Akademia Prawa. Agnieszka Fiutak. Prawo w medycynie. 2. wydanie. C. H. Beck

Akademia Prawa Agnieszka Fiutak Prawo w medycynie 2. wydanie C. H. Beck

AKADEMIA PRAWA Prawo w medycynie

W sprzedaży: L. Ogiegło USTAWA O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY. KOMENTARZ Komentarze Becka L. Ogiegło PRAWO FARMACEUTYCZNE. KOMENTARZ Duże Komentarze Becka R. Kubiak PRAWO MEDYCZNE Wykłady Specjalizacyjne R. Kubiak USTAWA O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY. USTAWA O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ. USTAWA O IZBACH LEKARSKICH Teksty Ustaw Becka. Edycja Sądowa A. Suwałko-Karetko (red.) REJESTRACJA PRODUKTÓW LECZNICZYCH Prawo dla Firm KODEKS CYWILNY Z WPROWADZENIEM, wyd. 34 Twoje Prawo www.sklep.beck.pl

Akademia Prawa Agnieszka Fiutak Prawo w medycynie 2. wydanie Wydawnictwo C. H. BECK Warszawa 2011

Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN 978-83-255-2876-8 ISBN e-book 978-83-255-2877-5

Moim Rodzicom dedykuję tę książkę

Spis treści Wykaz skrótów........................................................ XIII Wstęp................................................................ XIX s. Nb. Część pierwsza. Wiadomości ogólne..................................... 1 Rozdział 1. Pojęcie i ródła prawa medycznego............................ 3 1. Pojęcie prawa medycznego......................................... 3 2. Akty prawne dotyczące prawa medycznego.......................... 6 Rozdział 2. Wykonywanie zawodu medycznego........................... 13 3. Pojęcie zawodu................................................... 13 4. Zawód lekarza i lekarza dentysty................................... 19 5. Zawód pielęgniarki i poło nej...................................... 20 6. Ratownik medyczny i ratownik..................................... 23 7. Zawód diagnosty laboratoryjnego................................... 24 8. Zawód felczera................................................... 28 Rozdział 3. Formy wykonywania zawodu................................. 31 9. Uwagi ogólne..................................................... 31 10. Umowa o pracę................................................... 33 11. Umowa cywilnoprawna........................................... 34 12. Indywidualna praktyka, indywidualna specjalistyczna praktyka........ 35 I. Praktyka bez gabinetu......................................... 36 II. Praktyka pracownicza......................................... 37 13. Grupowa praktyka................................................ 37 I. Spółka cywilna............................................... 38 II. Spółka jawna................................................. 39 III. Spółka partnerska............................................. 39 IV. Inne formy działalności podmiotów wykonujących działalność leczniczą..................................................... 40 1 9 14 14 22 27 31 35 41 45 45 52 53 54 58 60 61 66 67 68 69 VII

Spis treści s. Nb. 1. Spółka akcyjna............................................... 40 70 2. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością....................... 41 71 Rozdział 4. Podstawowe obowiązki pracownika medycznego wynikające z wykonywania zawodu................................................ 43 14. Obowiązek udzielania pomocy..................................... 43 15. Informowanie pacjenta o stanie zdrowia............................. 45 16. Prowadzenie i udostępnianie pacjentowi dokumentacji medycznej...... 48 17. Obowiązek zachowania tajemnicy................................... 51 18. Poszanowanie intymności i godności osobistej pacjenta................ 54 19. Zakaz sprzeda y środków medycznych.............................. 55 20. Obowiązek ubezpieczenia.......................................... 56 21. Obowiązek wykonywania zleceń lekarskich.......................... 57 22. Regulaminy porządkowe szpitali.................................... 57 Rozdział 5. Prawa personelu medycznego................................. 59 23. Odstąpienie od leczenia............................................ 59 24. Uzyskanie pełnej informacji o celowości wykonania zleceń lekarskich.... 62 25. Odmowa wykonania zlecenia lekarskiego............................ 62 26. Ordynowanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych......... 63 27. Lekarz i pielęgniarka jako funkcjonariusze publiczni................... 64 Rozdział 6. Zgoda pacjenta.............................................. 65 28. Uwagi ogólne..................................................... 65 29. Podstawowe pojęcia............................................... 67 30. Charakterystyka instytucji zgody pacjenta............................ 69 I. Definicja zgody............................................... 69 II. Przedmiot zgody.............................................. 70 III. Rodzaje zgody i podmioty uprawnione do jej wyra enia........... 71 1. Zgoda pacjenta (właściwa).................................... 71 2. Zgoda zastępcza (substytucyjna)............................... 72 2.1. Zgoda przedstawiciela ustawowego........................ 72 2.2. Zgoda sądu opiekuńczego................................. 72 3. Zgoda kumulatywna......................................... 73 IV. Wa ność zgody............................................... 73 V. Forma zgody................................................. 75 Rozdział 7. Definicja i klasyfikacja błędów medycznych................... 77 31. Uwagi ogólne..................................................... 77 32. Klasyfikacja błędów............................................... 81 I. Błąd diagnostyczny........................................... 81 II. Błąd terapeutyczny........................................... 84 III. Błąd techniczny............................................... 86 IV. Błąd organizacyjny............................................ 87 Część druga. Odpowiedzialność pracowników słu by zdrowia............. 91 72 72 75 78 83 88 89 90 91 92 95 95 103 104 105 108 111 111 116 124 125 126 127 127 128 129 130 131 132 136 137 137 142 143 144 146 147 Rozdział 8. Rozwój odpowiedzialności lekarza za błąd w sztuce............. 93 Rozdział 9. Pojęcie i rodzaje odpowiedzialności........................... 99 33. Uwagi ogólne..................................................... 99 148 155 155 VIII

