V. WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE: Budynek zlokalizowany przy ul. Jagiellońskiej 52 w Nowym Sączu, od 1999r. będący pod trwałym zarządem Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, istnieje od ok. 120 lat w niezmienionej formie. W latach 70 tych, kiedy dobudowano nowe skrzydło od strony ul. Jagiellońskiej, zaistniały konieczne zmiany w organizacji posesji przed budynkiem np. murek pokryty okładziną z płytek granitowych został zachowany tylko przed elewacją frontową. Mimo wielokrotnych napraw i malowania elewacji, oraz drobnych zmian wprowadzonych w swojej strukturze, obiekt pozostał niezmieniony w swojej pierwotnej, architektonicznej formie. Dlatego zakłada się wykonanie remontu konserwatorskiego na obiekcie w taki sposób, aby przywrócić mu wszystkie parametry techniczne, zgodnie z współczesnymi wymogami oraz wartości estetyczne, zgodnie z autorskimi założeniami twórcy budynku. Ze względu na brak dostępu do elewacji na wyższych kondygnacjach, koniecznością jest dobadanie tynków dla ustalenia układu stratygraficznego warstw na elewacji oraz potwierdzenia wstępnych ustaleń dotyczących kolorystyki. Przed rozpoczęciem prac na elewacji należy rozebrać balustradę balkonu na elewacji frontowej oraz zbadać stan detalu architektonicznego jak gzymsu koronującego i sterczyn na attyce, zakutych w blacharce, ponieważ bez dostępu z rusztowań nie jest to możliwe. Uzyskane informacje będą podstawą do dalszego postępowania przy tych elementach. Zaleca się powołanie konstruktora, aby zaopiniował istniejące rysy w murach budynku, wiele z nich może ujawnić się usunięciu wtórnych nawarstwień. Wszystkie działania na obiekcie powinny być przeprowadzane pod nadzorem dyplomowanego konserwatora zabytków, a dla każdego etapu prac powinna być wykonana dokładna rejestracja fotograficzna i opisowa z ich przebiegu. TYNKI Elewacja frontowa od ul. Jagiellońskiej i boczna od ul. A. Mickiewicza: są to najbardziej dekoracyjne elewacje budynku, dlatego założeniem jest tutaj zachowanie jak największej ilości substancji zabytkowej przez wykonanie właściwych zabiegów konserwatorskich. Przed przystąpieniem do prac należy usunąć ofasowania blacharskie z obu elewacji, ponieważ planuje się jej wymianę na blacharkę z blachy tytanowo - cynkowej, spełniającej współczesne parametry jakości i estetyki. Jednocześnie zakłada się wymianę tzw. sztendrów ( dolny element rury odpływowej z czyszczakiem) na nowe, chociaż tylko dwa są uszkodzone, jednak przy reprezentacyjnej elewacji bardzo istotne jest zachowanie jednorodności tych samych elementów. Ze względu na brak izolacji przeciw wilgotnościowej zarówno poziomej jak i pionowej, nastąpiła degradacja tynków oraz okładziny z piaskowca w strefie przyziemia. Dlatego należy usunąć osypujący się tynk z elewacji na wysokość ok. 1 m nad cokołem kamiennym i zrekonstruować boniowanie i inne elementy dekoracyjnego wystroju w zaprawie typu szerokoporowa, solochłonna. Mur pod tynk szerokoporowy należy właściwie przygotować przez usunięcie zasolonych fug w cegle, nawet do 3 cm i
zdezynfekować odpowiednim preparatem np. Sto Prim Fungal produkowany przez firmę StoIspo. Dla wykonania tynków szerokoporowych zaleca się zastosowanie zapraw renomowanych firm, których produkty zostały już sprawdzone na obiektach zabytkowych np. Sto Ispo lub Deitermann. Faktyczny stan zachowania narzutu ujawni się po usunięciu nawarstwień i oczyszczeniu powierzchni pokażą się niewidoczne wcześniej spękania, ubytki i uzupełnienia. Zaleca się zastosowanie metody piaskowania na sucho przy nieustannej kontroli ciśnienia wyrzucanego ścierniwa oraz jego grubości, tak, aby nie uszkodzić wierzchniej warstwy zabytkowych tynków i detali architektonicznych. Doczyszczanie należy wykonać metodami chemicznymi przy użyciu preparatów