych ustalenia wymaga istota okreslonego w tym przepisie ustawowego zadania dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ. Brzmienie powolanego przepisu wskazuje na to, ze istota zadania ustawowego dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ jest zawieranie i rozliczanie umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej, a nie rozwiazywanie takich umów. Ustawowe zadanie dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ okreslone jako "zawieranie i rozliczanie umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej", przy pominieciu rozwiazywania tych umów, wskazuje na zalozona przez ustawodawce stabilnosc umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej, wyrazajaca sie w dopuszczalnosci wypowiadania przez NFZ tych umów w przypadkach okreslonych w 42 "Ogólnych warunków umów". 6. Ustawowe zadanie dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ okreslone w art. 107 ust. 5 pkt 10 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych znajduje wlasciwy wyraz w tytule zarzadzen Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie okreslenia warunków zawierania i realizacji umów rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna. Tytul tych zarzadzen ogranicza ich przedmiot do okreslenia warunków i realizacji umów w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna. Wedlug tytulu wskazanych zarzadzen Prezesa NFZ ich przedmiotem powinno byc wylacznie okreslenie warunków i realizacji umów w rodzaju ambulatoryjna opieka specj alistyczna. 7. Brzmienie art. 107 ust. 5 pkt 10 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych wiaze sie z tym, ze umowa o udzielanie swiadczen 6
opieki zdrowotnej powoduje powstanie stosunku organizacji i finansowania swiadczen opieki zdrowotnej jako stosunku z zakresu zabezpieczenia spolecznego. I Stosunek organizacji i finansowania swiadczen opieki zdrowotnej jest stosunkiem prawnym wiazacym swiadczeniobiorców z danym swiadczeniodawca. Zawarcie umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wiaze sie z powstaniem stosunku opieki zdrowotnej pomiedzy danym swiadczeniodawca a swiadczeniobiorcami oczekujacymi na udzielenie swiadczenia opieki zdrowotnej wedlug kolejnosci zgloszenia ustalonej w formie listy oczekujacych. Z tego wzgledu umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna nie moga byc traktowane wylacznie jako umowy pomiedzy NFZ a swiadczeniodawca. Lista oczekujacych na udzielenie danego swiadczenia stanowi integralna czesc dokumentacji medycznej prowadzonej przez swiadczeniodawce (art. 20 ust. 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych). 8. Rozwiazanie przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna moze powodowac pogorszenie sytuacji i praw pacjentów oczekujacych na udzielanie swiadczen zdrowotnych wedlug listy oczekujacych u danego swiadczeniodawcy. Na pogorszenie sytuacji i praw pacjentów korzystajacych ze swiadczen ambulatoryjnej opieki specjalistycznej spowodowane przez rozwiazanie ze swiadczeniodawcami umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wskazal XXX Zjazd Delegatów Dolnoslaskiej Izby Lekarskiej w "Stanowisku Nr 10/2012 XXX Zjazdu Delegatów Dolnoslaskiej Izby Lekarskiej z dnia 24 marca 2012 r. w sprawie wypowiadania przez DOW NFZ umów w ramach AOS":,,Jednoczesnie XXX" Zjazd Delegatów D/L, stajac w obronie pacjentów korzystajacych ze swiadczen ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, wskazuje, ze przedmiotowe dzialania DOW NFZ pogorszy sytuacje pacjentów, którzy oczekuja w kolejce na swiadczenia specjalistyczne. Utraca oni wyznaczone terminy wizyt u specjalisty i beda zmuszeni, po zakonczeniu wczesniejszego postepowania konkursowego, poszukiwac ponownie swiadczeniodawcy i wpisac sie na liste oczekujacych na swiadczenia, co moze wydluzyc czas oczekiwania na wizyte nawet dwukrotnie." I Szerzej J. Jonczyk, Prawo zabezpieczenia spolecznego, Zakamycze 2006, s. 261 7