Spis treści s. Nb. 34. Rodzaje odpowiedzialności......................................... 101 161 Rozdział 10. Odpowiedzialność cywilna.................................. 103 35. Uwagi ogólne..................................................... 103 36. Odpowiedzialność kontraktowa (ex contractu)........................ 104 37. Odpowiedzialność deliktowa (ex delicto)............................. 106 38. Zbieg odpowiedzialności........................................... 107 39. Charakter odpowiedzialności....................................... 108 40. Przesłanki odpowiedzialności...................................... 108 I. Szkoda...................................................... 109 II. Wina........................................................ 110 III. Związek przyczynowy........................................ 111 IV. Cię ar dowodu............................................... 112 41. Rodzaje odpowiedzialności w zale ności od łączącego stosunku pracownika medycznego z pacjentem................................ 113 I. Umowa o pracę.............................................. 114 II. Kontrakt.................................................... 115 III. Praktyka prywatna............................................ 115 IV. Grupowa praktyka........................................... 116 V. Nagłe przypadki.............................................. 117 VI. Podmioty zobowiązane do naprawienia szkody................... 117 42. Wynagrodzenie szkody............................................ 119 I. Zapłata odpowiedniej sumy pienię nej lub przywrócenie stanu sprzed powstania szkody...................................... 120 II. Jednorazowy zwrot kosztów................................... 120 III. Renta....................................................... 121 IV. Jednorazowe świadczenie pienię ne tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.......................................... 121 V. Zadośćuczynienie pienię ne za naruszenie dobra osobistego.......... 122 43. Terminy przedawnień............................................. 123 44. Wybrane przypadki odpowiedzialności cywilnej...................... 125 I. Działanie bez zgody........................................... 125 II. Nieinformowanie pacjenta o skutkach i ryzyku zabiegu............ 126 III. Odmowa udzielenia świadczenia............................... 127 IV. Niezachowanie tajemnicy...................................... 127 V. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone pacjentom w związku z u yciem niesprawnego sprzętu medycznego.................... 128 VI. Odpowiedzialność za wyrządzenie szkody nasciturusowi (dziecku poczętemu).......................................... 128 VII. Odpowiedzialność za błąd w sztuce............................. 130 VIII. Podsumowanie odpowiedzialności cywilnej...................... 131 Rozdział 11. Odpowiedzialność pracownicza.............................. 135 45. Odpowiedzialność porządkowa.................................... 135 46. Odpowiedzialność materialna...................................... 139 Rozdział 12. Odpowiedzialność zawodowa............................... 143 47. Odpowiedzialność zawodowa lekarza i lekarza dentysty............... 143 I. Strony postępowania.......................................... 144 II. Kary........................................................ 145 III. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej......................... 147 163 163 165 171 175 176 177 178 182 187 189 191 192 196 197 198 199 200 202 203 204 205 206 207 208 211 212 213 215 216 217 218 219 220 221 222 227 240 241 242 246 247 IX

