Data publikacji 21 maja 2007 Analiza prawno-polityczna zmian w Konstytucji RK 18 maja 2007 r. wykonana przez partię Prawdziwy Ак жол I. OBYWATELE II. PARTIE POLITYCZNE III. PREZYDENT IV. PARLAMENT I. PRAWA OBYWATELI ROZSZERZENIE PRAW 1) Art 15 Zgodnie z pkt 2 dotychczasowej wersji kara śmierci stosuje się w wyjątkowych przypadkach za bardzo ciężkie zbrodnie. To oznaczało, że rodzaje zbrodni powinny być wymienione w Kodeksie Karnym RK. OGRANICZENIE PRAW 1) Art 5 Z pkt 1 wykreślono zakaz łączenia społecznych i państwowych funkcji Zgodnie z nową redakcją pkt 2 kara śmierci może być stosowana w wyjątkowych przypadkach za akty terrorystyczne związane ze śmiercią ludzi, a także za przestępstwa w czasie wojny. Komentarz: W związku z niniejszą nowelizacją, do Kodeksu Karnego będą wprowadzone zmiany znacznie zmniejszające rodzaj przestępstw, za które grozi kara śmierci. Trzeba podkreślić, że zgodnie z Par. 5 Kodeksu Karnego, ten przepis będzie miał zastosowanie także w stosunku do osób już skazanych za takie przestępstwa na karę śmierci. Komentarz: Powyższe wymaganie było dodatkowym środkiem do ochrony obywateli przed dyskryminacją ze strony władz państwowych w zawiązku z przynależnością partyjną obywateli.
2) Art 16 Punkt 2 Artykułu jest przedstawiony w nowej redakcji, zgodnie, z którą Zatrzymanie i trzymanie w areszcie dopuszcza się tylko w sytuacjach przewidzianych przepisami i tylko, jeśli jest decyzja sądu a zatrzymany ma prawo na zaskarżenie decyzji sądu. Bez decyzji sądu zatrzymanie jest możliwe tylko na okres do 72 godzin. Komentarz: Ta poprawka nie pozwala na to, aby organ obwiniający prokuratura mogła bez sądu sama decydować o zastosowaniu środka zapobiegawczego wobec osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa. Sąd będzie decydował w danej sprawie na podstawie materiałów dowodowych i w obecności adwokata, co jest rozszerzeniem praw obywatela.. 2) Art 41 Jeśli w starej Konstytucji, zgodnie z pkt 2, Prezydentem mógł być obywatel Kazachstanu, mieszkający w Kazachstanie nie mniej niż 15 lat to zgodnie ze zmianami, aby zostać wybranym na to stanowisko kandydat powinien mieszkać w Kazachstanie ostatnie 15 lat Komentarz: Konstytucja (punkt 2 artykuł 4) jest aktem nadrzędnym. Zgodnie z ta poprawką, szereg obywateli Kazachstanu mieszkających za granicą z przyczyn obiektywnych (delegacja, leczenie, praca naukowa i inne) są pozbawieni swojego prawa być wybieranym. Konieczne jest wyjaśnienie przez Radę Konstytucyjną kolizji danej nowelizacji z następującymi Art Konstytucji: - 14, który mówi, że nikt nie może być dyskryminowany ze względu na miejsce zamieszkania, - 33, który mówi, że obywatele mają prawo wybierac i być wybieranym do organów władzy państwowej, - 39, który mówi, że prawa mogą być ograniczone przepisami tylko w takim stopniu, w jakim jest to niezbędne dla ochrony systemu konstytucyjnego i innych norm Konstytucji. 3) Art 50 Jesli wcześniej zgodnie z pkt 2 Prezydent miał prawo powoływać 7 senatorów Senatu, to zgodnie z poprawkami teraz ma prawo powoływać 15 senatorów uwzględniając konieczność zapewnienia reprezentacji w Senacie narodowo-kulturalnych ośrodków i innych ważnych interesów społecznych. Komentarz: Tych 15 senatorów będzie reprezentować interesy tylko jednego człowieka Prezydenta. To jest pozbawia się obywateli możliwości wyboru znacznej części (30%) senatorów. Tymczasem ustawy przyjmowane przez Senat są obowiązujące dla całego społeczeństwa Republiki. 4) Art 51 Zgodnie z poprawkami i uzupełnieniami pkt 1, 98 posłów Mażilisu wybiera się na podstawie
