Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2014, 45, 222 231 Leszek Korzewa *, Ewa Misiołek, Adrianna Skarbowska akademia wychowania fizycznego we wrocławiu według opinii uczestników biegów masowych Abstract Running tourism in Poland in the opinion of participants in the mass runs Background. Running tourism began to develop along with a growing popularity of running as a form of recreation. The aim of this study was to define the concept of running tourism and to find out the Polish runners motives for participation in this form of tourism. Material and methods. The research tool was a questionnaire developed by the authors. It was possible to fill it in during the Cracovia Marathon (04.22.2012) or online; 186 runners answered 20 questions in the detailed part of questionnaire. Results and conclusions. The runners chose the competition venue taking into account the length of the run and the distance from the place of residence. Other important factors were also: attractiveness of the competition, atmosphere and a desire to visit interesting places after participating in the competition. Awareness of running tourism among the runners in Poland is low. The majority of res pondents (74%) stated they knew this term, but only 47% of respondents clearly admits participating in it. In Poland the form of running tourism a guided running tour does not exist, but it is a niche sector of travel services that has not been developed yet. Key words: long distance running, running tourism, Guided Running Tour, lifestyle, motivation Słowa kluczowe: biegi długodystansowe, turystyka biegowa, Guided Running Tour, styl życia, motywacje WPROWADZENIE * Autor korespondencyjny Ludzie, rozumiejąc znaczenie profilaktyki zdrowotnej oraz akceptując potrzeby swojego organizmu w zakresie odpowiedniej dawki bodźców ruchowych, coraz częściej spotykają się w fitness clubach, siłowniach, pływalniach i parkach. Dla wielu nie są to już sporadyczne epizody, ale systematyczne i regularne ćwiczenia, łagodzące m.in. negatywne skutki stresu wywołanego pracą zawodową. Wśród wielu możliwych do wyboru form ruchu coraz większą popularność zdobywa bieganie długodystansowe, które przez wielu uważane za nudne i zbyt męczące zachwyca jego zwolenników. Cały szereg czynników, zwłaszcza potrzeb i motywów, inspirujących ludzi do uprawiania biegów długodystansowych przedstawiają m.in. Prusik i wsp. (2011) oraz Romanowska-Tołłoczko i Marciniuk (2012). Pierwsi na podstawie badań ankietowych stwierdzili, że ważnym czynnikiem motywującym do rozpoczęcia aktywności biegowej są potrzeby zdrowotne. Wielu badanych przez nich respondentów wskazało również na wpływ mody. Dla dużej liczby osób ważna była radość odczuwana w trakcie biegu. Autorzy drugiego opracowania odnotowali, że najczęściej wymienianymi przez ankietowanych przyczynami podjęcia treningu biegowego i uczestnictwa w biegach masowych były motywy kondycyjne i relaksacyjne oraz chęć osiągnięć. Kondycja nie tylko ułatwia zmagania z trudnościami życia codziennego, ale umożliwia także podniesienie jego jakości. Aktywność fizyczna pomaga uwolnić się od stresu, jest dobrą formą regeneracji sił witalnych organizmu, osiągnięcia zaś zaspokajają chęć przełamywania barier, odnoszenia sukcesów, polepszania wyników na miarę indywidualnych możliwości. Wraz z postępującą poprawą statusu ekonomicznego społeczeństwa pojawia się coraz więcej pragnień, których spełnienie staje się motywem ludzkich działań. Dotyczy to również biegaczy, którzy uczestnictwo
