54 lata Ery Kosmicznej Robert R. Gałązka Instytut Fizyki PAN
1. Wstęp historia, finanse, dane statystyczne 2. Ziemia z Kosmosu teledetekcja, telekomunikacja, geodezja misja do planety Ziemia 3. Układ planetarny misje planetarne Mars SSF 4. Kosmos obserwatoria kosmiczne: Hubble, GRO, ISO 5. Polska działalność w Kosmosie
Wybrane ekspedycje kosmiczne 1957 2011 1. 4.10. 1957 2. 3.11.1957 3. 31.01.1958 4. 4.10.1959 5. 12.04.1961 6. 1961 7. 1964 8. 1964 9. 1966 10. 1966 11. 1969 12. maj 1969 13. 16-24.07.1969 14. 1970 15. 1971 16. 1972 17. 1973 18. 1973 19. 1977 20. 1978 21. 1992 22. 1998 23. 2001 24. 2004 25. 2011 Sputnik 1 ZSRR Sputnik 2 ZSRR Explorer (pasy van Allena) USA Łuna (druga strona Księżyca) ZSRR Gagarin ZSRR Wenus 1 (Wenus, odl. 100 tys. km) ZSRR Mariner 4 (Mars, odl. 8.7 tys. km) USA Wostok (lot załogowy 3 osoby) ZSRR Łuna 9, 10 (łagodne lądowanie na Księżycu) ZSRR Gemini (Armstrong, Scott) USA Mariner 9 (orb. Marsa) USA Apollo 10 (orb. Księżyca) USA Apollo 11 (Armstrong, Aldrin, Collins) Wenus 7 (lądowanie na Wenus) ZSRR Mars 3 (lądowanie na Marsie) ZSRR Pionier 10 (Jowisz) USA Apollo 17 (ostatnia wyprawa na Księżyc) USA Kopernik 500 (polska aparatura kosmiczna) Voyager 1,2 (pozaplanetarna misja) USA działa Salut 6 polski kosmonauta Program badań Marsa Rozpoczęcie budowy SSF Ulisses (misja zakończona) Cassini-Huygens (5,5 tony 1997 start) Alpha Magnetic Spectrometer (AMS),7.5t. Prom.kosmiczne
Start Apollo 11
Ziemia z Księżyca
Ziemia z Księżyca
Debris-całość
Debris-ilość
Debris-masa
Satelity
Działalność kosmiczna w świecie 2008 r. 2008 r. 2000-2010 ponad 800 tys. ludzi zatrudnionych 610 aktywnych satelitów 60-70 startów rakiet rocznie Finanse (Budżet Polski w 2010 r. 107.5mld) Budżet światowy 2009 r. 192 mld USD (39 % środki publiczne) (80mld publ., 110 mld komercja) Telekomunikacja 82 mld USD Nawigacja 1996 r. 2 mld 2002 r. 4 mld 2008 r. 12 mld Teledetekcja Badania ~ Obecnie 2009 r. USA Europa Japonia - 1 2 mld 10% w okresie 2002-2010 (ISS, Mars) wydatki publiczne 62 mld 5 mld 1 + 5 mld ~ 72 mld Szwecja Finlandia Norwegia Włochy - 85 mln - 63 mln - 39 mln - 1 mld
Intelsat 5
Ziemia z Kosmosu Telekomunikacja Intelsat 121 krajów, 17 satelitów, 5 głównych Intelsat 6, 120000 połączeń jednocześnie Asiansat Pacific Rim 29 sat (w budowie) 30 satel. krajowych (Kopernikus 80 tys.) Iridium, 77 satelitów (66) 94-96 r., 2005 r., 4.5 mld $ HDTV sierpień 91 Japonia 11 godz., 400 stacji Systemy multimedialne 11 546 sat. Teledetekcja 1972 r. Landsat, (Landsat 6 92 r.) 30 m Landsat 7 18 m 98 r. 1978 r. Seasat Kosmos, SPOT... 5 m, IKONOS 1.2 m Satelity wojskowe 0.2 m Zakres widmowy UV 15 µm Nawigacja GPS, GLONASS, GALILEO Meteorologiczna służba satelitarna 18 miesięczny program badań Europy środkowej i wschodniej (Landsat, SPOT, ERS-1, ERS-2) opracowywanie danych
