4.8. Organizacja pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy

4.8. Organizacja pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy 4.8.1. Materia nauczania Pierwsza pomoc to zespó czynno ci podejmowanych w celu ratowania osoby znajduj cej si w stanie nag ego zagro enia ycia lub zdrowia, wykonywanych bez u ycia wyrobów medycznych oraz produktów leczniczych przez osoby nie posiadaj ce uprawnie do podejmowania medycznych dzia a ratowniczych. System ratownictwa medycznego sk ada si z kilku podmiotów przygotowanych do udzielania pomocy medycznej: Centrum Powiadamiania Ratunkowego, Szpitalne Oddzia y Ratunkowe, Zespo y Ratownictwa Medycznego. Telefon do Centrum Powiadamiania Ratunkowego 112. Telefon do pogotowia ratunkowego 999 (w okresie przej ciowym funkcjonuj cy równolegle z telefonem CPR). Znajomo post powania w sytuacjach zagro enia ycia i zdrowia i udzielenie w przypadku potrzeby pierwszej pomocy pozwala na zwi kszenie szans osoby poszkodowanej na prze ycie lub unikni cie kalectwa. Pierwsza pomoc w stanach zagro enia ycia, to zespó czynno ci podejmowanych dla zapewnienia w pierwszej kolejno ci podstawowych funkcji yciowych ustroju poprzez natychmiastow, bezprzyrz dow diagnostyk stanu ogólnego i podj cie potrzebnych dzia a. Wed ug prostego schematu oceniamy: przytomny nieprzytomny (odpowiada nie odpowiada na zadawane pytania), oddycha nie oddycha (widoczne ruchy klatki piersiowej lub ich brak), kr enie obecne brak (wyczuwalne t tno brak t tna), mier potwierdza lekarz. Stosownie do potrzeb poszkodowanego: utrzymujemy lub przywracamy dro no oddechow przez usuni cie przeszkody, przywracamy wymian gazowa poprzez sztuczne oddychanie, wytwarzamy sztuczne kr enie przez masa serca, zapewniamy zorganizowanie transportu i przekazanie do pe nego post powania reanimacyjnego i leczenia szpitalnego. Resuscytacja. Podstawowe czynno ci resuscytacyjne polegaj na utrzymaniu dro no ci dróg oddechowych oraz wspomaganiu oddychania i kr enia bez u ycia specjalistycznego sprz tu. Po czenie wentylacji w asnym powietrzem wydechowym (sztuczne oddychanie) i uciskania klatki piersiowej (po redni masa serca) to tak zwana resuscytacja kr eniowo oddechowa. Podstawowe czynno ci resuscytacyjne: 1. Ocena sytuacji ocena zagro e dla ratowanego i ratownika, ocena stanu osoby ratowanej. 36

2. Wentylacja p uc (sztuczne oddychanie) rozlu nij odzie wokó szyi ratowanego, odchyl jego g ow do ty u, obserwuj ruchy klatki piersiowej. je eli poszkodowany oddycha, ale jest nieprzytomny, u ó go w pozycji bocznej ustalonej, je eli poszkodowany nie oddycha wezwij telefonicznie fachow pomoc lub popro, aby zrobi to kto trzeci, usu widoczne przedmioty z jamy ustnej, za ó maseczk do sztucznego oddychania lub u ó na ustach poszkodowanego p ócienn chusteczk, palcami d oni u o onej na czole zaci nij nozdrza, nabierz powietrza, szczelnie u ó wargi wokó ust ratowanego, wdmuchnij powoli w asne powietrze wydechowe a do wyra nego uniesienia si klatki piersiowej poszkodowanego, unie g ow poszkodowanego i obserwuj, czy klatka piersiowa opada, przed ka dym kolejnym wdmuchni ciem wykonaj g boki wdech, po dwóch sztucznych oddechach sprawd t tno, gdy kr enie jest zachowane, kontynuuj sztuczne oddychanie, kontroluj c t tno co 10 oddechów lub co 1 minut. 