powszechnego, równego i bezpośredniego prawa wyborczego w tajnym głosowaniu. Oprócz tego 9 posłów Mażilisu wybiera Organizacja Narodów Kazachstanu.. Komentarz: Tych 9 posłów będzie wybieranych przez utworzony przez prezydenta konsultacyjno-doradczy organ Organizacja Narodów Kazachstanu, to jest także nie przez wyborców. W ten sposób obywatele są pozbawieni prawa wybierania znacznej części posłów Mażilisu. Tymczasem ustawy przyjmowane przez Mażilis są obowiązujące dla całego społeczeństwa. 5) Art 51 Zgodnie z poprawkami pkt 4 posłem może zostać obywatel Kazachstanu stale mieszkający na jego terytorium przez ostatnie 10 lat. Komentarz: Konstytucja (punkt 2 artykuł 4) jest aktem nadrzędnym. Zgodnie z ta poprawką, szereg obywateli Kazachstanu mieszkających za granicą z przyczyn obiektywnych (delegacja, leczenie, praca naukowa i inne) są pozbawieni swojego prawa być wybieranym. Konieczne jest wyjaśnienie przez Radę Konstytucyjną kolizji danej nowelizacji z następującymi Art Konstytucji: - 14, który mówi, że nikt nie może być dyskryminowany ze względu na miejsce zamieszkania, - 33, który mówi, że obywatele mają prawo wybierac i być wybieranym do organów władzy państwowej, - 39, który mówi, że prawa mogą być ograniczone przepisami tylko w takim stopniu, w jakim jest to niezbędne dla ochrony systemu konstytucyjnego i innych norm Konstytucji. 6) Art 91 Zgodnie z poprzednią redakcją pkt 1, zmiany i uzupełnienia Konstytucji poddane ogólnokrajowemu referendum, można uważać za przyjęte, jeśli za opowiedziało się więcej niż połowa obywateli biorących udział w głosowaniu, to zgodnie z uzupełnieniem tego pkt, zmiany i uzupełnienia uważa się za przyjęte, jeśli za opowie się więcej
niż połowa obywateli biorących udział w głosowaniu, ale nie mniej niż w 2/3 obwodów, miast państwowej ważności i stolicy. Komentarz: Okazuje się, że jeśli więcej niż połowa obywateli biorących udział w referendum opowie się za poprawki do Konstytucji ale te rezultaty nie będą potwierdzone głosowaniem w przynajmniej 2/3 obwodów, miast państwowej ważności i stolicy, to znaczenie głosów obywateli małych Terytorialnych Jednostek (TJ) okaże się ważniejsze niż głosy obywateli mieszkających w TJ z dużą ilością ludności (np. Południowokazachstanskij, miasto Ałmaty i inne). Taki sposób głosowania narusza zasadę równości każdego głosu wyborcy przy decydowaniu o ogólnonarodowych sprawach. II. ROZSZERZENIE PRAW I MOŻLIWOŚCI PARTII POLITYCZNYCH 1) Zgodnie ze zmianami pkt 2 Art 5 zostało zdjęte ograniczenie na finansowanie przez państwo organizacji społecznych. Komentarz: Zdjęcie danego ograniczenia pozwoli na finansowanie partii politycznych z budżetu państwa, w tym w zależności od ilości miejsc zdobytych w Mażilisie Parlamentu. 2) Art 44 pkt 3: po konsultacjach z frakcjami partii politycznych, reprezentowanych w Mażilisie, prezydent przedstawia kandydata na premiera do zatwierdzenia przez Mażilis; za zgodą Mażilisa prezydent powołuje premiera. Komentarz: Uczestnictwo partii politycznych w konsultacjach organizowanych przez prezydenta na stanowisko premiera. 3) Art 52 pkt 5: Poseł Mażilisu Parlamentu jest pozbawiany swojego mandatu przy: 1) wyjściu lub wykluczeniu posła z partii politycznej, od której był wybrany w wyborach. Komentarz: Partia polityczna otrzymuje kontrolę nad działalnością posła swojej frakcji. III. PREZYDENT KAZACHSTANU ROZSZERZENIE PEŁNOMOCNICTW 1) Do Art 42 dodano nowy pkt 5, zgodnie z którym pierwszego Prezydenta Kazachstanu nie dotyczy ograniczenie wymienione w Art 42 pkt 4 ta sama osoba nie może być prezydentem Kazachstanu przez więcej niż dwie kolejne kadencje. OGRANICZENIE PEŁNOMOCNICTW 1) Art 41 pnkt 1: Prezydent Kazachstanu jest wybierany zgodnie z Konstytucją przez pełnoletnich obywateli na podstawie powszechnego równego i bezpośrednieg prawa wyborczego w tajnym głosowaniu na okres 5 lat.