L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska 2014, 45 AWF WE WROCŁAWIU 223 w zawodach sportowych, rozgrywanych w różnych zakątkach kraju lub poza jego granicami, chcą łączyć z poznawaniem ciekawych miejsc. Chcą łączyć bieganie z turystyką. Turystyka, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Turystycznej (WTO), to [ ] ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż przez rok bez przerwy, poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których celem jest działalność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości (Kurek i Mika 2007, s. 12). Jest to pojęcie szerokie, dlatego jej klasyfikacja jest trudna z naukowego i poznawczego punktu widzenia. W literaturze można spotkać różnego rodzaju podziały współczesnej turystyki. Kryteriami segregacji tego zjawiska są motywacje turysty (fizyczne, psychiczne, interpersonalne, kulturowe, prestiżowe), motywacje osób stwarzających popyt, cechy zasadnicze z punktu widzenia podmiotu turystyki (liczba, wiek uczestników, czas pobytu, pora roku, rodzaj zakwaterowania, środek transportu itp.) oraz pochodzenie turysty (Gaworecki 2010). Nie można jednak ograniczyć wyróżnienia rodzajów turystyki tylko do tych kryteriów, ponieważ jej złożoność powoduje powstanie form mieszanych. Ponadto ciągłe przeobrażanie się otaczającego świata wpływa na dynamizm jej zmian i powstawanie nowych wariantów. Gaworecki (2010) wyróżnia następujące rodzaje turystyki: biznesową, kongresową, morską, etniczną, polonijną, socjalną, alternatywną, religijno-pielgrzymkową, kulturową, lokalną, wiejską, weekendową, zrównoważoną, sportową oraz kosmiczną. Turystyka biegowa jest stosunkowo nowym zjawiskiem. Można ją traktować jako jedną z wyspecjalizowanych form turystyki sportowej. Zawiera w sobie elementy wychowania i zdrowego stylu życia. Jest dobrą metodą kształtowania pozytywnych cech charakteru. Wyrabia silną wolę dzięki pokonywaniu własnych słabości oraz walce z zewnętrznymi i wewnętrznymi przeciwnościami. Biorąc pod uwagę stwierdzenia Gaworeckiego (2010), można ją utożsamiać z: podróżami w celu odwiedzenia i zwiedzenia miejsca, podróżami w celu uczestniczenia w aktywności fizycznej, podróżami w celu spotkania się i uczestnictwa wraz ze znajomymi w zawodach, podróżami w celu obejrzenia zawodów, kibicowania, podróżami w celu uczestniczenia jako wolontariusz w imprezie sportowej, uczestnictwem w obozach treningowych, uczestnictwem w zorganizowanych przez biura podróży i inne podmioty wyjazdach, których celem są zawody biegowe. Nowe, ale cieszące się już dobrą sławą formy turystyki biegowej to running tours wycieczki biegowe. Są one dość dobrze znane w zachodniej Europie oraz USA. Ich założeniem jest danie szansy biegaczom, którzy podróżują dla przyjemności lub w interesach, poznania historii miasta oraz jego pięknych okolic wraz z lokalnym guide runner (biegaczem przewodnikiem), bez kolizji z ich osobistym planem treningowym. Istnieją dwie możliwe do wyboru opcje: indywidualna lub grupowa wycieczka biegowa. Wycieczka indywidualna zaczyna się zazwyczaj tuż przed miejscem zatrzymania się biegowego podróżnika. Jej tempo oraz trasa są dostosowane do oczekiwań odbiorcy. Początek wycieczki grupowej to ustalone wcześ niej miejsce spotkania. Bieg jest umiarkowanie szybki i dostosowany do poziomu wszystkich biegaczy, którzy biorą w nim udział. Do innych niezwykle istotnych elementów turystyki biegowej należą obozy biegowe dla amatorów. Mają one charakter sprawnościowo-szkoleniowy i są przeznaczone dla wszystkich biegaczy, niezależnie od poziomu ich zaawansowania. Na obozie istnieje płynny podział na grupy, dzięki czemu zarówno początkujący, jak i maratończyk mogą trenować na odpowiednim dla siebie poziomie. Zapewniona jest również opieka instruktorów różnych specjalności, nierzadko także fizjoterapeuty oraz dietetyka. Podczas obozu kładzie się nacisk na trzy elementy przygotowania biegaczy. Pierwszy z nich to trening, który zazwyczaj przybiera postać treningu jakościowego, a nie tylko objętościowego, opartego na pokonywaniu wielu kilometrów dystansu (do czego często sprowadzają swój trening biegacze amatorzy). Ważnym aspektem w jego realizacji jest miej-