3. Przywrócenie kr enia krwi (masa serca) u ó poszkodowanego na twardym pod o u, oznacz miejsce ucisku (u osoby doros ej 3 palce nad wyrostkiem mieczykowatym mostka, u niemowl cia - 1 palec poni ej linii cz cej oba sutki, u noworodka linia cz ca brodawki piersi na mostku), u ó d onie jedna na drugiej w miejscu ucisku, rozpocznij uciskanie (u osoby doros ej si a ucisku - 4,5-5,5 cm w g b klatki piersiowej, u dzieci 2,5-3,8 cm, u noworodka 1,5-2 cm), uciskaj klatk piersiow z cz stotliwo ci 80 100 razy na minut (noworodki i niemowl ta 100 120) po ka dych 15 uci ni ciach wykonaj dwa sztuczne oddechy stosunek liczby uci ni i oddechów ma wynosi 15:2 15 uci ni, 2 oddechy (u niemowl t i ma ych dzieci 5:1). Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku krwotoku. Przyczyny krwotoków: rany ci te spowodowane ostrymi przedmiotami lub narz dziami tn cymi, z amania miednicy, uszkodzenia narz dów mi szowych (w troba, ledziona, nerki). Krwotok zewn trzny: 1. Krwawienie t tnicze krew o barwie jasnoczerwonej, wyp ywa z rany falami. 2. Krwawienie ylne krew o barwie ciemnowi niowej wyp ywa jednostajnym strumieniem. 3. Krwawienie z naczy w osowatych krew s czy si powoli, a krwawienie nie jest gro ne i atwo je opanowa. Post powanie w przypadku krwotoku zewn trznego: 1. Krwawi cego trzeba koniecznie po o y. 37

2. Krwawi c ko czyn unie nad poziom serca. 3. Je eli wyst puje silne krwawienie mo na ran wytamponowa ja ow gaz, nast pnie zamkn opatrunkiem przylepcowym, po czym na o y opatrunek uciskowy. Krwotok wewn trzny Przy braku do wiadczenia ocena krwotoku z jam cia a jest w a ciwie niemo liwa. Trzeba jak najszybciej wezwa lekarza (karetk pogotowia). Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku z amania. Rodzaje z ama : zamkni te, otwarte. Z amanie to przerwanie ci g o ci tkanki kostnej wskutek urazu. Objawy: ból zaraz po z amaniu (nasila si przy próbach ruchu lub ucisku), utrata lub ograniczenie czynno ci ko czyny lub jej cz ci, zniekszta cenie, obrz k oraz ruchy patologiczne, przymusowe u o enie ko czyny. Post powanie w przypadku z amania: 1. Wezwa pogotowie je eli jest to mo liwe i konieczne. 2. Poszkodowanego pozostawi w miejscu wypadku do czasu unieruchomienia z amania. 3. W razie z amania otwartego ran przykry ja owym opatrunkiem. 4. Unieruchamianie prowizoryczne zawsze wykonywa u chorego w pozycji le cej. Przy z amaniu ko czyny górnej unieruchamia nale y w pozycji siedz cej. 5. Unieruchamia zawsze przy z amanej ko ci s siaduj ce stawy. 6. Ogranicza narastanie obrz ku w miejscu z amania poprzez stosowanie worka z lodem i uk adanie ko czyny nieco wy ej nad poziom serca. 7. Obserwowa stan ogólny poszkodowanego jak równie z aman ko czyn (ból, zasinienie, temperatura, ruchy palców) 8. Pomóc wsta poszkodowanemu, gdy najcz ciej le y bezw adnie. 9. Poszkodowanego przewie do szpitala. Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zwichni cia Zwichni cie to przemieszczenie przylegaj cych do siebie powierzchni stawowych. Zwichni ciu mo e towarzyszy uszkodzenie torebki stawowej oraz s siaduj cych naczy i nerwów. Zwichni cia dotycz stawów: ramieniowego, okciowego, palców, skokowego. Objawy zwichni cia: ból przy wszelkich ruchach w stawie, zniekszta cenie stawu, obrz k, przymusowe u o enie, mo e nast pi uszkodzenie ma ych naczy. Post powanie w przypadku zwichni cia: 1. Usun odzie znad miejsca uszkodzenia. 2. Sprawdzi ruchomo w stawie (niemo liwe wszelkie ruchy w stawie). 3. Ko czyn z urazem pozostawi w pozycji przymusowej (tzn. tak jak sobie sam u o y poszkodowany). 38