Komentarz: W warunkach deformacji większości norm Konstytucji na korzyść władzy wykonawczej, usunięcie ograniczenia ilości kadencji pierwszego prezydenta dyskredytuje polityczno-państwowy ustrój Kazachstanu, ignoruje dążenie kazachskiego społeczeństwa i obywateli do budowania państwa prawa z rozdziałem i samodzielnością organów władzy. To jest całkowite zaprzeczenie demokratycznych ideałów wolności, sprawiedliwości i równości, pozbawienie obywateli i niezbywalnego prawa do alternatywnego wyboru prezydenta kraju. 2) Wykreśla się pkt 2 Art 43: W czasie pełnienia swojej funkcji prezydent zawiesza swoją działalność w partiach politycznych. Komentarz: Teraz prezydent może oficjalnie być przywódcą partii politycznej i/lub być na czele partyjnej listy na wyborach do Mażilisu. 3) Art 44 pkt 2:...podpisuje przekazane przez Senat ustawy w ciągu jednego miesiąca, ogłasza ustawy lub zwraca ustawę lub jej część w celu powtórnego opracowania i przegłosowania. Komentarze: Daje prezydentowi dodatkowy czas na przygotowanie swojej wersji ustaw przyjętych przez Parlament. Komentarz: Kadencja prezydenta skraca się z 7 do 5 lat. 2) Art 44 pkt 3: Po konsultacjach z frakcjami partii politycznych, reprezentowanych w Mażilisie, prezydent wnioskuje o rozpatrzenie przez Mażilis kandydata na premiera; za zgodą Mażilisu powołuje premiera kraju. Komentarz: Prezydent musi skonsultować z frakcjami partii politycznych Mażlisu kandydata na premiera. 3) Art 87 pkt 2: Gubernatorzy obwodów i burmistrzowie miast państwowej ważności są powoływani przez prezydenta za zgodą maslichatów (administracji) odpowiednio obwodów, miast i stolicy. Komentarz: Ogranicza możliwości prezydenta powołania gubernatora lub burmistrza bez zgody maslichatu. 4) Art 44 pkt 3: Powołuje ministra spraw zagranicznych, obrony, spraw wewnętrzych, sprawiedliwości. Komentarz: Wcześniej tych ministrów powoływał premier. W ten sposób prezydent staje się niezależny od premiera w tych nominacjach. 5) Art 44 pkt 3: odwołuje lub wstrzymuje częściowo lub całkowicie działanie aktów rządu i premiera. Komentarz: Otrzymuje pełną kontrolę działalności premiera. 6) Art 44 pkt 4: za zgodą Senatu powołuje Prezesa Centralnego Banku, Prokuratora Generalnego i Szefa Służby Bezpieczeństwa Kazachstanu;
odwołuje ich z zajmowanych stanowisk; Komentarz: Dla kandydata zaproponowanego przez prezydenta na stanowisko Prezesa Banku Centralnego wystarczy teraz tylko zgoda Senatu a nie Senatu i Mażilisu jak było dotychczas. 7) Art 44 pkt 7: powołuje na pięcioletnią kadencję Przewodniczącego i dwóch członków Centralnej Komisji Wyborczej. Komentarz: Wcześniej wchodziło to w zakres pełnomocnictw Mażilisu (po rekomendacji prezydenta). 