PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

ZAKŁAD PROJEKTOWO-BUDOWLANY PRACOWNIA PROJEKTOWO-STUDIALNA EKO-PLAN ul. Braci Wieniawskich 1/244 20-844 Lublin PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO USTALEŃ MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ZALESIE Kierownik Pracowni: mgr inż. Marek Kozłowski Autor opracowania: mgr inż Ewa Kasprzak Lublin 2013 1

Spis treści 1. WPROWADZENIE...3 1.1. Podstawa prawna...3 1.2. Cel prognozy...3 1.3. Zakres prognozy...3 1.4. Powiązania prognozy z innymi dokumentami...3 1.5. Metody stosowane przy sporządzaniu prognozy...4 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU JEGO CELE I POWIAZANIE Z INNYMI DOKUMENTAMI...5 2.1 Główne cele projektowanego planu...5 2.2 Powiązania projektu planu z innymi dokumentami...5 2.3. Informacje o zawartości projektowanego planu...5 3. ISTNIEJĄCY STANU ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZAJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENT...6 3.1. Istniejący stan środowiska...6 3.1.1. Położenie...6 3.1.2. Budowa geologiczna...6 3.1.3. Rzeźba terenu...7 3.1.4. Gleby i surowce mineralne...7 3.1.5. Wody...8 3.1.6.Warunki klimatyczne...10 3.1.7. Szata roślinna, świat zwierzęcy i różnorodność biologiczna...10 3.1.8. Zabytki i dobra materialne...25 3.1.9. Obiekty i obszary chronione w gminie Zalesie (istniejące i projektowane)...27 3.2. Potencjalne zmiany istniejącego stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu...30 4. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM...30 5. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA W TYM DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE...31 6. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM I KRAJOWYM UWZGLĘDNIONE W OPRACOWYWANYM DOKUMENCIE...33 7. TRANSGRANICZNE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO...35 8. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA...35 8.1. Oddziaływanie na ludzi...36 8.2. Oddziaływanie na rośliny, zwierzęta i różnorodność biologiczną...39 8.3. Oddziaływanie na wody...46 8.4. Oddziaływanie na powietrze i klimat...48 8.5. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi, gleby, kopaliny i zasoby naturalne...51 8.6. Oddziaływanie na krajobraz...52 8.7. Oddziaływanie na zabytki...54 8.8. Oddziaływanie na dobra materialne...55 8.9. Oddziaływanie na obszary chronione w tym Natura 2000...55 9. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU...58 10. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU...61 11. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE...62 12. PODSUMOWANIE...63 13. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM...64 14. WYKAZ WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW...88 2

1. WPROWADZENIE Przedmiotem oceny prognostycznej są ustalenia Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Zalesie dla realizacji farmy wiatrowej na terenie obrębów ewidencyjnych Berezówka, Nowosiółki, Dereczanka, Kijowiec Kolonia oraz Kijowiec. Analizowane tereny znajdują się w północnej części województwa lubelskiego, we wschodniej części powiatu bialskiego, pomiędzy Białą Podlaską a Terespolem. 1.1. Podstawa prawna Podstawę prawną Prognozy oddziaływania na środowisko stanowi: Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012r. Nr 0, poz. 647 z późniejszymi zmianami) Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008 (Dz. U. 2008 Nr 199 poz. 1227 z późniejszymi zmianami). 1.2. Cel prognozy Celem Prognozy jest określenie charakteru prawdopodobnych oddziaływań na środowisko przyrodnicze, które mogą być spowodowane realizacją zalecanych lub dopuszczonych przez Plan sposobów zagospodarowania i użytkowania terenu. Opracowanie wskazuje nie tylko potencjalne zagrożenia, których nie udało się wyeliminować w procesie planowania, będącego wynikiem optymalnego pogodzenia celów społeczno-ekonomicznych z ekologicznymi, lecz również możliwości generowania przez Plan pozytywnych przekształceń środowiska. Rolą tego opracowania jest minimalizacja szkodliwych oddziaływań na środowisko przyrodnicze, które mogą zachodzić w wyniku realizacji ustaleń planu, a także uzasadnienie decyzji przestrzennych podjętych w planie. Prognozę wraz z Planem poddaje się otwartej dyskusji w toku formalno-prawnym poprzez procedurę opiniowania, uzgadniania oraz wyłożenia tych dokumentów do wglądu publicznego. 1.3. Zakres prognozy Zakres niniejszej prognozy został podyktowany wymaganiami ustawy z dnia 03 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami). Ponadto został uzgodniony przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Lublinie znak pisma WSTI.411.1.2013.WD z dnia 22 stycznia 2013r., oraz Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Białej Podlaskiej znak pisma ONS-NZ.700/6/2013 z dnia 23 stycznia 2013r., w kwestii ustalenia stopnia szczegółowości informacji zawartych w niniejszej prognozie. Zakres terytorialny opracowania obejmuje tereny objęte projektem i tereny sąsiednie w obszarze, na którym mogłyby skutkować ustalenia niniejszego planu. Ilekroć w niniejszym dokumencie jest mowa o Planie, rozumie się przez to projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Zalesie i analogicznie przez określenie Prognoza rozumie się Prognozę oddziaływania na środowisko ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Zalesie. 1.4. Powiązania prognozy z innymi dokumentami Dokumentami, w powiązaniu, z którymi została sporządzona Prognoza były: projekt Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Zalesie dla realizacji farmy wiatrowej na terenie obrębów ewidencyjnych Berezówka, Nowosiółki, Dereczanka, Kijowiec Kolonia oraz Kijowiec; Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zalesie - 2012; Prognoza oddziaływania na środowisko Zmiany Studium uwarunkowań i kierunków 3

zagospodarowania przestrzennego Gminy Zalesie Warszawa 2012; Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla terenu gminy Zalesie, powiat bialski, województwo lubelskie. ENINA Andrzej Łuczak. - Poznań 2011; Strategia rozwoju gminy Zalesie na lata 2008 2020 Zalesie 2008; Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego Uchwała Nr XLIV/676-06 z dnia 27 lutego 2006r; Przestrzenne Aspekty Lokalizacji Energetyki Wiatrowej Województwie Lubelskim Lublin 2011; Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 Warszawa 2008. Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2012 2015 z perspektywą do roku 2019 2012; Plan gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego 2017 Lublin 2012; Program Gospodarki Wodnej Województwa Lubelskiego cz. I identyfikacja stanu i problemów Lublin 2003; Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego Lublin 2002 z późniejszymi zmianami; Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2030 (z perspektywą do 2030 r.), przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Lubelskiego Nr XXXIV/559/2013 z dnia 24 czerwca 2013r; Monitoring chiropterologiczny obszaru planowanej farmy wiatrowej w rejonie miejscowości Wólka Dobryńska (woj. lubelskie). Raport końcowy - dr Artur Goławski Siedlce 2012; Monitoring ornitologiczny projektowanej farmy wiatrowej Wólka Dobryńska. Raport końcowy - Prof. dr hab. Piotr Tryjanowski, Dr Artur Goławski, Dr Zbigniew Kasprzykowski - Poznań / Siedlce, lipiec 2010 ; Uzgodnienie zakresu prognozy z Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Lublinie znak pisma WSTI.411.1.2013.WD z dnia 22 stycznia 2013r.; Uzgodnienie zakresu prognozy z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Białej Podlaskiej znak pisma ONS-NZ.700/6/2013 z dnia 23 stycznia 2013r. Wymienione dokumenty zostały przeanalizowane pod kątem stopnia aktualności danych w nich zawartych oraz możliwości wykorzystania ich przy sporządzaniu przedmiotowego opracowania i stwierdzono, że dane w nich zawarte są aktualne na dzień przystąpienia do sporządzenia opracowania. 1.5. Metody stosowane przy sporządzaniu prognozy Przy sporządzaniu prognozy wykorzystano metody opisowe, analizy jakościowe wykorzystujące dostępne wskaźniki stanu środowiska oraz identyfikacji i wartościowania skutków przewidywanych zmian w środowisku, na podstawie których wyciągnięto określone wnioski. Prace prognostyczne polegały na przeprowadzeniu studiów dokumentów charakteryzujących strukturę przyrodniczą terenu (stan istniejący i dotychczasowe przekształcenia środowiska) oraz analizy istniejących i projektowanych inwestycji w obszarze Planu i jego sąsiedztwie, mających na celu identyfikacje ewentualnych problemów i konfliktów oraz ocenę proponowanych rozwiązań i tendencje dalszych procesów w kontekście obecnego zagospodarowania obszaru. Wpływ zmiany przeznaczenia terenów na stan środowiska i zagrożenie dla terenów chronionych przeanalizowano zgodnie z wymaganiami ustawowymi. Wynikiem przedstawionej analizy są rozwiązania mające na celu zminimalizowanie potencjalnie negatywnych oddziaływań ustaleń planu na środowisko przyrodnicze. Zakres prac nad Prognozą został dostosowany do charakteru Planu oraz skali i stopnia szczegółowości jego zapisów. Celem ułatwienia oceny jak i prezentacji wyników oddziaływań poszczególnych funkcji terenu na środowisko było wykorzystanie uproszczonej i dostosowanej do potrzeb tego dokumentu analizy macierzowej. Ze względu na dość powszechną ogólność zapisów Planu (nie zawierającego konkretnych ram czasowych ani rozwiązań technologicznych związanych z realizacją jego założeń) brak tu jest informacji o charakterze ilościowym, a Prognoza ma charakter jedynie jakościowy. 4

