Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Szczecinie. 71-342 Szczecin, ul. Wincentego Pola 6, tel.: 091-4870313, fax: 091-4861141

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Szczecinie 71-342 Szczecin, ul. Wincentego Pola 6, tel.: 091-4870313, fax: 091-4861141 OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ MIASTA SZCZECINA za rok 2009 1

SPIS TREŚCI I. WSTĘP II. OCENA ZDROWOTNA LUDNOŚCI POWIATU NA PODSTAWIE WYSTĘPUJĄCYCH NA NADZOROWANYM TERENIE JEDNOSTEK CHOROBOWYCH III. OCENA STANU SANITARNEGO PLACÓWEK SŁUŻBY ZDROWIA SZPITALE 3.1. Informacje ogólne 3.2. Stan sanitarno-techniczny i funkcjonalność działu lecznictwa 3.3. Zaopatrzenie w wodę, w tym jakość ciepłej wody 3.4. Utrzymanie bieżącej czystości i porządku 3.5. Dezynfekcja i komory dezynfekcyjne 3.6. Sterylizacja 3.7. Postępowanie z bielizną szpitalną 3.8. Gospodarka odpadami stałymi 3.9. Postępowanie z odpadami komunalnymi 3.10. Postępowanie z odpadami niebezpiecznymi medycznymi 3.11. Postępowanie z nieczystościami płynnymi 3.12. Blok żywienia w szpitalach 3.12.1. Stan techniczny i sanitarny 3.12.1.1. Kuchnie centralne 3.12.1.2. Kuchenki oddziałowe 3.12.1.3. Kuchnie mleczne 3.12.2. Transport posiłków na oddziały 3.12.3. Usuwanie odpadów kuchennych 3.13. Prosektoria i postępowanie ze zwłokami 3.14. Ocena działalności szpitalnych zespołów ds. zapobiegania i zwalczania zakażeń zakładowych PRZYCHODNIE 3.15. Stan sanitarno-techniczny i funkcjonalność 3.16. Postępowanie z odpadami komunalnymi 3.17. Postępowanie z nieczystościami płynnymi 3.18. Pranie bielizny 3.19. Utrzymanie bieżącej czystości i porządku z uwzględnieniem dezynfekcji 3.20. Dezynfekcja 3.21 Sterylizacja 3.22. Postępowanie z odpadami niebezpiecznymi medycznymi Strona 2

3.23. Ocena higieniczna warunków pracy w zakładach opieki zdrowotnej IV. CHARAKTERYSTYKA STANU SANITARNEGO ZAKŁADÓW PRODUKCJI I OBROTU ŻYWNOŚCIĄ ORAZ NADZORU NAD TRANSPORTEM ŻYWNOŚCI I PRZEDMIATAMI UŻYTKU 4.1. Ogólna charakterystyka 4.2. Zakłady produkujące żywność 4.3. Zakłady żywienia zbiorowego 4.4. Zakłady małej gastronomii 4.5. Zakłady żywienia zbiorowego typu zamkniętego 4.6. Zakłady obrotu żywnością 4.7. Transport żywności 4.8. Jakość zdrowotna krajowych i importowanych środków spożywczych, przedmiotów użytku oraz badania sanitarne w roku 2008 4.9. Nadzór nad prawidłowością stosowanych materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością 4.10. Nadzór nad kosmetykami oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością 4.11. Sprzedaż grzybów i przetworów grzybowych 4.12. Inne istotne zagadnienia 4.12.1. System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt - RASFF 4.12.2. Nadzór nad suplementami diety, środkami specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz środkami wzbogaconymi witaminami i składnikami mineralnymi 4.12.3. Współpraca z innymi jednostkami kontrolnymi V. ZAOPATRZENIE W WODĘ PRZEZNACZONĄ DO SPOŻYCIA 5.1. Ocena stanu zaopatrzenia ludności w wodę VI. KĄPIELISKA 6.1. Jakość wody 6.2. Stan sanitarny plaż VII. STAN SANITARNY OBIEKTÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ 7.1. Domy pomocy społecznej (DPS) 7.2. Zakłady fryzjerskie, fryzjersko-kosmetyczne, kosmetyczne, odnowy biologicznej i tatuażu 7.3. Baseny kąpielowe 7.4. Dworce autobusowe 7.5. Dworce i stacje PKP 7.6. Przystanki komunikacji międzymiastowej i miejskiej 7.7. Parkingi 7.8. Stan sanitarny środków transportu publicznego VIII. STAN UTRZYMANIA CZYSTOŚCI W MIEJSCOWOŚCIACH 8.1. Ogólny stan sanitarno-porządkowy miejscowości 8.2. Gospodarka odpadami komunalnymi 3

8.2.1. Gospodarka odpadami stałymi 8.2.2. Gospodarka ściekowa 8.3. Ustępy publiczne IX. PRZEBIEG SEZONU TURYSTYCZNEGO I STAN SANITARNY BAZY NOCLEGOWEJ 9.1. Wypoczynek dzieci i młodzieży 9.2. Baza noclegowa X. PRZEWÓZ ZWŁOK I EKSHUMACJE 10.1. Ocena zagrożenia sanitarnego, prawidłowość postępowania przy przewozie zwłok i ekshumacjach XI. SZKOŁY I INNE PLACÓWKI OŚWIATOWO-WYCHOWAWCZE ORAZ WYPOCZYNEK DZIECI I MŁODZIEŻY 11.1. Warunki sanitarno techniczne 11.2. Warunki zdrowotne 11.2.1. Ocena mebli szkolnych i przedszkolnych 11.2.2. Ocena tygodniowych rozkładów lekcyjnych 11.2.3. Oświetlenie i mikroklimat 11.2.4. Infrastruktura do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego i wyposażenie w sprzęt sportowy 11.2.5. Profilaktyczna opieka zdrowotna i dożywianie w szkołach 11.2.6. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi 11.2.7 Realizacja zagadnień problemowych XII. WARUNKI SANITARNO-HIGIENICZNE W ZAKŁADACH PRACY 12.1. Nadzór nad substancjami i preparatami niebezpiecznymi 12.2. Nadzór nad szkodliwymi czynnikami biologicznymi w środowisku pracy 12.3. Epidemiologia chorób zawodowych 12.4 Współpraca z innymi organami administracji XIII. OBIEKTY DOPUSZCZONE DO UŻYTKOWANIA MAJĄCE ISTOTNY WPŁYW NA STAN SANITARNY POWIATU XIV. REALIZACJA PROMOCJI ZDROWIA I OŚWIATY ZDROWOTNEJ NA TERENIE POWIATU 14.1. Realizacja zadań oświatowo-zdrowotnych w oparciu o cele Narodowego Programu Zdrowia 14.2. Szkolenia i konferencje z zakresu oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia 14.3. Współpraca z administracją rządową, samorządową i innymi służbami inspekcji sanitarnej XV. PODSUMOWANIE STANU BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO POWIATU XVI. SPIS TABEL XVII. SPIS RYCIN 4