224 AWF WE WROCŁAWIU 2014, 45 L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska sce, w którym znajduje się baza obozowa. Są to tereny zapewniające możliwość wykonania wielu różnorodnych treningów przy wykorzystaniu naturalnego ukształtowania okolicy oraz obiektów antropogenicznych. Tereny te cechują je również walory środowiska naturalnego. Zdecydowanie przyjemniej biega się, kiedy trasa wiedzie wśród pięknego krajobrazu. Drugim elementem jest wiedza dotycząca treningu, przekazywana na wykładach oraz podczas zajęć i popierana praktyką. Trenerzy wyjaśniają, w jaki sposób i po co wykonywać określony element. Również kontakt z innymi biegaczami sprawia, że poszerza się wiedzę z dziedziny biegania. Trzecim elementem obozów biegowych jest integracja. Uczestnik znajduje się wśród ludzi, którzy podzielają tę samą pasję. Wspólne treningi, wzajemna motywacja, rozmowy w czasie wolnym wszystko to razem stwarza przyjazną atmosferę, dzięki której wszyscy stają się częścią środowiska biegowego. Jak widać, turystyka biegowa jest nową, ale niezwykle dynamicznie rozwijającą się formą turystyki. Coraz częściej można przeczytać o różnych jej aspektach na stronach internetowych (Nagórek 2010). Dotychczas jednak nie stała się przedmiotem jakiegokolwiek opracowania naukowego. Autorzy niniejszej pracy podjęli próbę zmniejszenia tej luki. CEL BADAŃ Celem podjętych badań była próba zdefiniowania pojęcia turystyki biegowej oraz charakterystyka motywów uczestnictwa w tej formie turystyki w Polsce. Wyniki badań dostarczyły odpowiedzi na poniższe pytania: 1. Jakimi motywami kierowali się biegacze podczas wyboru zawodów biegowych? 2. Czy badani znają i rozumieją pojęcie turystyki biegowej? 3. Czy w Polsce funkcjonuje forma turystyki biegowej running tours? Na ich podstawie przedstawiono propozycje popularyzacji i rozwoju turystyki biegowej w Polsce. MATERIAŁ I METODY BADAŃ W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Narzędzie badawcze stanowił kwestionariusz ankiety. Można było go wypełnić podczas Cracovia Maraton (22.04.2012 r.) oraz w Internecie od początku kwietnia do końca maja 2012 r. Link do ankiety znajdował się na forach kilku większych portali biegowych, m.in.: www.maratonypolskie.pl, http://wbiegu24.pl, www. bieganie.pl. Odpowiedzi na pytania udzieliło 186 osób (29 kobiet i 157 mężczyzn). Kwestionariusz podzielono na dwie części. Pierwsza szczegółowa, zawierała 20 pytań o charakterze otwartym i zamkniętym. Pytania dotyczyły m.in. wyjazdów na biegi masowe oraz możliwości uprawiania przez biegaczy turystyki biegowej. Biegacze odpowiadali także, czy i kiedy jeżdżą na obozy sportowe oraz czy biegając, mieli okazję zwiedzić nowe miejsca. W kolejnej części kwestionariusza ogólnej zostały umieszczone pytania metryczkowe, pozwalające na uzyskanie informacji dotyczących płci, wieku, wykształcenia, miejsca zamieszkania, zarobków oraz stanu cywilnego badanych. Pytania umożliwiły scharakteryzowanie populacji biegaczy turystów w Polsce. Rozkłady wyników w odniesieniu do liczby respondentów przedstawiono w tabelach, a w odniesieniu do liczby możliwych wyborów na wykresach. W przypadku pytań, na które odpowiedzi brzmiały: tak, nie lub nie wiem, ograniczono się tylko do opisu tych rozkładów. WYNIKI Respondenci (kobiety i mężczyźni) to osoby rekreacyjnie uprawiające biegi długodystansowe. Najliczniejszą grupą wśród nich byli biegacze w wieku 26 35 lat (61 osób, 33%). Drugą pod względem liczebności grupą okazali się biegacze w wieku 36 45 lat (53 osoby, 28%). Trzecią tworzyli biegacze w wieku 46 55 lat (29 osób, 16%), czwartą w wieku 18 25 lat (26 ankietowanych, 14%). Najstarszych biegaczy w wieku powyżej 55 lat było 16 (9%). Tylko 1 osoba miała mniej niż 18 lat (tab. 1).
L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska 2014, 45 AWF WE WROCŁAWIU 225 Tab. 1. Rozkład wieku respondentów (n = 186) Wiek < 18 lat 18 25 lat 26 35 lat 36 45 lat 46 55 lat > 55 lat n [%] n [%] n [%] n [%] n [%] n [%] 1 0 26 14 61 33 53 28 29 16 16 9 Tab. 2. Wykształcenie respondentów (n = 186) Wykształcenie podstawowe gimnazjalne zawodowe średnie wyższe n [%] n [%] n [%] n [%] n [%] 0 0 3 1 9 5 61 33 113 61 wieś Tab. 3. Miejsce zamieszkania respondentów (n = 186) miasto do 10 tys. Miejsce zamieszkania miasto 10 100 tys. miasto 100 500 tys. miasto powyżej 500 tys. n [%] n [%] n [%] n [%] n [%] 27 15 10 5 51 27 31 17 67 36 Tab. 4. Stan cywilny respondentów (n = 186) Stan cywilny samotny w związku wolnym zamężna/ wdowa/ rozwiedziona/ żonaty wdowiec rozwiedziony n [%] n [%] n [%] n [%] n [%] 48 26 34 18 96 52 2 1 6 3 Tab. 5. Staż biegowy respondentów (n = 186) Staż biegowy dopiero