2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU JEGO CELE I POWIAZANIE Z INNYMI DOKUMENTAMI 2.1 Główne cele projektowanego planu Celem regulacji zawartych w ustaleniach planu są: 1. ustalenie przeznaczenia terenu, 2. ochrona lokalnych interesów publicznych poprzez unormowanie i podporządkowanie działań inwestycyjnych wymogom zachowania ładu przestrzennego, oraz ukształtowanie prawidłowego układu komunikacyjnego z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań, 3. określenie przeznaczenia oraz zasad zagospodarowania poszczególnych terenów, tak aby umożliwić kształtowanie ładu przestrzennego w sposób zapewniający ochronę środowiska i zdrowia ludzi oraz wartości kulturowych gminy, 4. zasad modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej. Plan ustala zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego. Plan uwzględnia i sankcjonuje istniejące zagospodarowanie terenu i jednocześnie wyznacza kierunki zmian. Zapisy Planu mają na celu zabezpieczenie interesów publicznych i ochronę środowiska naturalnego, jednocześnie pozwalają na ekonomiczne wykorzystanie przestrzeni. 2.2 Powiązania projektu planu z innymi dokumentami Plan sporządzony został w powiązaniu przede wszystkim z: Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zalesie - 2012; Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla terenu gminy Zalesie, powiat bialski, województwo lubelskie. ENINA Andrzej Łuczak. - Poznań 2011; Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2012 2015 z perspektywą do roku 2019 2012; Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2030 (z perspektywą do 2030 r.), przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Lubelskiego Nr XXXIV/559/2013 z dnia 24 czerwca 2013r; Planem zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego (ze zmianami) Lublin 2002. 2.3. Informacje o zawartości projektowanego planu W planie miejscowym określone zostały: przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu i różnych zasadach zagospodarowania, zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, zasady ochrony środowiska i wartości kulturowych, zasady kształtowania zabudowy oraz wskaźniki zagospodarowania terenu, minimalny udział procentowy powierzchni biologicznie czynnej, maksymalną wysokość zabudowy, oraz linie zabudowy i gabaryty obiektów, zasady obsługi w zakresie infrastruktury technicznej szczegółowe zasady i warunki scalania i podziału nieruchomości objętych planem miejscowym; szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy, zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, sposób i termin tymczasowego zagospodarowania i użytkowania terenów, stawki procentowe, na podstawie których ustala się opłatę o której mowa w art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Obowiązującymi ustaleniami graficznymi na rysunku planu są: granice obszaru objętego planem, linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu i sposobie użytkowania, nieprzekraczalne linie zabudowy, numery i symbole literowe terenów. 5

Przedmiotem ustaleń planu są: 1) tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zabudowy usługowej, oznaczone symbolem MN,U; 2) tereny zabudowy zagrodowej, oznaczone symbolem RM; 3) tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, oznaczone symbolem MW; 4) tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zabudowy usługowej, oznaczone symbolem MW,U; 5) tereny zabudowy usługowej, oznaczone symbolem U; 6) tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów, oznaczone symbolem P; 7) teren górniczy eksploatacja powierzchniowa złóż kopalin, oznaczony symbolem PG, 8) tereny elektroenergetyki wiatrowej elektrownie wiatrowe, oznaczone symbolem EW; 9) teren infrastruktury technicznej - oczyszczalnia ścieków, oznaczony symbolem K; 10) tereny infrastruktury technicznej elektroenergetyka (stacje transformatorowe), oznaczone symbolem E 1 ; 11) teren infrastruktury technicznej elektroenergetyka (stacja elektroenergetyczna (WN/SN), oznaczony symbolem E 2 ; 12) tereny rolnicze, oznaczone symbolem R; 13) tereny lasów, oznaczone symbolem ZL; 14) tereny zalesień, oznaczone symbolem RL, 15) tereny wód powierzchniowych, oznaczone symbolem WS, 16) tereny dróg publicznych, oznaczone symbolami KD; 17) tereny dróg wewnętrznych, oznaczone symbolem KDW; 18) zasady zagospodarowania terenów, o których mowa w pkt 1-17; 19) zasady obsługi komunikacyjnej; 20) zasady wyposażenia terenu w infrastrukturę techniczną. Projekt planu jest zgodny ze Zmianą studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Zalesie. Zapisy projektu Planu są poprawne w kwestii ochrony szeroko rozumianego środowiska (m. in. gospodarki wodno - ściekowej, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony wód podziemnych i powierzchniowych, stref ochronnych ujęć wód) zarówno w kwestii ustaleń jak i granic obszarów funkcyjnych. 3. ISTNIEJĄCY STANU ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZAJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENT 3.1. Istniejący stan środowiska 3.1.1. Położenie Gmina Zalesie leży w północno-wschodniej części województwa lubelskiego, w powiecie bialskim. Gmina graniczy z gminami: Rokitno, Terespol, Piszczac, Biała Podlaska. Podzielona jest na 21 sołectw. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym wg Kondrackiego obszar gminy Zalesie leży w obrębie dwóch makroregionów Nizina Południowopolska (mezoregion Równina Łukowska) i Polesie Zachodnie (mezoregiony: Zaklęsłość Łomaska i Równina Kodeńska). 3.1.2. Budowa geologiczna Obszar gminy pokrywają miąższe osady czwartorzędowe o grubości ok. 100 m. W budowie geologicznej obszaru najważniejszą rolę odgrywają utwory plejstoceńskie, gdyż gmina leży w zasięgu zlodowacenia środkowopolskiego. Obszar gminy obejmują następujące jednostki geomorfologiczne: obniżenie doliny Krzny, dwie strefy moren czołowych ograniczające od południa i od północy dolinę Krzny, 6

