Integracja metropolitalna - doświadczenia zagraniczne Prof. UAM dr hab. Tomasz Kaczmarek Centrum Badań Metropolitalnych UAM -------------------------------------------------------- Polskie metropolie dokonania i kierunki rozwoju Poznań 19.04.2012
Literatura
Zagadnienia Przesłanki integracji zarządzania w aglomeracjach i obszarach metropolitalnych Formy prawne i organizacyjne współpracy metropolitalnej Przykłady europejskie Bariery współpracy w praktyce W kierunku integracji zarządzania w Polsce
Integracja metropolitalna Wspólne działanie jednostek terytorialnych silnie zurbanizowanego układu osadniczego (aglomeracji, obszaru metropolitalnego), mające na celu sprawne jego funkcjonowanie Koegzystencja Konkurencja Porozumienie Kooperacja Integracja Amalgamacja
Integracja metropolitalna proces przystosowywania terytorialnych struktur zarządzania do wykonywania zadań publicznych i rozwiązywania problemów, których istota przekracza zakres lub możliwości działania poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego i które dotyczą całej aglomeracji lub obszaru metropolitalnego jako układu strukturalnego lub funkcjonalno-przestrzennego.
Integracja metropolitalna Metropolitan governance: (kooperacja metropolitalna) dobrowolna elastyczna współpraca samorządów lokalnych oraz innych podmiotów ze sfery publicznej i komercyjnej Metropolitan government: (samorząd metropolitany) silny, zinstytucjonalizowany samorząd usytuowany między regionem a poziomem lokalnym
Formy prawne integracji metropolitalnej
Formy prawne współpracy metropolitalnej
Integracja metropolitalna
Początki zarządzania metropolitalnego w Europie Do połowy XX w. problemy rozwoju i koordynacji zarządzania rozwiązywane były głównie przez powiększanie obszaru dużych miast lub łączenie ich w jeden organizm wielkomiejski Pierwsze formy współdziałania na obszarach największych aglomeracji i konurbacji Aglomeracja Londynu 1855 (Metropolitan Board of Works) Zagłębie Ruhry 1920 (Siedlungsverband Ruhrkohlenbezirk)
Aglomeracja Londynu 1855 Metropolitan Board of Works obecnie Greater London Authority
Zagłębie Ruhry 1920 Siedlungsverband Ruhrkohlenbezirk obecnie Regionalverband Ruhr
Geneza zarządzania metropolitalnego (lata 60/70 XX w.) Umocnienie pozycji samorządu terytorialnego w Europie Zach. Reformy konsolidacyjne gmin Zahamowanie rozwoju terytorialnego dużych miast Deficyt terenów mieszkaniowych i inwestycyjnych w obrębie granic miejskich Wzrost konkurencyjności strefy podmiejskiej Rozwój motoryzacji indywidualnej Postępująca suburbanizacja Przekształcenia systemu planowania przestrzennego, wprowadzenie regionalnego szczebla planowania Rozwój współpracy interkomunalnej, początki reform metropolitalnych (lata 60/70 XX w.)
Problemy wielkomiejskich układów osadniczych Partykularyzm w planowaniu przestrzennym Żywiołowy rozwój budownictwa mieszkaniowego w strefie podmiejskiej (urban sprawl) Zmiany w rozmieszczeniu ludności, emigracja podatników poza miasto Redystrybucja miejsc pracy, eskalacja migracji wahadłowych Utrata dochodów w mieście centralnym Zjawisko free-riding Problemy integracji komunikacji publicznej Konieczność rozbudowy infrastruktury technicznej i społecznej na terenach dotąd wiejskich i słabo zagospodarowanych
Przesłanki kooperacji jednostek terytorialnych Nieadekwatność struktur terytorialno-administracyjnych do układów wielkomiejskich powiązań funkcjonalnoprzestrzennych Sieciowy charakter problemów Potrzeba koordynacji planowania przestrzennego Osiągnięcie przewagi kooperacyjnej, wzrostu efektywności zarządzania Chęć uzyskania przewagi konkurencyjnej w większej skali: krajowej, międzynarodowej
Dziedziny kooperacji Wspieranie rozwoju gospodarczego, zabieganie o środki finansowe, marketing terytorialny Planowanie przestrzenne Zarządzanie infrastrukturą i usługami publicznymi (drogi na obszarze aglomeracji, transport publiczny, gospodarka wodno-kanalizacyjna, gospodarka odpadami, placówki kultury, służby zdrowia, edukacji) Ochrona środowiska, polityka społeczna, bezpieczeństwo publiczne Lobbing na forum regionalnym, krajowym i międzynarodowym
Hrabstwa metropolitalne w Anglii 1976-1986
Jednostki unitarne 2012 (unitary districts)
Projekt utworzenia prowincji miejskich (stadsprovincie) w Holandii 1991
Stadtregio Rotterdam
Obszary metropolitalne we Włoszech (1990/2000)
Obszar metropolitalny Lizbony - 1991 (Grande Area Metropolitana de Lisboa)
Związki komunalne we Francji
Wspólnota miejska Bordeaux (communauté urbaine)
Regiony Metropolitalne (Metropolregionen) w Niemczech
Region Stuttgart (Verband Region Stuttgart)
Region Hanower
Bariery kooperacji metropolitalnej Fragmentacja administracyjna obszarów wielkomiejskich silna autonomia jst. Odrębne polityki rozwoju (także polityki przestrzenne) Różnice potencjałów demograficznych i gospodarczych partnerów Wykorzystywanie free-riding Lęk małych gmin przed efektem wymywania backwash effect Obawy dużych miast przed utratą części kompetencji administrative shadow of hierarchy Bariery społeczne i polityczne Przesadne ambicje lokalne ( zaściankowość ) Brak porozumienia między szczeblami samorządu
Problemy zarządzania metropolitalnego w Polsce Reforma metropolitalna czy ewolucyjna kooperacja gmin? (top down versus bottom up metropolitan integration)
??????
Reforma metropolitalna? Samorząd metropolitalny czy obligatoryjne związki komunalne? Ustrój administracyjny OM? Określenie zadań OM? Obligatoryjne planowanie strategiczne i przestrzenne? Finansowanie działalności OM? Liczba obszarów metropolitalnych? Delimitacja obszarów metropolitalnych?
Ewolucyjna kooperacja miast i gmin? Inicjacja procesu integracji, liderzy polityczni, problem silnego przywództwa Wybór prawnych form współdziałania Wybór dziedzin kooperacji Określenie struktur zarządzania, ich legitymizacji Relacje miedzy podmiotami Finansowanie wspólnych projektów Marketing społeczny Wsparcie zewnętrzne (legislacyjne, finansowe, polityczne) polityka miejska państwa, UE.
Poznańska ścieżka integracji metropolitalnej
Dziękuję za uwagę!