4. Unieruchomi zwichni ty staw za pomoc prostych rodków pomocniczych (np. banda elastyczny). 5. Przy zranieniach za o y opatrunek i obserwowa zachowanie podopiecznego. 6. Przetransportowa chorego do placówki s u by zdrowia lub wezwa lekarza. Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku oparze Oparzenie to uszkodzenie tkanek wywo ane dzia aniem wysokiej temperatury, r cych rodków chemicznych i oparzeniem energi elektryczn lub promieniowaniem jonizuj cym. Oparzenie mo e wywo a zmiany miejscowe lub wp ywa na czynno ci ca ego organizmu choroba oparzeniowa. O ci ko ci oparzenia decyduje jego rozleg o (jaki procent powierzchni cia a uleg poparzeniu). Podzia oparze : I stopie na skórze piek cy rumie. II stopie p cherze wype nione p ynem surowiczym, tkanki otaczaj ce oparzon powierzchni s obrz kni te. III stopie martwica tkanek a do zw glenia w cznie. Post powanie w przypadku oparze : 1. Usun poszkodowanego z zasi gu ognia lub innego czynnika parz cego. 2. Przy zapaleniu odzie y nakry poszkodowanego kocem, po o y i turla wyduszaj c w ten sposób tlen spod okrycia. 3. Nie zdejmowa koca, ani odzie y, zapewni spokój, ewentualnie poda tabletk przeciwbólow. 4. Miejsce oparzone sch adza strumieniem zimnej wody lub za pomoc worka z lodem przez oko o 20 minut (och adzanie jest celowe nawet po kilu godzinach od oparzenia). 5. Ran oparzeniow zabezpieczy ja ow gaz (oparze twarzy nie nakrywa ). 6. Wezwa pogotowie (ka dego oparzonego powinien obejrze lekarz, poza drobnymi oparzeniami domowymi). Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku pora enia pr dem elektrycznym. Pora enie pr dem elektrycznym zespó objawów patologicznych wywo anych przep ywem pr du przez tkanki, w wyniku czego dochodzi do powstania uszkodze o charakterze ogólnym i miejscowym. Objawy miejscowe: oparzenie, martwica, zw glenie. Objawy ogólne: przyspieszenie t tna, obni enie ci nienia krwi, zaburzenia w oddychaniu, drgawki, wstrz s, mier kliniczna. Post powanie w miejscu wypadku pora enia pr dem elektrycznym: 1. Wy czenie pr du (bezzw oczne od czenie poszkodowanego od ród a pr du). 2. Sprawdzenie stanu przytomno ci poszkodowanego. 3. Sprawdzenie podstawowych parametrów yciowych: t tna, oddechu. 4. U o enie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, a przy braku oddechu i t tna rozpocz cie czynno ci resuscytacyjnych. 5. Sch adzanie miejsca oparzenia zimn wod, zabezpieczenie ja ow gaz lub innym czystym materia em. 6. Okrycie cia a poszkodowanego. 7. Wezwanie pogotowia. 4.8.2. Pytania sprawdzaj ce Odpowiadaj c na pytania sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. 1. W jakim celu i w jakich przypadkach udzielana powinna by pierwsza pomoc? 2. W jaki sposób bezprzyrz dowo mo na zdiagnozowa ogólny stan poszkodowanego? 39