przylegające do tych stref od południa poziomy fluwioglacjalne, płaty moreny dennej. Najstarszymi utworami powierzchniowymi są gliny zwałowe zlodowacenia środkowopolskiego, przykryte w większości piaskami i żwirami wodnolodowcowymi, z jego schyłkowego okresu. Utwory te pokrywają większość badanego terenu, zarówno w północnej jak i w południowej części gminy, tworząc rozległą równinę denudacyjną rozciętą równoleżnikową doliną Krzny oraz jej bocznymi dolinami. We wschodniej części gminy na powierzchni równiny denudacyjnej lodowiec osadził trzy wyniesienia moren martwego lodu, zbudowane z piasków i żwirów. Utworami z okresu zlodowacenia północnego są piaski i mułki rzeczne tarasów nadzalewowych Krzny. Utwory holoceńskie budują rozległe powierzchnie tarasu zalewowego Krzny. Są to torfy niskie, namuły torfiaste oraz piaski, niekiedy na gytiach, iłach oraz iłach i mułkach jeziornych i zastoiskowych. Są to grunty słabonośne niekorzystne dla budownictwa. W kilku miejscach, na osadach wodnolodowcowych uformowały się w holocenie pola piasków eolicznych oraz wydmy zwałowe. Moreny zbudowane są z piasków, Świrów i glin zwałowych. Obniżenia dolin rzek Krzny, Zielawy i Lutni wypełnione są głównie osadami organicznymi i piaskami fluwioglacjalnymi. Obszary moreny dennej, które występują głównie w północnej oraz w południowo zachodniej części gminy, zbudowane są przeważnie przez gliny zwałowe. Natomiast w okolicy Dobrynia Małego i Dużego zalegają płaty piasków wydmowych. Na terenie gminy Zalesie nie występują obszary zagrożenia osuwiskowego. 3.1.3. Rzeźba terenu Ukształtowanie terenu gminy jest mało zróżnicowane. Większa część jej obszaru zlokalizowana jest na wysokościach bezwzględnych: 141,0 150 m n.p.m. Najniżej położone tereny znajdują się w dolinie rzeki Krzny (132,8 m n.p.m.), natomiast wzgórza morenowe koło wsi Mokrany Stare osiągają wysokość 158,9 m n.p.m. Na omawianym terenie można wyróżnić następujące jednostki geomorfologiczne: a) Wysoczyznę morenową, położoną na wysokości 140 160 m n.p.m., obejmującą północną część gminy. Wysoczyzna ta ma charakter lekko sfalowanej równiny (złagodzonej przez procesy peryglacjalne i postglacjalne) o nachyleniach powierzchni nieprzekraczających 5%. Powierzchnię wysoczyzny urozmaicają, wcięte na głębokość kilkunastu metrów rozległe doliny nieckowate, uchodzące do doliny Krzny. Spadki ich zboczy wynoszą 5 10%. Rozległa dolina Krzny wcina się w wysoczyznę na głębokość ok. 20 m. Łagodne, północne zbocza doliny osiągają spadki nieprzekraczające 15%. W rejonie wsi Mokrany stare zbocze doliny Krzny nadbudowuje rozmyty pagórek morenowy, sięgający 160 m n.p.m. Spadki wysokiego na 30m zbocza przekraczają 15%. b) Równina denudacyjna położona na wysokości 140 148 m n.p.m., tworzy południową i wschodnią część gminy. Powierzchnia równiny jest płaska, o spadkach do 5%, z zagłębieniami wytopiskowymi o płaskich dnach oraz nadbudowana przez dwa pagóry rozmytych moren o wysokości 5 10 m (spadki zboczy 5 10%) i pokrywy eoliczne o miąższości kilku metrów. Równinę denudacyjną rozcinają, płytko wcięte, płaskodenne doliny rzeczne uchodzące do doliny Krzny bezpośrednio, lub do doliny rzeczki Czapelki. Północna krawędź równiny (jednocześnie południowe zbocze doliny Krzny) osiąga wysokość 5 10 m. Spadki, poza kilkoma miejscami, gdzie przekraczają 15%, wynoszą 5 10%. c) Rozcinająca utwory morenowe dolina Krzny charakteryzuje się szerokim (400 1500 m), płaskim dnem, w które wcięte jest koryto Krzny oraz starorzecza. Ponad taras zalewowy wznosi się na 1 2 m listwa tarasu nadzalewowego, zachowana głównie u podnóża północnego zbocza doliny. d) Formy antropogeniczne, to nasypy i wykopy drogowe oraz wyrobiska eksploatacyjne (piaskownie, żwirownie, glinianki). 3.1.4. Gleby i surowce mineralne Pokrywa glebowa na terenie gminy jest dość zróżnicowana. Wykształciły się tutaj następujące typy gleb: torfowe i murszowo torfowe, które występują w dolinach cieków wodnych, 7

brunatne, wytworzone z glin zwałowych, gleby piaskowe różnych typów genetycznych bielice, gleby rdzawe i brunatne kwaśne, które występują na terenach o podłożu morenowym. Gleby gminy Zalesie powstały głównie z utworów polodowcowych. Należą do nich piaski i piaski ze żwirem pochodzenia wodnolodowcowego, piaski gliniaste oraz mułki i mułki piaszczyste. Sporadycznie występują piaski eoliczne. Na gruntach tych wytworzyły się gleby brunatne kwaśne, czarne ziemie oraz czarne ziemie zdegradowane. W północnej części gminy duże obszary zajmują gleby wytworzone na glinach morenowych (piaszczystych). Są to głównie gleby bielicowe rdzawe. W dolinie Krzny oraz rozległych, płytkich zagłębieniach wytopiskowych powstały gleby torfowe, mułowo-torfowe, murszowe i glejowe wytworzone na torfach niskich, miejscami podsuszonych. Rzadziej spotykane są mady na pyłach i pyłach piaszczystych. Na terenie gminy dominują gleby IV i V klasy bonitacyjnej. Około 23% gruntów ornych posiada gleby kompleksu żytniego dobrego, 27% żytniego bardzo dobrego. Tylko 3% gruntów zaliczanych jest do kompleksu pszennego dobrego. Pozostałe stanowią gleby kompleksu żytniego słabego. Należy zauważyć, iż w gminie występuje dość duże zróżnicowanie jakości gleb w poszczególnych miejscowościach. Pod względem rolniczej przydatności najlepsze gleby występują w rejonie Kijowca, Kolonii Kijowiec, Dereczanki, Nowosiółek, Berezówki, Mokran Starych, Dobrynia Kolonii, Lachówki Dużej i Małej, Kłody Małej i Zalesia. Są to zwarte kompleksy gleb zaliczonych do 2, 4 i 5 kompleksu. Typologicznie to głównie bielice, niekiedy brunatne kwaśne, korzystne do produkcji rolnej, żyzne o właściwej strukturze i odpowiednich stosunkach wodno-powietrznych. Gleby rejonu Horbowa, Kłody Dużej, Dobrynia Małego i Dużego oraz Malowej Góry i Koczukówki tworzą mozaikę gleb dobrych (4, 5 kompleks) oraz słabych (6, 7 kompleks) wytworzonych na piaskach, piaskach gliniastych. Przeważają gleby brunatne kwaśne, nieco mniej jest gleb bielicowych. Zdecydowanie najsłabsze gleby występują w rejonie Wólki Dobryńskiej Dobrynia Kolonii oraz częściowo w pobliżu Malowej Góry. Dominują gleby brunatne kwaśne najsłabszych kompleksów glebowo rolniczych (6, 7 i RN), na piaskach średnich i luźnych. W dolinie Krzny i rozległych obniżeniach istnieją użytki zielone (łąki i pastwiska) zaliczone do 2, niekiedy 3 kompleksu użytków zielonych. Wszystkie gleby wytworzone na gruntach organicznych (torfowe, mułowo-torfowe, murszowe), używane są jako łąki i pastwiska. Zasoby surowców naturalnych na terenie gminy stanowią złoża piasków. Istnieje siedem udokumentowanych złóż geologicznych. Są to złoża kruszywa naturalnego: Dobryń Duży (wyeksploatowane), Kijowiec, Kłoda Duża (nieeksploatowane), Koczkówka, Mokrany Stare, Mokrany Stare I (wyeksploatowane), Mokrany Stare II. 3.1.5. Wody Wody podziemne Pośród typów wód podziemnych najpowszechniejszymi są: - wody gruntowe, które występują najpłycej i oddzielone są od powierzchni ziemi przepuszczalną strefą ponad zwierciadłem wody (strefa aeracji), intensywnie zasilane przez infiltrujące opady atmosferyczne; - wody wgłębne, znajdujące się w warstwach wodonośnych pokrytych utworami słabo przepuszczalnymi. Związek z powierzchnią jest ograniczony, co zmniejsza zasilanie, ale zwiększa odporność na zanieczyszczenia; - wody głębinowe, czyli wody izolowane od powierzchni ziemi większymi kompleksami utworów nieprzepuszczalnych. Na terenie gminy na skutek zróżnicowanego wykształcenia osadów czwartorzędowych, prawie na całym obszarze ich występowania istnieją warunki do obecności kilku poziomów wodonośnych. Pierwszy poziom to powierzchniowe wody, bezpośrednio uzależnione od opadów atmosferycznych, rzeźby terenu i budowy geologicznej. Wody te najszybciej też ulegają zanieczyszczeniu od ścieków bytowych, przemysłowych i od produkcji rolnej. Najpłycej woda gruntowa występuje w obrębie tarasu zalewowego Krzny, dolinkach bocznych oraz zagłębień 8

