SPRAWOZDANIE ROCZNE 2007: NAJWANIEJSZE INFORMACJE Dobre wiadomoci ze sprawozdania UE o narkotykach przymiewa liczba zgonów i wzrost uywania kokainy (22.11.2007 r., LIZBONA, ZAKAZ PUBLIKACJI DO 10:00 CET) Po trwajcej ponad dekad tendencji zwykowej w uywaniu narkotyków wydaje si, e obecnie Europa wkracza w okres wikszej stabilizacji donosi EMCDDA, agencja UE ds. narkotyków. Wida ogólny spadek popularnoci uywania heroiny i doylnego przyjmowania narkotyków, a nowe dane ponadto sugeruj, e wskanik spoycia konopi indyjskich, który w minionym okresie wci wzrastał, moe utrzyma si na obecnym poziomie. Mimo pozytywnych wiadomoci niepokój wzbudza jednak wysoki wskanik zgonów zwizanych z narkotykami i wzrost liczby przypadków uywania kokainy. Takie komentarze pojawiaj si dzisiaj w zwizku z prezentacj w Brukseli Sprawozdania rocznego 2007 o stanie problemu narkotykowego w Europie. Konopie indyjskie: poziom uywania stabilizuje si, wystpuj oznaki spadku popularnoci wród młodziey. Intensywne uywanie konopi indyjskich powoduje jednak problemy zdrowotne około 3 milionów osób uywa konopi codziennie lub prawie codziennie. Kokaina: ponowny wzrost danych szacunkowych. Odnotowano, e w minionym roku narkotyk uywało około 4,5 miliona Europejczyków. Najwiksze konfiskaty kokainy w Europie: 107 ton w 2005 r., ilociowy wzrost o około 45% w stosunku do 2004 r. HIV: ogólnie pozytywna ocena, jednak 3 500 nowych zakae wirusem w 2005 r. wród osób uywajcych narkotyki doylnie podkrela potrzeb kontynuowania działa. Około 200 000 uywajcych narkotyki doylnie jest nosicielami HIV. Niemal 1 milion osób choruje na zapalenie wtroby typu C bdce ukryt epidemi na terenie Europy. Zgony: istnieje ryzyko, e w Europie nie zostan osignite cele ograniczenia liczby zgonów zwizanych z narkotykami. Rocznie odnotowuje si 7 000 8 000 zgonów wskutek przedawkowania; najnowsze dane nie wskazuj tendencji spadkowej. Stabilizacja poziomu uywania konopi indyjskich, oznaki utraty popularnoci narkotyku wród młodziey W Unii Europejskiej prawie jedna czwarta dorosłych (ok. 70 milionów osób w wieku od 15 do 64 lat) signła po konopie przynajmniej raz w yciu, a około 7% (23 miliony osób) przyjło narkotyk w cigu ostatniego roku. Wprawdzie konopie indyjskie s najczciej stosowanym nielegalnym narkotykiem w Europie, a przyjmowanie narkotyku osiga najwyszy poziom w historii, jednak nowe dane o tendencjach pozwalaj na ostrony optymizm wynika ze sprawozdania. Po nasilajcym si wzrocie uywania konopi indyjskich w latach dziewidziesitych i raczej niewielkich tendencjach wzrostowych po roku 2000 z najnowszych danych wynika, e obecnie wskanik uywania konopi stabilizuje si lub spada, zwłaszcza w krajach o wysokim poziomie rozpowszechnienia narkotyku. Ponadto Kontakt: Kathy Robertson, Współpraca z mediami Kathryn.Robertson@emcdda.europa.eu Rua da Cruz de Santa Apolónia 23-25, 1149-045 Lizbona, Portugalia Tel. (351) 218 11 30 00 Faks (351) 218 13 17 11 info@emcdda.europa.eu www.emcdda.europa.eu Nr 8/2007