9. Jak zaznaczono, wypowiedzenie przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wszystkim swiadczeniodawcom powoduje skutki prawne nie tylko dla swiadczeniodawców, ale takze dla swiadczeniobiorców oczekujacych na udzielenie swiadczenia wedlug kolejnosci ustalonej na liscie u danego swiadczeniodawcy. Ze wzgledu na powiazanie swiadczeniodawców udzielajacych swiadczen w zakresie: ambulatoryjna opieka specjalistyczna ze swiadczeniobiorcami, którym przysluguje prawo co do udzielenia swiadczenia wedlug listy, ustalonymi u danego swiadczeniodawcy, ustawodawca okreslil zadanie dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ jako zawieranie i rozliczanie umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. Uwazam, ze z powyzszego wzgledu wypowiedzenie umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej ograniczone zostalo w 42 "Ogólnych warunków umów" do scisle okreslonych przypadków. 10. Art. 107 ust. 5 pkt 10 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych wskazuje na niedopuszczalnosc wypowiedzenia przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wszystkim swiadczeniodawcom. Uwazam, ze oswiadczenia woli Dyrektora DOW NFZ o wypowiedzeniu umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wszystkim swiadczeniodawcom nie tylko wykraczaja poza ustawowo okreslone zadania dyrektora, ale godza takze w istote tego zadania. Realizujac ustawowe zadanie polegajace na zawieraniu i rozliczaniu umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna dyrektor oddzialu wojewódzkiego NFZ powinien wspóldzialac w zakresie wykonywania tych umów, wlasciwie rozliczajac udzielane przez swiadczeniodawców swiadczenia opieki zdrowotnej. Zaznaczyc nalezy, ze zgodnie z 9 "Ogólnych warunków umów" o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej" "swiadczeniodawca udziela swiadczen przez caly okres obowiazywania umowy, zgodnie z okreslonym w umowie harmonogramem pracy oraz planem rzeczowo-jinansowym stanowiacym zalaczniki do umowy. " 11. Stabilnosc umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej ma tez uzasadnienie w tym, ze zalacznikiem do takich umów stanowi plan rzeczowo-finansowy. 8
Kwalifikowanie w 9 "Ogólnych warunków umów" planu rzeczowo-finansowego jako zalacznika do umowy o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej oznacza, ze umowy te sa powiazane z planem rzeczowo-finansowym oddzialu wojewódzkiego NFZ. Inaczej mówiac, plan rzeczowo-finansowy, bedacy zalacznikiem do umowy o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej stanowi odpowiednia czastke planu finansowego oddzialu wojewódzkiego NFZ. Plan rzeczowo-finansowy bedacy zalacznikiem do umowy o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej stanowi szczególny rodzaj zabezpieczenia danego swiadczeniodawcy. srodków finansowych NFZ dla 12. Umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej stanowia forme alokacji srodków finansowych przez NFZ. Alokacja ta odbyla sie na podstawie konkursu ofert albo rokowan. Tryb konkursu ofert stanowi procedure konkurencyjno-eliminacyjna. Alokacja srodków finansowych dokonana przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ powinna obejmowac okres, na który zostaly zawarte umowy o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej. Wypowiedzenie przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wszystkim swiadczeniodawcom prowadzi do zmiany alokacji srodków finansowych przeznaczonych do sfinansowania swiadczen opieki zdrowotnej w zakresie skrócenia czasu trwania umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej. Ogloszony 2 kwietnia 2012 r. konkurs ofert obejmowac bedzie - w zakresie skrócenia okresu trwania wypowiedzianych umów- srodki finansowe, które mialy zostac przekazane obecnym swiadczeniodawcom, po wykonaniu przez nich umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej. 42 "Ogólnych warunków umów" wyklucza dopuszczalnosc wypowiedzenia przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej wszystkim swiadczeniodawcom po to, aby dokonywac alokacji srodków finansowych, które zgodnie z zawartymi umowami mialy byc przeznaczone dla swiadczeniodawców w ramach realizacji umów do konca 2012 r. 13. Zawarcie umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna na czas okreslony w ogloszeniu o konkursie, uniemozliwia dyrektorowi oddzialu wojewódzkiego NFZ skracanie czasu obowiazywania umowy. 9