wytopiskowych. Oznacza to, że zwierciadło wód gruntowych zalega płycej niż 1 m. p.p.t i jest ściśle związane ze stanem wody w rzece i jej mniejszych dopływów. Na terenie gminy występują rozległe tereny podmokłe spowodowane płytkim zaleganiem utworów nieprzepuszczalnych. W obrębie tarasu nadzalewowego Krzny poziom wód gruntowych występuje na ogół głębiej niż 2 m p.p.t. Północna część terenu (wysoczyzna), charakteryzuje się głębszym występowaniem drugiego poziomu wodonośnego. Zasobny poziom wodonośny w piaskach interglacjalnych występuje dopiero na głębokości 40 60 m. W południowej części terenu zasoby wód gruntowych zalegają nieco płycej (20 50 m) i charakteryzują się mniejszą wydajnością. Pierwszy poziom wód gruntowych występuje płytko i jest izolowany od poziomów głębszych gruntami nieprzepuszczalnymi (miąższe gliny zwałowe). Na terenie całej gminy wydajności jednostkowe z otworu wynoszą 30 60 m3/godz./otwór, głównie z utworów czwartorzędowych oraz trzeciorzędowych. Analizowany teren leży w obrębie Jednolitej Części Wód Podziemnych PLGW230085 stan ilościowy dobry, stan chemiczny dobry, stan ryzyka - niezagrożona. Za zachodnią granicą gminy Zalesie znajduje się Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) nr 224 Subzbiornik Podlasie. W zbiorniku tym występują utwory trzeciorzędowe o średniej głębokości ujęć wodnych 90 m. Wody powierzchniowe W gminie występuje dość gęsta sieć wód powierzchniowych. Składają się na nią rzeki: Krzna oraz jej dopływy: Zielawa, Lutnia, liczne rowy melioracyjne oraz zbiorniki retencyjne. Rzeką mającą największy wpływ na warunki hydrologiczne tego terenu jest Krzna, lewobrzeżny dopływ Bugu. Przepływa ona przez teren gminy z południowego zachodu na północny wschód. Rzeka płynie sztucznie wyprostowanym korytem o szerokości od kilku do kilkunastu metrów i głębokości wcięcia 2 4 m. Przy stanach wysokich rzeka wylewa, okresowo podtapiając dno doliny, gdzie zachowały się liczne pozostałości dawnego koryta w postaci odciętych, zarastających starorzeczy. W dolinie rzeki są starorzecza oraz gęsta sieć rowów melioracyjnych. W Mokranach Starych, przy Krznie wybudowano 2 sztuczne zbiorniki retencyjne o łącznej powierzchni 22 ha oraz w Horbów Kolonia o łącznej powierzchni 5 ha. Wody powierzchniowe w gminie Zalesie należą do Jednolitych Części Wód Rzecznych: Krzna od Klukówki do ujścia PLRW200024266499 mała i średnia rzeka na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych, naturalna część wód, stan zły, ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych zagrożona, wpływ działalności antropogenicznej na stan JCW generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych z uwagi na brak rozwiązań technicznych możliwych do zastosowania w celu poprawy stanu JCW; Zielawa od dopływu spod Niecielina do ujścia PLRW200024266489 mała i średnia rzeka na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych, silnie zmieniona część wód, stan zły, ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych - niezagrożona; Lutnia od Strugi do ujścia PLRW2000242664889 mała i średnia rzeka na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych, naturalna część wód, stan zły, ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych zagrożona, wpływ działalności antropogenicznej na stan JCW generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych z uwagi na brak rozwiązań technicznych możliwych do zastosowania w celu poprawy stanu JCW; Uszki PLRW2000172664952 potok nizinny piaszczysty, silnie zmieniona część wód, stan zły, ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych - niezagrożona; Dopływ z Zalesia PLRW2000172664916 potok i strumień na obszarach będących pod wpływem procesów torfotwórczych, silnie zmieniona część wód, stan zły, ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych - niezagrożona; Północna część terenu odwadniana jest kilkoma niewielkimi ciekami stałymi (Pomaranka, Uszki, ciek bez nazwy uchodzący do Krzny koło Malowej Góry). W części południowej, wody z rejonu Kłody Dużej i kompleksów leśnych, odprowadzane są przez Lutnię (prawy dopływ Zielawy uchodzącej do Krzny). Z rejonu Horbowa, Zalesia, Kłody Małej i Lachówki wody odprowadza do Krzny system niewielkich 9

