Polska Izba Przemysłu Chemicznego posiedzenie Komisji ds. Techniki Małgorzata TURCZYN (malgorzata.turczyn@fluor.com) Bezpieczne odległości między obiektami w przemyśle chemicznym i petrochemicznym Argumenty dla uzasadnienia konieczności wprowadzenia zmian w regulacjach prawnych 2014 Fluor Corporation 26 września 2014
Agenda 1. Wprowadzenie 2. Postępowanie w przypadku określania bezpiecznej odległości pomiędzy obiektami 3. Przegląd polskich przepisów /wytycznych dotyczących odległości pomiędzy obiektami (przykłady) 4. Wybrane wytyczne międzynarodowe 5. Stosowane rozwiązania uzupełniajace (przykłady) 6. Argumenty dla uzasadnienia konieczności wprowadzenia zmian w regulacjach prawnych 7. Wstępny plan pracy w zakresie wprowadzenia nowych przepisów / zapisów w przepisach istniejących 2
Wprowadzenie W Polsce mamy aspiracje, żeby projektować i budować instalacje przemysłowe na światowym poziomie, nie tylko pod względem technologicznym, technicznym ale również pod względem bezpieczeństwa. W ziązku z tym stwierdzeniem nasuwa się pytanie jak wygląda rzeczywistość? 3
Wprowadzenie (c. d.) Planowanie nowej inwestycji, szczególnie nowego zakładu przemysłowego, pociąga za sobą szereg aktywności związanych z: analizą opłacalności, bilansem poniesionych kosztów w stosunku do przyszłych zysków, analizą konkretnej technologii, szukaniem optymalnej lokalizacji, dostępności surowców, analizą rynku zbytu dla produktu końcowego, a także jakie wymagania prawne muszą być bezwarunkowo spełnione, w zakresie: oddziaływania na środowisko, bezpieczeństwa dla lokalnej społeczności, środowiska naturalnego, personelu, ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. 4
Wprowadzenie (c. d.) Niezwykle ważne jest przeanalizowanie ewentualnych strat wynikających z każdej potencjalnej awarii, np.: uszkodzenie instalacji, koszty napraw, bądź w skrajnych wypadkach likwidacji zakładu przestoje w produkcji, koszty związane z ewentualnymi odszkodowaniami, karami utrata reputacji, która może rzutować na późniejsze interesy Takie spojrzenie na ekonomiczne uzasadnienie zastosowania kolejnych zabezpieczeń wydaje się być niedoceniane, pomijane a niewątpliwie jest to podejście słuszne. Dodatkowym argumentem, który należy rozważyć, jest możliwość uzyskania znacznych zniżek ubezpieczeniowych. 5
Postępowanie w przypadku określania bezpiecznej odległości pomiędzy obiektami przykład: budynek w zakładzie rafineryjnym lub chemicznym Określenie funkcji obiektu / budynku, Określenie konstrukcji obiektu / budynku, Zebranie danych, np. dot. procesów technologicznych, substancji gromadzonych w budynku lub w jego pobliżu, Wstępne zidentyfikowanie zagrożeń, w tym również zagrożeń zewnętrznych, Określenie najgorszego możliwego scenariusza, pożar, wybuch, emisja substancji toksycznych, Określenie ryzyka, Dodatkowe zabezpieczenia, w tym wyznaczenie bezpiecznych (minimalnych) odległości, Ponowne określenie ryzyka, Zarządzanie ryzykiem, którego nie można było wyeliminować. 6
Przegląd kluczowych przepisów/wytycznych polskich wytyczne dla odległości pomiędzy obiektami / budynkami / urządzeniami Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz.U.2002 nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami]. Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719]. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 24 lipca 2009r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych [Dz.U.2009 nr 124 poz.1030]. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie [Dz. U. 2005 nr 243 poz. 2063], z późniejszymi zmianami Tymczasowe wytyczne zabezpieczenia przeciwpożarowego zakładów rafineryjnych Autor: Tadeusz Ostrowski wyd. 1971 rok (wymagają uaktualnienia) 7
Odległości pomiędzy obiektami / budynkami wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz.U.2002 nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami]. 8
