SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH

SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej. Ułatwia on odpowiednio wczesną identyfikację potencjalnych zagrożeń równowagi makroekonomicznej występujących zarówno w perspektywie krótkookresowej, jak i będących skutkiem strukturalnych i długoterminowych trendów. Dobór wskaźników jest determinowany możliwością monitorowania najbardziej istotnych aspektów równowagi zewnętrznej i konkurencyjności oraz równowagi wewnętrznej. Zestawienie wskaźników i progów ostrożnościowych Lp. WSKAŹNIKI PROGI OSTROŻNOŚCIOWE I. Wskaźniki nierównowagi zewnętrznej i konkurencyjności 1. Saldo rachunku obrotów bieżących (średnia z trzech lat w % PKB) -4%/+6% 2. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto (w % PKB) -35% 3. Realny efektywny kurs walutowy z uwzględnieniem deflatorów zharmonizowanego indeksu cen konsumpcyjnych (zmiana w % w okresie trzech lat) +/ 5% dla krajów strefy euro +/ 11% dla krajów spoza strefy euro 4. Udział w rynkach eksportowych (zmiana w % w okresie pięciu lat) -6% 5. Nominalne jednostkowe koszty pracy (zmiana w % w okresie trzech lat) +9% dla krajów strefy euro +12% dla krajów spoza strefy euro II. Wskaźniki nierównowagi wewnętrznej 6. Ceny nieruchomości (w przeliczeniu na ceny stałe, zmiana w % w ujęciu rok do roku) +6% 7. Przepływy kredytowe sektora prywatnego (w % PKB) 14% 8. Zadłużenie sektora prywatnego (w % PKB) 16% 9. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB 6% 1. Stopa bezrobocia (średnia z trzech lat) 1% 11. Zobowiązania ogółem sektora finansowego (zmiana w % w ujęciu rok do roku, dane nieskonsolidowane) 16,5% Źródło: Eurostat, dane pobrano w okresie 2-23.1.214 r. 1

I. WSKAŹNIKI NIERÓWNOWAGI ZEWNĘTRZNEJ I KONKURENCYJNOŚCI 1. Saldo rachunku obrotów bieżących Rachunek obrotów bieżących jest częścią bilansu płatniczego, w której zestawiono wszystkie transakcje pomiędzy rezydentami a nierezydentami danego kraju obejmujące saldo obrotów towarowych, usług, dochodów oraz transferów bieżących. Saldo rachunku obrotów bieżących jest łączną miarą rozliczeń danego kraju z gospodarką światową, wynikających z bieżących operacji głównie kupna i sprzedaży towarów i usług. Jeśli saldo jest ujemne mówimy o deficycie obrotów bieżących, co oznacza, że część towarów lub usług została zakupiona na kredyt, a zatem stanowi miarę zapożyczenia się gospodarki za granicą w danym okresie i określa tempo wzrostu długu zagranicznego. W 213 r. w znacznej większości krajów Unii Europejskiej obserwowano poprawę salda rachunku obrotów bieżących w relacji do produktu krajowego brutto w stosunku do poprzedniego okresu. W piętnastu państwach członkowskich notowano deficyt na rachunku obrotów bieżących, przy czym w żadnym z nich relacja salda do PKB nie przekroczyła dopuszczalnego poziomu (minus 4%). Niekorzystna relacja wystąpiła na Cyprze (minus 4,%), w Grecji (minus 3,8%), Polsce (minus 3,4%) oraz Rumunii (minus 3,3%), przy czym we wszystkich ww. krajach od 28 r. notowano systematyczną poprawę wyniku na rachunku obrotów bieżących. Ujemny wynik salda obrotów bieżących w stosunku do PKB obserwowano również w Wielkiej Brytanii (minus 3,2%), Portugalii (minus 2,8%) oraz na Łotwie, we Francji i w Czechach (po minus 1,8%). Nadwyżkę na rachunku obrotów bieżących w relacji do PKB notowano w trzynastu krajach UE, w tym największą i znacznie przekraczająca górną wartość progową (6% PKB) w Holandii (9,8%) oraz Niemczech (7,3%), a także w Danii (6,4%) i Szwecji (6,1%). Wykres 1. Saldo rachunku obrotów bieżących w latach 27 i 213 (średnia z trzech ostatnich lat w % PKB) 12 1 8 6 4 2-2 -4-6 -8-1 -12-14 -16-18 -2 27 213 2

TABL. 1. Saldo rachunku obrotów bieżących Kraje 27 28 29 21 211 212 213 średnia z trzech ostatnich lat w % PKB Austria 2,8 3,7 3,7 3,7 2,6 2,5 2,2 Belgia 1,9,8,,,1 -,4-1,7 Bułgaria -18,1-22, -19,1-11,2-3,4 -,7,4 Chorwacja -6,3-7,5-6,9-4,8-2,2 -,5,1 Cypr -8,2-11,5-12,7-12,1-8, -6,7-4, Czechy -2,4-2,8-2,9-2,8-3, -2,6-1,8 Dania 2,9 2,4 2,5 4, 5,1 5,9 6,4 Estonia -13,8-13,5-7,5-1,2 2,5,9 -,4 Finlandia 3,9 3,7 2,9 2,,6 -,5-1,3 Francja -,7-1,1-1,4-1,5-1,5-1,8-1,8 Grecja -11,2-13,6-13,6-12,1-1,4-7,5-3,8 Hiszpania -8,8-9,5-8,1-6,3-4,3-3,1-1,4 Holandia 7,8 6,8 5,4 5,6 7,2 8,7 9,8 Irlandia -4,1-4,8-4,4-2,3, 2,3 4, Litwa -1,7-12,7-7,9-3,, -1,3 -,8 Luksemburg 1,7 8,6 7,6 6,8 7,2 6,7 5,9 Łotwa -19,2-19,4-9, -,5 3,1 -,6-1,8 Malta -8,1-6,8-6,6-6,6-5,2-1,6,9 Niemcy 6,3 6,6 6,5 6,2 6,4 6,9 7,3 P o l s k a -4,1-5,5-5,5-5,2-4,7-4,6-3,4 Portugalia -1,4-11,1-11,2-11,4-9,5-6,5-2,8 Rumunia -1,8-11,8-9,7-6,7-4,3-4,4-3,3 Słowacja -7,2-6,4-4,7-4,2-3,4-1,8,2 Słowenia -2,6-3,8-3,4-2, -,1 1,1 3,1 Szwecja 8,3 9, 8,2 7,2 6,2 6,1 6,1 Węgry -7,4-7,3-4,9-2,4,1,5 1,4 Wielka Brytania -2,8-2,2-1,5-1,7-1,8-2,7-3,2 Włochy -1,2-1,9-2, -2,7-2,8-2,2 -,7 3

2. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto stanowi różnicę pomiędzy wielkością zagranicznych aktywów i pasywów podmiotów krajowych i informuje, czy dany kraj jest wierzycielem, czy też dłużnikiem netto w stosunku do zagranicy. W 213 r. międzynarodowa pozycja inwestycyjna wśród krajów Unii Europejskiej była zróżnicowana i wahała się od 184,1% PKB w przypadku Luksemburga (gdzie notowano największą poprawę w tym zakresie o 42,6 p.proc. w stosunku do roku poprzedniego) do minus 119,3% dla Grecji i minus 118,7% dla Portugalii (w krajach tych po raz kolejny obserwowano pogłębienie ujemnej relacji). Do najważniejszych wierzycieli netto (oprócz Luksemburga) należały m.in. Niemcy, Holandia i Belgia, a nadwyżka aktywów w tych krajach kształtowała się w granicach 5% PKB. Największymi dłużnikami netto (obok Grecji i Portugalii) były natomiast Irlandia, Hiszpania i Węgry (minus 14,9% do minus 92,6%). W Polsce relacja wyniku pomiędzy wielkością zagranicznych aktywów i pasywów podmiotów krajowych do produktu krajowego brutto na koniec 213 r. wyniosła minus 69,3%, i w stosunku do 212 r. pogorszyła się o 2,8 p.proc. Wykres 2. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto w latach 27 i 213 (w % PKB) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2-2 -4-6 -8-1 -12 27 213 * Dane dla 212 r. 4

TABL. 2. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto Kraje 27 28 29 21 211 212 213 w % PKB Austria -18,2-16,9-8, -6,2 -,8 1,,5 Belgia 28,9 39,7 54,2 5,9 48,1 47,6 45,8 Bułgaria -81,1-98,4-11,8-95,4-85,9-78,2-76,2 Chorwacja -92,8-75,3-87,4-95,9-92, -89,9-88,7 Cypr 11,7-15,1-3,4-35,6-71,7-82,4-85,7 Czechy -38,7-4,1-46, -48,3-47,5-48,8-45,6 Dania -5,8-5,1 4,4 14, 28,7 37,8 39,7 Estonia -72, -76,7-8,6-72,4-56,4-54, -47,5 Finlandia -27,9-2,7 6,7 21,4 19,7 18,4 15,8 Francja -1,5-12,9-9,4-12,5-18,8-21,1. Grecja -96,1-76,8-89,6-98,4-84,5-19,1-119,3 Hiszpania -78,1-79,3-93,8-89,1-91,4-92,8-98,2 Holandia -6, 4,2 16,7 24,5 34,1 45,8 46,3 Irlandia -19,5-75,6-92,4-88, -112,2-112, -14,9 Litwa -55,8-51,6-57,3-55,2-52,3-52,8-45,7 Luksemburg 95,5 1,1 86,7 98, 17,4 141,5 184,1 Łotwa -74,1-79,6-83,4-81,1-73, -66,1-65, Malta 17,7 2,6 12,6 8,1 6,8 22,9 23,6 Niemcy 26,5 25,5 34, 35,4 33,7 41,5 48,4 P o l s k a -5,1-56,3-58,8-65,4-64, -66,5-69,3 Portugalia -87,9-96,2-11,3-17,2-14,8-116,1-118,7 Rumunia -47,1-53,4-62,2-63,7-65,4-67,5-62,3 Słowacja -51,5-57,4-66,7-63,1-65,5-64,1-65,1 Słowenia -21,8-35,9-39,8-43,2-4,8-45,8-38,7 Szwecja -1,5-11,1-11,2-9,1-11,1-12,1-5,4 Węgry -15,1-16, -117,2-113,3-17,4-13,2-92,6 Wielka Brytania -22,6-6,9-2,8-23,5-16,8-15,3-2, Włochy -25,4-25,5-26,5-24,9-23,5-28,3-29,5 5

3. Realny efektywny kurs walutowy Realny efektywny kurs walutowy to względna cena koszyka konsumpcyjnego partnerów handlowych ważona udziałami w handlu zagranicznym, w relacji do ceny krajowego koszyka konsumpcyjnego. Zmiany realnych efektywnych kursów walutowych pokazują konkurencyjność cenową danego kraju względem głównych partnerów handlowych. Realny efektywny kurs walutowy oparty na deflatorach zharmonizowanego indeksu cen konsumpcyjnych (HICP) dla wskaźników procedury nierównowag uwzględnia zmiany kursów walutowych i cen konsumpcyjnych dla koszyków 42 państw - krajów członkowskich UE oraz Australii, Brazylii, Kanady, Chin, Hongkongu, Japonii, Norwegii, Nowej Zelandii, Meksyku, Rosji, Korei Południowej, Szwajcarii, Turcji i Stanów Zjednoczonych. W 213 r. żaden spośród krajów Unii Europejskiej nie przekroczył progu ostrożnościowego określonego na poziomie +/-5% dla krajów strefy euro oraz +/-11% dla pozostałych krajów członkowskich. Ujemne wartości wskaźnika wskazujące na utrzymanie konkurencyjności cenowej osiągnęło osiemnaście państw UE. Najkorzystniejszym wskaźnikiem charakteryzowała się Grecja (minus 4,5%) oraz Polska, gdzie po notowanej dla 212 r. dodatniej wartości (i utracie konkurencyjności), w 213 r. jego wartość (minus 4,4%) świadczyła o odzyskaniu przez nasz kraj konkurencyjności cenowej względem partnerów handlowych. Wartość realnego efektywnego kursu walutowego w przedziale od minus 4,% do minus 3,2% obserwowano na Węgrzech, w Chorwacji, Irlandii oraz Czechach, a spośród krajów należących do wielkich gospodarek europejskich ujemną wartość wskaźnika notowano we Francji, w Niemczech i Hiszpanii (odpowiednio minus 2,3%, minus 1,9% i minus,4%). W 213 r. dziesięć krajów ugrupowania charakteryzowała utrata konkurencyjności cenowej, w tym w największym stopniu Szwecja, Wielka Brytania i Estonia (odpowiednio 5,1%, 3,4% oraz 3,1%). Wykres 3. Realny efektywny kurs walutowy z uwzględnieniem deflatorów HICP w latach 27 i 213 (zmiana w % w okresie trzech ostatnich lat) 2 kraje strefy euro 15 1 5-5 27 213-1 6