I. WSTĘP Oddział Epidemiologii W 2009 roku wiodącym tematem z zakresu monitoringu chorób zakaźnych był nadzór epidemiologiczny sprawowany nad grypą i chorobami grypopodobnymi. Pojawienie się w kwietniu 2009 r. nowego wariantu wirusa grypy A H1/N1 spowodowało nową sytuację epidemiologiczną na całym świecie. W czerwcu 2009 r. WHO ogłosiła pandemię nowej grypy wywołanej nowym wariantem wirusa grypy A H1/N1. Zachorowania wystąpiły na różnych kontynentach, odnotowano je w ponad 70 krajach. Na podstawie dotychczasowych obserwacji można stwierdzić, że nowy wariant grypy nie powoduje zwiększonej śmiertelności w porównaniu do grypy sezonowej, jednak ze względu na wysoką zakaźność jest odpowiedzialny za wiele przypadków zachorowań, co wywołuje zagrożenie dla zdrowia lub życia osób z grup ryzyka, problemy organizacyjne w ochronie zdrowia oraz zaniepokojenie społeczeństwa. Pracownicy Oddziału Epidemiologii sprawowali przez cały rok nadzór nad realizacją Programu Szczepień Ochronnych i prawidłową dystrybucją preparatów szczepionkowych. Dzięki ścisłej współpracy z punktami szczepień uzyskano wysoki stopień immunizacji populacji dzieci i młodzieży. Bardzo istotnymi działaniami z zakresu nadzoru nad placówkami służby była realizacja planu kontroli nadzorowanych placówek służby zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem oddziałów o profilu zabiegowym i położniczo- noworodkowym. Oprócz kontroli kompleksowych szpitali przeprowadzone zostały kontrole tematyczne pracowni endoskopowych i oddziałów dializ pod kątem przestrzegania reżimu przeciwepidemicznego i zapobiegania zakażeniom szpitalnym. Ponadto realizowane były działania zmierzające do poprawy zgłaszalności zakażeń szpitalnych w zakładach opieki zdrowotnej, oraz kontynuowano współpracę z Zespołami ds. Zapobiegania Zakażeniom Szpitalnym poprzez wspólne działania przeciwepidemiczne w ogniskach zakażeń szpitalnych. Oddział Higieny Komunalnej Oddział Higieny Komunalnej w 2009 r. prowadził, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, systematyczny monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia 5

rozprowadzanej w systemach wodociągowych zarówno, wodociągów publicznych, jak i zakładowych i lokalnych. Podstawowym ujęciem wody pitnej dla Szczecina jest ujęcie powierzchniowe Miedwie Żelewo, które jest położone poza terenem kompetencji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie. Nadzór nad ujęciem jest więc prowadzony pośrednio, w formie kontroli sieci wodociągowej miasta. Ponadto, pobierane były próby wody ze studni publicznych, stanowiących rezerwowe źródło zasilania w wodę dla Szczecina. W sezonie letnim kontrolami sanitarnymi objęte zostały wszystkie kąpieliska miejskie i baseny otwarte. W ramach projektu Poprawa jakości wody w Szczecinie, jednym z największych w Polsce realizowanym w latach 2000-2010, o wartości 282,3 mln, który uzyskał dofinansowanie ze środków Funduszu Spójności w wysokości 186 mln (66 %) zrealizowano 15 z planowanych kontraktów. Najważniejszym przedmiotem kontraktu było zaprojektowanie i budowa mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków Pomorzany o przepustowości 66 000 m 3 /dobę. Zakres kontraktu obejmował budowę obiektów wraz z instalacją urządzeń do mechanicznego i instalacją biologicznego oczyszczania ścieków, urządzeń do przeróbki termicznej i unieszkodliwiania osadu z instalacją biogazu, budową instalacji technologicznej i urządzeń pomocniczych oraz obiektów technicznych. Wykonawca zobowiązany został do przeprowadzenia rozruchu próbnego i prowadzenie próbnej eksploatacji, aż do uzyskania parametrów ścieków oczyszczonych zgodnie z obowiązującymi przepisami. W dniu 24.08.2009 r. rozpoczęła się próbna eksploatacja-popłynęły ścieki z pompowni Białowieska, a w dniu 24.08.2009 r. do systemu oczyszczalni podłączony rurociąg tłoczący ścieki z pompowni Górny Brzeg. Natomiast na początku października do oczyszczalni popłynęły ścieki z dwóch pompowni Grabów i Dolny Brzeg. Drugim bardzo ważnym kontraktem była Modernizacja i rozbudowa o część biologiczną, mechaniczno-chemiczną oczyszczalni ścieków Zdroje w Szczecinie Przedmiotem kontraktu było zaprojektowanie i wykonanie obiektów biologicznego oczyszczania ścieków i obiektów gospodarki osadowej oraz modernizacja istniejących obiektów oczyszczalni ścieków Zdroje. Zakładana przepustowość oczyszczalni wynosi 18 000 m 3 /dobę. Parametry ścieków oczyszczonych są zgodne z wydanym pozwoleniem wodno-prawnym. Pozostałe kontrakty to: 6

Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej dla lewobrzeżnej części Szczecina ; Renowacja istniejącej sieci kanalizacyjnej lewobrzeżnego Szczecina ; Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej dla prawobrzeżnej części Szczecina ; Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej dla prawobrzeżnej części Szczecina ; Budowa pompowni Grabów i Dolny Brzeg wraz z kolektorami tłocznymi ; Budowa, modernizacja i przebudowa systemu kanalizacyjnego i wodociągowego lewobrzeżnego Szczecina ; Renowacja sieci wodociągowej ; Wykonanie robót optymalizacyjnych i modyfikacyjnych istniejącego procesu uzdatniania wody na Stacji Uzdatniania Wody Miedwie. Ponadto, pracownicy Oddziału Higieny Komunalnej brali udział w corocznych akcjach typu Bezpieczne Ferie, Bezpieczne Wakacje oraz nadzór nad przebiegiem sezonu letniego 2009 r. Brali udział w akcjach sezonowych np. Bezpieczne piaskownice, Bezpieczne solarium. Wszystkie sprawozdania z tych akcji były przesyłane do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie oraz Wojewody Zachodniopomorskiego. Oddział Higieny Komunalnej brał również udział w akcjach inspirowanych przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Szczecinie. Raporty ze stanu przygotowania do obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia zakładów fryzjerskich, gabinetów kosmetycznych, tatuażu odnowy biologicznej oraz z kontroli stanu sanitarnotechnicznego zakładów pogrzebowych i sposobu postępowania ze zwłokami ludzkimi i szczątkami ludzkimi były przesyłane do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie. Do Oddziału Higieny Komunalnej w 2009 r. wpłynęło 186 skarg od mieszkańców, które to głównie dotyczyły braku reakcji lub niewłaściwego postępowania zarządców budynków na zły stan porządkowy posesji i ich otoczenia, zawilgocenia i zagrzybienia mieszkań, niewłaściwą jakość wody do picia, uciążliwości powodowane przez gryzonie oraz uciążliwości związane z nadmiernym hałasem. Pracownicy Oddziału Higieny Komunalnej w 2009 r. przeprowadzili 1472 kontrole stanu sanitarnego nadzorowanych obiektów, wystawili 121 decyzji- rachunków na kwotę 36 928,56 PLN, pobrali do badań 1164 próbek. 7