zaczynam 1 roku 2 3 lat 4 5 lat 6 lat n [%] n [%] n [%] n [%] n [%] 2 1 19 10 56 30 43 23 66 36 Tab. 6. Liczba treningów w tygodniu realizowanych przez respondentów (n = 186) Liczba treningów w tygodniu nieregularnie 1 3 razy 4 6 razy codziennie n [%] n [%] n [%] n [%] 26 14 52 28 93 50 15 8 Największa liczba ankietowanych deklarowała wyższe wykształcenie (61%). Wykształcenie średnie miała co trzecia badana osoba (33%). Biegaczy z wykształceniem zawodowym było 9 (5%). Na wykształcenie gimnazjalne wskazało 3 ankietowanych (1%). Wśród respondentów nie znalazły się osoby z wyłącznie podstawowym wykształceniem (tab. 2). Dla 67 respondentów (36%) miejscem zamieszkania były duże miasta (powyżej 500 tys. mieszkańców). Spośród badanych
226 AWF WE WROCŁAWIU 2014, 45 L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska 27% osób mieszkało w miastach liczących 10 100 tys. mieszkańców. Porównywalna liczba ankietowanych zamieszkiwała wieś i miasta liczące 100 500 tys. mieszkańców. Żyło tam odpowiednio 15% oraz 17% respondentów (tab. 3). Ponad połowa ankietowanych (52%) pozostawała w związku małżeńskim. Co czwarta osoba była samotna (26%). W wolnych związkach odnotowano 34 osoby, co stanowi 18% badanych. Sześć osób było rozwiedzionych (3%), a 2 osoby przeżyły śmierć współmałżonków (tab. 4). Staż treningowy 36% ankietowanych wynosił 6 i więcej lat. Liczną grupą były również osoby biegające 2 3 lata (30%). Niemal co czwarty respondent biegał 4 5 lat. Co dziesiąty badany określił swój staż biegowy jako roczny lub krótszy niż rok, a tylko 2 osoby przyznały, że dopiero zaczynają swoją przygodę z bieganiem (tab. 5). Połowa respondentów przyznała, że trenuje 4 6 razy w tygodniu, a 28% osób że biega 1 3 razy w tygodniu. Prawie co ósmy ankietowany odpowiedział, że biega nieregularnie, a tylko 8% osób że trenuje codziennie (tab. 6). Spośród biegaczy 65% stwierdziło, że na trening przeznacza średnio 1,5 godziny. Prawie co trzeci badany biega około 40 minut. Tylko 9 osób oświadczyło, że czas ich treningu jest dłuższy niż 1,5 godziny. Żaden z ankietowanych nie wybrał propozycji odpowiedzi wskazującej, że jego jednostka treningowa trwa ok. 20 minut (tab. 7). Biegacze najczęściej wybierają ścieżki biegowe lub parkowe oraz utwardzone drogi jako trasy swoich treningów. Te miejsca wskazało odpowiednio 46% i 43% respondentów. Spośród badanych 6% przynało, że przeprowadza swój trening na stadionie. Najmniej ankietowanych stwierdziło, że korzysta z bieżni mechanicznej (5%) (tab. 8). Przyjemność (19%), kondycja (18%), lepsze samopoczucie (17%) i potrzeba przygotowania się do zawodów (16%) były głównymi motywami, które mobilizują respondentów do biegania. W dalszej kolejności badani tę formę ruchu postrzegają jako odstresowanie (11%). Chęć spotkania się ze znajomymi oraz zmniejszenie masy ciała miały jednakową (8%) siłę motywacyjną. Bieg jako element treningu innej dyscypliny sportu i inne przyczyny stanowiły łącznie 2% ogólnej liczby wskazywanych motywów (ryc. 1). Wśród innych motywów najczęściej wymieniana jest pasja biegowa. Spośród 186 respondentów 181 odpowiedziało, że bierze udział w zawodach. Wśród ankietowanych 40% biega w zawodach częś- Tab. 8. Miejsce realizacji jednostki treningowej respondentów (n = 186) Miejsce realizacji jednostki treningowej utwardzone drogi ścieżki w parku stadion bieżnia mechaniczna n [%] n [%] n [%] n [%] 80 43 86 46 11 6 9 5 Tab. 7. Czas trwania jednostki treningowej respondentów (n = 186) Czas trwania jednostki treningowej ok. 20 minut ok. 40 minut ok. 90 minut ponad 90 minut n [%] n [%] n [%] n [%] 0 0 56 30 121 65 9 5 Tab. 9. Udział respondentów w zawodach w ciągu roku (n = 186 Udział w zawodach w ciągu roku nigdy nieregularnie 1 5 razy 6 12 razy 13 razy n [%] n [%] n [%] n [%] n [%] 5 3 17 9 37 20 52 28 75 40