kraje spoza strefy euro 4 3 27 213 2 1-1 -2 TABL. 3. Realny efektywny kurs walutowy z uwzględnieniem deflatorów HICP Kraje 27 28 29 21 211 212 213 zmiana w % w okresie trzech ostatnich lat Austria -1,8 -,1 2, -2,1-1,9-4,8,7 Belgia,2 3,4 3,9,5-1,6-4,4 -,3 Bułgaria 9,9 18,5 18,4 9,7 1,9-4, -1, Chorwacja 1,8 5,3 5,8 2, -4,5-8,3-4, Cypr -1,2 2,2 3,5 -,1-3, -5,9 -,8 Czechy 12,7 23,4 13,7 12, -,6,3-3,2 Dania -1,3 2,1 5,5,1-2,5-7,8-2,6 Estonia 6,5 12,6 13,7 4,7 -,8-3,6 3,1 Finlandia -4,9 -,4 4,9-1,3-2,8-8,2,1 Francja -1,5 1,5 2,6-2,3-4,5-7,9-2,3 Grecja -,4 2,4 4,9 2,9 1,8-5, -4,5 Hiszpania 2,7 5,2 4,6 -,3-2,6-5,3 -,4 Holandia -2,1 -,1 2,7-1,6-2,5-6,1,4 Irlandia 3,1 7,3 5, -5,4-9,7-12,2-3,9 Litwa,9 9, 16,8 7,3 1,7-6,8 -,7 Luksemburg 2,4 3,4 3,8 1,2, -2,5,7 Łotwa 7,7 2,8 23,5 6,7-2,5-8,6-1,7 Malta 1,2 5,8 5,8 -,8-5,1-7,6-1,3 Niemcy -1,5,9 2,9-3,8-4,9-9, -1,9 P o l s k a 16,4 14,4-3,9-1,4-11,6 1,2-4,4 Portugalia,6 2,1 1,1-3,1-3, -4, -,6 Rumunia 35,9 9,6-4,9-1,8-3,3-2,,3 Słowacja 18,2 25, 27, 1,9 3,4-3,2 2, Słowenia -1,2 2,2 5,2 1,2-1,1-4,5 -,7 Szwecja -4,2-2, -8,5-3,4 2,9 1, 5,1 Węgry 6,6 8,1 7,9-1,2-4,2-1,1-4, Wielka Brytania -,4-11,2-19,9-2,5-8,3 5,8 3,4 Włochy -1,2 1,9 3,6-1,9-3,3-6,3, 7

4. Udział w rynkach eksportowych Udział w rynkach eksportowych przedstawia tendencje w zakresie udziału eksportu towarów i usług krajów Unii Europejskiej w eksporcie światowym. Wskaźnik ten przedstawia zmiany w skali pięciu lat, co pozwala na niwelowanie wpływu jednorazowych wahań. W 213 r. dopuszczalny próg oznaczający spadek udziału w światowych rynkach eksportowych o ponad 6%, został przekroczony przez dwadzieścia państw Unii Europejskiej. Największy spadek w tym zakresie odnotowano w Finlandii (o 29,9%), Chorwacji i Grecji (po 27,3%) oraz na Cyprze (o 27,2%). Znaczne zmniejszenie udziału eksportu notowano także na Węgrzech, we Włoszech, w Danii, Szwecji, Austrii, Słowenii, Wielkiej Brytanii oraz Belgii (w granicach 19,%- 1,5%). Wartość progową przekroczyły także Francja, Holandia, Niemcy, Czechy, Portugalia, Irlandia, Hiszpania oraz Luksemburg. W minionym pięcioleciu w najmniejszym stopniu zmniejszył się udział eksportu Polski (o,4%), Słowacji (o 2,2%) oraz Malty (o 4,%). Poprawę udziału w światowym rynku eksportowym notowano na Litwie (o 2,8%), Łotwie (o 11,4%), w Rumunii (o 1,5%), Estonii (o 7,3%) oraz Bułgarii (o 5,7%). Wykres 4. Udział w rynkach eksportowych w latach 27 i 213 (zmiana w % w okresie pięciu ostatnich lat) 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5-5 -1-15 -2-25 -3 27 213 8

TABL. 4. Udział w rynkach eksportowych Kraje 27 28 29 21 211 212 213 zmiana w % w okresie pięciu ostatnich lat Austria,7-5,6-8,3-14,7-13,1-21,4-17,1 Belgia -1,3-14, -1,3-14,2-1,3-15,1-1,5 Bułgaria 43,4 33,1 18,3 14,9 16,6 4,7 5,7 Chorwacja 1,8-7,2-7,5-15,2-18,3-24,9-27,3 Cypr -11,2-14,9-9, -19,4-16,8-26,8-27,2 Czechy 25,8 22, 1,1 1,2 6,4-3,4-7,4 Dania -8,7-8,2-5,1-15,3-17,1-18,8-17,5 Estonia 39,3 22,7 8,8 -,8 11,1 6,2 7,3 Finlandia -5,1-5,6-14,9-19,9-23,8-3,3-29,9 Francja -18, -21,5-1, -12,9-1,4-14,2-9,3 Grecja 3,8 1,1-13,9-2, -19,1-26,9-27,3 Hiszpania -3,2-13,6-7,1-1,5-8,6-15,2-7,1 Holandia -2,7-9,4-6,3-8,5-8,7-12,2-9,2 Irlandia -15,7-21,2-5,3-12,7-12,5-16,5-7,2 Litwa 3,7 39,9 22,4 13,7 24,5 29, 2,8 Luksemburg 28,2 15,6 1,6-1, -9,8-16,4-6,8 Łotwa 45,7 41,1 31,7 13,9 23, 12,1 11,4 Malta -12,1-4,9 1,4 16,4 1,6 5,2-4, Niemcy 2, -5,3-4,3-5,4-6,2-12,9-9,2 P o l s k a 42,2 39,2 27,9 2,1 12,2 1,1 -,4 Portugalia -5,5-13,3-9,3-7,7-9,2-16,2-7,3 Rumunia 42,8 41,6 32,7 21,2 22,8 5,7 1,5 Słowacja 74,4 52,1 39,8 31,3 21,1 3,2-2,2 Słowenia 19,8 12,1 6,8-3,7-7, -2,4-16,6 Szwecja -,1-8,9-16, -13,2-13,3-18,7-17,4 Węgry 2,8 13,9 6,6-1,2-3,9-17,9-19, Wielka Brytania -18,5-22,9-19,8-21,9-24,4-18,9-13,1 Włochy -9,4-16,3-18, -19,2-18,9-23,9-17,8 9