Spis treści IV. Okręgowy sąd lekarski oraz Naczelny Sąd Lekarski............... 148 V. Postępowanie przed sądem lekarskim........................... 148 VI. Postępowanie mediacyjne...................................... 150 VII. Terminy przedawnień......................................... 151 VIII. Zatarcie skazania............................................. 151 IX. Wnioski odnośnie do odpowiedzialności zawodowej lekarzy....... 154 48. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki, poło nej.................. 157 I. Kary........................................................ 158 II. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej......................... 159 III. Okręgowy sąd pielęgniarek i poło nych oraz Naczelny Sąd Pielęgniarek i Poło nych....................................... 160 IV. Postępowanie przed sądem pielęgniarskim....................... 160 V. Przedawnienie............................................... 162 VI. Zatarcie...................................................... 162 VII. Roszczenie odszkodowawcze................................... 163 49. Odpowiedzialność dyscyplinarna diagnosty laboratoryjnego........... 164 I. Sąd dyscyplinarny, Wy szy Sąd Dyscyplinarny, sąd polubowny, Rzecznik Dyscyplinarny....................................... 165 II. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej... 166 III. Kary dyscyplinarne........................................... 168 IV. Przedawnienie............................................... 168 V. Zatarcie ukarania............................................. 168 50. Odpowiedzialność zawodowa fachowych pracowników słu by zdrowia. 176 I. Katalog kar................................................... 177 II. Postępowanie w kwestii odpowiedzialności zawodowej............ 178 51. Wnioski odnośnie do odpowiedzialności zawodowej pracowników słu by zdrowia................................................... 178 Rozdział 13. Odpowiedzialność karna.................................... 181 52. Podstawy odpowiedzialności karnej................................. 182 I. Popełnienie czynu zabronionego............................... 182 II. Elementy przestępstwa........................................ 182 53. Rodzaje przestępstw............................................... 184 I. Nara enie na niebezpieczeństwo................................ 184 II. Nieudzielenie pomocy......................................... 185 III. Nieumyślne spowodowanie śmierci............................. 186 IV. Spowodowanie cię kiego uszczerbku na zdrowiu................. 186 54. Okresy przedawnień i zatarcie skazania.............................. 187 I. Przedawnienie karalności...................................... 187 II. Przedawnienie wykonania kary................................. 188 III. Zatarcie skazania............................................. 188 55. Zaniechanie udzielenia świadczenia zdrowotnego a odpowiedzialność karna............................................................ 189 56. Niepowodzenie w leczeniu a odpowiedzialność karna pracownika medycznego...................................................... 196 57. Odpowiedzialność karna związana z nieterapeutycznymi czynnościami lekarskimi........................................................ 202 I. Eksperyment................................................. 203 II. Transplantacje................................................ 206 III. Przerwanie cią y.............................................. 212 IV. Klonowanie.................................................. 217 s. Nb. 250 252 255 259 261 262 264 269 270 271 272 273 274 275 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 288 289 294 294 295 296 297 298 298 299 300 301 305 309 311 313 318 322 X

Spis treści V. Zabiegi kosmetyczne.......................................... 219 58. Zgoda pacjenta a odpowiedzialność karna lekarza..................... 221 I. Wprowadzenie do instytucji zgody.............................. 221 II. Zakres informacji udzielanej pacjentowi jako przesłanka udzielenia zgody....................................................... 222 III. Charakterystyka przestępstwa z art. 192 KK...................... 224 IV. Przekroczenie zakresu zgody................................... 227 V. Zgoda pro futuro............................................. 229 59. Eutanazja i pomoc w samobójstwie.................................. 230 60. Odpowiedzialność za ujawnienie tajemnicy zawodowej................ 235 61. Odpowiedzialność za fałsz intelektualny............................. 238 Część trzecia. Zmiany w prawie......................................... 241 s. Nb. 323 324 324 325 326 330 331 332 346 349 Rozdział 14. Ustawa o działalności leczniczej............................. 243 Rozdział 15. Ustawa o refundacji leków, środków spo ywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego oraz wyrobów medycznych.................. 257 Rozdział 16. Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia............. 269 Rozdział 17. Nowelizacja ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.............................................................. 279 Rozdział 18. Nowelizacja ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty..... 285 Rozdział 19. Projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych........... 295 Rozdział 20. Projekt ustawy o zawodach pielęgniarki i poło nej............ 305 Rozdział 21. Projekt ustawy o samorządzie pielęgniarek i poło nych........ 317 353 368 382 402 406 414 426 444 Indeks rzeczowy....................................................... 325 XI