L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska 2014, 45 AWF WE WROCŁAWIU 227 20 liczba wyborów [%] 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 utrzymanie kondycji pozbycie się stresu przygotowanie się do zawodów lepsze samopoczucie zmniejszenie masy ciała bieg jest elementem treningu w innej dyscyplinie sportu dla przyjemności spotkanie ze znajomymi inne Ryc. 1. Procentowy rozkład wyborów motywów podjęcia treningu biegowego liczba wyborów [%] 20 18 16 14 12 10 8 6 odległość od miejsca zamieszkania renoma biegu atrakcyjność miejsca zawodów dystans biegu liczba/wysokość nagród atmosfera zawodów chęć spotkania się ze znajomymi/poznania nowych chęć zwiedzenia ciekawych miejsc inne 4 2 0 Ryc. 2. Procentowy rozkład wyborów uzasadniających wybór miejsca zawodów ciej niż 12 razy w roku. Prawie co trzecia osoba uczestniczy w zawodach średnio 6 12 razy w roku (28%). Dwóch spośród dziesięciu respondentów stwierdziło, że biega na zawodach maksymalnie 5 razy w roku (20%). Nieregularnie uczestniczy w zawodach 9% ankietowanych, a tylko 5 osób stwierdziło, że nigdy nie brało w nich udziału (tab. 9). Wybór zawodów przez respondentów zależy od różnych czynników. Najczęściej wymienianym był dystans biegu (19%). Na drugim miejscu uplasowała się odległość od miejsca zamieszkania (16%). Kolejnymi zazwyczaj wskazywanymi kryteriami były: atrakcyjność miejsca zawodów (15%), ich atmosfera (14%) oraz zamiar zwiedzenia ciekawego miejsca (13%). Wśród wszystkich wskazanych kryteriów 11% stanowi chęć spotkania się ze znajomymi biegaczami lub poznania nowych, a 10% renoma biegu. Badani mało zainteresowani byli liczbą i wysokością nagród (1%) oraz innymi uwarunkowaniami (1%), m.in. wysokością opłaty startowej i atestem trasy biegu (ryc. 2). Zdecydowana większość (91%) respondentów odpowiedziała, że podczas biegu zwraca uwagę na krajobraz. Tylko dla pozostałych 9% biegaczy nie ma on znaczenia. Spośród badanych 53% stwierdziło, że nie zabiera na zawody swojej rodziny. Mniej niż połowie (47%) rodzina w zawodach towarzyszy. Spośród ankietowanych 63% osób biorących udział w zawodach oświadczyło, że uczestniczy również w biegach odbywających się za granicą. Jak wynika z ich odpowiedzi,
228 AWF WE WROCŁAWIU 2014, 45 L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska najczęściej wyjeżdżają do Niemiec, Słowacji, Czech, Hiszpanii, Włoch i Francji. Najbardziej popularnym zagranicznym biegiem jest Berlin Maraton. Na drugim miejscu wśród zazwyczaj wymienianych miast znajduje się Rzym, następnie Budapeszt, Praga, Wiedeń, Frankfurt nad Menem oraz w równej mierze Paryż, Londyn, Madryt i Ateny. Spośród respondentów 68% przyjeżdża wcześniej lub zostaje dłużej w miejscu rozgrywania zawodów, a przyczyną jest chęć zwiedzenia tego miejsca. Tylko 32% ankietowanych stwierdziło, że tak nie postępuje. Prawie trzy czwarte (74%) badanych przyznało, że zna termin turystyka biegowa. Pozostali (26%) nie byli jeszcze jego świadomi. Blisko połowa (49%) ankietowanych twierdziła, że nie uprawia turystyki biegowej. Osiem osób (4%) nie miało na ten temat jednoznacznego zdania, zaś 47% odpowiedziało twierdząco. Uzasadnienia tych odpowiedzi są różne. Oto niektóre wypowiedzi badanych: Z reguły jest tak, że większość biegaczy nie ma szans z zawodowcami, aby zbliżyć się do ich osiągnięć i wyników, ale mogą poprzez bieganie przeżywać to, co oni przeżywają, czuć tę wspaniałą atmosferę, poczuć adrenalinę współzawodnictwa, spotkać ciekawych ludzi i zwiedzić ciekawe miejsca. Można zatem przyjąć, że każdy z nas w pewnym stopniu uprawia turystykę biegową. Zaczynam ją uprawiać na własną rękę łączę wyjazd rodzinny. Dla dzieci to frajda, a dla mnie bonus w postaci zagranicznego startu. Oczywiście przy okazji biegania poznaję piękno kraju i świata, komunikuję się z obcokrajowcami. Doświadczenie respondentów dotyczące uczestnictwa w obozach biegowych było niewielkie. Przeważająca większość (87%) stwierdziła, że nigdy nie brała udziału w takim zgrupowaniu. Jedynie 24 ankietowanych (13%) odpowiedziało twierdząco. Najczęś ciej wymienianym przez nich miejscem, gdzie przebywali na obozie, była Szklarska Poręba. Biegacze wymienili również kilkakrotnie Spałę i Mielno. Spośród respondentów 160 osób (86%) stwierdziło, że nie brało udziału w zorganizowanym wyjeździe na zawody biegowe. Tylko 14% ankietowanych miało takie doświadczenia. Wśród nich 81% (21 osób) uczestniczyło w wyjeździe kilkudniowym. Pozostali