5. Nominalne jednostkowe koszty pracy Nominalne jednostkowe koszty pracy prezentują relację kosztów zatrudnienia do wartości produktu krajowego brutto. Wskaźnikiem monitorującym występowanie nierównowagi makroekonomicznej jest zmiana nominalnych jednostkowych kosztów pracy w okresie trzech lat wyrażona w procentach. Progi ostrożnościowe zostały ustalone na poziomie 9,% dla krajów strefy euro oraz 12,% dla krajów, które nie przyjęły wspólnej waluty. Wśród krajów strefy euro określony dla nominalnych jednostkowych kosztów pracy pułap został przekroczony w 213 r. przez Luksemburg (wzrost o 11,3%), natomiast w Belgii obserwowano wzrost na poziomie wartości granicznej, tj. 9,%. Blisko progu ostrożnościowego znalazły się ponadto Finlandia, Estonia, Łotwa oraz Malta (wzrost w granicach 8,9%- 8,1%). Spadki nominalnych kosztów pracy odnotowano dla 213 r. w Grecji (o 13,2%), na Cyprze (o 6,%), w Hiszpanii (o 5,5%), Irlandii (o 3,%), Portugalii (o 2,1%) i Słowenii (o,8%). Wśród krajów spoza strefy euro najwyższy wzrost nominalnych jednostkowych kosztów pracy odnotowano w Bułgarii (o 12,7%), co oznacza przekroczenie o,7 p.proc. dopuszczalnej granicy. Wysoki wzrost wystąpił także na Węgrzech (o 9,%) oraz na Litwie i w Wielkiej Brytanii (odpowiednio o 6,6% i 5,2%). Jedynym krajem spoza strefy euro, gdzie w 213 r. nastąpił spadek tego wskaźnika, była Rumunia (o,5%). W Polsce w 212 r. relacja kosztów zatrudnienia do produktu krajowego brutto wzrosła o 4,2%. Wykres 5. Nominalne jednostkowe koszty pracy w latach 27 i 213 (zmiana w % w okresie trzech ostatnich lat) kraje strefy euro 75 65 55 45 35 25 15 5-5 -15 27 213 1

5 kraje spoza strefy euro 4 3 2 1-1 -2 27 213 * Dane dla 212 r. TABL. 5. Nominalne jednostkowe koszty pracy Kraje 27 28 29 21 211 212 213 zmiana w % w okresie trzech ostatnich lat Austria 3,5 6,1 1,2 9,3 6,1 4,1 6,4 Belgia 5,7 8,8 1,8 8,1 6,4 6,6 9, Bułgaria 19, 26,9 38,2 33,1 21,3 12,7 12,7 Chorwacja 8,7 12,6 17,4 11,2 5,1-1,6,9 Cypr 3,8 3,9 7,2 7,1 7,8,8-6, Czechy 2,3 6,5 8,4 5,3 2,3 3,4 3,7 Dania 9,4 13,6 17,6 11,7 5,3 1, 2,6 Estonia 33, 46,8 36,6 9,6-5,5-3,4 8,7 Finlandia 3,1 7,7 16,9 14,4 9,2 4,9 8,9 Francja 5,4 6,8 8,8 7,8 5,8 4,1 4,7 Grecja 5,9 6,6 14,5 11,5 4,1-7, -13,2 Hiszpania 11, 13,4 11,6 5,3-1,3-5,6-5,5 Holandia 1,8 5,4 1,2 7,8 5,8 3,3 6, Irlandia 13,5 16,1 9,2-2,9-12,7-1,4-3, Litwa 24,5 29,6 15,9 1,1-7,7-4,6 6,6 Luksemburg 5,2 12,5 2,8 2,5 14, 9,8 11,3 Łotwa 71,5 78,4 41, -,6-16,2-5,8 8,4 Malta 4,5 7,9 1,5 8,4 8,5 6,7 8,1 Niemcy -3,7 -,6 7,2 6,9 5,6 3, 6,3 P o l s k a 1,9 8,9 12,6 11,2 4,9 4,2. Portugalia 5,7 5,6 8, 5,2,8-5,3-2,1 Rumunia 47,5 48,6 45,7 23,4-6,6-5,2 -,5 Słowacja 6,2 6,7 1,9 9,4 5,6,9,9 Słowenia 5,2 1,3 18,5 16, 8,3,4 -,8 Szwecja 3,9 6,9 12,1 5,2 2,2,7 3,8 Węgry 11,3 13,1 14, 6,6 4,6 4,2 9, Wielka Brytania 6,9 8,8 11,9 11,5 9,2 5,5 5,2 Włochy 6,1 8,3 1,5 8,5 4,8 3, 4,5 11