powodujących odspojenie od podłoża wtórnych nawarstwień głównie farb elewacyjnych. Po zastosowaniu preparatu powierzchnie obficie spłukać wodą, najlepiej metodą hydrodynamiczną agregatem Karcher stale kontrolując ciśnienie wody. Zaleca się wykonanie prób metodą hydrodynamiczną przed piaskowaniem, aby ewentualnie wykluczyć tę metodę. Niewłaściwe, wtórne uzupełnienia oraz obluzowane fragmenty tynków na elewacji należy usuwać przez odkucie ręczne. Wymiany wymagają również tynki kładzione za rynnami na styku ryzalitu i ścian obwodowych elewacji frontowej, które ze względu na stałe zawilgocenie z powodu nieszczelności rur były wielokrotnie naprawiane. Istniejące szczeliny i pęknięcia należy infekować pod ciśnieniem zaprawą wapienną z dodatkiem trassu. Wszystkie uzupełnienia należy wykonać w jednym systemie. Na łączeniach starej i nowej zaprawy należy zastosować siatkę. Szczeliny tynku wypełnić masą plastyczną Sto Risfuller Fein, mającą właściwość tworzenia dylatacji. Zaleca się zastosowanie jako warstwy wierzchniej tynku z dodatkiem włókna szklanego, które zapobiegnie ujawnianiu się drobnych spękań. Sposób położenia tynku należy dostosować do otoczenia, zaleca się położenie na zacier. Granulacje zaprawy do uzupełnień należy dobrać do odsłoniętego, pierwotnego tynku. Detale architektoniczne wymagają w wielu miejscach odtworzenia. Szczególnie dotyczy to gzymsów. Należy je naprawiać gotowymi masami sztukatorskimi in situ w przypadku mniejszych ubytków. W przypadku większych, należy przygotować formę i wykonać w pracowni właściwe odlewy, a następnie dopasować je i montować na elewacji. Impregnować i malować jak pozostałą część elewacji, stosując kolor zgodnie z założeniami. Dla zachowanych elementów należy przeprowadzić impregnację strukturalną, a przed malowaniem gruntować jak ściany obwodowe. Wszystkie ściany należy gruntować preparatem jak np. Sto-HydroGrund f- my Sto Ispo, aby zapewnić należytą konsolidację z warstwami wierzchnimi. Produkt ten reguluje także chłonność podłoża. Do malowania ścian zaleca się użycie farby silikonowej ( krzemoorganicznej) jak StoSilco f-my Sto Ispo, posiadającej najwyższe parametry przepuszczalności pary wodnej.
Należy rozważyć położenie koloru kamienia, dobranego drogą prób na dekoracji sztukatorskiej elewacji frontowej tj. na głowicach pilastrów, bazach i ich trzonach. Należy zastosować kolor wybrany komisyjnie z kolornika Keim Naturstein i użyć farby firmy Keim, może być z dodatkiem piasku dla zwiększenia efektu optycznego pozorującego kamień. Aby uzyskać właściwy efekt estetyczny, należy farbę kłaść dwukrotnie, a nawet trzykrotnie. Na podstawie badań odkrywkowych przeprowadzonych na elewacjach budynku, proponuje się wstępnie kolor nr 16 111 dla ścian obwodowych i 16112 dla detalu architektonicznego, ewentualnie jako trzeci, mógłby tu zostać użyty kolor zbliżony do kremowej bieli nr 16000 w kolorniku Sto Ispo ( StoDesign Architectural Colours). Bardzo zbliżonym rozwiązaniem, ale o bardziej nasyconej kolorystyce, jest zestaw kolorów nr 16117, dla ścian obwodowych i nr 1612 dla detalu architektonicznego. Przed malowaniem należy wykonać próby pasowe, pionowe na elewacji, które uwzględnią jak najwięcej detali. Ostateczną decyzję podejmie komisja konserwatorska w trakcie wizji lokalnej. Murki tynkowane i wnętrze suteryny należy postępować jak przy pozostałych elementach murowanych, w tym wypadku kolorystyka murku powinna być jaśniejsza jak detal architektoniczny, a ściany suteryny jak ściany obwodowe budynku. Poręcz murku w kolorze żółtym ( zjazd dla inwalidów) powinna zostać zmatowiona i ponownie pomalowana olejną farbą w takim samym kolorze. Elewacja tylna: należy skuć w 100% wszystkie tynki, dokonać zabiegu dezynfekcji jak na pozostałych elewacjach, a następnie wykonać ocieplenie ściany ( ścian tworzących elewacje tylną) zgodnie z opracowanym projektem budowlanym. Aby przygotować ściany do prac związanych z ociepleniem, należy usunąć istniejący cokół z piaskowca, który w tej sytuacji nie będzie konserwowany. Po wykonaniu ocieplenia, powierzchnia ścian zostanie wytynkowana tynkiem nawierzchniowym zgodnie z przyjętą technologią i sposobem zacierania jak dla elewacji frontowej i bocznej oraz malowaniem farbą silikonową jak dla ścian obwodowych (ciemniejszą w tonacji). Istniejący cokół z piaskowca należy zastąpić imitacją cokołu, w sposób naśladowczy do pierwotnego, czyli z zachowaniem istniejących podziałów, fugowania i obróbki. Zaleca się zastosowanie piaskowca plastycznego typu Guardi. Podobnie jak w miejscu cokołu, tak i na bokach betonowych schodów do budynku, należy wykonać okładzinę z piaskowca plastycznego, a na podeście i powierzchni stopni płytki gresowe, antypoślizgowe, o kolorze dobranym do koloru piaskowca. Te same płytki należy zastosować jako próg, przy drugich drzwiach wejściowych, jednoskrzydłowych.
Należy zaznaczyć, że dobudowana w latach 70 tych XX w. nowa część budynku zostanie także wyremontowana i pomalowana wg koncepcji kolorystycznej, zaproponowanej dla elewacji budynku zabytkowego. Na elewacji tylnej, na ścianie południowej, w oknach holu głównego I i II piętra znajdują się przeszklenia witrażowe zachowane w dobrym stanie. Wymagają jednak oczyszczenia od strony wewnętrznej i zewnętrznej oraz ujednolicenia stolarki, która jest zbyt jasna w kontekście ogólnej kolorystyki elewacji. Dlatego proponuje się zabejcowanie od strony zewnętrznej opraw drewnianych witraży w kolorze zbliżonym do koloru stolarki okiennej. KAMIENIARKA Elewacja frontowa i boczna cokół z piaskowca: z powierzchni kamienia należy usunąć przez odkucie ręczne nachodzący na niego tynk, obluzowane fugi i niewłaściwe uzupełnienia i wyeksponować tak, jak pierwotnie. Oczyścić przez piaskowanie agregatem Ce Pe, przy pełnej kontroli granulacji ścierniwa i ciśnienia. W miejscach nasilonego powstawania zasoleń wykonać zabieg odsalania metodą swobodnej migracji do rozszerzonego środowiska. Kamień impregnować preparatem np. f-my Remmers KSE 300, a ubytki uzupełnić gotową zaprawą o nazwie Funkosil Restauriermortel. Kolor uzupełnień najlepiej dobierać w masie, ponieważ uzyskuje się lepsza trwałość kolorystyki na przestrzeni czasu. Powierzchnię kitów należy opracować do otoczenia, fugować zaprawą gotową bądż przygotowaną samodzielnie wapienno piaskową, która daje dobry efekt plastyczny. W razie konieczności scalać kity na bazie impregnatu i pigmentów w proszku stosowanych w konserwacji zabytków np. f-my Kremer. Hydrofobizować preparatem o nazwie SNL produkowanego przez firmę Remmers. Murki z okładziny granitowej wraz z nakrywami z młotkowanego granitu oraz schody i podest z płyt granitowych na elewacji frontowej- całość należy umyć i oczyścić przez szlifowanie; odpadające płytki podkleić, a brakujące uzupełnić nowymi dociętymi do wymiarów i dobranymi pod względem koloru. Od strony trawnika skuć zmurszały tynk oraz wszystkie uzupełnienia płytek zaprawami cementowymi. Odsłoniętą cegłę należy wyczyścić przez piaskowanie, wszystkie fugi wymienić na nowe, wykonać zbieg dezynfekcji przez dwukrotne nasączenie odpowiednim preparatem np. Sto Prim Fungal Następnie tynkować murek gotową zaprawą tak, jak elewacje. Malować na kolor zgodny z kolorystyką granitowych płytek murku. Płytki granitowe, podobnie jak schody i podest, należy szlifować, aż do uzyskania właściwego połysku, fugować i zabezpieczyć powierzchniowo preparatem np. f-my Akemi. Na gładko polerowanych powierzchniach schodów i podestu zaleca się zastosowanie preparatu Any poślizg R9 firmy Akemi, wodnego roztworu związków nieorganicznych, posiadający 9 klasę odporności poślizgowej.