Odległości pomiędzy obiektami / budynkami wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz.U.2002 nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami]. Odległość pomiędzy obiektami może być zmieniona w stosunku do podanych w tabeli wartości, dla przykładu: Jeżeli jedna ze ścian zewnętrznych usytuowana od strony sąsiedniego budynku lub przekrycie dachu jednego z budynków jest rozprzestrzeniające ogień, wówczas odległość określoną w tabeli należy zwiększyć o 50%, a jeżeli dotyczy to obu ścian zewnętrznych lub przekrycia dachu obu budynków - o 100%. Jeżeli co najmniej w jednym z budynków znajduje się pomieszczenie zagrożone wybuchem, wówczas odległość między ich zewnętrznymi ścianami nie powinna być mniejsza niż 20 m Jeżeli ściana zewnętrzna budynku ma na powierzchni nie większej niż 65%, lecz nie mniejszej niż 30%, klasę odporności ogniowej (E), określoną zgodnie z ww. Rozporządzeniem, wówczas odległość między tą ścianą lub jej częścią a ścianą zewnętrzną drugiego budynku należy zwiększyć w stosunku do określonej w ww. tabeli o 50% (...) Wiele ważnych, kluczowych kwestii zostało jednak pominięte. 9
Odległości pomiędzy obiektami / budynkami wg Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie [Dz. U. 2005 nr 243 poz. 2063 z późniejszymi zmianami] 10
Minimalne odległości między aparatami na instalacjach technologicznych w zakładach przeróbki ropy naftowe wg Tymczasowe wytyczne zabezpieczenia przeciwpożarowego zakładów rafineryjnych T. Ostrowski wyd. 1971r (wymagają aktualizacji) 11
Wybrane wytyczne międzynarodowe GAP 2.5.2 Oil and Chemical Plant Layout and Spacing - GE Global Asset Protection Services Guidelines Guidelines for Facility Sitting and Layout - Center for Chemical Process Safety (CCPS), Wiley-American Institute of Chemical Engineers (AIChE), Guidelines for Evaluating Process Plant Buildings for External Explosions and Fires - Center for Chemical Process Safety (CCPS) Management of Hazards Associated with Location of Process Plant Permanent Buildings API RECOMMENDED PRACTICE 752 Management of Hazards Associated with Location of Process Plant Portable Buildings API RECOMMEDED PRACTICE 753 Property Loss Prevention Data Sheets - FM Global (...) 12
Ogólne wytyczne przy opracowywaniu Plot Planu wg GAP 2.5.2 Oil and Chemical Plant Layout and Spacing - GE Global Asset Protection Services Guidelines 13
Rekomendowane rozmieszczenie pomiędzy działkami / systemami / unitami dla przemysłu rafineryjnego i chemicznego wg GAP 2.5.2 Oil and Chemical Plant Layout and Spacing GE Global Asset Protection Services Guidelines 14
Rekomendowane rozmieszczenie wewnątrz działki / systemu dla przemysłu rafineryjnego i chemicznego wg GAP 2.5.2 Oil and Chemical Plant Layout and Spacing GE Global Asset Protection Services Guidelines 15
Rekomendowane odległosci budynków w stosunku do Instalacji przemysłowych wg Guidelines for Evaluating Process Plant Buildings for External Explosions and Fires - Center for Chemical Process Safety (CCPS) 3.5 psi = 23,8 kpa zniszczenie konstrukcji budynków, 1 psi = 6.8 kpa - uszkodzenie stolarki drzwiowej i okiennej, 0.5 psi = 3.4 kpa uszkodzenie szyb 16
Stosowane rozwiązania uzupełniajace (nieobligatoryjne!!!) (przykłady) Stosowanie przepisów przez analogię (zastosowanie prostej analogii za bardzo upraszcza podejście do skomplikowanych scenariuszy awaryjnych występujących w przemyśle chemicznym i w rezultacie prowadzi do zastosowania zabezpieczeń, rozwiązań projektowych, które nie zapewniają bezpieczeństwa na wystarczającym poziomie, a już napewno nie na poziomie światowym), Stosowanie standardów międzynarodowych, jako uzupełnienie w obszarach, gdzie polskie przepisy nie są jednoznaczne lub w ogóle je pomijają, Opracowwanie wewnętrznych standardów przez zakłady przemysłowe, które są albo bardziej rystrykcyjne od wymagań prawnych, albo mają za zadanie ujednolicenie wymagań dla wszystkich inwestycji w obrębie grupy, Korzystanie z usług Rzeczoznawców BHP i p.poż. (współpraca wykraczająca poza uzgadnianie projektów budowlanych na zgodność z przepisami) Dobra praktyka inżynierska, korzystanie z rozwiązań wypracowanych na bazie doświadczeń, analizy zaistniałych wcześniej wypadków Przeglądy bezpieczeństwa, wykorzystujące wiedzę i doświadczenie uczestników Analizy ryzyka, obligatoryjne dla ZZR i ZDR Korzystanie z metod modelowania konsekwencji zdarzeń awaryjnych, wynik zależy od wprowadzonych danych i prawidłowo sformułowanych założeń. 17