Spis treści XII

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa ChorZakU........ ustawa z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zaka eń i chorób zaka nych u ludzi (Dz.U. Nr 234, poz. 1570 ze zm.) DiagLabU........ ustawa z 27.7.2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529 ze zm.) DziałLeczU........ ustawa z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. Nr 112, poz. 654) EKPCz........... Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) FelczerU.......... ustawa z 20.7.1950 r. o zawodzie felczera (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 53, poz. 531 ze zm.) IzbLekU.......... ustawa z 2.12.2009 r. o izbach lekarskich (Dz.U. Nr 219, poz. 1708 ze zm.) KC............... Kodeks cywilny KEDL............. Kodeks Etyki Diagnosty Laboratoryjnego uchwalony na Nadzwyczajnym Krajowym Zje dzie Diagnostów Laboratoryjnych, uchwała Nr 4/2006, Warszawa 13.1.2006 r. KEL.............. Kodeks Etyki Lekarskiej z 2.1.2004 r. wraz ze zmianami uchwalonymi 20.9.2003 r. przez Nadzwyczajny VII Krajowy Zjazd Lekarzy KEZPiP........... Kodeks etyki zawodowej pielęgniarek i poło nych, zatwierdzony 9.12.2003 r. uchwałą Nr 9 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Poło nych KK............... Kodeks karny KK z 1932 r........ rozporządzenie Prezydenta RP z 11.7.1932 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm.), obowiązywał do 31.12.1969 r. XIII

Wykaz skrótów Konstytucja RP.... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Konwencja bioetyczna........ Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny z 4.4.1997 r. KP............... Kodeks pracy KPC.............. Kodeks postępowania cywilnego m.kk............ tzw. mały kodeks karny, dekret z 13.6.1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. Nr 30, poz. 192 ze zm.), obowiązywał do 31.12.1969 r. MPPOiP.......... Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) OchrInfU......... ustawa z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) OchrPłodU....... ustawa z 7.1.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerwania cią y (Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.) OdpZawFPSZU... ustawa z 18.7.1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników słu by zdrowia (Dz.U. Nr 36, poz. 332 ze zm.) OdpZawPielR..... rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 19.1.1993 r. w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i poło nych (Dz.U. Nr 9, poz. 45) PobKomU........ ustawa z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz.U. Nr 169, poz. 1411 ze zm.) PrDzKon......... Konwencja o prawach dziecka z 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) PrFarm........... ustawa z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 ze zm.) PrPacjentU........ ustawa z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 ze zm.) RatownictwoMU.. ustawa z 8.9.2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz. 1410 ze zm.) RefLekU.......... ustawa z 12.5.2011 r. o refundacji leków, środków spo ywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.U. Nr 122, poz. 696) SamPielU......... ustawa z 19.4.1991 r. o samorządzie pielęgniarek i poło nych (Dz.U. Nr 41, poz. 178 ze zm.) SystInfU.......... ustawa z 28.4.2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (DzU. Nr 113, poz. 657) ŚwiadOpZdrU.... ustawa 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.) ZawLekU......... ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm.) XIV

Wykaz skrótów ZawLekU z 1950 r.. ustawa z 28.10.1950 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. Nr 50, poz. 458 ze zm.) ZawPielU......... ustawa z 5.7.1996 r. o zawodach pielęgniarki i poło nej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1217 ze zm.) ZdrPsychU....... ustawa z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 535 ze zm.) ZOZU............ ustawa z 30.8.1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 ze zm.) 2. Organy, instytucje i organizacje CBOS............ Centrum Badania Opinii Społecznej CEM............. Centrum Egzaminów Medycznych CMKP............ Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego ETPC............ Europejski Trybunał Praw Człowieka KRDL............ Krajowa Rada Diagnostów Laboratoryjnych MZ.............. Minister Zdrowia MZiOS........... Minister Zdrowia i Opieki Społecznej NSA............. Naczelny Sąd Administracyjny ONZ............. Organizacja Narodów Zjednoczonych PKE.............. Państwowa Komisja Egzaminacyjna RM.............. Rada Ministrów Rz.D.............. Rzecznik Dyscyplinarny SA............... Sąd Apelacyjny SD............... Sąd Dyscyplinarny SN............... Sąd Najwy szy SO............... Sąd Okręgowy SR............... Sąd Rejonowy TK............... Trybunał Konstytucyjny 3. Publikatory Biul. SN.......... Biuletyn Sądu Najwy szego CzPKiNP......... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Dz.U............. Dziennik Ustaw Dz.Urz............ Dziennik Urzędowy EP............... Edukacja Prawnicza GL............... Gazeta Lekarska GP............... Gazeta Prawna KZS.............. Krakowskie Zeszyty Sądowe M.P............... Monitor Polski MoP............. Monitor Prawniczy NP............... Nowe Prawo OSA............. Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSN............. Orzecznictwo Sądu Najwy szego OSNC............ Orzecznictwo Sądu Najwy szego Izba Cywilna XV