rowów podobnie jak zachodnią część Wólki Dobryńskiej. Południowa część kompleksów leśnych oraz rejon Wólki Dobryńskiej, poprzez układ rowów, odprowadza wody do Czapelki prawego dopływu Krzny. Większość dna doliny Krzny oraz dna zagłębień wytopiskowych odwadniane są systemem rowów melioracyjnych, połączonych z Krzną. System melioracyjny na terenie gminy stanowi sieć rowów o długości 256 kilometrów. Obecnie istnieje potrzeba jego modernizacji. 3.1.6.Warunki klimatyczne Klimat tego rejonu (region klimatyczny lubelsko-wyżynny) można scharakteryzować jako przejściowy, kształtowany poprzez zmienny w swym zasięgu masyw powietrza morskiego (z zachodu) i kontynentalnego (ze wschodu) przy przewadze wpływów kontynentalnych. Średnia temperatura roczna wynosi + 7,2 7,8 C. Średnia temperatura najzimniejszego miesiąca -3,8 C (styczeń), a najcieplejszego +18,7 C (lipiec). Przeciętna suma opadów waha się w granicach 550 630 mm. Zachmurzenie średnioroczne wynosi 64%. Rejon województwa lubelskiego w krajowym podziale na strefy energetyczne wiatru zaliczony jest do strefy III korzystnej, a w części południowo-wschodniej do strefy mało korzystnej, według klasyfikacji przyjętej przez Ośrodek Meteorologii IMiGW w Warszawie. Na Lubelszczyźnie przeważają wiatry z kierunku zachodniego. Teoretyczne zasoby energetyczne województwa lubelskiego w skali kraju przedstawiają się dość skromnie. Na obszarze województwa średnioroczne 10-minutowe prędkości wiatru na wysokości 10 m wahają się od 3,1 m/s (Lublin, Zamość) do 3,7 m/s (Włodawa). Odpowiada to prędkościom wiatru na wysokości 30 m od 3,6 m/s (Lublin, Zamość) do 4,3 m/s (Włodawa). Największe prędkości wiatrów są notowane w miesiącach zimowych (szczególnie w styczniu), zaś najmniejsze latem, zazwyczaj w sierpniu. W gminie można wyróżnić trzy obszary różniące się pod względem warunków klimatycznych: wysoczyzna o najkorzystniejszych warunkach klimatycznych, charakteryzująca się dużym nasłonecznieniem i korzystnym przewietrzeniem, tereny zboczy doliny Wyżnicy oraz wyższe partie dolinek bocznych - o mniejszym nasłonecznieniu, zwiększonej wilgotności i dużym przewietrzeniu, dolina Wyżnicy oraz dna dolin bocznych - o niekorzystnych warunkach klimatycznych. Najkorzystniejszymi warunkami klimatycznymi dla zdrowia człowieka są tereny wysoczyzn. Obszary wierzchowinowe, zbudowane z jednorodnych form geomorfologicznych, mają również jednolity topoklimat, a jedynie w obszarach zagłębień bezodpływowych i terenów płytkiego występowania wód wierzchówkowych następuje pogorszenie warunków biotopoklimatycznych. Tereny dolin rzecznych charakteryzuje się podwyższonymi wartościami wilgotności powietrza, utrzymujących się znacznie dłużej niż na terenach otwartych, nieco niższymi temperaturami powietrza i obniżoną w stosunku do wysoczyzn roczną sumą promieniowania słonecznego. Należy podkreślić korzystne oddziaływanie lasów na tereny sąsiednie. Jest to oddziaływanie poprawiające komfort biotopoklimatyczny poprzez łagodzący wpływ na temperatury ekstremalne, wilgotność powietrza, przewietrzanie, zawartość tlenu i olejków eterycznych. Klimat akustyczny Do głównych źródeł uciążliwości akustycznej na terenie gminy Zalesie należą: 1) ruch samochodowy (w tym przede wszystkim ruch pojazdów ciężarowych) nie odnotowano przekroczeń wartości progowych poziomów hałasu, 2) ruch kolejowy, 3) źródła punktowe (zarówno związane z działalnością gospodarczą jak i rekreacją). 3.1.7. Szata roślinna, świat zwierzęcy i różnorodność biologiczna Flora Szatę roślinną w gminie Zalesie reprezentują lasy, zadrzewienia przydrożne, śródpolne i przykorytowe, zieleń niska w dnach rzecznych (tzw. roślinność denna) oraz różne formy zieleni przydomowej ozdobnej i użytkowej. Szata roślinna gminy jest zróżnicowana. Pod względem geobotanicznym obszar ten znajduje się w krainie Południowomazowiecko - Podlaskiej. Na terenie gminy dominującym siedliskiem roślinności 10

potencjalnej jest grąd subkontynentalny Tilio carpinetum, w dolinie rzeki Krzny i jej dopływów w północno-wschodniej części gminy roślinność potencjalną stanowią łęgi wiązowo-jesionowe Ficario Ulmetum typicum i łęgi topolowo-wierzbowe Salici-Populetum, na pozostałym terenie doliny przeważają siedliska łęgu jesionowo-olszowego Fraxino-Alnetum. Obecnie, mimo że na terenie gminy przeważa krajobraz kulturowy - rolniczy, zachowało się w nim wiele komponentów naturalnych. Znaczną część gminy zajmują kompleksy leśne. Grunty leśne w sumie zajmują około 4 894 ha, z czego lasy zajmują 4767 ha (97,4%). Należy zwrócić uwagę na wysoki wskaźnik lesistości gminy 32,4%, który znacznie przekracza średnie wartości wyliczone dla powiatu bialskiego i całego województwa. Największy zwarty kompleks leśny znajduje się w jej południowej części. Wiekowo dominują tu drzewostany dojrzałe na ogół kilkudziesięcioletnie. Tylko niewielka ich część ma więcej niż sto lat. Wśród siedlisk przeważają: a) bór mieszany świeży z dominującym udziałem sosny oraz domieszką dębu i brzozy, b) bór świeży z dominacją sosny i podrostem jałowca, c) bór mieszany wilgotny z przewagą sosny lub świerka i udziałem dębu. Mniejsze powierzchnie zajmuje las mieszany świeży z przewagą dębu w drzewostanie oraz udziałem sosny, oraz las świeży z dominacją dębu. Siedliska bardziej wilgotne porastają olsy z panującym gatunkiem olchą czarną. Znaczące obszary zajmują zagajniki brzozowe wyraźnie zaznaczające się w krajobrazie w rejonie Dobrynia Dużego, Wólki Dobryńskiej i Malowej Góry. Obszary najsłabszych gleb zostały zalesione tworząc rozległe zespoły zwartych młodników i drągowin sosnowych. W rozległej dolinie Krzny oraz jej bocznych dolinach występują niewielkie kępy i smugi olsów i łęgów. Na obszarach żyznych gleb położonych na północ od doliny Krzny oraz w rejonie Horbowa, Zalesia, Kłody Małej i Kłody Dużej spotyka się tylko kępy niewielkich zadrzewień. Pod względem własnościowym duże, zwarte kompleksy leśne należą do Skarbu Państwa. Przylegają do nich lasy prywatne. Na ogół wszystkie mniejsze, izolowane, powierzchnie zalesione znajdują się w rękach prywatnych. Cenne są również ekosystemy położone w dolinie Krzny. Przeważają tu zbiorowiska łąkowe, głównie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, a także łąki wilgotne. W obniżeniach terenu i w otoczeniu starorzeczy wykształciły się zbiorowiska szuwarowe. Roślinność rzeczywistą stanowią przede wszystkim zbiorowiska roślinności segetalnej oraz łąkowej. Agrocenozy dominujące w strukturze przyrodniczej, jako tereny sztuczne i z okresową szatą roślinną, są siedliskami typowej roślinności segetalnej, czyli towarzyszącej poszczególnym uprawom. Miejsca wokół zabudowań, linii komunikacyjnych, śmietników cieków wodnych związane są z roślinnością ruderalną. Zwykle jednak płaty tych zbiorowisk zajmują niewielkie powierzchnie. Fauna Fauna rejonu gminy Zalesie należy do okręgu subpontyjskiego. We wszystkich występujących grupach zwierząt przeważają gatunki środkowoeuropejskie. Gmina Zalesie jest zróżnicowana pod względem przyrodniczym, co ma istotny wpływ na skład gatunkowy w poszczególnych regionach gminy. Występowanie fauny na obszarze gminy związane jest z rozmieszczeniem podstawowych siedlisk o charakterze naturalnym lub półnaturalnym, obecnym stanem środowiska przyrodniczego i historią terenu w ostatnich okresach geologicznych. Występuje tu: fauna polna z gatunkami charakterystycznymi dla tego typu środowisk; fauna leśna związana z kompleksami leśnymi i strefą brzeżną lasu; fauny kserotermicznej, związanej z siedliskami muraw i zarośli kserotermicznych; fauna łąkowo-zaroślowa i wodno - błotna, związana z ciągami siedliskowymi dolin rzecznych; fauny segetalnej i synurbijnej. Awifauna Ze względu na specyfikę planowanych funkcji sporządzono dokument pod tytułem Monitoring ornitologiczny projektowanej farmy wiatrowej Wólka Dobryńska. Raport końcowy - Prof. dr hab. Piotr Tryjanowski, Dr Artur Goławski, Dr Zbigniew Kasprzykowski, który zawiera rozpoznanie 11