II. WSKAŹNIKI NIERÓWNOWAGI WEWNĘTRZNEJ 6. Wskaźnik cen nieruchomości Wskaźnik cen nieruchomości ukazuje zmiany cen wszystkich nieruchomości mieszkalnych nabytych przez gospodarstwa domowe. W 213 r. podobnie jak przed rokiem w większości krajów Unii Europejskiej notowano spadek cen na rynkach nieruchomości. W największym stopniu na wartości straciły nieruchomości w Chorwacji oraz Hiszpanii, gdzie w 213 r. spadek wyniósł odpowiednio 18,1% i 1,4% (po spadku o 2,2% i 16,9% w roku poprzednim). W mniejszym stopniu obniżyły się ceny domów i mieszkań w Grecji, Holandii, we Włoszech, na Słowenii i Cyprze (obniżenie w przedziale 8,9% - 5,4%). W Polsce od 29 r. obserwowany jest utrzymujący się trend spadkowy cen nieruchomości, i w 213 r. spadek w skali roku wyniósł 4,2% (wobec obniżenia o 5,9% w 212 r.). Wzrost cen na rynku nieruchomości notowano w dziewięciu krajach w największym stopniu w skali roku zdrożały nieruchomości w Estonii, na Łotwie oraz w Szwecji (wzrost odpowiednio o 7,3%, 6,4% oraz 4,7%). Dwa pierwsze kraje przekroczyły tym samym 6% wyznaczony dla rocznego wzrostu cen nieruchomości, przy czym w Estonii było to nasilenie niekorzystnej sytuacji utrzymującej się w tym kraju na przestrzeni trzech poprzednich lat, natomiast na Łotwie wzrost cen miał miejsce po ich nieznacznym obniżeniu w 212 r. Stosunkowo wysoki wzrost cen domów i mieszkań notowano w Luksemburgu i Danii (o 3,6% i o 2,8% w skali roku wobec wzrostu o 2,6% i spadku o 5,4% w roku poprzednim). Wzrost cen nieruchomości obserwowano również w dwóch spośród wielkich gospodarek europejskich na niemieckim i brytyjskim rynku nieruchomości w 213 r. wzrost cen wyniósł odpowiednio 1,5% i 1,3% (wobec wzrostu o 1,8% oraz spadku o,2% w 212 r.). Belgia była jedynym krajem Unii Europejskiej, gdzie w 213 r. ceny nieruchomości utrzymały się na niezmienionym poziomie. Wykres 6. Ceny nieruchomości w latach 29 i 213 (w przeliczeniu na ceny stałe, zmiana w % w skali roku) 1 5-5 -1-15 -2-25 -3 29 213-35 -4 12

TABL. 6. Ceny nieruchomości (w przeliczeniu na ceny stałe) Kraje 27 28 29 21 211 212 213 zmiana w % w skali roku Austria..,8-1,1-7,8.. Belgia 4,8 1,1,3 1,2,9 -,2, Bułgaria.. -21,6-12,3-9,7-6,9 -,3 Chorwacja 8,9-2, -6,8-9,5-5,9-2,2-18,1 Cypr 8,2 1,2-7,2-7,7-9,6-1,6-5,4 Czechy.. -4,5-1,7 -,4-4, -1,3 Dania 1,4-7,7-13,3,1-4,3-5,4 2,8 Estonia 11,8-16,2-36,9 1,8 3,2 3,7 7,3 Finlandia 3,6-2,5, 4,3 -,4 -,5 -,5 Francja 3,6-1,9-5,6 3,6 3,6-2,3-2,5 Grecja 1,9,3,4-6,5-7,3-12,5-8,9 Hiszpania 6,4-4,8-5,6-3,6-9,9-16,9-1,4 Holandia 3, 1, -3,9-3,2-4,3-8,8-8, Irlandia 4,2-8,4-12,8-1,4-15,4-11,9 1,3 Litwa 19,4-1,7-32,9-8,6 2,3-3,2,1 Luksemburg 4,6, -2,2 4, 1, 2,6 3,6 Łotwa 23,6-13, -39,2-9,5 4,8 -,6 6,4 Malta 18,5 7,6-6,8-1,8-1,,9-1,6 Niemcy -3,6 -,3,8 -,9 1,4 1,8 1,5 P o l s k a.. -5,2-6,1-5,4-5,9-4,2 Portugalia -1,7 1,2 1,4 -,5-7,2-8,4-2,2 Rumunia.. -26,3-14,4-17,7-1, -4,5 Słowacja 25,7 12,8-12,8-4,9-5,2-5,9 -,4 Słowenia 18,8 1,5-1, -1,4 1, -8,4-6,1 Szwecja 11, -1,9,8 6,4,8, 4,7 Węgry. -2,7-8,9-6,1-7,4-9,2-4,1 Wielka Brytania 8,1-4, -9,6 3,1-4,7 -,2 1,3 Włochy 2,7 -,4 -,4-2,2-2, -5,4-7, 13

7. Przepływy kredytowe sektora prywatnego Przepływy kredytowe sektora prywatnego są to kwoty netto zobowiązań ogółu podmiotów gospodarki narodowej grupującej własność prywatną, poniesionych w danym roku w postaci kredytów oraz papierów wartościowych innych niż akcje, w relacji do produktu krajowego brutto. W 212 r. w żadnym z krajów Unii Europejskiej nie przekroczono 14% progu ostrożnościowego w relacji przepływów kredytowych sektora prywatnego do PKB. Najwyższą relacją charakteryzował się Cypr (1,% wobec 19,9% przed rokiem), Finlandia (9,% wobec 4,1%), Dania (5,4% wobec spadku o 2,3%), Estonia (4,7% wobec wzrostu o,1%). Niewielki wzrost udziału przepływów kredytowych w sektorze prywatnym do PKB notowano we Francji, w Polsce, Słowacji, Austrii, Bułgarii, Wielkiej Brytanii (w granicach 3,5%-2,1%). Najgłębszy spadek w porównaniu z 211 r. wystąpił w Belgii (o 17,4 p.proc.), Irlandii (o 13,8 p.proc.) oraz na Węgrzech (o 13,5 p.proc.). Spośród dwunastu krajów UE, w których w 212 r. notowano ujemną relację przepływów kredytowych sektora prywatnego do PKB, najgłębszą obserwowano w Hiszpanii (minus 1,4%), Grecji (minus 6,4%), na Węgrzech (minus 6,%), w Portugalii (minus 5,4%), Luksemburgu (minus 5,%) oraz Słowenii (minus 3,%). 45 4 Wykres 7. Przepływy kredytowe sektora prywatnego w latach 27 i 212 (w % PKB) 35 3 27 212 25 2 15 próg ostrożnościowy 1 5-5 -1 14