Oddział Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku Działania PPIS w Szczecinie w zakresie bezpieczeństwa żywności realizowane są na podstawie ustawy z dnia 25sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 171 poz. 1225) i dotyczą kontroli żywności pochodzenia nie zwierzęcego produkowanej i wprowadzanej do obrotu, żywności pochodzenia zwierzęcego znajdującej się w obrocie, oraz produkcji i obrotu materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Kontrole prowadzone są zgodnie z przepisami Rozporządzenia (WE)882/2004 oraz procedur kontroli opracowanych przez GIS. Częstotliwość i liczba przeprowadzanych kontroli jest uregulowana rocznym planem kontroli. Plany kontroli tworzone są co roku, liczbę kontroli ustala się proporcjonalnie do liczby zakładów, specyfiki prowadzonej działalności w zakładzie, analizę zagrożeń. W planowaniu rozważane są również możliwości kadrowe oddziału HŻŻiPU, przewiduje się wykonywanie innych statutowych działań takich jak kontrole interwencyjne przeprowadzane niezwłocznie w przypadku powzięcia informacji o nieprzestrzeganiu przez przedsiębiorców wymagań przepisów prawa w zakresie bezpieczeństwa żywności, kontrole wynikające z funkcjonowania systemu RASFF, pobieranie próbek żywności, kosmetyków, materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością.przygotowywanie sprawozdań i informacji i inne zadania niezaplanowane w rocznym planie przedsięwzięć. Tematyka kontroli i główne kierunki działania zostały wyznaczone w planie zamierzeń, który opracowywany jest na podstawie wytycznych przesłanych przez WSSE. Wszystkie zamierzenia ujęte w planie zasadniczych przedsięwzięć na 2009 r. zostały wykonane. Harmonogram kontroli na 2009r przewidywał wykonanie 664 kontroli, zaplanowane kontrole wykonano w 100%. W 2009 r. ogółem przeprowadzono 2901 kontroli. Podjęte pozaplanowe działania kontrolne spowodowane były koniecznością przeprowadzenia kontroli interwencyjnych, tematycznych, wynikających z postępowania administracyjnego w przypadku wydawania decyzji zatwierdzających zakład. W przypadkach stwierdzenia w czasie kontroli niezgodności z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego np. brak opracowanych i przestrzeganych procedur HACCP w zakładach, zły stan techniczny, brak opracowanych procedur dotyczących możliwości śledzenia produktów, nieprzestrzeganie bieżącej czystości w procesach produkcji i obrotu żywnością w celu zapewnienia poprawy istniejących warunków higienicznych w zakładach i wzmocnienia skuteczności kontroli podejmowane były dalsze działania administracyjne. Plany kontroli dotyczą również planów pobierania próbek do badań żywności w ramach monitoringu i urzędowej kontroli żywności. Plan poboru próbek realizowany jest 8

na podstawie wytycznych GIS uszczegółowiony na szczeblu WSSE i przesłany do realizacji w PSSE w Szczecinie. W 2009 r. plan poboru próbek został wykonany w 100 %. Ogółem pobrano 555 próbek. Próbki żywności badane były w zakresie zanieczyszczeń mikrobiologicznych, pozostałości pestycydów, metali szkodliwych dla zdrowia, azotanów, histaminy, dozwolonych substancji dodatkowych, skażeń promieniotwórczych, obecności organizmów genetycznie modyfikowanych. W badanych próbkach poddawano analizie również inne parametry takie jak jakość organoleptyczna, zapleśnienia, pozostałości szkodników, zanieczyszczenia fizyczne. W kierunku napromieniania, badaniom poddawano żywność pochodząca z krajów trzecich między innymi przyprawy, warzywa. W 2009 r. prowadzono wzmożony nadzór nad suplementami diety, środkami specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz środkami wzbogaconymi witaminami i składnikami mineralnymi. Oceniano prawidłowość znakowania w tej grupie żywności. Powyższe podyktowane jest z coraz szerszą popularnością tej grupy asortymentowej żywności wśród konsumentów jako uzupełnianie diety w niezbędne witaminy i składniki mineralne. Szczególnym nadzorem objęto sprzedaż żywności na odległość, (przez internet), na bieżąco prowadzony był nadzór nad portalami internetowymi oferującymi do sprzedaży żywność w szczególności suplementy diety. Analogicznie do roku ubiegłego podejmowano działania związane z funkcjonowaniem systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach i środkach żywienia zwierząt RASFF.W 2009 roku, w ramach systemu RASFF, podjęte zostały działania w związku z 25 powiadomieniami o niebezpiecznych produktach żywnościowych, w tym 16 typu alarmowego, 8 typu informacyjnego oraz 1 typu NEWS. Ponadto pracownicy Oddziału HŻŻiPU podczas rutynowych kontroli sprawdzali informacje przesłane w powiadomieniach typu NEWS, przy których nie było wskazanych odbiorców produktu. Między innymi szeroką akcją objęto wycofywanie z obrotu produktów wyprodukowanych z udziałem mięsa pochodzącego ze Szwecji zakwestionowanego ze względu na przekroczenie dopuszczalnej daty minimalnej trwałości.na podstawie nadzoru w skontrolowanych zakładach stwierdzono, że przedsiębiorcy wycofali 5829 szt. pasztecików wyprodukowanych z mięsa sprowadzonego ze Szwecji. Przedmiotem powiadomień w ramach funkcjonującego systemu RASFF były również: bakalie, wyroby cukiernicze trwałe, materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością. 9

Wszystkie kontrole przeprowadzane są zgodnie z udokumentowanymi procedurami wdrożonymi na podstawie funkcjonującego systemu jakości, co pozwala na ujednolicenie i poprawne przeprowadzanie czynności kontrolnych. W celu zapewnienia poprawności technik wykonywanych kontroli w tym pobierania próbek pracownicy na bieżąco są szkoleni w systemie szkoleń zewnętrznych i wewnętrznych tzw. kaskadowych. Wyposażenie z funduszy UE w sprzęt kontrolno pomiarowy, sprzęt do poboru próbek żywności zapewnia utrzymanie dobrego standardu wykonywanych statutowych zadań kontrolnych przez pracowników HŻŻiPU PSSE w Szczecinie. Protokoły z kontroli sanitarnych na bieżąco sprawdzane są pod względem merytorycznym i na zgodność z obowiązującymi procedurami przez kierownika oddziału i zatwierdzane są wyniki kontroli. Kierownik ocenia pracowników pod względem terminowości, rzetelności załatwianych spraw. W 2009 r. Oddział HŻŻiPU PSSE w Szczecinie współpracował z innymi jednostkami kontrolnymi tj. Inspekcją Weterynaryjną, Inspekcją Handlową, Strażą Miejską, Wojewódzkim Inspektoratem Jakości Handlowej Artykułów Rolno - Spożywczych, Inspekcją Farmaceutyczną jak również z Policją. Współpraca dotyczyła między innymi przekazywania informacji i materiałów w ramach funkcjonującego systemu RASFF, organizowania spotkań, których celem było aktualizowanie list zakładów znajdujących się pod nadzorem WIS i PPIS, wymiany doświadczeń i wspierania się merytorycznego w zagadnieniach dotyczących nadzoru w zakresie bezpieczeństwa żywności i postępowania ze środkami spożywczymi pochodzenia zwierzęcego między innymi zagadnienia dotyczyły wycofanymi z obrotu, znakowania żywności pochodzenia zwierzęcego. W ramach współpracy z Komendą Wojewódzką Policji w Szczecinie wydział dw. z przestępczością gospodarczą przeprowadzono wspólne kontrole. Zakres kontroli obejmował: - posiadanie książeczek zdrowia do celów sanitarno-epidemiologicznych -190 kontroli -stan sanitarno techniczny środków transportu, przewożących artykuły spożywcze-12 kontroli W roku 2009 współpracowano również z działem prewencji w zakresie: -oceny stanu sanitarno-technicznego obiektów prowadzących działalność usługowohandlową sezonowo usytuowanych na plażach, miejsc przebywania dzieci i w ramach akcji Bezpieczne wakacje 10