w niektórych pastwach członkowskich wida oznaki spadku popularnoci narkotyku wród młodszych grup wiekowych. Według nowego sprawozdania rednio 13% młodych Europejczyków (w wieku od 15 do 34 lat) uywało konopi w cigu ostatniego roku. Najwysze wskaniki odnotowano w Hiszpanii (20%), Czechach (19,3%), Francji (16,7%), we Włoszech (16,5%) i w Wielkiej Brytanii (16,3%) (tabela GPS-11, wykres GPS-4, dane z bada krajowych). Z ostatnich danych o tendencjach w krajach, w których rozpowszechnienie narkotyku jest najwiksze, wynika, e wskaniki ustabilizowały si lub zaczynaj spada w Hiszpanii, a zmalały o blisko 3 4 punkty procentowe w Czechach, Francji i Wielkiej Brytanii. Natomiast dane z krajów, w których rozpowszechnienie narkotyków jest na rednim poziomie, wskazuj stabilizacj w Danii i Holandii, a spadek w Niemczech. Wród młodziey uywajcej konopi indyjskich w Wielkiej Brytanii (w wieku od 16 do 24 lat) uywanie w cigu ostatniego roku zmniejszyło si z 28,2% w 1998 r. do 21,4% w 2006 r., co wskazuje, e narkotyk stał si mniej popularny w tej grupie (wykres GPS-10). Według hiszpaskiego badania szkolnego uywanie narkotyku w cigu ostatniego roku przez osoby w wieku od 14 do 18 lat spadło z 36,6% w 2004 r. do 29,8% w 2006 r. Cho poziom uywania konopi nadal wydaje si rosn wród młodych osób dorosłych na Wgrzech, w Słowacji i Norwegii, to w wikszoci przypadków wzrost jest niewielki i mniej widoczny w najnowszych danych szacunkowych. Wyjtek stanowi Włochy, gdzie wskanik uywania konopi w ostatnim roku w danej grupie wzrósł z 12,8% w 2003 r. do 16,5% w 2005 r. (wykres GPS-4). Uwaga kieruje si na intensywne uywanie konopi indyjskich Według sprawozdania jedynie niewielki odsetek uytkowników konopi zgłasza regularne lub intensywne przyjmowanie tego narkotyku, ale nadal stanowi on znaczn liczb osób. EMCDDA ocenia, e blisko jedna pita (18%) z 70 milionów dorosłych (w wieku od 15 do 64 lat), którzy kiedykolwiek przyjmowali konopie indyjskie, zgłosiła, e uywała narkotyku w ostatnim miesicu ponad 13 milionów Europejczyków. Ponadto szacunkowo 1% dorosłych Europejczyków, około 3 milionów osób, moe przyjmowa konopie codziennie lub prawie codziennie. Wskaniki rozpowszechnienia s ogółem wysze w młodszych grupach wiekowych, zwłaszcza wród młodych mczyzn (wykres GPS-7). Przewodniczcy EMCDDA Marcel Reimen mówi: Chocia otuchy dodaje fakt, e uywanie konopi przestało si nasila, to jednak musimy skierowa uwag na popraw monitorowania w Europie bardziej intensywnych schematów uywania. Agencja przy współpracy z pastwami członkowskimi ju opracowuje nowe metody przekazywania informacji na ten temat i sprawdzania danych szacunkowych. Zrozumienie, w jaki sposób i dlaczego osoby uywajce konopi mog stanowi problem, jest istotne dla planowania metod reagowania, a take dla oceny potencjalnego wpływu, jaki wywiera na zdrowie najczciej uywany nielegalny narkotyk w Europie. Szacuje si, e w latach 1999 2005 liczba osób wymagajcych leczenia z powodu uywania konopi indyjskich potroiła si, ale obecnie tendencja wzrostowa wydaje si stabilizowa. W tym okresie liczba nowych pacjentów zgłaszajcych si do leczenia z powodu uywania konopi indyjskich wzrosła z 15 439 do 43 677, natomiast w 2005 r. ponad jedna czwarta (29%) wszystkich nowych zgłosze miała zwizek z uywaniem konopi (wykres TDI-1, cz ii; rozdział 3, wykres 4). Wci nie wyjaniono, w jakim stopniu zwikszone zapotrzebowanie na leczenie wynikało z