ornitofauny badanego obszaru przedstawione poniżej. Przedstawiona liczba obserwowanych ptaków jest zawyżona ponieważ do Monitoringu... wzięto również pod uwagę obszary znajdujące się na północ od Horbowa i Lachówki Małej, które nie są analizowane w Planie. Badania ornitologiczne rozpoczęto w czerwcu 2009 roku (badania w formule MPPL w maju 2009) i kontynuowano do czerwca 2010. W sumie wykonano 38 kontroli terenowych. Kontrole każdego punktu przeprowadzano co 10-14 dni, minimum 1 h obserwacji/punkt. W okresie lęgowym dodatkowo przeprowadzono 2-3 całodzienne kontrole całości obszaru (kwiecień-połowa czerwca) plus obserwacje oportunistyczne przy okazji innych badań; liczenie bociana białego i jego sukcesu lęgowego w pierwszych dniach lipca (kilka godzin). Awifauna okresu letniego koniec okresu lęgowego W trakcie prowadzenia trzech kontroli letnich, pokrywających częściowo końcówkę okresu lęgowego zaobserwowano łącznie 974 osobników ptaków aż z 51 gatunków. Tabela 1. Zgrupowanie awifauny okresu letniego. Objaśnienia: N liczba osobników w trakcie wszystkich kontroli; D współczynnik dominacji w %. Szarym szrafom oznaczono gatunki dominujące z D powyżej 5%. Gatunek N D Alauda arvensis skowronek 366 37.6 Hirundo rustica dymówka 77 7.9 Apus apus jerzyk 74 7,6 Sturnus vulgaris szpak 71 7.3 Emberiza calandra potrzeszcz 57 5.9 Motacilla flava pliszka żółta 55 5.6 Carduelis cannabina makolągwa 45 4.6 Coturnix coturnix przepiórka 29 3.0 Emberiza citrinella trznadel 29 3.0 Sylvia communis cierniówka 15 1.5 Lanius excubitor srokosz 14 1.4 Fringilla coelebs zięba 14 1.4 Saxicola rubetra pokląskwa 13 1.3 Lanius collurio gąsiorek 11 1.1 Carduelis carduelis szczygieł 8 0.8 Anthus campestris świergotek polny 8 0.8 Columba palumbus grzywacz 7 0.7 Delichon urbica oknówka 7 0.7 Vanellus vanellus czajka 6 0.6 Phoenicurus ochruros kopciuszek 6 0.6 Pica pica sroka 5 0.5 Emberiza hortulana ortolan 5 0,5 Acrocephalus schoenobaenus rokitniczka 4 0.5 Carduelis chlori dzwoniec 3 0.3 Crex crex derkacz 3 0.3 Perdix perdix kuropatwa 3 0.3 Corvus corax kruk 3 0.3 12

Hippolais icterina zaganiacz 3 0.3 Phylloscopus trochilus piecuszek 3 0.3 Ardea cinerea czapla siwa 2 0.2 Riparia riparia brzegówka 2 0.2 Acrocephalus palustris łozówka 2 0.2 Sylvia atricapilla kapturka 2 0.2 Falco subbuteo kobuz 2 0.2 Motacilla alba pliszka siwa 2 0.2 Parus major bogatka 2 0.2 Corvus corone wrona 2 0.2 Circus aeruginosus błotniak stawowy 1 0.1 Lullula arbore lerka 1 0.1 Accipiter gentilis jastrząb 1 0.1 Cuculus canorus kukułka 1 0.1 Emberiza schoeniclus potrzos 1 0.1 Oriolus oriolus wilga 1 0.1 Sylvia nisoria jarzębatka 1 0.1 Turdus merul kos 1 0.1 Buteo buteo myszołów 1 0.1 Circus pygargus błotniak łąkowy 1 0.1 Garrulus glandarius sójka 1 0.1 Larus ridibundus śmieszka 1 0.1 Parus montanus czarnogłówka 1 0.1 Sylvia curruca piegża 1 0.1 Razem 974 100,0 Trzon awifauny tworzyły drobne ptaki wróblowe charakterystyczne dla otwartych pól uprawnych, gdzie zdobywały pożywienie. Odnotowano dwa gatunki błotniaków, gatunki potencjalnie konfliktowe z turbinami wiatrowymi, lecz ich zagęszczenie było diametralnie niskie (obserwacje 1 osobnika w czasie pojedynczej kontroli). Liczebność ptaków w poszczególnych kwadratach badawczych była bardzo zmienna i liczba obserwowanych gatunków wynosiła od 1 do 13 (średnia ± SD = 5.0 ± 2.5) w kwadracie. Podobnie dużą zmiennością charakteryzowała się liczba osobników i wynosiła od 1 do 67 osobników na kwadrat (średnia ± SD = 15.0 ± 10.9). Awifauna okresu koncentracji polęgowej W trakcie prowadzenia trzech kontroli w okresie polęgowym, zaobserwowano łącznie 2982 osobników ptaków z 59 gatunków. W trakcie 1 kontroli notowano jednak 17 27 gatunków. Tabela 2. Zgrupowanie awifauny okresu koncentracji polęgowej. Objaśnienia: N liczba osobników w trakcie wszystkich kontroli; D współczynnik dominacji w %. Szarym szrafom oznaczono gatunki dominujące z D powyżej 5%. Gatunek N D szpak Sturnus vulgaris 1703 57.11 czajka Vanellus vanellus 348 11.67 skowronek Alauda arvensis 153 5,13 13

dymówka Hirundo rustica 107 3.59 kruk Corvus corax 70 2.35 świergotek łąkowy Anthus pratensis 66 2.21 brzegówka Riparia riparia 63 2.11 potrzeszcz Emberiza calandra 56 1.88 grzywacz Columba palumbus 42 1.41 pliszka żółta Motacilla flava 37 1.24 szczygieł Carduelis carduelis 35 1.17 makolągwa Carduelis cannabina 20 0.67 gąsiorek Lanius collurio 19 0.64 bogatka Parus major 18 0.60 kuropatwa Perdix perdix 17 0.57 kwiczoł Turdus pilaris 17 0.57 zięba Fringilla coelebs 16 0.54 sroka Pica pica 16 0.54 przepiórka Coturnix coturnix 15 0.50 siewka złota Pluvialis apricaria 15 0.50 pokląskwa Saxicola rubetra 15 0.50 myszołów Buteo buteo 14 0.47 bocian biały Ciconia ciconia 13 0.44 srokosz Lanius excubitor 13 0.44 jerzyk Apus apus 9 0.30 błotniak stawowy Circus aeruginosus 9 0.30 trznadel Emberiza citrinella 7 0.23 oknówka Delichon urbica 6 0.20 sierpówka Streptopelia decaocto 6 0.20 białorzytka Oenanthe oenanthe 5 0.17 sikora uboga Parus palustris 5 0.17 kszyk Gallinago gallinago 4 0.13 modraszka Parus caeruleus 4 0.13 kawka Corvus monedula 3 0.10 potrzos Emberiza schoeniclus 3 0.10 krogulec Accipiter nisus 2 0.07 świergotek drzewny Anthus trivialis 2 0.07 dzwoniec Carduelis chloris 2 0.07 wrona Corvus corone 2 0.07 pustułka Falco tinnuculus 2 0.07 żuraw Grus grus 2 0.07 kopciuszek Phoenicurus ochruros 2 0.07 piecuszek Phylloscopus trochilus 2 0.07 pokrzywnica Prunella modularis 2 0.07 14

