Wymagania programowe

Wymagania programowe dla klasy VI szkoły podstawowej według programu Nowej Ery adana czynność uczniów 1 I. U PROGU ZSÓW NOWOŻYTNYH pamiêta datê: 1492 pamiêta daty: 1519-1522, 1517, 1569 pamiêta daty: 1525, 1572 zna postaci: Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan, merigo Vespucci, Leonardo da Vinci, Marcin Luter, Zygmunt Stary, Zygmunt ugust, ona Sforza, Miko³aj Rej, Jan Kochanowski, Miko³aj Kopernik zna postaci: Vasco da Gama, Micha³ nio³, Rafael Santi, Jan Kalwin, Henryk VIII zna postaci: Jan Zamoyski, ernardo Morando, Henryk Walezy, Stefan atory rozumie pojêcia: kompas, busola, karawela, kolonia, humanizm, renesans, reformacja, tolerancja, szlachta rozumie pojêcia: Nowy i Stary Œwiat, protestantyzm, heretyk, arras, przywilej, magnateria, stan rozumie pojêcia: ekumenizm, mecenas, sejm walny, demokracja szlachecka, indeks ksi¹g zakazanych, Rzeczpospolita Obojga Narodów wymienia przyczyny i skutki odkryæ geograficznych wyjaœnia, dlaczego Marcin Luter wyst¹pi³ przeciwko Koœcio³owi katolickiemu omawia wk³ad ostatnich Jagiellonów w rozwój kultury omawia wp³yw przywilejów na umocnienie szlachty w pañstwie umie przedstawiæ przebieg najwa niejszych wypraw odkrywczych umieszcza postaci i wydarzenia na osi czasu okreœla, na czym polega³y zmiany w yciu ludzi w epoce renesansu porównuje pogl¹dy humanistów i myœlicieli œredniowiecza wskazuje skutki reformacji i próby przywrócenia jednoœci chrzeœcijan wyjaœnia twierdzenie Polska pañstwem bez stosów wskazuje granicê Polski w XVI w. dostrzega rolê wybitnych twórców nie tylko w kontekœcie kultury polskiej, ale tak e europejskiej przedstawia pozycjê stanów w Polsce szlacheckiej Poziomy wymagań K P R D W

1 K P R D W opowiada o roli regionu w Rzeczpospolitej w wymienionym okresie korzysta z ró norodnych Ÿróde³ historycznych II. ROK PEŁEN KONTRSTÓW pamiêta daty: 1596, 1655-1660, 1683 pamiêta datê: 1605 pamiêta datê: 1648 zna postaci: Stefan zarniecki, Jan III Sobieski zna postaci: Galileusz, Newton, Jan Sebastian ach, Stefan atory zna postaci: Kartezjusz, przeor ugustyn Kordecki zna postaci: Stanis³aw ó³kiewski, Jan Karol hodkiewicz, ohdan hmielnicki rozumie pojêcie: barok rozumie pojêcia: opera, husaria, potop szwedzki rozumie pojêcia: piechota wybraniecka, odsiecz rozumie pojêcia: empiryzm, racjonalizm, pospolite ruszenie, sarmatyzm, upan, kontusz wymienia przyczyny wojen z s¹siadami omawia wp³yw wojen na sytuacjê polityczno-gospodarcz¹ Polski w XVII w. charakteryzuje wp³yw sztuki baroku na o ywienie uczuæ religijnych wyjaœnia wp³yw odkryæ i wynalazków na poszerzenie wiedzy cz³owieka o œwiecie wskazuje kontrasty ycia codziennego doby baroku analizuje Ÿród³a ikonograficzne i omawia cechy architektury i sztuki barokowej wskazuje zabytki barokowe w regionie porównuje i wskazuje ró nice w budowlach barokowych i renesansowych wskazuje na mapie pañstwa, z którymi prowadziliœmy wojny w XVII w. wskazuje na mapie miejsca bitew wskazuje na mapie i omawia zmiany granic Polski w wyniku wojen w XVII w. potrafi umieœciæ na osi czasu daty najwa niejszych bitew w XVII w. potrafi opowiedzieæ o walkach, w czasie powstania hmielnickiego i potopu szwedzkiego, zwi¹zanych z regionem potrafi rozpoznaæ strój szlachecki potrafi opisaæ strój szlachecki potrafi sporz¹dziæ biogram wybranego dowódcy polskiego z XVI-XVII w.