respondenci brali udział w jednodniowej wycieczce. W wypadku większej części wyjazd nie był połączony ze zwiedzaniem. Jedynie u co trzeciego biegacza pakiet zawierał także zwiedzanie. Standardowo we wszystkich opisywanych przez respondentów ofertach znajdował się przejazd, nocleg (jeśli wyjazd był kilkudniowy) oraz opłata startowa i ewentualnie wyżywienie. Tylko 10 respondentów (5%) potwierdziło, że w ich miejscowości funkcjonuje run tour. Osoby te wymieniły Warszawę, Poznań, Piłę oraz Londyn jako miejsca, które można zwiedzić, biegając z przewodnikiem. Co czwarty ankietowany nie był pewien, czy w jego mieście funkcjonuje run tour. Zdecydowana większość biegaczy (70%) zaprzeczyła istnieniu takiej działalności w swoim miejscu zamieszkania. Spośród badanych 65% stwierdziło, że nigdy nie miało okazji łączyć zwiedzania miasta z bieganiem. Jedynie odpowiedzi 35% respondentów okazały się twierdzące. Wśród miast, które były miejscem wycieczek biegowych, najczęściej wymieniano Warszawę. Nieco mniejsza liczba wskazań dotyczyła Krakowa i Poznania. Nieliczne grupy osób wymieniły Wrocław i Łódź. DYSKUSJA Bieganie jest aktywnością szeroko znaną i bardzo popularną w krajach Europy Zachodniej i USA. Można to zauważyć przede wszystkim w parkach, gdzie w godzinach popołudniowych rzesze joggerów przemierzają ścieżki. W Polsce pęd do biegania zaczął się w roku 2007. Wtedy to znacznie wzrosła liczba uczestników biegów masowych. Dane te znajdują potwierdzenie w wynikach badań własnych. Co trzeci ankietowany stwierdził, że biega 6 lat lub dłużej. Zgodnie z informacjami pozyskanymi na podstawie kwestionariusza zdecydowanie więcej jest biegających mężczyzn (84%) niż kobiet. Świadczą o tym również inne statys tyki. Według zestawień za 2011 r. opracowanych przez Ce-
L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska 2014, 45 AWF WE WROCŁAWIU 229 lińskiego (2012) w Polsce w zawodach na dystansie półmaratonu maksymalnie 14% uczestników stanowią kobiety. Maratony cieszą się jeszcze mniejszą popularnością wśród pań uczestniczy w nich tylko 10% kobiet. Zgodnie z wynikami przeprowadzonej ankiety najliczniejszą grupę biegaczy stanowią osoby w wieku 26 35 lat (33%), a drugą, równie liczną, są biegacze w wieku 36 45 lat (28%). Dane te znajdują potwierdzenie w statystykach Celińskiego (2012), według których najliczniejszą kategorią wiekową reprezentowaną w biegach jest K30 i M30 (30 40 lat). Mimo zwiększenia liczby osób trenujących i uczestniczących w masowych imprezach biegowych nie podniósł się poziom sportowy (średnia wyników) zawodów. W statystykach zbiorczych Celińskiego (2012) można zauważyć, że średni czas pokonania konkretnego dystansu wydłuża się z roku na rok. Powodem tego jest udział w zawodach ludzi, którzy bieganie traktują jako przyjemność, środek poprawy samopoczucia. Dla nich nie liczy się nagroda, ale możliwość pokonania konkretnego dystansu w atrakcyjnym miejscu i w specyficznej atmosferze zawodów. Wśród odpowiedzi respondentów na pytanie: Dlaczego biegasz? oprócz aspektów rekreacyjnych pojawił się inny ważny motyw skłaniający badanych do podjęcia treningu biegowego potrzeba przygotowania się do zawodów, która mobilizuje biegaczy do aktywnej pracy na treningach. Świadczy to o coraz szerszej ich świadomości, że bez odpowiedniego przygotowania nie można bezpiecznie uczestniczyć w imprezach sportowych. Do podobnych wniosków doszedł Prusik i wsp. (2011). Na podstawie badań uczestników półmaratonu i maratonu na trasie Toruń Bydgoszcz w 2010 r. autorzy ci stwierdzili, że niemalże połowa biegaczy trenowała, by być optymalnie przygotowana, jednocześnie zdając sobie sprawę z ryzyka, jakie niesie ze sobą udział w zawodach bez odpowiedniego wytrenowania. Niezależnie od motywów uprawiania biegów połowa respondentów przyznała, że trenuje 4 6 razy w tygodniu, a średni czas, jaki temu poświęca, to około 90 minut. Najczęściej wybieranymi przez biegaczy trasami były ścieżki w parkach, a także drogi. Takie właśnie miejsca zostały wskazane przez 89% ankietowanych. Pozostałe 11% wyborów stanowiły stadiony oraz bieżnie mechaniczne. Można przypuszczać, że