Oddział Higieny Pracy Oddział Higieny Pracy nadzoruje zakłady pracy w celu ochrony zdrowia pracowników przed niekorzystnym wpływem czynników środowiska pracy oraz zapobiegania powstawaniu chorób zawodowych. Nadzór prowadzony jest pod kątem przestrzegania przepisów dotyczących wymagań higienicznych i zdrowotnych w zakładach pracy oraz jakości warunków środowiska pracy. Wnikliwa znajomość środowiska pracy i prowadzonych procesów technologicznych jest potrzebna do oceny ich wpływu na zdrowie pracownika, szczególnie w orzecznictwie chorób zawodowych. Do zadań Oddziału Higieny Pracy należy również nadzór nad bezpieczeństwem chemicznym, między innymi nad produkcją i wprowadzaniem do obrotu preparatów chemicznych, produktów biobójczych i substancji czynnych oraz ich stosowaniem w działalności zawodowej. Do zakresu działania oddziału w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy również kontrola przestrzegania przepisów przez podmioty wprowadzające do obrotu prekursory narkotyków kategorii 2 i 3. Oddział Higieny Dzieci i Młodzieży Nadzorem sanitarnym objęto 419 placówki oświatowo-wychowawcze oraz placówki wypoczynkowe. Realizowano zaplanowane zadania i zamierzenia w celu egzekwowania właściwych warunków podczas pobytu dzieci i młodzieży w placówkach, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia W roku 2009 pracownicy Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia kontynuowali programy, akcje i konkursy z lat poprzednich: Krajowy Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu, program profilaktyki próchnicy i chorób przyzębia Zdrowy Radosny, Wolność Oddechu Zapobiegaj Astmie. Narodowy Program Prewencji Chorób Nowotworowych, Trzymaj formę, akcja letnia; Bezpieczne Wakacje, akcja zimowa Bezpieczne ferie, Mikroolimpiada Wiedzy o Zdrowiu i zapobieganiu uzależnieniom, Olimpiada wiedzy o HIV/AIDS, II powiatowy konkurs małych form teatralnych dla przedszkoli Papierosom mówię Nie, IV powiatowy przegląd sztuk teatralnych Razem przeciw AIDS. Ponadto przystąpiono do realizacji programu Powiedz 11

NIE Trądzikowi, oraz przystąpiono do realizacji Ogólnopolskiej kampanii Wybierz Życie Pierwszy Krok. Pracownicy opracowują inicjują nowe konkursy i działania dla młodzieży Najlepszy projekt Trzymaj Formę, Happening uliczny - Rzuć palenie razem z nami. Dużym zainteresowaniem cieszył się program autorski PSSE w Szczecinie Pierwsza pomoc przedmedyczna w nagłych wypadkach zagrażających życiu. II. OCENA ZDROWOTNA LUDNOŚCI POWIATU NA PODSTAWIE WYSTĘPUJĄCYCH NA NADZOROWANYM TERENIE JEDNOSTEK CHOROBOWYCH Opracowanie przedstawia zasadnicze dane dotyczące kształtowania się sytuacji epidemiologicznej wybranych chorób zakaźnych na terenie Szczecina w roku 2009, w odniesieniu do lat 2007-2008, na podstawie rocznych sprawozdań o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach przygotowywanych dla Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie Choroby wieku dziecięcego Ospa wietrzna Ospa wietrzna jest ostrą, wirusową, wysoce zaraźliwą chorobą zakaźną, przenoszoną drogą kropelkową. Na ospę wietrzną chorują głównie dzieci. Klasyczna ospa wietrzna trwa około 7-10 dni i rozpoczyna się gorączką, oraz występowaniem typowej wysypki. W Polsce od 1999 roku zarejestrowana jest szczepionka przeciwko ospie wietrznej. Przeznaczona ona głównie jest do czynnego uodpornienia osób zdrowych od 9. m.ż., oraz osób z tzw. grup dużego ryzyka (chorych na ostrą białaczkę, pacjentów poddanych immunosupresji, przed planowym przeszczepieniem narządu, chorych na choroby przewlekłe, oraz personelu medycznego). W latach 2007-2009 zarejestrowano bardzo zbliżoną liczbę zgłoszonych zachorowań. Ogółem do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie zgłoszono 2207 zachorowań na ospę wietrzną. W porównaniu z rokiem 2007 gdzie zgłoszono 750 zachorowań (współczynnik zapadalności 183,8 na 100 tys. mieszkańców) w roku 2008 zmniejszyła się o 58 liczba zarejestrowanych zgłoszonych przypadków ospy wietrznej (współczynnik zapadalności 170,0 na 100 tys. mieszkańców) zaś w roku 2009 wzrosła 12

zgłaszalność zachorowań na ospę wietrzną. Zarejestrowano 765 chorych na tę jednostkę chorobową (współczynnik zapadalności 188,2 na 100 tys. mieszkańców). Jedną osobę hospitalizowano. W Szczecinie w roku 2009 zaszczepiono przeciwko ospie wietrznej 270 osób (256 osób w wieku od 0-19 r. ż. oraz 14 osób powyżej 20 r. ż.), o 122 osoby więcej niż w roku 2008 (liczba szczepień 148) oraz o 187 osób więcej niż w roku 2007 (liczba szczepień 83). Tab. 2.1. Zestawienie zachorowań na ospę w Szczecinie w latach 2007-2009 Rok 2007 2008 2009 Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Ospa wietrzna 750 183,8 692 170 765 188,2 780 Liczba przypadków 760 740 720 700 680 750 695 765 660 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.1. Liczba przypadków zachorowań na ospę wietrzną w Szczecinie w latach 2007-2009 13

Wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 190 185 180 175 170 165 160 183,8 188,2 170 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.2. Zachorowania na ospę wietrzną w Szczecinie w latach 2007-2009 współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Płonica (szkarlatyna) Jest to ostra choroba zakaźna wieku dziecięcego, która występuje wśród dzieci młodszych w przedziale wiekowym od 3 7 r.ż. Płonicę wywołują bakterie zwane paciorkowcami. Głównymi objawami choroby jest nagły ból gardła, gorączka, ból głowy, wymioty, zaczerwienione migdałki z ropnymi nalotami, zapalenie węzłów chłonnych szyi, wysypka. Do zarażenia dochodzić może poprzez przedmioty (typu ubranie, pościel, zabawki, smoczki) i żywność zawierającą te bakterie, zwłaszcza mleko i jego przetwory, niekiedy jajka, ale także przez wodę i kurz. W przypadku płonicy nie ma możliwości podnoszenia odporności poprzez szczepienia. Płonica wymaga wczesnego podania antybiotyku, aby nie doszło do groźnych w skutkach powikłań, którymi mogą być: zapalnie mięśnia sercowego, zapalenie ucha środkowego, zapalenie nerek i stawów. W latach 2007-2009 zanotowano łącznie 200 przypadków zachorowań na płonicę. W analizowanym okresie zanotowano wzrost zgłoszeń zachorowań na płonicę. W roku 2007 zarejestrowano 41 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 10,0 na 100 tys. mieszkańców). W roku 2008 o 19 zachorowań więcej niż w roku poprzednim (60 zachorowań - współczynnik zapadalności 14,7 na 100 tys. mieszkańców). Natomiast w roku sprawozdawczym 2009 zarejestrowano 99 zachorowań (współczynnik zapadalności 24,4 na 100 tys. mieszkańców) - 7 osób wymagało leczenia szpitalnego. 14