8) Art 44 pkt 20: tworzy Radę Bezpieczenstwa, Najwyższą Radę Sądową, Organizację Norodów Kazachstanu i inne konsultacyjno-doradcze organy. Komentarz: Powstaje mechanizm pośredniego wpływu prezydenta na formowanie Mażilisu Parlamentu (zgodnie z poprawkami, Organizacja Narodów Kazachstanu wybiera 9 posłów Mażilisu). 9) Art 46 pkt 4: Status i pełnomocnictwa pierwszego prezydenta Kazachstanu określa określa Konstytucja. Komentarz: Konstytucja potwierdza specjalny status pierwszego prezydenta. Wcześniej jego status określała ustawa konstytucyjna O pierwszym prezydencie Kazachstanu. 10) Art 47 pkt 3: Odwołanie prezydenta ze stanowiska nie może byc wszczęte w czasie gdy rozpatruje wniosek o przedterminowym rozwiązaniu parlamentu lub Mażilisu Parlamentu. Komentarz: Wydłuża się czas, w ciągu którego nie może być wszczęta procedura odwołania prezydenta ze stanowiska. 11) Art 50 pkt : Prezydent wyznacza piętnastu posłów Senatu z uwzględnieniem reprezentacji narodowo-kulturalnych i innych interesów społeczeństwa. Komentarz: Znacznie wzrasta bezpośredni wpływ prezydenta na formowanie Senatu, prawie 1/3 którego jest wyznaczana przez prezydenta (wcześniej prezydent wyznaczał tylko 7 senatorów) 12) W Art 54 dodano pkt 2, gdzie podpunkcie 2 jest
napisane: а) Jeśli uwagi prezydenta w czasie powtórnego rozpatrywania i głosowania nie będą przezwyciężone przynajmniej przez jedną z Izb Parlamentu, ustawę uważa się za nieprzyjętą albo przyjętą w wersji prezydenta. б) Sprzeciw prezydenta wobec przyjętych przez parlament ustaw konstytucyjnych rozpatruje się zgodnie z niniejszym podpunktem. Sprzeciw prezydenta może być odrzucony przez Parlament głosami ¾ całkowitej liczby członków każdej z Izb. Komentarz: Znacznie wzmacniają się możliwości prezydenta przeforsować swój sprzeciw lub redakcję ustawy w stosunku do ustaw konstytucyjnych (wcześniej dla odrzucenia veta prezydenta wystarczyło 2/3 głosów). 13) Art 61 pkt 1: Prawo do inicjatywy ustawodawczej należy do prezydenta, posłów Parlamentu, rządu i realizuje się wyłącznie w Mażilisie. Komentarz: Prezydent może wysuwać nieuzgodnione z rządem inicjatywy ustawodawcze. 14) Do Art 61 pkt 6 dodano propozycję, zgodnie, z którą dla projektów ustaw, które przewidują zmniejszenie lub zwiększenie dochodów budżetu a są wnoszone do Mażilisu przez prezydenta, nie jest wymagana zgoda rządu. Komentarz: Prezydent (w odróżnieniu od posłów Parlamentu) może wnosić ustawy nie licząc się z finansowymi konsekwencjami. Jeszcze raz podkreśla się nierówność pełnomocnictw i dominacja prezydenta nad Parlamentem. 15) Art 63 pkt 1: Prezydent po konsultacjach z premierem i Przewodniczącymi Izb Parlamentu może rozwiązać Parlament lub Mazilis Parlamentu. Komentarz: Prezydent otrzymuje niczym nieograniczone prawo rozwiązania Parlamentu. 16) а) Art 82 pkt 4: Sąd Najwyższy składa się z Przewodniczącego i innych osób, wyznaczanych przez prezydenta.