Wykaz skrótów OSNCP........... Orzecznictwo Sądu Najwy szego Izba Cywilna oraz Izba Ad ministracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNKW.......... Orzecznictwo Sądu Najwy szego Izba Karna i Izba Wojskowa OSNPG........... Orzecznictwo Sądu Najwy szego Prokuratoria Generalna OSNwSK......... Orzecznictwo Sądu Najwy szego w Sprawach Karnych OSP.............. Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA.......... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitra owych OTK............. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A........... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria A Pal............... Palestra PiP............... Państwo i Prawo PPH............. Przegląd Prawa Handlowego Pr. i Med.......... Prawo i Medycyna Prok. i Pr.......... Prokuratura i Prawo Prok. i Pr.-wkł..... Prokuratura i Prawo wkładka PS............... Przegląd Sądowy PUG............. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego RPEiS............ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SC............... Studia Cywilistyczne SI................ Studia Iuridica SIS............... Studia Iuridica Silesiana ZNUJ............ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 4. Inne skróty ang............... angielski art................ artykuł BHP............. bezpieczeństwo i higiena pracy cz................. część dl................ diagnosta laboratoryjny EKG............. elektrokardiografia fr................. francuski godz.............. godzina (-y) LDEK............ Lekarsko-Dentystyczny Egzamin Końcowy LEK.............. Lekarski Egzamin Końcowy lit................ litera nast.............. następny (-a,-e) niem.............. niemiecki niepubl........... niepublikowany OC............... odpowiedzialność cywilna orzecz............ orzeczenie PES.............. Państwowy Egzamin Specjalizacyjny pkt............... punkt por................ porównaj post.............. postanowienie przyp............. przypis (-y) pwzdl............ prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego XVI

Wykaz skrótów red............... redaktor (-rzy) SOR.............. Szpitalny Oddział Ratunkowy t................. tom tab................ tabela (-e) tekst jedn......... tekst jednolity tys............... tysiąc (-y) uchw............. uchwała ust............... ustęp w................. wiek (-i) w zb.............. w zbiegu w zw............. w związku wprowadz........ wprowadzenie wyr............... wyrok ze zm............. ze zmianami z o.o.............. z ograniczoną odpowiedzialnością zob............... zobacz XVII

Wstęp 215. Jeśli lekarz obywatelowi operację cię ką no em z brązu wykonał, obywatela uzdrowił lub łuk brwiowy obywatela no em z brązu otworzył i oko obywatela uzdrowił, 10 szekli srebra we mie. 218. Jeśli lekarz obywatelowi operację cię ką no em z brązu wykonał i spowodował śmierć obywatela lub łuk brwiowy obywatela no em z brązu otworzył i oka obywatela pozbawił, rękę mu utną. Kodeks Hammurabiego (XVIII w. p.n.e.) Historia medycyny to jednocześnie historia popełnianych przez medyków błędów diagnostycznych i terapeutycznych. Pogłębianie erudycji o fizjologii i patologii organizmu człowieka doprowadziło do tworzenia, obowiązujących na danym etapie poznania określonego zaburzenia, kanonów postępowania. Lęk przed staniem się ofiarą błędu medycznego nie jest obcy pacjentom i ich rodzinom. Taka obawa towarzyszy tak e personelowi medycznemu przy wykonywaniu zawodu. Chęć zminimalizowania rozmiaru takich błędów powinna być celem działania wszelkich czynników, decydujących o funkcjonowaniu słu by zdrowia. Chory przestał być jedynie bezwolnym subskrybentem świadczeń, a stał się świadomym, współdecydującym kontrahentem dla lekarza. Celem pracy jest przedstawienie regulacji prawnych obowiązujących w polskich przepisach w odniesieniu do wykonywania zawodów medycznych oraz przybli enie poglądów polskiej doktryny oraz orzecznictwa na zagadnienia związane z problematyką błędów medycznych i odpowiedzialności pracowników słu by zdrowia za ich popełnienie. Pomimo trudności objęcia wszystkich kwestii w sposób wyczerpujący usiłowano wskazać najbardziej istotne. Drugie wydanie niniejszej publikacji składa się z trzech części: pierwszej, zawierającej wiadomości ogólne o wykonywaniu zawodów medycznych, takich jak lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, poło nej, ratownika medycznego, felczera czy diagnosty laboratoryjnego; drugiej, poświęconej analizie odpowiedzialności XIX