Tabl. 7. Przepływy kredytowe sektora prywatnego Kraje 27 28 29 21 211 212 w % PKB Austria 8,8 7, 2,9 3,1 4,3 2,7 Belgia 12,7 21,6 -,8 3,6 18,1,7 Bułgaria 43,4 34,8 5,1 3,3 1,8 2,5 Chorwacja 17,9 17,5 5,4 7,1-2,4-2,1 Cypr 38,6 34,8 15,3 24,4 19,9 1, Czechy 9,7 8,8,8 2,2 2,7,6 Dania 18,9 18,1-2,1 6,7-2,3 5,4 Estonia 3, 7,6-1,8-5,,1 4,7 Finlandia 13,1 16,4,1 7, 4,1 9, Francja 11,8 9,7 3,8 4,9 6,2 3,5 Grecja 16,9 16,4 4,1,3-3,6-6,4 Hiszpania 26,9 12,6-1,3 1,2-4,6-1,4 Holandia 9,9 7,5 6,4 4,9 3,2,2 Irlandia 24, 19,9-3,8-1,5 15,4-1,6 Litwa 23,1 1,7-9,6-5,4 -,7 -,3 Luksemburg. -17,9-14,8-23,7,5-5, Łotwa 24,2 9,2-4,8-6,1-4, -,7 Malta 9,4 16,1 15,7 11, 3,6-1,5 Niemcy 1,9,8-1,2, 1,8 1,5 P o l s k a 11,8 11,6 4, 3,2 7,1 3,4 Portugalia 2,6 17,3 5, 4,3-1,4-5,4 Rumunia 18,8 15,4,4 1,8 2,3,9 Słowacja 1,1 11,3 3,2 2,9 2,6 3,2 Słowenia 21,8 15,8 2,9 1,9,4-3, Szwecja 22,4 2,3 5, 4,2 5,7 1,3 Węgry 2,3 3, 1,1-2,5 7,5-6, Wielka Brytania 15,3 9,6-7,3 -,7-1,3 2,1 Włochy 12,4 6,8 1,6 4,6 3, -1, 15

8. Zadłużenie sektora prywatnego Dług sektora prywatnego obejmuje zadłużenie prywatne przedsiębiorstw niefinansowych, gospodarstw domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych. W większości krajów Unii Europejskiej w 212 r. relacja długu sektora prywatnego w stosunku do produktu krajowego brutto zmniejszyła się w skali roku. Dopuszczalny poziom zadłużenia prywatnego (16% PKB) przekroczyło dziewięć krajów UE, w tym w największym stopniu Luksemburg (317,4% PKB), Irlandia (36,4% PKB) oraz Cypr (299,2% PKB). Wysoki poziom długu obserwowano także w Danii (238,2% PKB), Portugalii (223,8% PKB), Holandii (219,3% PKB) oraz w Szwecji (29,9% PKB). Dług sektora prywatnego powyżej progu ostrożnościowego notowano ponadto w Hiszpanii (195,3% PKB) i Wielkiej Brytanii (183,4% PKB). Relacja długu prywatnego do PKB w stosunku do roku poprzedniego pogorszyła się w największym stopniu na Cyprze (o 12,6 p.proc.), w Finlandii (o 7,7 p.proc.), Irlandii (o 5,7 p.proc.) oraz w Wielkiej Brytanii (o 3,9 p.proc.) i we Francji (o 2,1 p.proc.). Polska jest krajem o stosunkowo niskim poziomie zadłużenia sektora prywatnego, który w 212 r. w relacji do PKB wyniósł 74,6% i niższy obniżył się o 1,8 p.proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Podobnie jak w latach ubiegłych, najniższą relację długu prywatnego do produktu krajowego brutto notowano na Litwie, Łotwie, w Czechach, Rumunii i na Słowacji (w granicach 62,5%- 73,1%), przy czym w Czechach relacja uległa pogorszeniu w stosunku do 211 r. 35 Wykres 8. Zadłużenie sektora prywatnego w latach 27 i 212 (w % PKB) 3 25 2 27 212 15 1 5 16

Tabl. 8. Zadłużenie sektora prywatnego Kraje 27 28 29 21 211 212 213 w % PKB Austria 133,8 139,2 147,3 15,3 147,7 147,4. Belgia 116,1 145,8 144,7 14, 15,1 146,8 148,7 Bułgaria 13,1 137,8 142,9 14,6 133,4 13,9. Chorwacja 13,7 117,3 128, 135,9 133,1 131,1. Cypr 22,4 238,2 257,7 274, 286,6 299,2. Czechy 6,7 66,4 68,8 7,2 71,9 72,4. Dania 224, 237,3 25,9 243,1 237, 238,2 227,1 Estonia 127,5 143,9 154,6 143,1 128,8 129,4. Finlandia 127,9 141,7 153,2 154,3 15,2 157,9. Francja 12, 126,6 134,6 136,4 138,5 14,6. Grecja 16,3 118,1 122,2 127,6 129,2 129,4 129,3 Hiszpania 2,2 25,8 213,2 213,9 26,5 195,3. Holandia 27,8 27,5 221,2 221,2 219,3 219,3. Irlandia 218,6 256,5 28,7 283,2 3,7 36,4. Litwa 75,5 77,9 84,9 75,9 66,2 62,5. Luksemburg. 399, 399,6 339,4 328,1 317,4. Łotwa 83,9 86,5 1,4 95,1 82,6 64,4. Malta 149,3 153,7 169,7 165, 16,3 153,8. Niemcy 114,1 113,2 116,5 11,6 17,1 16,7. P o l s k a 55,2 68,5 68,8 7,7 76,4 74,6. Portugalia 22,9 215,9 224,5 222,2 222,2 223,8 217,6 Rumunia 58,1 66,8 73,3 75,3 73,9 73,. Słowacja 63,2 67,3 71,6 7,1 73,2 73,1. Słowenia 97,9 17,6 115,9 118, 115,7 114,1 13,6 Szwecja 187,4 211,7 225,3 212, 21,6 29,9 29,9 Węgry 111,1 139,8 149,1 133,3 147,6 131,4 12,9 Wielka Brytania 18,8 189,5 195,3 183, 179,5 183,4 177,3 Włochy 114,4 118,8 125,2 126,3 125,8 126,4. 17

9. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych Według notyfikacji fiskalnej Eurostatu 1, w 213 r. dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do produktu krajowego brutto powyżej wartości referencyjnej (6%) notowano w szesnastu państwach członkowskich. Podobnie jak w latach poprzednich, najwyższą relację długu publicznego do PKB obserwowano w Grecji (174,9% PKB wobec 156,9% w poprzednim roku), Portugalii (128,% wobec 124,8%), we Włoszech (127,9% wobec 122,2%) oraz Irlandii (123,3% wobec 121,7%). Najkorzystniejszą sytuację i utrzymanie poziomu sprzed roku obserwowano w Estonii (1,1% wobec 9,7% w 212 r.), Bułgarii (18,3% wobec 18,%) i Luksemburgu (23,6 % wobec 21,4%). W Polsce dług publiczny ukształtował się w 213 r. na poziomie 55,7% i był wyższy o 1,3 p.proc. w stosunku do notowanego przed rokiem. W 213 r. dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł w skali roku w dwudziestu dwóch państwach członkowskich (łącznie z Polską) w tym najbardziej na Cyprze (wzrost o 22,7 p.proc.), w Grecji (o 18, p.proc.) oraz Słowenii (17, p.proc.). Relatywnie wysoki wzrost wskaźnika długu publicznego w skali roku notowano również w Chorwacji, Hiszpanii oraz we Włoszech (wzrost w granicach 11,3-5,7 p.proc.). Jedynie w sześciu państwach członkowskich: na Łotwie, w Niemczech, na Węgrzech, Litwie, w Danii oraz Austrii obserwowano poprawę relacji długu do PKB w 213 r. w stosunku do 212 r. (spadek na poziomie 2,7,5 p.proc.). Wykres 9. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 27 i 213 (w % PKB) 18 16 14 27 213 12 1 8 6 4 2 1 Opublikowanej w dn. 21.1.214 r.; PKB zgodnie z ESA 21. 18

TABL. 9. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych Kraje 27 28 29 21 211 212 213 w % PKB Austria 64,8 68,5 79,7 82,4 82,1 81,7 81,2 Belgia 86,9 92,2 99,3 99,6 12,1 14, 14,5 Bułgaria 16,6 13,3 14,2 15,9 15,7 18, 18,3 Chorwacja... 52,8 59,9 64,4 75,7 Cypr 53,7 44,7 53,5 56,5 66, 79,5 12,2 Czechy 27,8 28,7 34,1 38,2 41, 45,5 45,7 Dania 27,3 33,4 4,4 42,9 46,4 45,6 45, Estonia... 6,5 6, 9,7 1,1 Finlandia 34, 32,7 41,7 47,1 48,5 53, 56, Francja 64,2 67,8 78,8 81,5 85, 89,2 92,2 Grecja... 146, 171,3 156,9 174,9 Hiszpania 35,5 39,4 52,7 6,1 69,2 84,4 92,1 Holandia 42,7 54,8 56,5 59, 61,3 66,5 68,6 Irlandia 24, 42,6 62,2 87,4 111,1 121,7 123,3 Litwa... 36,3 37,3 39,9 39, Luksemburg 7,2 14,4 15,5 19,6 18,5 21,4 23,6 Łotwa 8,4 18,6 36,4 46,8 42,7 4,9 38,2 Malta 62,4 62,7 67,8 67,6 69,8 67,9 69,8 Niemcy 63,5 64,9 72,4 8,3 77,6 79, 76,9 P o l s k a... 53,6 54,8 54,4 55,7 Portugalia 68,4 71,7 83,6 96,2 111,1 124,8 128, Rumunia 12,7 13,2 23,2 29,9 34,2 37,3 37,9 Słowacja 29,8 28,2 36, 41,1 43,5 52,1 54,6 Słowenia 22,7 21,6 34,5 37,9 46,2 53,4 7,4 Szwecja 38,2 36,8 4,3 36,7 36,1 36,4 38,6 Węgry 65,9 71,9 78,2 8,9 81, 78,5 77,3 Wielka Brytania 43,6 51,6 65,9 76,4 81,9 85,8 87,2 Włochy 99,7 12,3 112,5 115,3 116,4 122,2 127,9 19

1. Stopa bezrobocia W przypadku stopy bezrobocia, liczonej jako średnia z trzech ostatnich lat, został ustalony na poziomie 1,%. W 213 r. w trzynastu krajach członkowskich odnotowano wskaźnik bezrobocia powyżej tej granicy, najwyższy w Hiszpanii (24,1%) oraz Grecji (23,3%). Jednocześnie w obu tych krajach nastąpił najwyższy jego wzrost w porównaniu z 27 r. (odpowiednio o 15,5 p.proc. oraz o 14,2 p.proc.). Wysoka stopa bezrobocia charakteryzowała także Chorwację, Portugalię, Łotwę, Irlandię, Słowację oraz Litwę (w granicach 15,8%-13,5%). Powyżej wartości 1,% znalazły się ponadto Bułgaria, Cypr, Węgry, Włochy i Estonia (w granicach 12,2%-1,3%), a w Polsce stopa bezrobocia liczona jako średnia z lat 211-213 ukształtowała się na granicy progu ostrożnościowego. Najniższą stopę bezrobocia dla 213 r. odnotowano w Austrii, Luksemburgu, Holandii oraz Niemczech (odpowiednio 4,5%, 5,3%, 5,5% oraz 5,6%). W porównaniu z 27 r. w większości krajów nastąpił wzrost stopy bezrobocia. Spadek odnotowano jedynie w Niemczech (o 4,5 p.proc.), Polsce (o 3,8 p.proc.), Belgii (o,4 p.proc.) oraz w Austrii i na Malcie (po,3 p.proc.). Wykres 1. Stopa bezrobocia w latach 27 i 213 (średnia z trzech ostatnich lat) 25 2 15 27 213 1 5 2