Argumenty dla uzasadnienia konieczności wprowadzenia zmian w regulacjach prawnych (1) Brak skutecznych przepisów dotyczących przemysłu chemicznego, jest niekorzystny dla wszystkich zainteresowanych stron, w tym: lokalnej społeczność (bezpośrednio narażonych na ewentualne skutki awarii), środowiska naturalnego (często nieodwracalne skutki) projektantów (odpowiedzialność prawna, brak uzasadnienia w zapisach prawnych), rzeczoznawców uzgadniających projekt budowlany, lokalnych instytucji udzielających odpowiednich pozwoleń (nieporozumienia wynikajace z różnego podejścia do danego zagadnienia, wydłużający się etap uzyskania pozwoleń) Inwestorów/prowadząchych zakład na etapie eksploatacji (Inwestor niezależnie od tego jaki jest jego stosunek do bezpieczeństwa chce mieć pewność, że koszty zastosowanych zabezpieczeń są w pełni uzasadnione, zbilansowane, absolutnie niezbędne, spełniają wymagania prawne). 18
Argumenty dla uzasadnienia konieczności wprowadzenia zmian w regulacjach prawnych (2) 1. W Polsce jest brak dobrych przepisów dających sie zastosować dla przemysłu chemicznego, co stanowi duży problem i powoduje duże zainteresowanie wszystkich zaangażowanych stron ujednoliceniem podejścia do zagadnień bezpieczeństwa, w tym rozmieszczenia i bezpiecznych (minimalnych) odległości między obiektami. 2. Spełnienie aktualnych wymagań określonych w przepisach ogólnych to spełnienie tylko minimalnych wymagań, a w przypadku zakładów chemicznych, gdzie najczęściej mamy do czynienia ze skomplikowanymi scenariuszami awaryjnymi, jest niewystarczające. Przepisy powinny zostać uszczelnione 3. Konieczność używania przepisów przez analogię powoduje często zaniżanie faktycznych zagrożeń, poprzez analizowanie uproszczonych scenariuszy awaryjnych, najczęściej przez analizę potencjalnego pożaru, wybuchu. Brak jednolitego podejścia. 19
Argumenty dla uzasadnienia konieczności wprowadzenia zmian w regulacjach prawnych (3) 4. Kluczowego znaczenia nabierają wewnętrzne standardy, w tym również bezpieczeństwa opracowywane przez kluczowe, wiodące zakłady przemysłowe, które wobec braku odpowiednich przepisów państwowych wykazują się troską o zapewnienie wysokich standardów bezpieczeństwa, ujednoliconych w obrębie swojej działalności (dobre rozwiązanie, bardzo kosztowne), 5. Używanie przepisów / standardów / wytycznych międzynarodowych dla uzupełnienia przepisów krajowych, ale takie rozwiązanie na dłuższą metę nie daje oczekiwanego wzrostu poziomu bezpieczeństwa budowanych w Polsce instalacji przemysłowych. 6. Kluczowe znaczenie Rzeczoznawców BHP i p.poż. w procesie projektowania (specjalizujących się w przemyśle chemicznym, wobec braku jednoznacznych przepisów brak jednolitego podejścia i uzasadnienia wprowadzenia dodatkowych zabezpieczeń wykraczających poza wymagania prawne), 20
Argumenty dla uzasadnienia konieczności wprowadzenia zmian w regulacjach prawnych (4) 7. Zwiększony nadzór nad ZZR i ZDR również na etapie projektowania, 8. Wzrost znaczenia metod modelowania konsekwencji potencjalnych awarii i analizy ryzyka, co najmniej, jako metody uzupełniające, potwierdzające zaostrzone wymagania prawne lub stanowiące podstawę do odstępstw od tych wymagań, tak jak ma to miejsce w wielu innych krajach. 9. Kryteria akceptowalności (ALARP) Na przykład przy analizie ryzyka jak dotychczas kryteria akceptowalności są określane głównie przez firmy przemysłowe na potrzeby własne i nie zawsze do końca świadomie. Zazwyczaj są to kryteria, matryce ryzyka, które po prostu są zapożyczone od różnych firm zagranicznych, niejednokrotnie przypadkowo dobrane, stąd opinia o subiektywności oceny ryzyka. 21
Wstępny plan pracy w zakresie wprowadzenia nowych przepisów / zapisów w przepisach istniejących (do dyskusji) Zainteresowanie tematem jak najszerszego grona specjalistów Prezentacje na Konferencjach naukowo-technicznych tj. Bezpieczeństwo Instalacji Przemysłowych, Restrukturyzacja Przemysłu Chemicznego Artykuły w czasopismach tj. Nowy Przemysł, Ochrona przeciwpożarowa Nawiązanie współpracy: z różnymi instutucjami, specjalistami z kluczowych zakładów chemicznych, firmami ubezpieczeniowymi,... Zebranie grona ekspertów z różnych środowisk (opracowanie wytycznych): Eksperci kluczowych firm przemysłu chemicznego Firmy ubezpieczeniowe SITPChem Główny Urząd Nadzoru Budowlanego Środowisko Naukowe, (...) lub Lobbowanie w kierunku wprowadzenia regulacji prawnych, dających się zastosować w przemyśle chemicznym (uszczegółowienie istniejących przepisów bądź wprowadzenie nowych) 22
Konkluzja... Jestem przekonana, że... wprowadzenie bardziej restrykcyjnych przepisów dotyczących bezpieczeństwa, wcześniej czy później, musi nastąpić. Obyśmy zdążyli je wprowadzić zanim wydarzy się katastrofa, która potwierdzi, jak bardzo nasz przemysł chemiczny tego potrzebuje. 23