Tab. 2.2. Zestawienie zachorowań na płonicę w Szczecinie w latach 2007-2009 Rok 2007 2008 2009 Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Szkarlatyna (Płonica) 41 10,0 60 14,7 99 24,4 Liczba przypadków 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 99 60 41 2007 2008 2009 rok Ryc.2.3. Liczba przypadków zachorowań na płonicę w Szczecinie w latach 2007-2009 25 Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 20 15 10 5 0 10 14,7 24,4 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.4. Zachorowania na płonicę w Szczecinie w latach 2007-2009. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 15

Różyczka Różyczka (łac. Rubeola), to choroba wieku dziecięcego, przebiegająca zwykle łagodnie z plamistą różową wysypką na skórze, nieżytem gardła i obrzękiem węzłów chłonnych, zwłaszcza karkowych i okolicy potylicy, najczęściej bezgorączkowo. Często jednak przebiega bezobjawowo. Wirus różyczki przenoszony jest drogą kropelkową. Okres wylęgania choroby wynosi od 12 do 23 dni.. Zachorowanie na różyczkę kobiety w ciąży może spowodować bardzo poważne zmiany rozwojowe płodu. Najskuteczniejszą ochroną przed różyczką są szczepienia ochronne. Najistotniejsze jest to, że w roku 2009 nie odnotowano żadnego przypadku różyczki wrodzonej. Świadczy to o prawidłowym uodpornieniu kobiet w wieku rozrodczym. W latach 2007-2009 zdecydowanie wysoką zachorowalności na różyczkę zanotowano w roku 2009. Zarejestrowano wówczas 52 przypadki różyczki (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców był wysoki i wynosił 12,8). W pozostałych latach liczba zgłoszonych zachorowań na różyczkę utrzymywała się na tym samym poziomie. Tab. 2.3. zestawienie zachorowań na różyczkę w Szczecinie w latach 2007-2009.Liczba przypadków i współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców ROK 2007 2008 2009 Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Różyczka 20 4,9 23 5,6 52 12,8 16

Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 14 12 10 8 6 4 2 0 12,8 4,9 5,6 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.5. Zachorowania na różyczkę w Szczecinie w latach 2007-2009. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców W roku 2009 na różyczkę najczęściej chorowały dzieci w wieku od 7 m-cy. do 8 r. ż, łącznie zarejestrowano 50 przypadków, oraz w przedziale wiekowym 15-24 lat - 2 przypadki. 60 Liczba przypadków 50 40 30 20 10 20 23 52 0 2007 2008 2009 rok Ryc. 2. 6. Zachorowania na różyczkę w Szczecinie w latach 2007-2009. Liczba przypadków Świnka Nagminne zapalenie przyusznic, tzw. świnka (łac. parotitis epidemica, ang. mumps) jest to stan zapalny ślinianek przyusznych wywołanych przez wirusa świnki. Jej okres wylęgania trwa od 14 21 dni. Choroba zaczyna się nagle, w drugim, trzecim tygodniu po zarażeniu się. Głównym objawem tej choroby jest wystąpienie bolesnego obrzęku ślinianek tuż przed małżowiną uszną lub pod żuchwą, wysoka gorączka, bóle przy połykaniu 17

i przeżuwaniu pokarmów. Świnka może wywoływać wiele powikłań, które występują u dzieci starszych lub osób dorosłych są to: zapalenie ucha środkowego prowadzące czasem do głuchoty, zapalenie trzustki, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych a u około 20% mężczyzn bóle i obrzęk jąder co może prowadzić do bezpłodności. W roku 2009 zarejestrowano 54 przypadki zachorowań na świnkę (współczynnik zapadalności wyniósł 13,3 na 100 tys. mieszkańców), jest to o 23 przypadki mniej niż w roku 2008. Liczba zgłoszonych zachorowań na świnkę w roku 2007 była niska i wynosiła 2 przypadki (współczynnik zapadalności wyniósł 0,5 na 100 tys. mieszkańców). W latach 2007-2009 najczęściej chorowali mężczyźni - 73 przypadki (stanowi to 54,9% ogółu zachorowań). Liczba zachorowań wśród kobiet wynosiła 60 (stanowi to 45,1% ogółu zachorowań). Liczba przypadków 80 70 60 50 40 30 20 10 0 77 54 2 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.7. Liczba przypadków zachorowań na nagminne zapalenie przyusznic w Szczecinie w latach 2007-2009 18

Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 19 13,3 0,5 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.8. Zachorowania na nagminne zapalenie przyusznic w Szczecinie w latach 2007-2009 - Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców W Polsce od roku 2004 wprowadzono obowiązkowe szczepienia dzieci w 2 roku życia przeciwko śwince, odrze i różyczce. W analizowanym okresie 2007-2009 największą liczbę zachorowań zarejestrowano w grupie wiekowej 6-14 lat wyniosła 104 zachorowania. Na drugim miejscu usytuowała się grypa wiekowa 15-19 r. ż. 18 przypadków, trzecie miejsce grupa wiekowa w przedziale 0-5 r. ż. 7 przypadków zachorowań, zaś najniższa liczba zachorowań przypadła na przedział wiekowy 20 lat i wynosiła 4 zachorowania. Procentowy udział zgłoszeń zachorowań na świnkę w latach 2007-2009 wg grup wiekowych 13,5 3 5,3 0-5 6-14 15-19 20< 78,2 Ryc. 2.9. Wykres kołowy przedstawiający procentowy udział zgłoszeń zachorowań na świnkę w latach 2007-2009, wg grup wiekowych 19

Procentowy udział zachorowań na świnkę dzieci od 6-14 r. ż. wykazuje tendencje wzrostową, co może mieć związek z wzrastającym pokryciem populacji dzieci szczepieniem przeciw śwince. Odra i krztusiec W roku sprawozdawczym 2009 zarejestrowano 1 przypadek zachorowania na krztusiec. Dziecko ukończyło 1 r. ż., było hospitalizowane. Jest to pierwsze od 3 lat zarejestrowanie tej choroby Grypa Grypa jest ostrą, bardzo zakaźną chorobą wirusową, mającą szczególne powinowactwo do układu oddechowego. Źródłem zakażenia jest chory człowiek. Zakażenie szerzy się drogą kropelkową. Zachorowania mogą występować w formie cyklicznych epidemii i pandemii. Choroba przebiega z wysoką gorączką, dreszczami, bólami głowy, mięśni i stawów, uczuciem rozbicia i osłabienia, nieżytem nosa, suchym napadowym kaszlem. Grypa może powodować ciężkie powikłania. Do najczęstszych powikłań należą powikłania ze strony układu oddechowego (zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie zatok i ucha środkowego). Grypa może być również przyczyną zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, zaostrzenia chorób przewlekłych, a nawet zgonu. Większość przypadków grypy diagnozowanych jest tylko na podstawie objawów klinicznych, co powoduje ich stosunkowo niską wiarygodność etiologiczną. 20