wpływ na taki rozkład danych ma dostępność miejsc treningu. Bieżnie mechaniczne są zbyt drogie, a stadionów w miastach nie jest zbyt wiele. Niestety, w dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono wyników badań odnoszących się do tych danych. Wraz z popularyzacją biegania zmienił się sposób organizacji zawodów. W przeszłości imprezy biegowe odbywały się przede wszystkim na bieżni. Liczba biegów ulicznych była zdecydowanie mniejsza. Współcześnie trudno znaleźć dzień wolny od pracy (sobota, niedziela), w którym nie byłoby organizowanych przynajmniej kilka biegów. Coraz częściej ze względów bezpieczeństwa wprowadza się limit miejsc, by ograniczyć liczbę uczestników. Na renomowanych zawodach już po kilku dniach od otwarcia zapisów listę się zamyka. Wraz ze wzrostem aktywności biegowej w społeczeństwie powiększyły się także oczekiwania dotyczące zawodów. Chcąc im sprostać, wielu organizatorów imprez tak planuje trasy biegu, aby wiodły one przez miejsca ciekawe, warte zobaczenia. Pokrywa się to z potrzebami biegaczy, którzy w zdecydowanej większości (91%) chcą podziwiać krajobraz wzdłuż trasy oraz biorą udział w zawodach, by zobaczyć nowe miejsca. Do startów w imprezach rozgrywanych poza granicami kraju wielu ankietowanych przekonała możliwość zobaczenia czegoś nowego oraz wyjazdu z grupą znajomych. Dla miejscowości goszczącej to bardzo dobra reklama, a dla uczestnika zawodów to szansa na udział w biegu głównymi ulicami miast, które słyną ze swoich pięknych zabytków. Najbardziej popularnym zagranicznym biegiem, jak wspomniano, jest Berlin Maraton. Można przypuszczać, że duży wpływ na to ma dobre połączenie komunikacyjne z Polską. Drugie pod względem popularności miejsce, do którego udają się polscy biegacze, to Rzym. Trzeci w tym rankingu popularności jest Budapeszt. Spośród respondentów 66% przyjeżdża wcześ niej lub zostaje dłużej w związku ze zwiedzaniem miejsca zawodów. Może to świadczyć o chęci dokładniejszego obejrzenia tego miejsca, jak
230 AWF WE WROCŁAWIU 2014, 45 L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska również o potrzebie poznania trasy i lokalizacji głównych punktów zawodów, jak biura, szatnie, prysznice itp. Popularyzacja biegania zmieniła nie tylko sposób patrzenia na tę formę aktywności fizycznej, ale zapoczątkowała także nowe, ciekawe, na razie mało znane i nie do końca zdefiniowane zjawisko turystykę biegową, która już zdobyła szerokie grono zwolenników na całym świecie. Można to zauważyć na przykładzie run tours, które stały się popularne w USA i w Europie Zachodniej (http://www. globalrunningtours.com). Również coraz więcej biur podróży w tych krajach oferuje wyjazdy all inclusive na słynne biegi. Klienci nie muszą się martwić o zakwaterowanie, wyżywienie i opłatę startową. W Polsce zjawisko to dopiero się pojawia. Wyniki przeprowadzonej ankiety wskazują, że prawie trzy czwarte respondentów zna termin turystyka biegowa, ale mniej niż połowa przyznaje się do jej uprawiania. Jednak, jak wynika z uzasadnień odpowiedzi, może to mieć związek z niedokładnym rozumieniem tego pojęcia. Słowa jednego z respondentów potwierdzają to w znacznym stopniu [ ] bieganie po innym mieście mi się z tym nie kojarzy, bardziej bieganie przez kilka dni lub chociaż dobę, gdzieś w terenie. Zorganizowane wyjazdy na zawody nie cieszą się wielkim powodzeniem wśród polskich biegaczy. Lekkoatleci wolą wyjazdy indywidualne niż uczestnictwo w zbiorowej podróży. Może to wynikać z chęci ograniczenia wydatków, a także trudności w zorganizowaniu większej grupy osób (większość biegaczy nie jest zrzeszona w klubach). Run tours w Polsce to nowość, na temat której trudno znaleźć szersze informacje. Respondenci wymienili jedynie Warszawę, Poznań i Piłę jako miejsca, w których takie wycieczki się odbywają. Zdecydowanie inaczej jest za granicą, gdzie działają już profesjonalne firmy zachęcające do takiego właśnie sposobu zwiedzania miasta. Porównując odpowiedzi na pytanie: Czy w twoim mieście funkcjonuje oficjalnie lub nieoficjalnie run tour (bieg z przewodnikiem pokazujującym szczególnie ciekawe miejsca w mieście)?, na które