Skrócenie wszystkim swiadczeniodawcom okresu trwania umowy podwaza istote organizowania i przeprowadzania konkursu ofert. Skrócenie czasu trwania umowy wszystkim swiadczeniodawcom przez rozwiazanie umowy przed uplywem czasu, na który zostala zawarta oznacza modyfikowanie warunków konkursu. Na modyfikowanie warunków konkursu przez wypowiedzenie umów wszystkim swiadczeniodawcom zwrócil uwage Prezes Zwiazku Pracodawców Ochrony Zdrowia Dolnego Slaska w pismie z dnia 21.03.2012 r. skierowanym do Dyrektora DOW NFZ. W pismie tym podniesiono tez, ze prawo wypowiedzenia nie sluzy w zadnym wypadku do modyfikowania warunków konkursu i nie moze miec skutku wobec wszystkich swiadczeniodawców. Modyfikowanie warunków konkursu przez wypowiedzenie umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej ze wszystkimi swiadczeniodawcami stanowi kolejny argument na rzecz niedopuszczalnosci wypowiedzenia przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wszystkim swiadczeniodawcom. Podanie w ogloszeniu o przeprowadzeniu konkursu ofert okresu, na który umowy zostaja zawarte stanowi pewien rodzaj przyrzeczenia publicznego dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ wylaczajacego dopuszczalnosc skrócenia tego okresu przez rozwiazanie umów ze wszystkimi swiadczeniodawcami. Zawarcie przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ umów na okres podany w ogloszeniu o konkursie ofert tez wylacza mozliwosc skrócenia tego okresu przez wypowiedzenie umowy ze wszystkimi swiadczeniodawcami. 14. Ze wzgledu na to, ze umowy o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej zawierane sa w trybie konkursu ofert na okres podany w warunkach konkursu nie moga byc swobodnie wypowiadane, gdyz naruszaloby to warunki postepowania w sprawie zawierania umów ze swiadczeniodawcami. Uwazam, ze to z tego wzgledu 42 "Ogólnych warunków umów" ogranicza wypowiedzenie umowy o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej do scisle okreslonych przypadków. Stabilnosc umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej uzasadniaja rózne wzgledy prawne, finansowe, spoleczne. Trwalosc umowy uzasadnia jej zawarcie w wyniku konkursu ofert albo rokowan, przy spelnieniu warunków okreslonych przez Prezesa NFZ w wydanym przez niego zarzadzeniu. 10
15. Ocena dopuszczalnosci wypowiedzenia przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna ze wszystkimi swiadczeniodawcami powinna uwzgledniac takze przyczyny podane. Przyczyny wypowiedzenia umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna podane przez Dyrektora DOW NFZ wykraczaja poza przyczyny wypowiedzenia umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej okreslone w 42 "Ogólnych warunków umów". Takze z tego wzgledu wypowiedzenie przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna jest niedopuszczalne. W pismie Dyrektora DOW NFZ adresowanym do Przewodniczacego Zwiazku Pracodawców Ochrony Zdrowia Dolnego Slaska Dyrektor DOW NFZ informujac o zamiarze wypowiedzenia umów w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna zawartych na okres od 01.01.2011 r. do 31.12.2012 r. i ogloszenia postepowan konkursowych na umowy w tym rodzaju Dyrektor DOW NFZ podal: "Od Ol lipca 20llr. obowiazuja nowe zasady realizacji i rozliczania swiadczen medycznych AOS. Analiza danych za ten okres sprawozdawczy wskazuje na istotne zróznicowanie pomiedzy poszczególnymi swiadczeniodawcami w zakresie jakosci i kompleksowosci udzielanych swiadczen. Nalezy podkreslic, ze wybrani do realizacji umów swiadczeniodawcy mimo, ze spelniaja minimalne warunki bezwzglednie wymaganie do realizacji swiadczen w ramach zawartych umów róznia sie potencjalem wykonawczym i zasobami sprzetowymi. Oznacza to, ze wsród ok. 600 swiadczeniodawców AOS wystepuja zróznicowane mozliwosci udzielania swiadczen ambulatoryjnych w sposób kompleksowy zgodnie z wiedza medyczna i z wykorzystaniem w coraz szerszym zakresie wiedzy i umiejetnosci lekarzy specjalistów. Zdaniem DOWNFZ sytuacja taka nie gwarantuje zabezpieczenia rzeczywistych potrzeb ubezpieczonych. DOWNFZ dzialajac na rzecz ubezpieczonych planuje podjac dzialania prowadzace do zakontraktowania swiadczen medycznych finansowanych ze srodków publicznych z podmiotami, którzy zapewnia ubezpieczonym pelna kompleksowosci swiadczen." Zróznicowanie pomiedzy poszczególnymi swiadczeniodawcami w zakresie jakosci i kompleksowosci udzielanych swiadczen opieki zdrowotnej nie moze stanowic przyczyny wypowiedzenia umów, jezeli swiadczeniodawcy ci spelniaja minimalne warunki bezwzglednie wymagane do realizacji zawartych umów. Argument o dzialaniu DOW NFZ na rzecz ubezpieczonych przez wypowiedzenie umów w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna wszystkim swiadczeniodawcom nie moze zostac uznany w odniesieniu do tych ubezpieczonych, którzy zapisani zostali na listy II