7000 6000 Liczba przypadków 5000 4000 3000 2000 1000 3442 2922 6715 0 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.10. Liczba przypadków podejrzeń i zachorowań na grypę w Szczecinie w latach 2007-2009 Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1652,3 843,6 717,6 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.11. Liczba przypadków podejrzeń i zachorowań na grypę w Szczecinie w latach 2007-2009. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców W roku 2009 kontynuowano program SENTINEL, którego wdrażanie w Szczecinie rozpoczęto w 2004 roku. Nadzór SENTINEL jest zintegrowanym systemem nadzoru epidemiologicznego i wirusologicznego nad grypą. Prowadzony jest przez lekarzy pierwszego kontaktu, którzy zbierają dane o klinicznych zachorowaniach na grypę, oraz zobowiązani są do pobrania materiałów do badań wirusologicznych od pacjentów z objawami grypy. W roku 2009 program SENTINEL realizowało 16 lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, którzy sprawowali opiekę medyczną nad 31263 pacjentami W zawiązku 21

z powyższym pobrano 162 wymazy z noso-gardzieli od pacjentów z objawami infekcji wirusowej. Taki zintegrowany i reprezentatywny dla całego kraju nadzór epidemiologiczny i wirusologiczny jest niezbędny dla systemu wczesnego ostrzegania w sytuacji epidemii oraz spodziewanej pandemii grypy. Jednakże zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi obowiązek zgłaszania zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę spoczywał na wszystkich placówkach służby zdrowia. W związku z powyższym zarejestrowano 6715 podejrzeń i zachorowań na grypę (współczynnik zapadalności 1652,3 na 100 tyś. mieszkańców). W 2009 roku pojawił się nowy wirus grypy AH1N1. W związku z pojawieniem się nowego wariantu grypy AH1N1 został opracowany przez GIS i wdrożony na terenie całej Polski Plan pandemiczny. W Szczecinie zarejestrowano 29 przypadków grypy AH1N1. Wśród zarejestrowanej liczby 6715 podejrzeń i zachorowań na grypę potwierdzono 14 przypadków zakażenia wirusem grypy AH1N1. Liczba szczepień p/w grypie 25000 20000 15000 10000 5000 0 21894 18810 15308 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.12. Liczba szczepień p/w grypie w Szczecinie w latach 2007-2009 Najskuteczniejszą metodą profilaktyki obecnie są szczepienia ochronne. W roku 2007 przeciwko grypie sezonowej zaszczepiono 18810 osób, w roku 2008 zaszczepiono 15308 osób, zaś w roku 2009 wzrosło zainteresowanie tą szczepionką i zaszczepiło się 21894 osób. Szczepienia dają możliwość najskuteczniejszej walki z grypą, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że choroba jest poważna, masowa, występuje corocznie, daje dużą zachorowalność i śmiertelność w grupach ryzyka. 22

Wścieklizna Wścieklizna (lyssa) jest ostrą chorobą wirusową o ostrym przebiegu i niemalże światowym zasięgu. Atakuje system nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy). Do zakażenia wścieklizną dochodzi wskutek ugryzienia przez zainfekowane zwierzę, a także poprzez kontakt z jego śliną, gdy kontakt ten następuje w miejscu skaleczenia, zadrapania. Okres wylęgania tego wirusa wynosi od 10 dni do 2 lat. Długość tego okresu zależy od dawki zakażającej i miejsca wprowadzenia wirusa do organizmu. Nieleczona wścieklizna prawie zawsze prowadzi do śmierci. Teoretycznie wszystkie ssaki mogą zachorować i stać się roznosicielami choroby, najczęściej są to jednak nietoperze, lisy i inne zwierzęta leśne, a także psy i koty. W latach 2007-2009 liczba pokąsanych utrzymywała się na zbliżonym poziomie i wynosiła odpowiednio w roku 2007-464 pokąsań (współczynnik zapadalności 113,7 na 100 tys. mieszkańców). Liczba pokąsań 500 490 480 470 460 450 440 430 420 410 495 464 444 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.13. Pokąsania ludzi w Szczecinie w latach 2007-2009. Liczba przypadków 23

Wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 122 120 118 116 114 112 110 108 106 104 102 121,8 113,7 109 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.14. Pokąsania ludzi w Szczecinie w latach 2007-2009. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców W roku 2008 zarejestrowano o 20 pokąsań mniej w porównaniu z rokiem poprzednim to jest 444 przypadki (współczynnik zapadalności wynosił 109,0 na 100 tys. mieszkańców). W roku 2009 zarejestrowano największa liczbą pokąsań ludzi przez zwierzęta Poszkodowanych zostało 495 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wyniósł 121,8). Hospitalizowano 7 poszkodowanych. Tab. 2.4 Zestawienie liczby pokąsań ludzi przez zwierzęta chore lub podejrzane o wściekliznę w Szczecinie w latach 2007-2009 Rok bieżący Ogółem 2007 2008 2009 Gatunek zwierząt Liczba przypadków ogółem za lata 2007-2009 Pokąsania w % Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców ogółem 1403 100% 464 113,7 444 109 495 121,8 pies 1072 76,4 368 90,2 327 80,3 377 92,8 kot 285 20,3 87 21,3 97 23,8 101 24,8 szczur 17 1,2 6 1,5 4 1,0 7 1,7 nietoperz 5 0,4 1 0,2 4 1,0 0 0 tchórzofretka 3 0,2 0 0 3 0,7 24

królik 3 0,2 1 0,2 1 0,2 1 0,2 inne zwierzęta 18 1,3 1 0,2 11 2,7 6 1,5 101 Pokąsania ludzi przez zwierzęta wg gatunku zwierząt i liczby pokąsań 7 1 3 6 377 pies kot szczur nietoperz tchórzofretka inne zwierzęta Ryc. 2.15. Pokąsania ludzi w Szczecinie w roku 2009. Udział procentowy wg gatunku zwierząt Wg gatunku zwierząt, które pokąsały poszkodowanych dominują pokąsania przez psy - 1072 przypadki pokąsań, na drugim miejscu znalazły się koty 285 przypadków pokąsań w następnej kolejności szczury 17 przypadków pokąsań. Na pozostałe 29 przypadały pojedyncze pokąsania przez nietoperze, chomiki, lisy, króliki, tchórzofretki i inne zwierzęta. Tab. 2.5. Liczba szczepionych osób p/w wściekliźnie w Szczecinie w latach 2005-2008 Liczba osób zakwalifikowanych do szczepień Liczba przypadków 329 ogółem Szczepienia w % 23,4 % Liczba przypadków rok bieżący 2007 2008 2009 Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 101 24,7 113 27,7 115 28,3 25