1 K P R D W D III. MYŚLIIELE PROPONUJĄ ZMINY pamiêta daty: 1772, 1793, 1795 pamiêta daty: 1788-1792, 1794 pamiêta daty: 4 lipca 1776, 14 lipca 1789 zna postaci: Tadeusz Koœciuszko, Stanis³aw ugust Poniatowski zna postaci: Monteskiusz, Stanis³aw Staszic, Hugo Ko³³¹taj, Stanis³aw Konarski, Tadeusz Rejtan, Katarzyna II zna postaci: Wolter, Mozart, eethoven, Waszyngton, Jan Kiliñski, artosz G³owacki zna postaci: Kazimierz Pu³aski, eniamin Franklin rozumie pojêcia: trójpodzia³ w³adzy, konstytucja, liberum veto rozumie pojêcia: Komisja Edukacji Narodowej, insurekcja, encyklopedyœci, absolutyzm, kosynierzy rozumie pojêcia: oœwiecenie, rewolucja, p³odozmian omawia wp³yw odkryæ i wynalazków na poszerzenie wiedzy cz³owieka o œwiecie wyjaœnia, na czym opiera³ siê trójpodzia³ w³adzy Monteskiusza omawia przyczyny i skutki rewolucji francuskiej omawia przyczyny i skutki wojen o niepodleg³oœæ kolonii angielskich omawia rolê króla w rozwoju oœwiaty i kultury w XVIII w. w Polsce dostrzega istotê reform proponowanych przez twórców Konstytucji 3 maja dostrzega przyczyny wybuchu powstania koœciuszkowskiego dostrzega przyczyny upadku Rzeczpospolitej potrafi wskazaæ na mapie Stany Zjednoczone i Francjê potrafi wskazaæ na mapie etapy rozbiorów Polski na podstawie ró nych Ÿróde³ informacji uzupe³nia wiedzê o wybitnych przedstawicielach epoki potrafi oceniæ wp³yw idei oœwiecenia na ustrój wspó³czesnych pañstw potrafi opowiedzieæ o obiadach czwartkowych, analizuj¹c tekst Ÿród³owy potrafi dostrzec znaczenie konstytucji majowej dla pañstwa polskiego potrafi umieœciæ na osi czasu najwa niejsze wydarzenia XVIII w. potrafi wskazaæ wk³ad Polaków w walce o niepodleg³oœæ Stanów Zjednoczonych umie uporz¹dkowaæ wydarzenia z dziejów regionu i po³¹czyæ je z wydarzeniami z dziejów Polski i Europy

1 K P R D W D IV. WIELKIE ZMINY YWILIZYJNE XIX W. pamiêta datê: 1797 pamiêta daty: 29 listopada 1830, 1830-1831, 1863 pamiêta daty: 1807, 1809, 1848 pamiêta datê: 1846 zna postaci: Henryk D¹browski, Józef Wybicki zna postaci: Maria Sk³odowska-urie, Napoleon, ksi¹ ê Józef Poniatowski, polscy twórcy kultury romantyzmu i okresu pozytywizmu zna postaci: Pasteur, ell, Edison, Roentgen, Watt, Józef em, Drzyma³a rozumie pojêcia: fabryka, germanizacja, rusyfikacja, powstanie, Legiony Polskie rozumie pojêcia: rewolucja przemys³owa, uw³aszczenie, równouprawnienie, emigracja, zsy³ka rozumie pojêcia: bur uazja, proletariat, urbanizacja, Wiosna Ludów, autonomia, rugi pruskie rozumie pojêcie: praca organiczna omawia g³ówne przyczyny wybuchu rewolucji przemys³owej i skutki omawia g³ówne przyczyny Wiosny Ludów wie, jakich praw i dlaczego domaga³o siê spo³eczeñstwo XIX w. omawia wp³yw osi¹gniêæ naukowo-technicznych na warunki ycia ludzi wie, z czego wynika³y ró nice w rozwoju gospodarczym poszczególnych zaborów wie, dlaczego Polacy podejmowali walkê o wolnoœæ i zachowanie polskoœci w XIX w. wie, jakie konsekwencje ze strony zaborców ponosili Polacy w wyniku powstañ rozumie znaczenie has³a za nasz¹ i wasz¹ wolnoœæ wie, w jaki sposób zaborcy realizowali politykê wynaradawiania Polaków wskazuje na mapie granice Ksiêstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego wskazuje na mapie pañstwa bior¹ce udzia³ w Wioœnie Ludów wskazuje na mapie obszary objête polskimi powstaniami narodowymi na osi czasu umieszcza wy ej wymienione wydarzenia wskazuje na mapie pañstwa, w których nast¹pi³ rozwój przemys³u przedstawia zmiany, jakie nast¹pi³y na wsi polskiej po przejœciu z trójpolówki na p³odozmian