intensywnego uywania i zwizanej z tym koniecznoci terapii. Do innych istotnych czynników mona zaliczy wzrost liczby osób skierowanych na leczenie przez wymiar sprawiedliwoci, popraw sprawozdawczoci czy te wprowadzenie nowych usług leczenia dla uzalenionych od konopi indyjskich. Ze sprawozdania dowiadujemy si, e sytuacj w zakresie uywania konopi indyjskich w Europie komplikuj równie czynniki rynkowe. Ponad połowa pastw europejskich odnotowuje ostatnio pewn ilo konopi produkcji krajowej. Konopie własnej produkcji mog charakteryzowa si stosunkowo du sił działania, przy czym trudniej je 2
ledzi ni odmiany importowane, gdy prawdopodobiestwo ich przechwycenia maleje z powodu krótszych szlaków dostawy. Analiza rynku konopi indyjskich znajdzie si wród priorytetów agencji na rok 2008. Obecnie w Europie opracowuje si innowacyjne działania dotyczce rónorodnych potrzeb osób uywajcych konopi okazjonalnie, regularnie i intensywnie (chocia badania w tej dziedzinie prowadzi si głównie w Stanach Zjednoczonych i Australii). Działania te obejmuj akcje internetowe, dziki którym zainteresowani mog sprawdzi własne wzory uywania, a take przekazywanie informacji i porad przez telefony komórkowe. Prawie połowa pastw członkowskich (13 krajów) zgłasza istnienie specjalistycznych orodków leczniczych przeznaczonych dla osób problemowo uywajcych konopi. Ostatnie szacunki wskazuj na ponowny wzrost uywania kokainy Szacuje si, e w minionym roku kokain uywało około 4,5 miliona Europejczyków (w wieku od 15 do 64 lat) informuje EMCDDA po weryfikacji szacunkowej liczby 3,5 miliona dorosłych podanej w Sprawozdaniu rocznym 2006. W dzisiejszym sprawozdaniu stwierdzono: Ogólny obraz stabilizacji sytuacji, zaobserwowany w ubiegłym roku, kwestionuj nowe (europejskie) dane, które wskazuj na ogólny wzrost poziomu uywania. Mimo znacznego zrónicowania w poszczególnych krajach nowe dane potwierdzaj, e w Europie kokaina jest czsto wybieranym narkotykiem stymulujcym. Po konopiach indyjskich jest to drugi najczciej uywany nielegalny narkotyk, za nim znajduj si ekstazy i amfetamina. EMCDDA ocenia, e około 12 milionów Europejczyków (4% wszystkich dorosłych) cho raz zayło kokain. Około 2 milionów osób przyjło narkotyk w cigu ostatniego miesica, prawie dwukrotnie wicej ni szacunkowa liczba uywajcych ekstazy. Wzrost wskanika uywania kokainy w cigu ostatniego roku wród młodych osób dorosłych (w wieku od 15 do 34 lat) odnotowano w wikszoci krajów, które przekazały dane, cho wzrost był stosunkowo mały w pastwach o najwyszym poziomie rozpowszechnienia w Hiszpanii i Wielkiej Brytanii, co moe wskazywa na stabilizacj tego poziomu. Wyrany wzrost odnotowano w Danii i we Włoszech (rozdział 5, wykres 7). Wpływ kokainy na zdrowie publiczne Oznak wpływu kokainy na zdrowie publiczne jest wzrost liczby zgłosze do leczenia w zwizku z uywaniem tego narkotyku. W 2005 r. blisko jedna czwarta (22%) wszystkich nowych zgłosze na leczenie w Europie miała zwizek z kokain: ogółem 33 027 pacjentów w porównaniu z 12 633 w 1999 r. (wykres TDI-1, cz ii). Wród pacjentów zgłaszajcych si do leczenia odnotowano duy odsetek uytkowników kokainy w Hiszpanii i Holandii. Z tych krajów pochodzi wikszo sprawozda zwizanych z