б) Art 82 pkt 5: Status, tryb formowania i organizacja pracy Sądu Najwyższego i Kwalifikowanego Kolegium Prawnego określa ustawa (wytłuszczenia usunięto z nowej redakcji). Komentarz: Prezydenta nic nie ogranicza w powoływaniu Sądu Najwyższego i organizacji jego funkcjonowania. 17) Art 86 pkt 5: Funkcjonowanie maslichata (lokalne samorządy) przedterminowo rozwiązuje prezydent. Komentarz: Prezydent otrzymuje niczym nie ograniczone prawo rozwiązywania samorządów lokalnych. IV. PARLAMENT KAZACHSTANU ROZSZERZENIE PEŁNOMOCNICTW 1) Art 53 pkt 3. Niezatwierdzenie przez Parlament sprawozdania rządu z wykonania budżetu oznacza wyrażenie przez Parlament votum nieufności dla rządu. Komentarz: Dodanie dodatkowego instrumentu, przy pomocy którego Parlament może wyrazić votum nieufności dla rządu 2) Art 56, pkt 2. Mażilis większością głosów z ogólnej liczby może wyrazić votum nieufności dla rządu. Komentarz: Uproszczenie procedury votum nieufności dla rządu, dla czego wystarczy zwykła większość wobec wymaganych wcześniej 2/3. 3) Art 57, ppkt 1. Wyznacza dwóch członków Rady Konstytucyjnej, powołuje na 5 letnią kadencję dwóch członków Centralnej Komisji Wyborczej. Komentarz: Każda z Izb Parlamentu uzyskuje możliwość określać po dwóch członków Rady Konstytucyjnej i CKW. OGRANICZENIE PEŁNOMOCNICTW 1) Art 44 pkt 4: Prezydent za zgodą Senatu powołuje, odwołuje Prezesa Centralnego Banku. Komentarz: Wymagana jest tylko zgoda Senatu a nie obydwu Izba jak do tej pory.. 2) Art 47 pkt 3. Sprawa odwołania prezydenta z zajmowanego stanowiska nie może być wszczęta w czasie rozpatrywania przez niego sprawy przedterminowego rozwiązania Parlamentu lub Mażilisu Parlamentu. Komentarz: Wcześniej sprawa nie mogła być wszczęta tylko w przypadku rozpatrywania przez prezydenta sprawy przedterminowego rozwiązania całego Parlamentu. 3) Art 54, pkt 2, ppkt 2. Sprzeciw prezydenta wobec ustaw konstytucyjnych parlament może odrzucić nie mniej niż ¾ głosów ogólnej liczby członków każdej z Izb. Komentarz: Utrudnienie procedury odrzucenia sprzeciwu prezydenta teraz trzeba ¾ a było 2/3 głosów. 4) Art 57, ppkt 6. Większością głosów ogólnej 4) Art 55, pkt 4. ppkt 4) usunąć
liczby posłów może podejmować petycje do prezydenta o odwołaniu członka rządu w przypadku naruszania prawa przez niego Komentarz: Ułatwienie procedury petycji do prezydenta w sprawie odwołania członka rządu, do czego potrzebna jest zwykła większość a wcześniej 2/3. 5) Art 55, ppkt 5) pełnić funkcje Parlamentu w czasie czasowego rozwiązania Mażilisa. Komentarz: Senat otrzymał pełnomocnictwa całego Parlamentu w przypadku rozwiązania Mażilisu. W poprzedniej redakcji Konstytucji takie pełnomocnictwa posiadał prezydent Komentarz: Senat Parlamentu traci możliwość przedterminowego rozwiązania maslichatów (to przechodzi w kompetencje prezydenta). Na okres rozwiązania Mażilisa, Senat, który jest w 30% wyznaczony przez prezydenta, otrzymuje władzę całego Parlamentu. 5) Art 63. Prezydent po konsultacji z premierem i przewodniczącymi obu Izb Parlamentu może rozwiązać Parlament lub Mażilis Parlamentu. Komentarz: Z tekstu usunięto szczegółowy spis przypadków, kiedy można było rozwiązać Parlament a teraz jedynym kryterium jest wola prezydenta i fakt przeprowadzenia konsultacji z premierem i przewodniczącymi Izb parlamentu. Źródło: http://www.akzhol-party.info/activity/legislation/2007/05/21/legislation_1406.html Tłumaczenie Balli Marzec Stowarzyszenie Wspólnota Kazachska