ERS 1
Wiatry
Oceany
Misja do planety Ziemia 1991 r. (ICSU) US Global Change Res. Program EOS 11 mld $ do końca dekady Największy międzynarodowy program kosmiczny 25 lat, ponad 20 satel., stacje naziemne, samoloty Obecnie w ramach tego programu: METEOR 3/TOMS sierp. 91 UARS (Upper Atm. Res. Sat.) Sept. 91, 6.5 t, b. atm., prom. Słońca i gwiazd (30) ERS-1 lipiec 91, lody, lasy w Europie 1 mld $, 3.2 t, 12 m. (6.5 roku budowa) ERS-2 95 r. w 92 r. TOPEX/POSEIDON NASA, ESA topografia oceanów JERS 1 jap. obs. sat. Obecnie w tym programie: 18 stacji naziemnych synchronicznie bad. z satelitami + samoloty (14 grudzień 91 r.) GPS 24 sat. 21 (93 r.) + 3 GPS, NAVSTAR, GLONASS INMARSAT
Układ Słoneczny
Układ Słoneczny M[Mz] A[gz] Rotacja Słońce 99.86% 3.33 105 2.76 104 28.8 d Merkury 0.06 0.38 58 d Wenus 0.82 0.91 Ziemia (1) 5.97 1021 ton Księżyc Okres orbitalny Średnica [km] Gęstość [g/cm3] 1.4 mln 1.38 88 d 4.879 tys. 5.43 243 d 224.7 d 12.1 tys. 5.24 1 23 h 56 min. 365.26 d 12.756 tys. 5.515 0.0123 0.17 27.32 d 27d 7 h 41 min. 3.475 tys. 3.34 Mars (2) 0.110.38 0.110.38 24 h 37 min. 1.88 lat 6.794 tys. 3.94 Jowisz (28) 318 2.36 9h 55 min. 11.86 lat 142.98 tys. 1.33 Saturn (30) 95.16 0.91 10 h 39 min. 29.42 lat 130.536 tys. 0.7 Uran (21) 14.53 0.889 17 h 14 min. 83.75 lat 51.12 tys. 1.3 Neptun (8) 17.14 1.12 16 h 7 min. 164.8 lat 49.53 tys. 1.76
Układ planetarny W 64 r. znano 26 naturalnych satelitów, obecnie 95 plus SEDNA Jowisz4(z16) Saturn8(z17) Uran10(15) Pluton Charon 1978 r. MISJE PLANETARNE Wenus, Magellan 90 r. (Vega, inne misje) 98 Mars 92 r Doba 24 h 37 m Rok 687 dni Gęst. 3.94 g/cm3 (5.52) gm 0.38 gz Atm. 0.01 ciśn. Na Ziemi (CO2). (USA), 96 r. (2USA) 2003 USA, ESA Mars Express, Japonia (4 misje) Voyager 1977 CASSINI Tytan 2005 ULISSES 2001 zakończona misja Księżyc Deep space SSF 84 r. Reagan (ALFA) 4 Org. NASA, ESA, NASDA, RSA, 1998 początek, 10 lat budowa ~ 100 mld USD SŁOŃCE SOHO CORONAS
Magellan
Wenus
Jowisz 1610 r. Io Europa Ganimedes Callisto
Mar s
Wulkan Olympus Mons ma 27 km wysokości i średnicę 547 km. Dla porównania, największy wulkan na Ziemi, Mauna Loa, ma niespełna 10 km wysokości i 121 km średnicy.