leczeniem uzalenienia od kokainy w Europie. Według sprawozdania orodki leczenia uzalenie musz oferowa opiek dla szerokiego krgu pacjentów, takich jak: osoby o wysokim stopniu integracji społecznej uywajce narkotyków rekreacyjnie, które przyjmuj kokain z alkoholem i innymi narkotykami; osoby majce problemy zwizane z opiatami, które przyjmuj iniekcyjnie kokain z heroin; oraz ograniczona liczba znacznie marginalizowanych osób przyjmujcych crack. W 2005 r. w Europie zarejestrowano około 400 zgonów zwizanych z uywaniem kokainy. Istniejce systemy raportowania czsto jednak nie uwzgldniaj w wystarczajcym stopniu zdrowotnych konsekwencji uywania kokainy. Temu problemowi powicone jest nowe Wybrane zagadnienie Kokaina i crack: rosncy problem zdrowia publicznego (zob. notatka prasowa). Rekordowa ilo skonfiskowanej kokainy Inne wskaniki równie uwidaczniaj tendencj wzrostow w uywaniu kokainy, potwierdzajc rosnce znaczenie kokainy w problemie narkotykowym na terenie Europy czytamy w sprawozdaniu. W latach 2000 2005 w Europie wzrosła zarówno liczba konfiskat, jak i ilo skonfiskowanej kokainy. Szacuje si, e w 2005 r. w Europie miało miejsce 70 000 przypadków konfiskaty kokainy, co odpowiada 107 tonom narkotyku i stanowi ilociowy wzrost o około 45% w stosunku do 2004 r. 3
Głównym miejscem wprowadzania kokainy na rynek europejski jest nadal Półwysep Iberyjski. Zauwaalny wzrost liczby konfiskat kokainy i przechwytywanej iloci narkotyku nastpił w Hiszpanii i Portugalii. W Hiszpanii dokonano ponad połow wszystkich przypadków konfiskat i przejto najwiksz ilo narkotyku (48,4 tony w 2005 r. w porównaniu z 33,1 tony w 2004 r.). Natomiast Portugalia wyprzedziła Holandi i została drugim krajem pod wzgldem najwikszych konfiskat narkotyku (18,1 tony w 2005 r. w porównaniu do 7,4 tony w 2004 r.) (tabela SZR-10). Wikszo kokainy skonfiskowanej w Europie trafia na kontynent z Ameryki Południowej lub przez Ameryk rodkow i Karaiby, Coraz czciej szlaki tranzytowe prowadz przez kraje zachodnioafrykaskie. Unia Europejska reaguje na zmiany szlaków handlowych poprzez wzmoon koordynacj i współprac midzy pastwami członkowskimi. Jednym z przykładów jest powstanie we wrzeniu 2007 r. w Portugalii orodka MAOC-N (Maritime Analysis and Operations Centre Narcotics), bdcego efektem współpracy midzy siedmioma pastwami członkowskimi (Hiszpani, Irlandi, Francj, Włochami, Holandi, Portugali i Wielk Brytani) z udziałem Europolu. Liczba przestpstw zwizanych z kokain zwikszyła si w latach 2000 2005 we wszystkich krajach z wyjtkiem Niemiec, gdzie dane pozostaj na wzgldnie stałym poziomie. W tym okresie rednia unijna wzrosła o 62% (rozdział 1, wykres 1). HIV: ogólnie pozytywna ocena, ale 3 500 nowych zakae w 2005 r. wród przyjmujcych narkotyki doylnie Odsetek przypadków przenoszenia wirusa HIV midzy osobami uywajcymi narkotyki doylnie był niski w wikszoci krajów UE w 2005 r. Ta pozytywna sytuacja moe mie zwizek z wiksz dostpnoci rodków zapobiegawczych, leczniczych i słucych ograniczaniu szkód, a take ze spadkiem popularnoci doylnego uywania narkotyków w niektórych krajach. Wraz z rozszerzeniem zakresu usług w duym stopniu zdołano unikn epidemii HIV obserwowanych wczeniej w Europie. W