oczekujacych u danych swiadczeniodawców, którzy po przeprowadzeniu nowego konkursu pozostana bez kontraktu z NFZ. 16. Przeprowadzone analizy prowadza do nastepujacego podsumowania: 1. Dopuszczalnosc dokonanych przez Dyrektora DOW NFZ wypowiedzen umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna stanowi fragment ogólniejszego problemu dopuszczalnosci wypowiadania przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej, a przez to stabilnosci tych umów. 2. Wypowiedzenie przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna zostalo dokonane na podstawie 7 ust. 2 umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna. 7 ust. 2 tej umowy stanowi powtórzenie 8 ust. 2 Wzoru umowy o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej stanowiacego zalacznik Nr 2 do Zarzadzenia nr 80/2008/DSOZ Prezesa NFZ. 3. Zarzadzenie nr 80/2008/DSOZ Prezesa NFZ wydane zostalo na podstawie art. 146 ust. l pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych. Przepisy te nie zawieraja kompetencji do okreslania prawa stron do swobodnego wypowiadania umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. 4. Ze wzgledu na to, ze 42 "Ogólnych warunków umów" zawiera wyczerpujaca regulacje przypadków wypowiedzenia umowy przez dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ wypowiedzenie przez Dyrektora DOW NFZ umów o udzielenie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wszystkim swiadczeniodawcom narusza 42 "Ogólnych warunków umów". 5. 8 ust. 2 "wzoru umowy" nie ma mocy wiazacej, gdyz tresc tego postanowienia wykracza poza kompetencje Prezesa NFZ okreslone w art. 146 ust. 1 pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych. 12
6. Tresc 8 ust. 2 "wzoru umowy" nie mógla zostac przeniesiony do tresci umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna. 7. 8 ust. 2 "wzoru umowy" kreuje prawo NFZ do uznaniowego wypowiadania umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. Prezes NFZ nie ma w ramach kompetencji okreslonych wart. 146 ust. I pkt l i 3 ustawy o swiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze srodków publicznych prawa do kreowania uprawnienia dyrektora oddzialu wojewódzkiego NFZ do uznaniowego wypowiadania umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej. 8. Wypowiedzenie umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna dokonane przez Dyrektora DOW NFZ z powolaniem sie na 7 wymienionej umowy jest niezgodne z 42 "Ogólnych warunków umów" i z tego wzgledu równiez niedopuszczalne. 9. Niedopuszczalnosc wprowadzenia do umowy postanowienia o tresci: "Kazda ze stron moze rozwiazac umowe za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia" uzasadniaja nie tylko podniesione w niniejszej opinii wzgledy prawne, ale takze istotne wzgledy ekonomiczne i spoleczne. 10. Dyrektor oddzialu wojewódzkiego NFZ majac prawo uznaniowego wypowiedzenia umowy za 3-miesiecznym okresem wypowiedzenia móglby zagrozic egzystencji kazdego swiadczeniodawcy zarówno publicznego, jak i niepublicznego. Poza ekonomiczna sytuacja danego swiadczeniodawcy mialoby to negatywne znaczeme dla pacjentów korzystajacych ze swiadczen opieki zdrowotnej zakontraktowanych przez danego swiadczeniodawce. 11. Zarzadzenia Prezesa NFZ z zakresu kierowania ustawowa i statutowa dzialalnoscia NFZ podlegaja kontroli ministra wlasciwego do spraw zdrowia w ramach okreslonego ustawa nadzoru. Takie stanowisko zajal Naczelny Sad Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 lutego 2011r., II GSK 2621102. W ramach nadzoru ministra wlasciwego do spraw zdrowia powinno byc poddane kontroli pod wzgledem legalnosci 2 www.orzeczenia.nsa.gov.pl 13
Zarzadzenie Nr 80/2008/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 14 pazdziernika 2008 r. w zakresie Zalacznika nr 2 zawierajacego postanowienie o tresci: "Kazda ze stron moze rozwiazac umowe za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia". 12. W ramach nadzoru ministra wlasciwego do spraw zdrowia powinno byc tez poddane dzialania Dyrektora DOW NFZ polegajace na wypowiedzeniu umów o udzielanie swiadczen opieki zdrowotnej w rodzaju: ambulatoryjna opieka specjalistyczna wszystkim swiadczeniodawcom. Dzialania te sa bowiem powiazane z trescia Zalacznika nr 2 do Zarzadzenia Prezesa nr 80/2008/DSOZ zawierajacego postanowienia o tresci: "Kazda ze stron moze rozwiazac umowe za 3 miesiecznym okresem wypowiedzenia". Prof. dr hab. Zdzislaw Kubot 14