D 1 K P R D W opowiada o zmianach w wygl¹dzie miast w XIX w. w wyniku rozwoju przemys³u opowiada, jak warunki ycia ludzi zmieniaj¹ siê w wyniku rozwoju cywilizacji wykonuje s³ownik wynalazków, które uczyni³y ycie ludzi wygodniejszym porównuje warunki ycia w poszczególnych zaborach uzasadnia, dlaczego Kraków by³ centrum kultury polskiej w XIX w. okreœla, pod jakim zaborem znajdowa³a siê miejscowoœæ, w której mieszka analizuje przyczyny klêsk powstañ narodowych ³¹czy historiê najbli szej okolicy z polskimi powstaniami narodowymi ocenia zas³ugi twórców kultury w umacnianiu polskoœci V. MIĘDZY DEMOKRJĄ DYKTTURĄ pamiêta daty: 1914, 11 XI 1918, 15 VIII 1920, 1 wrzeœnia 1939, 17 IX 1939, 8 V 1945 pamiêta daty: 1917, 1919-1921, 1 VIII 1944, 1981, 1989 pamiêta daty: 1922, 1933, 6 IX 1945, 1956, 1968, 1980 pamiêta daty: 1949, 1955 zna postaci: Józef Pi³sudski, Hitler, Stalin, Lech Wa³êsa, Jan Pawe³ II zna postaci: Lenin, Roman Dmowski, Ignacy Paderewski, W³adys³aw Sikorski zna postaci: enito Mussolini, Tadeusz Mazowiecki, Michai³ Gorbaczow rozumie pojêcia: dyktatura, obóz koncentracyjny, okupant rozumie pojêcia: ententa, pañstwa centralne, komunizm, faszyzm, koalicja antyhitlerowska, bomba atomowa, NTO, Uk³ad Warszawski rozumie pojêcia: bolszewicy, plebiscyt, nazizm, stalinizm, elazna kurtyna rozumie pojêcia: swastyka, zimna wojna rozumie pojêcie: Generalna Gubernia wymienia przyczyny wybuchu I wojny œwiatowej i jej skutki omawia, na jakich zasadach opiera³ siê ustrój wprowadzony w Rosji w 1917 r. wyjaœnia znaczenie dzia³alnoœci i walk Polaków dla odzyskania niepodleg³oœci wyjaœnia, dlaczego 11 XI i 15 VIII s¹ obchodzone jako œwiêta pañstwowe omawia ró nice miêdzy pañstwem demokratycznym a totalitarnym