sprawozdaniu czytamy: Obawy wzbudza sytuacja w Estonii, na Litwie i Łotwie, ale tutaj najnowsze dane wskazuj znów na wzgldny spadek liczby nowych zakae. W zwizku z niszymi wskanikami zakae, całkowity ich zasig ( 1 ) wynikajcy z doylnego przyjmowania narkotyków prawdopodobnie si zmniejsza szczególnie tam, gdzie istnieje wysoki poziom rozpowszechnienia (wykres INF-2). W Portugalii odsetek zgłoszonych przypadków zakae wirusem HIV midzy osobami uywajcymi narkotyków doylnie był najwikszy ze wszystkich krajów UE, w których dostpne s dane (około 850 nowych zdiagnozowanych przypadków zakae w 2005 r.). Mimo e doylne uywanie narkotyków stało si mniej istotnym czynnikiem powodujcym zakaenie wirusem HIV, EMCDDA ocenia, e w 2005 r. w Unii Europejskiej wskutek takiego uywania narkotyku odnotowano jeszcze około 3 500 nowo zdiagnozowanych zakae. Ta liczba moe by niska w porównaniu z dotychczasowymi standardami, ale nadal stanowi duy problem w dziedzinie zdrowia publicznego. W sprawozdaniu podano, e wirusem HIV zakaonych jest od 100 000 do 200 000 osób, które kiedykolwiek uywały narkotyków doylnie. Wród osób uywajcych narkotyków doylnie wystpuje jednak wiksza zapadalno na wirusowe zapalenie wtroby typu C ni na HIV. Ponadto zakaenia HCV rozkładaj si bardziej równomiernie. EMCDDA szacuje, e wirusem HCV zakaonych jest około 1 miliona osób, które kiedykolwiek uywały narkotyków doylnie. Badania przeprowadzone w latach 2004 2005 wykazały ogólnie wysok zapadalno na HCV, o czym wiadczy fakt, e wikszo krajów (17) zgłosiła wskaniki wynoszce ponad 60% w co najmniej jednej badanej grupie osób przyjmujcych narkotyki doylnie. W przeciwiestwie do widocznej skutecznoci w zapobieganiu HIV wydaje si, e profilaktyka i ograniczanie szkód odnosi słabszy skutek w przypadku HCV, ukrytej epidemii na terenie Europy. Istnieje ryzyko, e Europa nie osignie celów ograniczenia zgonów zwizanych z narkotykami Jak stwierdza EMCDDA, przedawkowanie to główna przyczyna moliwych do uniknicia zgonów wród młodych Europejczyków. Z najnowszych europejskich danych wynika, e liczba zgonów zwizanych z uywaniem 4
narkotyków utrzymuje si na historycznie wysokim poziomie i nie zmniejsza si, co oznacza, e decydenci powinni szczególnie zaj si tym problemem (rozdział 8, wykres 13). Zmniejszenie liczby zgonów zwizanych z narkotykami to szczególny cel w obecnym planie działa UE w zakresie narkotyków (2005 2008). EMCDDA ocenia, e w UE i Norwegii w 2005 r. miało miejsce od 7 000 do 8 000 zgonów zwizanych z narkotykami, a zwłaszcza z uywaniem opiatów. W niektórych krajach zanotowano ostatnio wyrany wzrost liczby zgonów o ponad 30%: w Grecji (2003 2005), Austrii (2002 2005), Portugalii (2003 2005) i Finlandii (2002 2004). Liczba zgonów zwizanych z narkotykami w UE i Norwegii zmniejszyła si o 6% w 2001 r., o 14% w 2002 r. oraz o 5% w 2003 r. (rozdział 8, wykres 13), po gwałtownym wzrocie w latach 80-tych i na pocztku lat 90- tych oraz stałym wzrocie od koca lat 90-tych do 2000 r. W ubiegłorocznym sprawozdaniu rocznym zauwaono, e silna tendencja spadkowa w liczbie zgonów w latach 2000 2003 zaczła słabn, nastpnie wystpił niewielki wzrost liczby zgonów zwizanych z narkotykami w latach 2003 2004 (tabela