jastrząb Accipiter gentilis 1 0.03 świergotek polny Anthus campestris 1 0.03 świergotek rdzawogardły Anthus cervinus 1 0.03 błotniak zbożowy Circus cyaneus 1 0.03 błotniak łąkowy Circus pygargus 1 0.03 dzięcioł czarny Dryocopus martius 1 0.03 jer Fringilla montifringilla 1 0.03 sójka Garrulus glandarius 1 0.03 pliszka siwa Motacilla alba 1 0.03 czubatka Parus cristatus 1 0.03 czarnogłówka Parus montanus 1 0.03 mazurek Passer montanus 1 0.03 piegża Sylvia curruca 1 0.03 kos Turdus merula 1 0.03 śpiewak Turdus philomelos 1 0.03 Razem 2982 100.0 Zwraca uwagę prawię, że monopolistyczna pozycja szpaka, co wynika z jego stadności. Spośród dominantów warto także zwrócić uwagę na czajkę, gatunek ptaka siewkowego, który może przy złym ustawieniu turbin rozbijać się o budowane urządzenia. Ptak drapieżne występowały sporadycznie. Liczebność ptaków w poszczególnych kwadratach badawczych była bardzo zmienna i liczba obserwowanych gatunków wynosiła od 1 do 14 (średnia ± SD = 4.7 ± 2.4) w kwadracie. Jeszcze większą zmiennością charakteryzowała się liczba osobników i wynosiła od 1 do 369 osobników na kwadrat (średnia ± SD = 46.6 ± 80.5). Awifauna okresu jesiennego właściwej migracji W trakcie prowadzenia jesiennych prac terenowych zaobserwowano łącznie 1213 osobników ptaków z 40 gatunków. W trakcie 1 kontroli notowano jednak 13 19 gatunków. Tabela 3. Zgrupowanie awifauny w okresie migracji jesiennej. Objaśnienia: N liczba osobników w trakcie wszystkich kontroli; D współczynnik dominacji w %. Szarym szrafom oznaczono gatunki dominujące z D powyżej 5%. Gatunek N D Sturnus vulgaris szpak 205 16,9 Corvus corax kruk 194 16.0 Emberiza citrinella trznadel 149 12.3 Emberiza calandra potrzeszcz 136 11.2 Anthus pratensis świergotek łąkowy 65 5.4 Corvus monedula kawka 64 5.3 Alauda arvensis skowronek 53 4.4 Carduelis carduelis szczygieł 52 4.3 Carduelis flavirostris rzepołuch 46 3.8 Pica pica sroka 36 3.0 Perdix perdix kuropatwa 26 2.1 Eromophila alpestris górniczek 24 2.0 15

Parus major bogatka 22 1.8 Passer montanus mazurek 17 1.4 Carduelis cannabina makolągwa 16 1.3 Cyanistes caeruleus modraszka 15 1.2 Turdus pilaris kwiczoł 14 1.2 Buteo buteo myszołów 14 1.2 Corvus frugilegus gawron 13 1.1 Fringilla coelebs zięba 8 0.7 Carduelis chloris dzwoniec 6 0.5 Lanius excubitor srokosz 6 0.5 Corvus corone wrona 5 0.4 Garrulus glandarius sójka 4 0.3 Grus grus żuraw 4 0.3 Circus cyaneus błotniak zbożowy 2 0.2 Carduelis spinus czyż 2 0.2 Emberiza schoeniclus potrzos 2 0.2 Poecile palustris sikora uboga 2 0.2 Phasianus colchicus bażant 1 0.1 Parus montanus czarnogłówka 1 0.1 Picus viridis dzięcioł zielony 1 0.1 Dendrococpos major dzięcioł duży 1 0.1 Columba palumbus grzywacz 1 0.1 Fryngilla montifringilla jer 1 0.1 Turdus merula kos 1 0.1 Accipiter nisus krogulec 1 0.1 Regulus regulus mysikrólik 1 0.1 Prunella modularis pokrzywnica 1 0.1 Plectrophenax nivalis śnieguła 1 0.1 Razem 1213 100.0 Trzon awifauny tworzyły drobne ptaki wróblowe charakterystyczne dla otwartych pól uprawnych, gdzie zdobywały pożywienie. Odnotowano dwa gatunki błotniaków, gatunki potencjalnie konfliktowe z turbinami wiatrowymi, lecz ich zagęszczenie było diametralnie niskie (obserwacje 1 osobnika w czasie pojedynczej kontroli). Liczebność ptaków w poszczególnych kwadratach badawczych była bardzo zmienna i liczba obserwowanych gatunków wynosiła od 0 do 10 (średnia ± SD = 2.6 ± 2.1) w kwadracie. Większą zmiennością charakteryzowała się liczba osobników i wynosiła od 0 do 204 osobników na kwadrat (średnia ± SD = 18.9 ± 33.0). Awifauna okresu zimowego W trakcie prowadzenia zimowych prac terenowych zaobserwowano łącznie 941 osobników ptaków z 21 gatunków. W trakcie 1 kontroli notowano 2 16 gatunków. 16

Tabela 4. Zgrupowanie awifauny w okresie zimowym. Objaśnienia: N liczba osobników w trakcie wszystkich kontroli; D współczynnik dominacji w %. Szarym szrafom oznaczono gatunki dominujące z D powyżej 5%. Gatunek N D trznadel Emberiza citrinella 218 23.17 kawka Corvus monedula 142 15.09 dzwoniec Carduelis chloris 105 11.16 gil Pyrhulla pyrhulla 100 10.63 mazurek Passer montanu 100 10.63 kruk Corvus corax 88 9.35 potrzeszcz Miliaria calandra 58 6.16 górniczek Eremophila alpestris 35 3.72 kuropatwa Perdix perdix 29 3.08 sroka Pica pica 27 2.87 myszołów Buteo buteo 12 1.28 sierpówka Streptopelia decaocto 10 1.06 bogatka Parus major 5 0.53 makolągwa Acanthis cannabina 3 0.32 srokosz Lanius excubitor 3 0.32 dzięcioł duży Dendrocopos major 1 0.11 kwiczoł Turdus pilaris 1 0.11 mewa pospolita Larus canus 1 0.11 potrzos Emberiza schoeniclus 1 0.11 sójka Garrulus glandarius 1 0.11 wrona Corvus cornix 1 0.11 Razem 941 100.0 Trzon awifauny tworzyły ptaki wróblowe, łuszczaki i ptaki krukowate, charakterystyczne dla otwartych pól uprawnych, gdzie zdobywały pożywienie. Cała awifaunę należy uznać za skrajnie uboga i nieliczna, na co wpłynęła prawdopodobnie bardzo mroźna zima. Liczebność ptaków w poszczególnych kwadratach badawczych była bardzo zmienna i liczba obserwowanych gatunków wynosiła od 0 do 8 (średnia ± SD = 1.3 ± 1.6) w kwadracie. Większą zmiennością charakteryzowała się liczba osobników i wynosiła od 0 do 208 osobników na kwadrat (średnia ± SD = 14.7 ± 44.0). Awifauna okresu wiosennego W trakcie prowadzenia jesiennych prac terenowych zaobserwowano łącznie 2681 osobników ptaków z 74 gatunków. W trakcie 1 kontroli notowano jednak 10 38 gatunków. Tabela 5. Zgrupowanie awifauny w okresie wiosennym. Objaśnienia: N liczba osobników w trakcie wszystkich kontroli; D współczynnik dominacji w %. Szarym szrafom oznaczono gatunki dominujące z D powyżej 5%. Gatunek N D Alauda arvensis skowronek 1076 40.13 Sturnus vulgaris szpak 590 22.01 Emberiza calandra potrzeszcz 153 5.71 17