TABL. 1. Stopa bezrobocia Kraje 27 28 29 21 211 212 213 w % średnia z trzech ostatnich lat Austria 4,8 4,3 4,3 4,3 4,5 4,3 4,5 Belgia 8,1 7,6 7,5 7,7 7,8 7,7 7,7 Bułgaria 8,7 7,2 6,4 7,6 9,5 11,3 12,2 Chorwacja 11,5 1,2 9,5 1,3 11,9 14,1 15,8 Cypr 4,6 4,1 4,3 5,1 6,5 8,7 11,9 Czechy 6,8 5,6 5,5 6,1 6,9 7, 6,9 Dania 4,2 3,7 4,4 5,6 7, 7,5 7,4 Estonia 6,2 5,3 7,9 11,9 14,2 13, 1,3 Finlandia 7,7 7, 7,2 7,7 8,1 8, 7,9 Francja 8,6 8,1 8,2 8,6 9,2 9,4 9,8 Grecja 9,1 8,4 8,6 1, 13,4 18,4 23,3 Hiszpania 8,6 9,3 12,5 16,4 19,7 22, 24,1 Holandia 4,4 3,7 3,5 3,8 4,2 4,7 5,5 Irlandia 4,5 5,2 7,7 1,8 13,5 14,4 14,2 Litwa 6,1 5,3 8, 12,5 15,7 15,5 13,5 Luksemburg 4,5 4,6 4,7 4,9 4,8 4,8 5,3 Łotwa 7,7 6,9 1,4 14,9 17,7 16,9 14,4 Malta 6,7 6,4 6,5 6,6 6,7 6,5 6,4 Niemcy 1,1 8,8 8, 7,5 6,9 6,2 5,6 P o l s k a 13,8 1,2 8,3 8,3 9,2 9,8 1, Portugalia 8,7 8,7 9,3 1,4 11,8 13,6 15, Rumunia 6,9 6,4 6,2 6,4 6,9 7, 7, Słowacja 13,7 11,4 11, 12,1 13,4 14,1 14, Słowenia 5,8 5,1 5,1 5,9 7,1 8,1 9,1 Szwecja 7, 6,5 6,9 7,7 8,2 8,1 7,9 Węgry 7,4 7,6 8,4 9,7 1,7 11, 1,7 Wielka Brytania 5,2 5,4 6,2 7, 7,8 7,9 7,8 Włochy 6,9 6,5 6,9 7,6 8,2 9,2 1,4 21

11. Zobowiązania ogółem sektora finansowego Zobowiązania ogółem sektora finansowego oznaczają zmiany wartości wszystkich zobowiązań (tj. gotówki i depozytów, papierów wartościowych innych niż akcje, pożyczek, akcji i innych udziałów kapitałowych, rezerw technicznoubezpieczeniowych oraz pozostałych zobowiązań) w sektorze finansowym. W 212 r., spośród krajów członkowskich, zobowiązania sektora finansowego wzrosły w skali roku w dwunastu krajach, w szesnastu (w tym w Polsce) uległy obniżeniu. W 212 r. najbliżej wartości progowej (16,5%) znalazły się Estonia, Luksemburg i Bułgaria (odpowiednio 12,9%, 11,3% oraz 1,1%), przy czym w Estonii obserwowano najwyższy wzrost tego wskaźnika (z minus 4,2% w 211 r.). Spadek zobowiązań w 212 r. w stosunku do roku poprzedniego obserwowano na Węgrzech, w Belgii, Wielkiej Brytanii oraz Portugalii (w granicach od minus 8,2% do minus 3,7%). W Polsce zobowiązania sektora finansowego wzrosły w 212 r. o 9,6% i były wyższe o 5,3 p.proc. niż w roku poprzednim. W największym stopniu w skali roku ograniczono skalę zobowiązań sektora finansów w Finlandii (o 3,4 p.proc. do minus,2%). Wykres 11. Zobowiązania ogółem sektora finansowego w latach 27 i 212 (zmiana w % w skali roku, dane nieskonsolidowane) 4 35 3 25 27 212 2 15 1 5-5 -1 22

TABL. 11. Zobowiązania ogółem sektora finansowego (dane nieskonsolidowane) Kraje 27 28 29 21 211 212 213 zmiana w % w skali roku Austria 9,3 11,9-1,7-1,9 -,1 -,9. Belgia 12,3-7,1-4,9-2, 4,7-3,9-3,7 Bułgaria 29,3 -,8 1,3-1,7 4,9 1,1. Chorwacja 24,1-9,8 5, 4,4 1,6,7. Cypr 27,2 8,2 21,9-3,9,1-1,9. Czechy 15,5 6,6 2,1 2,8 4,4 5,4. Dania 1,5 6,4,8 9,1 4,8 5, -,5 Estonia 27,8 8, -11,2-9,5-4,2 12,9. Finlandia 1,5 16,4 6,5 18,9 3,2 -,2. Francja 13,1 2,5,2 3,1 7,3 -,1. Grecja 22,2 4,7 1,1 8,5-3,4-3,3-16,8 Hiszpania 17, 4,5 3,9-2, 3,7 3,5. Holandia 16,3 -,6 6,1 7,1 8,5 4,9. Irlandia 1,2 6,5 2,9 6,2 -,7 -,7. Litwa 34,3 3,7-3,7, 8,9 -,3. Luksemburg. -17, 8,3 13,7 8, 11,3. Łotwa 36,7 7,8-8,1 -,1-4,5 4,1. Malta 21,3 9,9 -,2 18,4 1,3 4,1. Niemcy 6, 2, -1,1,2 2,2 4,4. P o l s k a 18,9 7,1 9,5 13,1 4,3 9,6. Portugalia 9,9 5,4 9,5 1, -,4-3,7-5,9 Rumunia 35,1 11,7 14,4 4,4 4,4 5,3. Słowacja 24,8 8,7-5, 2,3 1,2 2,6. Słowenia 28,5 6,6 7,4-3,4-1,3 -,7-1,4 Szwecja 8,9 11,6 3, 2,8 3,3 4,6 8,3 Węgry 13,4 14,6 8,2 3,2-2,7-8,2 3,5 Wielka Brytania 16,7 48, -17,6 8,2 8,9-3,7-5,9 Włochy,5-2,7 5,7 1,6 3,9 7,1. 23