115 Liczba przypadków 110 105 100 95 101 113 115 90 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.16. Liczba osób zaczepionych p/wściekliźnie w latach 2007-2009 Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców - szczepienia p/wściekliźnie 29 28 27 26 25 24 23 22 27,7 28,3 24,7 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.17. Szczepienia p/wściekliźnie u ludzi w Szczecinie w latach 2007-2009. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców W przypadku pokąsania lub oślinienia przez zwierzę podejrzane lub chore na wściekliznę, przed zachorowaniem chroni podana jak najszybciej po zakażeniu szczepionka przeciw wściekliźnie. Szczepienia ludzi prowadzone są w Samodzielnym Publicznym Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Szczecinie w Poradni Profilaktyki Wścieklizny. W związku z powyższym w latach 2007-2009 wdrożono szczepienia przeciw wściekliźnie u 329 poszkodowanym, co stanowi 23,4 % ogółu pokąsanych. Tylko w roku 2009 na 495 pokąsanych wdrożono szczepienia 115 osobom (wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 28,3). Na potrzeby PSSE w Szczecinie w roku 2009 Powiatowy Inspektor Weterynarii nakazał decyzją administracyjną obserwacje 342 zwierząt. 26

Zatrucia i zakażenia pokarmowe W roku 2009 wystąpiła poprawa sytuacji epidemiologicznej zatruć pokarmowych o etiologii bakteryjnej. W roku 2009 zgłoszono łącznie 168 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 41,1/41,3 na 100 tys. mieszkańców). Jest to o 122 zachorowania mniej niż w roku ubiegłym, gdzie zanotowano ogółem 290 przypadków zatruć i zakażeń pokarmowych (w roku 2008 współczynnik zapadalności 103,4 na 100 tys. mieszkańców). Porównując rok 2009 do roku 2007 stwierdza się znaczny spadek zachorowań różnica wynosi 255 zgłoszonych i zarejestrowanych zachorowań. Tab. 2.6. Zatrucia i zakażenia pokarmowe o etiologii bakteryjnej w Szczecinie w latach 2007-2009. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Rok 2007 2008 2009 Liczba zachorowań Liczba zachorowań w % Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Zatrucia i zakażenia pokarmowe Salmonellozy jelitowe Salmonellozy pozajelitowe 560 68% 333 81,6 193 47,4 94 23,1 259 31,4% 89 21,8 97 23,8 73 18,0 5 0,6% 2 0,5 2 0,5 1 0,2 Ogółem 824 100% 424 104 292 71,7 168 41,3 350 333 Liczba przypadków 300 250 200 150 100 50 0 193 97 94 89 73 2 2 1 2007 2008 2009 Zatrucia i zakażenia pokarmowe Salmonellozy jelitowe Salmonellozy pozajelitowe rok Ryc. 2.18. Liczba zatruć i zakażeń pokarmowych o etiologii bakteryjnej w Szczecinie w latach 2007-2009 27

Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 81,6 21,8 47,4 23,8 23,1 18 0,5 0,5 0,2 2007 2008 2009 Zatrucia i zakażenia pokarmowe Salmonellozy jelitowe Salmonellozy pozajelitowe rok Ryc. 2.19. Zestawienie zatruć i zakażeń pokarmowych o etiologii bakteryjnej w Szczecinie w latach 2007-2009. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Najczęstszą przyczyną zatruć pokarmowych w roku 2009 były zatrucia wywołane przez bakterie z grupy Salmonella. Pałeczki Salmonella wywołują chorobę, której obraz kliniczny zależy od zjadliwości serotypu wywołującego schorzenie oraz wieku i osobniczej wrażliwości chorego. Naturalnym miejscem bytowania bakterii jest przewód pokarmowy zwierząt dzikich jak i hodowlanych a po zakażeniu się salmonellą przewód pokarmowy ludzi. Źródłem zakażenia są produkty spożywcze zanieczyszczone kałem chorych lub nosicieli. Salmonella rozmnażają się szczególnie łatwo w niektórych artykułach żywnościowych i potrawach takich jak: mleko, jaja, ryby i przetwory z nich pochodzące: sałatki mięsno-warzywne, galaretki mięsne, pasztety oraz w innych potrawach spożywanych na surowo (nie obrane i nie umyte warzywa) lub nie poddawanych gotowaniu. W związku z powyższym należy używać w pracy narzędzi i sprzętów (np. desek do krojenia) oddzielnych do surowego mięsa, ryb i produktów gotowych (np. wędliny). U ludzi choroba przebiega pod postacią ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego (wodniste stolce zielonkawe lub żółte często z domieszką krwi, nudności, wymioty, bóle głowy, bóle brzucha, stany gorączkowe). Objawy występują szczególnie gwałtownie w pierwszej dobie choroby. Istnieje wiele osób, u których brak jest objawów chorobowych a w badaniu kału hoduje się bakterie z grupy Salmonella - takich ludzi nazywamy nosicielami. 28

Poniżej przedstawiono opracowanie danych statystycznych dotyczących kształtowania się sytuacji epidemiologicznej występowania salmonelloz w Szczecinie w roku 2009 w odniesieniu do ostatnich 2 lat (tj. 2007-2008). W roku 2009 zarejestrowano 73 przypadki zachorowań to jest o 24 zachorowania mniej niż w roku 2008. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców w roku 2009 w stosunku do roku poprzedniego spadł o 6,1 i wynosił 17,7. W porównaniu z rokiem 2007 w roku sprawozdawczym 2009 zarejestrowano również spadek zachorowań. Różnica rejestracji potwierdzonych zachorowań pomiędzy rokiem 2007 a 2009 wyniosła 16 zachowań współczynnik zapadalności zmalał o 4,1. Spośród 73 zarejestrowanych potwierdzonych salmonelloz jelitowych w roku 2009 aż 56 osób poddano hospitalizacji. Najwięcej z nich (45 pacjentów) hospitalizowano w Klinice Chorób Zakaźnych Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Szczecinie, ul. Arkońska 4 (na oddziale dziecięcym 29 osób, na oddziale dorosłych 16 osób). Salmonellozy jelitowe ogółem liczba przypadków 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 89 97 73 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.20. Salmonellozy jelitowe w Szczecinie w latach 2007-2009. Liczba przypadków W analizowanym okresie (2007-2009 r.) najczęstszym występującym serotypem Salmonella u chorych była Salmonella Enteritidis - 64 przypadków. Stanowi to 87,7 % ogółu 29

zarejestrowanych salmonelloz. Na drugim miejscu zakwalifikowała się Salmonella Typhimurium - 6 przypadków co stanowiło 8,2 % ogółu rejestrowanych. Salmonellozy jelitowe Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkanców 25 20 15 10 5 0 21,8 23,8 17,7 2007 2008 2009 Salmonellozy jelitowe rok Ryc. 2.20. Salmonellozy jelitowe w Szczecinie w latach 2007-2009. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Salmonellozy jelitowe wg serotypów 8,2 1,4 1,4 1,4 S. Enteritidis S. Typhimurium S. Bredney S. Goldcoast S. Virchow 87,7 Ryc. 2.21. Procentowy udział serotypów Salmonelloz jelitowych w Szczecinie latach 2007-2009 Analizując zachorowania na salmonellozy wg grup wiekowych w latach 2007-2009 stwierdza się, iż najczęściej chorowały niemowlęta i dzieci do 6 roku życia. W roku 2009 w tej grupie wiekowej zarejestrowano 45 zachorowań (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 11,1), stanowiły one w porównaniu do roku 2008 o 20 zachorowań mniej - 65 30