DRD-2, cz i). O ile w przeszłoci wzrost liczby zgonów mógł by spowodowany spotgowanym uywaniem heroiny i doylnym przyjmowaniem narkotyków, o tyle teraz, kiedy wskaniki uywania heroiny w Europie s ustabilizowane, powody wzrostu s inne. Pilnie potrzebne s badania, które wyjani tak duy odsetek zgonów zwizanych z uywaniem narkotyków mówi dyrektor EMCDDA Wolfgang Götz. Do czynników ryzyka, które mog przyczyni si do tego problemu, naley uywanie jednoczenie kilku narkotyków przez osoby przyjmujce opiaty oraz potencjalne zwikszenie dostpnoci heroiny. W 2006 r. wyprodukowano około 6 610 ton opium, z czego 92% w Afganistanie. Szacuje si, e globalny potencjał produkcji heroiny wzrósł z 472 ton w zeszłym roku do 606 ton w 2006 r. (UNODC, 2007). Cho skutki rekordowej produkcji opium nie przekładaj si jeszcze na europejskie wskaniki uywania heroiny, opublikowane dzi sprawozdanie ostrzega: Trwała stabilizacja lub poprawa ogólnej sytuacji zwizanej z uywaniem heroiny w Europie jest poddawana w wtpliwo z powodu zwikszajcej si produkcji opium w Afganistanie. Badania wskazuj, e leczenie substytucyjne ogranicza ryzyko miertelnego przedawkowania, jednak co roku odnotowuje si zgony zwizane z niewłaciwym zaywaniem rodków leczenia substytucyjnego. Duy odsetek zgonów zgłaszanych przez niektóre kraje ma zwizek z obecnoci metadonu syntetycznego opiatu, a take innych substancji psychoaktywnych. Monitorowanie tych zgonów, jak równie okolicznoci im towarzyszcych moe dostarczy istotnych informacji, które pomog poprawi programy leczenia substytucyjnego i kształtowa działania w zakresie profilaktyki i ograniczania szkód. rodki mogce przyczyni si do zmniejszenia liczby zgonów zwizanych z narkotykami oraz spadku miertelnoci obejmuj: łatwiejszy dostp do leczenia; strategie ograniczania ryzyka dla uytkowników narkotyków opuszczajcych wizienie; kursy pierwszej pomocy dla osób przyjmujcych narkotyki pokazujce, jak reagowa w razie niebezpieczestwa; szkolenia dla personelu medycznego dotyczce zagroe zwizanych z jednoczesnym uywaniem rónych narkotyków. Niemniej jednak autorzy sprawozdania stwierdzaj, e: w Europie brak jest wszechstronnego podejcia do zapobiegania przedawkowaniom. Wolfgang Götz mówi: Ponad 7000 przypadków miertelnych rocznie to niezbity dowód na to, e nie postpujemy prawidłowo w sprawie zapobiegania przedawkowaniom w Europie. Poczynilimy znaczne postpy w ograniczeniu zakae HIV wród uytkowników narkotyków. Teraz musimy połczy to z równie skutecznymi działaniami majcymi na celu ograniczenie zgonów zwizanych z narkotykami. Bdzie to wymaga innowacji, determinacji i wizji, a w kocu zaangaowania si decydentów w inwestowanie w programy zapobiegania przedawkowaniom. Uwagi: Dane przedstawione w sprawozdaniu dotycz roku 2005 lub ostatniego roku, dla którego s dostpne dane. Wykresy i tabele podane w niniejszej notatce informacyjnej znajduj si w sprawozdaniu lub w Biuletynie statystycznym 2007. Informacje na temat i linki do wszystkich produktów, serwisów i wydarze zwizanych ze Sprawozdaniem rocznym bd dostpne na stronie: http://www.emcdda.europa.eu/events/2007/annualreport.cfm ( 1 ) Wicej na temat zasigu zakae na stronie: http://www.who.int/healthinfo/bod/en/index.html 5