Po lewej stronie drzwi wejściowych, głównych, należy zastąpić wylewkę betonową płytkami granitowymi. Dlatego wylewkę należy skuć, teren pogłębić i uzupełnić płytkami granitowymi dobranymi kolorystycznie do pozostałych. PŁYTA BALKONOWA Zlokalizowana na elewacji frontowej budynku należy zdemontować zabezpieczającą warstwę papy. W przypadku spękań świadczących o naruszeniu konstrukcji skonsultować sposób naprawy z konstruktorem; całość odczyścić metodą piaskowania, wykonać niezbędne naprawy dotyczy to także konsol wykonanych prawdopodobnie w masie sztukatorskiej (należy poddać je konserwacji, tak jak detale sztukatorskie na elewacji); elementy metalowe konstrukcyjne balkonu zabezpieczyć antykorozyjnie np. preparatem f-my Kerakoll lub StoIspo, wykonać uzupełnienia w miejscach ubytków gotową zaprawa naprawczą z dodatkiem włókien wzmacniających, a następnie końcowo opracować powierzchnię produktem f-my Kerakoll lub StoIspo. Wykonać nową wylewkę ze spadkiem i odprowadzeniem wody, zamontować nowe obróbki blacharskie, wykonać izolację poziomą z papy zgrzewalnej SBS modyfikowanej, o grubości 5,2 mm ( wierzchnie krycie). Następnie wykonać nową wylewkę, zbrojoną siatką stalową z prętów i zatrzeć na gładko z dodatkiem polimerowej albo lateksowej emulsji modyfikującej. Następnie należy zabezpieczyć powierzchnię poprzez; od góry ułożenie płytek gresowych, od dołu - gruntem krzemianowym. Konsole i brzegi płyty balkonowej malować tak jak detale architektoniczne na elewacji frontowej. ELEMENTY METALOWE 1. Elewacja frontowa i boczna: balustrada balkonu należy ją zdemontować, odczyścić z nawarstwień malarskich i rdzy, uzupełnić brakujące fragmenty, a uszkodzone naprawić, zabezpieczyć np. minią i malować farbą do metalu balustrada wokół zejścia do suteryny należy odczyścić z nawarstwień malarskich i rdzy, zabezpieczyć minią i malować w kolorze ustalonym dla elementów metalowych kraty w oknach piaskowanie (przy starannie zabezpieczonych otworach okiennych), ewentualne doczyszczenie ręczne preparatami typu Scansol, Vitaf, zabezpieczenie podkładem antykorozyjnym typu minia i dwukrotne malowanie na kolor brązowy, zbliżony do pierwotnego proponuje się kolor z kolornika wzorcowego NCS np. nr NCS S 6020-Y80R, dobrze komponujący się z proponowanym rozwiązaniem kolorystycznym elewacji. Kolor ten należy zastosować do wszystkich elementów metalowych na opisywanych elewacjach. Okna metalowe w suterynie oraz do kotłowni należy je wymienić na nowe aluminiowe z systemem otwierania i uchylania, okucia antywłamaniowe szyba U=1,1 bezpieczna P-4 (44.4/16/4;4/16/4, klamka z kluczykiem kolor RAL 8017.