3. Jakie pierwsze dzia ania powinny by podj te po zdiagnozowaniu stanu poszkodowanego? 4. W jaki sposób przygotowa poszkodowanego do sztucznego oddychania? 5. W jakim miejscu nale y uciska prowadz c masa serca doros ego poszkodowanego? 6. Jaki powinien by stosunek ucisków do oddechów w przypadku resuscytacji wykonywanej doros emu poszkodowanemu? 7. W jaki sposób nale y post pi w przypadku skaleczenia, które spowodowa o krwotok zewn trzny? 8. Jakie objawy wskazuj na z amanie? 9. Jak nale y post pi w przypadku z amania zamkni tego, a jak w przypadku z amania otwartego? 10. Jakie objawy wskazuj na zwichni cie? 11. Jak nale y post pi w przypadku zwichni cia? 12. W jaki sposób udzieli pierwszej pomocy osobie, która uleg a poparzeniu? 13. W jaki sposób udzieli pierwszej pomocy osobie, która zosta a pora ona pr dem? 4.8.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj na fantomie sztuczn wentylacj usta usta. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene : 1) przyj rol ratownika lub obserwatora. 2) jako ratownik wykona zadanie zgodnie z poznanym algorytmem. 3) jako obserwator zwróci uwag na poprawno i kolejno wykonywania czynno ci. 4) oceni prac kole anki/kolegi podkre laj c, co zosta o wykonane dobrze, a jakie zosta y pope nione b dy. 5) zamieni si rolami z kole ankami/kolegami. 6) wiczenie powtarza a do nabycia bieg o ci w wykonywaniu zadania. Wyposa enie stanowiska pracy: fantom, maseczka do sztucznego oddychania, p ócienna chusteczka wiczenie 2 W sytuacji symulowanej udziel pierwszej pomocy podopiecznemu, który dozna z amania ko ci przedramienia ko czyny górnej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene : 1) przyj rol ratownika, podopiecznego lub obserwatora, 2) jako ratownik wykona zadanie zgodnie z poznanym algorytmem, 3) jako obserwator zwróci uwag na poprawno i kolejno wykonywania czynno ci, 4) oceni prac kole anki/kolegi podkre laj c, co zosta o wykonane dobrze, a jakie zosta y pope nione b dy, 5) zamieni si rolami z kole ankami/kolegami, 6) wiczenie powtarza a do nabycia bieg o ci w wykonywaniu zadania. 40

Wyposa enie stanowiska pracy: Podr czny sprz t dost pny w domu, który mo na wykorzysta do unieruchomienia ko czyny, deseczki itp., standardowo wyposa ona apteczka, a w szczególno ci: banda e elastyczne, ja owy opatrunek, trójk tna chusta. wiczenie 3 W sytuacji symulowanej udziel pierwszej pomocy podopiecznemu, którego porazi pr d. Sposób wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie powiniene : 1) przyj rol ratownika, podopiecznego lub obserwatora, 2) jako ratownik wykona zadanie zgodnie z poznanym algorytmem, 3) jako obserwator zwróci uwag na poprawno i kolejno wykonywania czynno ci, 4) oceni prac kole anki/kolegi podkre laj c, co zosta o wykonane dobrze, a jakie zosta y pope nione b dy, 5) zamieni si rolami z kole ankami/kolegami, 6) wiczenie powtarza a do nabycia bieg o ci w wykonywaniu zadania. Wyposa enie stanowiska pracy: fantom, maseczka do sztucznego oddychania, standardowo wyposa ona apteczka, a w szczególno ci: ja owy opatrunek, trójk tna chusta. 4.8.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: Tak Nie Udzieli pierwszej pomocy w sytuacjach zagro enia ycia i zdrowia, a w szczególno ci: 1) wykona sztuczne oddychanie i masa serca? 2) post pi w przypadku z amania i zwichni cia? 3) zatamowa krwotok i opatrzy ran? 41