Valles Marineris Dolina Marinera System kanionów o długości ponad 4 tys. km i głębokości prawie 6.5 km
Kamera panoramiczna robota Spirit pokazuje miejsce, do którego on zmierza wzgórza zwane Columbia Hills
Ziemia z Marsa To jest pierwsze zdjęcie Ziemi, wykonane z powierzchni innej planety. Zdjęcie to zostało zrobione przez pojazd badawczy Spirit godzinę przed wschodem słońca w 63-cim dniu marsjańskim jego misji.
Asteroid Eros
ISS w liczbach Rozpiętość skrzydeł (baterii słonecznych) -- 110 m Średnia wysokość orbity -- 354.1 km Długość -- 88.4 m Masa -- ok. 408 233 kg Nachylenie orbity -- 51.6 stopni w stosunku do równika Objętość pomieszczeń hermetyzowanych -- ok. 1 019 m3 Załoga -- do 6 członków (obecnie 3 osoby) Ciśnienie atmosferyczne wewnątrz -- ok. 760.2 mm Hg (zbliżone do ziemskiego)
Montaż ISS
Europejski moduł laboratoryjny Columbus
ISS
Kosmos Docelowo 5 obserwatoriów 1) γ ray GRO Compton, specjalne dla γ burnst 2) X ray w budowie (do 2005 r.) 3) Obszar widzialny + Hubble, następca Hubble a 4) Daleka podczerwień -Europa ESA ISO, submilimetry, milimetry- działał od 1994 r. 5) ROSAT (120 tys. źródeł)- USA po 2004 r. 6) Systemy interferencyjne Spektrometry Fouriera
Teleskop Badanie granic wszechświata za pomocą teleskopu Hubble a kosmicznego Hubble a Okno na wszechświat
Teleskop kosmiczny Hubble a do zbierania danych używa luster. Największe z nich ma średnicę około 243 cm. Te przyrządy analizują strumień światła i przetwarzają go na dane cyfrowe oraz obrazy, które wysyłają na Ziemię. Zwierciadło Hubble a
Układ Słon. Kosmos
Cechy charakterystyczne działalności kosmicznej 1)Globalność Ziemia telekomunikacja (internet, telefony, multimedia) teledetekcja meteorologia, satelity badawcze nawigacja GPS, GLONAS, GALILEO 2)Komercjalizacja (telekomunikacja) Ziemia 1997 r. inwestycje firm przekroczyły wydatki budżetowe do 2010 r. 300 mld USD w tym 200 mld firmy 3)Misje planetarne 4)Kosmos duże obserwatoria badawcze Hubble, GRO, ISO, XRSO ROSAT 5)ALPHA,ISS początek 1998 r., 1 etap 17.2 mld USD 6)SŁOŃCE
Działalność Polski w kosmosie Działalność Polski w kosmosie 1963 Pierwszy start rakiety meteorologicznej Meteor. Program kontynuowany do 1974 r. (Meteor 1 30 km, Meteor 2 60 km) 1967 Stacja odbioru danych z satelitów meteorologicznych 1967 Przystąpienie Polski do programu INTERKOSMOS 1972 Stacja łączności satelitarnej Psary 1973 Pierwsza polska aparatura na satelicie Kopernik 500 1976 Utworzenie Centrum Badań Kosmicznych PAN 1978 Lot pierwszego polskiego kosmonauty M. Hermaszewskiego 1994 Podpisanie pierwszego porozumienia z ESA W latach 1973-2010 zbudowano ponad 70 przyrządów badawczych, które działały w wielu misjach kosmicznych, ostatnio: CASSINI, CORONAS, MARS EXPRESS, ROSETTA, PRIRODA i innych. Polscy uczeni uczestniczą również w planowaniu i opracowywaniu wyników wielu innych programów i misji kosmicznych.
Słońce
Ziemia z Apollo 11
Galaktyka