tylko 5% respondentów udzieliło odpowiedzi twierdzącej, z odpowiedzią na pytanie: Czy kiedykolwiek miałeś okazję pozwiedzać miasto podczas biegania sam, z przyjacielem, z przewodnikiem?, na które odpowiedzi pozytywnych udzieliło 35% badanych, można przypuszczać, że mimo iż w Polsce oficjalne wycieczki biegowe nie są jeszcze rozpowszechnione, to wielu biegaczy, trafiając do nowych miejsc, zwiedza je w czasie biegu. Taką alternatywę run tours oferuje gazeta dla biegaczy Runner s World prezentująca w każdym kolejnym wydaniu zdjęcia najciekawszych miejsc do zwiedzania podczas treningu, a także opisująca kilka tras biegowych w różnych miastach. Obozy biegowe dla amatorów to nowy trend w bieganiu. Pojawił się kilka lat temu wraz z programami przygotowującymi do maratonów. Ich zadaniem jest podniesienie formy sportowej biegaczy. W porównaniu z koloniami i obozami z zakresu turystyki wypoczynkowej oferta zgrupowań dla biegaczy jest jednak bardzo mała. Jeżeli chodzi o uczestnictwo w tym zorganizowanym wypoczynku respondentów, liczby nie są zaskakujące. Przeważająca większość z nich (87%) nigdy nie brała udziału w obozie. Wśród uzasadnień odpowiedzi negatywnych pojawiły się głosy, że takie obozy są stanowczo za drogie. Powyższe rozważania dowodzą, że aktywna turystyka biegowa nie jest w Polsce zbyt dobrze znana i uprawiana. Obecnie można o niej powiedzieć, że jest niszową turystyką specjalistyczną. Nie znaczy to, że w przyszłości nie stanie się bardziej popularna. Prawdopodobnie już za kilka lat pojawi się w Polsce wiele biur turystycznych specjalizujących się w jej organizacji. Warto jednak już teraz zastanowić się nad dołączeniem do folderów i przewodników dodatku dotyczącego atrakcyjnych tras biegowych, aby biegacze mogli trenować i poznawać walory turystyczne miejsc, w których realizują trening. WNIOSKI 1. Głównymi kryteriami mobilizującymi badanych biegaczy do treningów były motywy rekrea cyjne (przyjemność oraz poprawa samopoczucia), a także kondycyjno-ambicjonalne (potrzeba przygotowania się do zawodów). Nie mniej ważne okazały się mo-
L. Korzewa, E. Misiołek, A. Skarbowska 2014, 45 AWF WE WROCŁAWIU 231 tywy relaksacyjne ( odstresowanie ) oraz zdrowotne (zmniejszenie masy ciała). 2. Biegacze wybierali miejscowość na start w zawodach, uwzględniając dystans rozgrywanego tam biegu oraz odległość od miejsca zamieszkania. Ważnymi czynnikami okazały się również: atrakcyjność miasta zawodów, ich atmosfera oraz chęć zwiedzenia ciekawego miejsca przy okazji wzięcia udziału w zawodach. 3. Świadomość turystyki biegowej wśród biegaczy w Polsce jest mała. Duża część respondentów (74%) oświadczyła, że zna ten termin, ale do jej uprawiania przyznaje się jednoznacznie tylko 47% ankietowanych. 4. W Polsce nie funkcjonuje forma turystyki biegowej guided running tour, co stanowi niszę w sektorze usług, która odpowiednio zagospodarowana może stać się jeszcze jedną atrakcją dla ludzi ceniących sobie aktywne sposoby spędzanie wolnego czasu. BIBLIOGRFIA Celiński A., Statystyki biegów i biegaczy, http:// rankingi.byledobiec.pl/lstbg.php?rok=2012 [data dostępu: 23.05.2012]. Gaworecki W.W. (2010), Turystyka, PWE, Warszawa. Kurek W., Mika M. (2007), Turystyka jako przedmiot badań naukowych, [w:] Kurek W. (red.), Turystyka, PWN, Warszawa, 11 48. Nagórek M. (2010), Poradnik początkującego biegacza. Cz. 15, http://www.maratonypolskie. pl/mp_index.php?dzial=8&action=8&code=1956 [data dostępu: 07.05.2012]. Prusik K., Stankiewicz B., Cieślicka M., Lipski T., Bielawa Ł. (2011), Stan aktywności fizycznej i specyfika treningu osób uprawiających rekreacyjnie bieganie długodystansowe, Kultura Fizyczna, 1 (4), 14 18. Romanowska-Tołłoczko A., Marciniuk J. (2012), Motywacja uczestników biegów masowych. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 38, 22 25. http://www.globalrunningtours.com [data dostępu: 05.05.2012]. Praca wpłynęła do Redakcji: 07.04.2014 Praca została przyjęta do druku: 06.05.2014 Adres do korespondencji: Leszek Korzewa Katedra Lekkoatletyki i Gimnastyki Akademia Wychowania Fizycznego ul. Witelona 25a 51-617 Wrocław e-mail: korzewa@interia.pl