Drzwi metalowe do kotłowni należy wymienić na nowe aluminiowe antywłamaniowe wypełnione panelem wzmacnianym aluminiowym U=1,1 wyposażone w trzy zawiasy zamek z klamkami oraz samozamykacz. Okna poddasza należy wymienić na nowe aluminiowe z funkcją uchylania U=1,1. 2. Elewacja tylna : należy usunąć wszystkie kraty w oknach; barierkę schodów malować jak elementy metalowe na elewacji frontowej i bocznej tj. w kolorze brązowym STOLARKA DRZWIOWA DREWNIANA Drzwi drewniane występują na elewacji frontowej dwie pary drzwi dwuskrzydłowych, wtórnych oraz drzwi jednoskrzydłowe na elewacji tylnej. W drzwiach dwuskrzydłowych należy wymontować kraty znajdujące się w przeszkleniach. Należy usunąć warstwy lakieru bezbarwnego z powierzchni drewna przez nałożenie preparatu Scansol lub Vitaf. Wykonać uzupełnienia drobnych ubytków kitem do drewna w kolorze dobranym do drewna istniejącego, szlifować, zastosować podkładowy i półmatowy przeźroczysty lakier nawierzchniowy do wymalowań zewnętrznych, odporny na promienie UV. Szyby wyczyścić, w razie potrzeby wymienić. Kraty odnowić i pomalować na kolor ciemnego grafitu farbą do metalu. Należy poddać zabiegom konserwatorskim całą galanterię metalową przy drzwiach jak zawiasy, klamki i szyldy. OFASOWANIA BLACHARSKIE Należy wymienić wszędzie ofasowania z blachy tytanowo cynkowej i założyć zabezpieczenia przeciwko ptakom tzw. ekopiki. Ze względu na bardzo dużą ilość wysuniętych detali architektonicznych, zabezpieczonych blachą, co w trakcie remontu będzie utrzymane, przewiduje się bardzo dużą ilość zabezpieczeń, miejscami ułożonych także dwurzędowo, aby uniemożliwić gniazdowanie ptakom. Wraz z uszczelnieniem dachu, zapobiegnie to zbieraniu się dużych ilości guana ptasiego na elewacji oraz na strychu budynku. ZABEZPIECZENIA PRZECIW PTAKOM Ze względu na dużą ilość mocno wysuniętych fragmentów elewacji frontowej i tylnej, zabezpieczenie ich przed ptakami jest zadaniem ważnym i niełatwym. Proponuje się użycie w szerokim zakresie siatki polipropylenowej w kolorze jasnego beżu, która z odległości jest prawie niewidoczna, a bardzo skuteczna. Tak proponuje się osłonić odremontowany balkon na elewacji frontowej oraz niektóre elementy na elewacji, jak szersze parapety i detale architektoniczne w ryzalicie. Dla pozostałych należy zastosować tradycyjne ekopiki: dwu lub jednorzędowe.
W ramach prowadzonego remontu należy skontrolować wszystkie kable widoczne na elewacjach. Dla zachowania estetyki należy je ukryć w tynku lub we właściwy sposób zamaskować np. w korytkach malowanych w kolorze elewacji. Wcześniej zasadność zachowania bądż usunięcia instalacji należy skonsultować z Inwestorem. Zaleca się także wymianę płyt chodnikowych umiejscowionych przed elewacją frontową budynku oraz wykonanie dla nich nowej podsypki. Zamontowany na elewacji tylnej daszek z blachy falistej na metalowych wspornikach nad jednoskrzydłowymi drzwiami do budynku należy usunąć i zastąpić wykonanym np. z płyty z Lexanu prod. przez firmę Tuplex lub poliwęglanu. Projekt daszku i sposób jego montażu należy przedstawić komisji konserwatorskiej do zatwierdzenia. Okna na elewacjach zostały częściowo wymienione na nowe i planuje się całkowitą ich wymianę. Zagadnienie to nie jest przedmiotem niniejszego opracowania.