Corvus frugilegus gawron 104 3.88 Corvus monedula kawka 72 2.69 Motacilla flava pliszka żółta 71 2.65 Vanellus vanellus czajka 57 2.13 mberiza citrinella trznadel 53 1.98 Fringilla coelebs zięba 49 1.83 Saxicola rubetra pokląskwa 46 1.72 Corvus corax kruk 36 1.34 Hirundo rustica dymówka 25 0.93 Phylloscopus trochilus piecuszek 25 0.93 Pica pica sroka 23 0.86 Sylvia communis cierniówka 19 0.71 Grus grus żuraw 18 0.67 Ciconia ciconia bocian biały 17 0.63 Carduelis cannabina makolągwa 15 0.56 Larus ridibundus śmieszka 13 0.48 Pyrrhula pyrrhula gil 13 0.48 Luscinia luscinia słowik szary 12 0.45 Coturnix coturnix przepiórka 11 0.41 Motacilla alba pliszka siwa 11 0.41 Sylvia atricapilla kapturka 10 0.37 Carduelis carduelis szczygieł 9 0.34 Phylloscopus collybita pierwiosnek 9 0.34 Coccothraustes coccothraustes grubodziób 8 0.30 Turdus pilaris kwiczoł 8 0.30 Buteo buteo myszołów 7 0.26 Circus aeruginosus błotniak stawowy 7 0.26 Locustella fluviatislis strumieniówka 7 0.26 Columba palumbus grzywacz 6 0.22 Lanius collurio gąsiorek 6 0.22 Parus major bogatka 6 0.22 Bucephala clangula gągoł 5 0.19 Turdus merula kos 5 0.19 Acrocephalus palustris łozówka 4 0.15 Acrocephalus schoenabaenus rokitniczka 4 0.15 Carduelis chloris dzwoniec 4 0.15 Erithacus rubecula rudzik 4 0.15 Perdix perdix kuropatwa 4 0.15 18

Anthus campestris świergotek polny 3 0.11 Anthus pratensis świergotek łąkowy 3 0.11 Corvus corone wrona 3 0.11 Gallinago gallinago kszyk 3 0.11 Hippolais icterina zaganiacz 3 0.11 Lanius excubitor srokosz 3 0.11 Anas platyrhynchos krzyżówka 2 0.0 Carpodacus erythrinus dziwonia 2 0.07 Circus pygargus błotniak łąkowy 2 0.07 Crex crex derkacz 2 0.07 Delichon urbicum oknówka 2 0.07 Emberiza hortulana ortolan 2 0.07 Garrulus glandarius sójka 2 0.07 Lullula arborea lerka 2 0.07 Oenanthe oenanthe białorzytka 2 0.07 Phoenicurus ochruros kopciuszek 2 0.07 Regullus regullus mysikrólik 2 0.07 Streptopelia decaocto sierpówka 2 0.07 Sylvia nisoria jarzębatka 2 0.07 Tringa ochropus samotnik 2 0.07 Accipiter nisus krogulec 1 0.04 Apus apus jerzyk 1 0.04 Cuculus canorus kukułka 1 0.04 Emberiza schoeniclus potrzos 1 0.04 Falco tinnuculus pustułka 1 0.04 Jynx torquilla krętogłów 1 0.04 Locustella naevia świerszczak 1 0.04 Passer domesticus wróbel domowy 1 0.04 Phasianus colchicus bażant 1 0.04 Phylloscopus sybilatrix świstunka 1 0.04 Prunella modularis pokrzywnica 1 0.04 Serinus serinus kulczyk 1 0.04 Sylvia curruca piegża 1 0.04 Razem 2681 100.0 Awifauna tego okresu była bardzo zróżnicowana, jednakże trzon pozostał bez zmian tworzyły go drobne ptaki wróblowe, charakterystyczne dla otwartych pól uprawnych. Liczebność ptaków w poszczególnych kwadratach badawczych była bardzo zmienna i liczba obserwowanych gatunków wynosiła od 2 do 22 (średnia ± SD = 7.7 ± 4.3) w kwadracie. Podobną zmiennością charakteryzowała się liczba osobników i wynosiła od 15 do 124 osobników na kwadrat (średnia ± SD = 41.97 ± 25.1). 19

Lokalna awifauna charakteryzuje się sporym zróżnicowaniem przestrzennym w obrębie planowanej inwestycji. Jako, że w krajobrazie rolniczym głównym czynnikiem kształtującym skład i strukturę zgrupowań ptaków jest dostępność pokarmu, a ta zmienia się sezonowo, to również zgrupowania ptaków są sezonowo bardzo zróżnicowane. Dostępność pokarmu zależy m. in. od prac polowych, a te są często niezależnie prowadzone w różnych miejscach powierzchni, co powoduje przeloty ptaków w obrębie powierzchni, a w konsekwencji daje mocno zróżnicowany obraz rozmieszczenia miejsc atrakcyjnych ornitologicznie w obrębie powierzchni. Stwierdzono występowanie kilkudziesięciu gatunków, w większości pospolitych ptaków. W okresie wiosennym i letnim trzon zgrupowań tworzyły skowronek Alauda arvensis, szpak Sturnus vulgaris, potrzeszcz Emberiza calandra, pliszka żółta Motacilla flava, dymówka Hirundo rustica i jerzyk Apus apus. W trakcie migracji jesiennej zaznaczał się udział czajki Vanellus vanellus, kruka Corvus corax i świergotka łąkowego Anthus pratensis. Zimą odnotowano typowy udział gila Pyrhulla pyrhulla i górniczka Eremophila alpestris. Typowymi gatunkami siedlisk rolniczych są także srokosz Lanius excubitor, kuropatwa Perdix perdix i przepiórka Coturnix coturnix. Krajobraz zdominowany przez pola urozmaicają enklawy terenów podmokłych i zadrzewień, które znacząco wzbogacają listę odnotowanych gatunków. Wyspecjalizowane gatunki zamieszkują także obszary zabudowane. Na uwagę zasługuje szereg gatunków, dla ochrony których, zgodnie z Dyrektywą Ptasią (Załącznik I), wyznacza się obszary Natura 2000. Na badanych fragmentach obserwowano z tej grupy następujące z nich: gąsiorek Lanius collurio, świergotek polny Anthus campestris, ortolan Emberiza hortulana, derkacz Crex crex, błotniak stawowy Circus aeruginosus, błotniak łąkowy Circus pygargus, błotniak zbożowy C. cyaneus lerka Lullula arboreta, jarzębatka Sylvia nisoria, siewka złota Pluvialis apricaria, żuraw Grus grus, dzięcioł czarny Dryocopus martius. Gatunki te w większości występowały w małych liczebnościach, w pojedynczych kontrolach, na ogół w trakcie przelotów. Gatunki te koncentrowały się głównie na ekstensywnych łąkach w dolinkach małych rzek i nie przemieszczały się na wyżej położone fragmenty otwartych pól uprawnych. Zatem powstanie farmy nie powinno znacząco oddziaływać na populacje tych ptaków. 20