1 K P R D W omawia niebezpieczeñstwa wynikaj¹ce z pogl¹dów skrajnie nacjonalistycznych wyjaœnia zagro enie dla Polski wynikaj¹ce z polityki ZSRR i Niemiec wyjaœnia przyczyny wybuchu II wojny œwiatowej wyjaœnia przyczyny wybuchu powstania warszawskiego wyjaœnia skutki II wojny œwiatowej wyjaœnia, dlaczego dosz³o do podzia³u Europy po II wojnie œwiatowej wskazuje zagro enia wynikaj¹ce z wyœcigu zbrojeñ wyjaœnia, dlaczego w Polsce wielokrotnie dochodzi³o do wyst¹pieñ przeciwko w³adzy wyjaœnia, na czym polega³o prze³omowe znaczenie wydarzeñ z 1989 r. potrafi zaznaczyæ na osi czasu daty wy ej wymienionych wydarzeñ wskazuje na mapie pañstwa bior¹ce udzia³ w I i II wojnie œwiatowej wskazuje na mapie granice Polski po I i II wojnie œwiatowej wykonuje mapkê miejsc pamiêci narodowej zwi¹zanych z walk¹ i mêczeñstwem Polaków w II wojnie œwiatowej sporz¹dza kalendarium II wojny œwiatowej z uwzglêdnieniem udzia³u Polaków w walkach na frontach II wojny œwiatowej omawia formy terroru stosowane przez okupantów na ziemiach polskich podaje przyk³ady wrogoœci miêdzy ZSRR i US przedstawia wybrane przyk³ady z ycia pañstw komunistycznych wskazuje na mapie pañstwa demokracji ludowej wskazauje na mapie pañstwa, w których obalono komunizm i pañstwa powsta³e po upadku komunizmu VI. DORODZIEJSTW I PRZEKLEŃSTW YWILIZJI pamiêta datê: 1969 pamiêta daty: 1918-1939, 20-lecie miêdzywojenne zna postaci: polskich noblistów, prezydentów Polski zna przedstawicieli okresu miêdzywojennego, okresu wojny i okupacji, okresu powojennego zna polskich sportowców (medalistów, olimpijczyków) rozumie pojêcia: analfabetyzm, bezrobocie, PRL rozumie pojêcia: mniejszoœæ narodowa, broñ masowej zag³ady, cenzura rozumie pojêcia: OP, Liga Narodów, penicylina omawia wp³yw powszechnego nauczania na zmniejszenie analfabetyzmu

I. Wiad. 1 K P R D W omawia znaczenie reform dla odrodzonego pañstwa omawia wk³ad Polaków w odbudowê zniszczonego kraju rozumie, e postêp techniczny mo e szkodziæ i s³u yæ cz³owiekowi umie pokazaæ na mapie ziemie zamieszkiwane przez mniejszoœci narodowe umie wykonaæ wykres przedstawiaj¹cy sk³ad procentowy mniejszoœci narodowych potrafi, na podstawie zebranego materia³u, scharakteryzowaæ przemiany w yciu codziennym dotycz¹ce omawianego okresu potrafi sporz¹dziæ biogram wybranej postaci omawianego okresu dostrzega dodatnie i ujemne strony ycia codziennego w Polsce Ludowej odszukuje i wskazuje œlady Polski Ludowej w lokalnym œrodowisku VII. W STRONĘ DEMOKRJI I DOROYTU pamiêta daty: 1997, 1999 rozumie pojêcia: obywatel, gmina, wójt, burmistrz, prezydent, radny rozumie pojêcia: województwo, powiat, samorz¹d terytorialny, Unia Europejska rozumie pojêcia: euro, ONZ rozumie, na czym polegaj¹ kompetencje lokalnych instytucji w³adzy rozumie, dlaczego nale y okazywaæ szacunek symbolom narodowym rozumie istotê zmian w gospodarce polskiej po 1989 roku rozumie g³ówne cele i zadania Unii Europejskiej rozumie, dlaczego organizacje i wybitne jednostki dzia³aj¹ w obronie praw cz³owieka rozumie, co to znaczy byæ cz³onkiem lokalnej spo³ecznoœci umie, na podstawie tekstu konstytucji, opowiedzieæ o prawach i obowi¹zkach obywatela umie okreœliæ administracyjne po³o enie swojej miejscowoœci potrafi okreœliæ korzyœci wynikaj¹ce z przyst¹pienia Polski do NTO i Unii Europejskiej potrafi wskazaæ na mapie siedzibê i pañstwa nale ¹ce do Unii Europejskiej potrafi wskazaæ na mapie pañstwa kandyduj¹ce do Unii Europejskiej okreœla swoje prawa i obowi¹zki

poziom K konieczny poziom P podstawowy poziom R rozszerzaj¹cy poziom D dope³niaj¹cy poziom W wykraczaj¹cy Poziom K K + P K + P + R K + P + R + D K + P + R + D + W Ocena Dopuszczaj¹ca Dostateczna Dobra ardzo dobra eluj¹ca