(współczynnik zapadalności- 16,0), zaś do roku 2007 o 7 mniej (52 przypadki -współczynnik zapadalności - 12,7). W roku 2009 drugie miejsce ze względu na liczbę zachorowań osiągnęła grupa wiekową 50-75< lat. Tu liczba zarejestrowanych zachorowań wyniosła 18, co stanowiło 24,7 % ogółu zachorowań w 2009 roku. W latach 2007-2009 zachorowało 130 mężczyzn i 129 kobiet. W roku 2009 odwrotnie niż w latach poprzednich na salmonellozy zachorowało mniej mężczyzn niż kobiet, to jest: 30 mężczyzn (współczynnik zapadalności - 7,4) oraz 43 kobiety (współczynnik zapadalności- 10,6). Salmonellozy jelitowe wg płci 60 liczba przypadków 50 40 30 20 10 49 40 51 46 30 43 mężczyźni kobiety 0 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.22. Salmonellozy jelitowe w Szczecinie w latach 2005-2008. Zachorowania wg płci 31

Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 30 25 20 15 10 5 0 26,4 23,5 18,7 21,5 10,6 7,4 2007 2008 2009 mężczyźni kobiety rok Ryc. 2.23. Salmonellozy jelitowe w Szczecinie w latach 2005-2008. Zachorowania wg płci. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Szczyt zachorowań w roku 2009 przypadł na okres I i III kwartału. Liczba odnotowanych zachorowań wynosiła odpowiednio: 21 i 26. Oprócz rejestracji ozdrowieńców Salmonella w roku 2009 podobnie jak w latach poprzednich istniał obowiązek prowadzenia rejestracji czasowych nosicieli Salmonella. Przez okres 3 lat ogółem zarejestrowano 299 nosicieli Salmonelloz jelitowych. Liczba ta zawiera zarówno ozdrowieńców, którzy przeszli w nosicielstwo czasowe tej bakterii jak również osoby, u których nie wystąpiły objawy chorobowe a stwierdzono u nich salmonelle przypadkowo, gdy wykonywali badania kału do książeczek zdrowia do celów sanitarno-epidemiologicznych oraz od osób z kontaktu z ozdrowieńcami i nosicielami. Według przedstawionych danych w ostatnich 3 latach w Szczecinie rejestrowano naprzemienny wzrost i spadek nosicieli czasowych tej bakterii. W roku 2009 zarejestrowano o 58 nosicieli mniej niż w roku 2008. Różnica pomiędzy wskaźnikiem zapadalności w roku 2008 wynosiła o 14,2 niż w roku 2009. 32

Nosiciele Salmonella Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 35 30 25 20 15 10 5 23,8 31,9 17,7 Nosiciele Salmonella 0 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.24. Nosiciele Salmonella w Szczecinie w latach 2007-2009. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców W roku 2009 zarejestrowano 15 nosicieli pałeczek Salmonella, którzy wykonali badania do książeczek do celów sanitarno-epidemiologicznych. Stanowiło to 20,5 % ogółu zarejestrowanych nosicieli w Szczecinie. Wskaźnik zapadalności nosicieli salmonelloz wykonujących badania do książeczek do celów sanitarno - epidemiologicznych w roku 2009 była w stosunku do lat 2007-2008 najniższy. Tab. 2.7. Nosicielstwo Salmonella w Szczecinie w latach 2007-2009 - nosiciele przebadani do książeczek do celów sanitarno-epidemiologicznych. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców oraz udział procentowy Rok bieżący 2007 2008 2009 Nosicielstwo Salmonella Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Udział procentowy Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Udział procentowy Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Udział procentowy 27 6,6 27,8 23 5,6 17,7 15 3,7 20,5 33

140 120 130 liczba przypadków 100 80 60 40 20 97 72 Nosiciele Salmonella 0 2007 2008 2009 rok Ryc. 2.25. Nosiciele Salmonella w Szczecinie w latach 2007-2009 W roku 2009 wystawiono łącznie 28 decyzji administracyjnych (odsunięcia od uczęszczania do żłobka - 2 dzieci, odsunięcia od uczęszczania do przedszkoli 12 dzieci oraz 10 decyzji administracyjnych nakazujących odsunięcie od wykonywania czynności zarobkowych). Trzy osoby, którym wystawiono decyzje administracyjne nie powróciły do przedszkola, pozostałe osoby wykonały zalecenia i powróciły do swoich dawnych obowiązków po otrzymaniu ujemnych badań kontrolnych kału. W roku 2009 na terenie Szczecina nie odnotowano ogniska zbiorowego zatrucia pokarmowego. W roku 2009 prowadzony był rejestr nosicieli stałych salmonella Typhi i Paratyphi. Na terenie Szczecina zarejestrowanych było 9 nosicieli tej bakterii (5 nosicieli Salmonella Typhi, 3 Salmonella Paratyphi B oraz 1 Salmonella Paratyphi C). Na dzień 31.12.2009 roku pozostało w rejestrze 8 nosicieli stałych tej bakterii. W roku 2009 zarejestrowano tylko jedno zakażenie pozajelitowe wywołane przez bakterie Salmonella. Pacjenta hospitalizowano. Zakażenie przebiegało pod postacią posocznicy. Wyizolowano z posiewu krwi Salmonella Typhimurium. Pacjent uzyskał ujemne wyniki badań posiewu krwi i wypisany został w stanie dobrym ze szpitala. Zakażenia wywołane przez rotawirusy Rotawirusy są najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia żołądka i jelit u niemowląt i małych dzieci na całym świecie. Częstość ich występowania wśród dzieci poniżej 5 roku życia ocenia się na 138 milionów przypadków rocznie. Okres wylęgania infekcji 34

rotawirusowej wynosi od 2 do 4 dni. Do zakażenia dochodzi droga pokarmową. Choroba trwa zwykle 4-10 dni. Biegunka rotawirusowa u małych dzieci ma najczęściej przebieg burzliwy, z wymiotami i gorączką do 38,5 0 C. stolec jest luźny lub wodnisty, niekiedy z domieszką śluzu lub krwi. Biegunka często prowadzi do odwodnienia, zaburzeń równowagi kwasowozasadowej i niedoborów elektrolitowych. Najmłodsze niemowlęta są najbardziej podatne na ciężkie postacie biegunek rotawirusowych. Rotawirusami jest się bardzo łatwo zarazić, łatwo się przenoszą, szczególnie w oddziałach szpitalnych i żłobkach. Są one uważane za główną przyczynę zakażeń szpitalnych u dzieci. Szczyt zachorowań na biegunkę rotawirusową przypada na miesiące zimowe. Jako rutynowa praktyka stosowana jest w Polsce hospitalizacja chorego dziecka, trwająca średnio 9-10 dni, czyli do czasu pełnego wyzdrowienia. W Polsce zarejestrowane są dwie szczepionki przeciwko rotawirusom, które są szczepieniami zalecanymi. W roku 2009 zaszczepiono 1013 dzieci. W porównaniu z rokiem ubiegłym zaszczepiono przeciwko rotawirusom o 489 dzieci więcej. W Szczecinie, w roku 2009 zarejestrowano 205 przypadków (współczynnik zapadalności 50,4 na 100 tys. mieszkańców). Hospitalizowano 177 przypadków, stanowi to 86,3 % ogółu zachorowań. Tab. 2.8. Zestawienie zachorowań na biegunki rotawirusowe w Szczecinie w latach 2007-2009. Liczba przypadków i współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Rok 2007 2008 2009 Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Biegunki rotawirusowe 144 35,3 314 77,1 205 50,4 35