Sylwia Rapacka. Program dla szkół ponadgimnazjalnych kurs podstawowy i kontynuacyjny na podstawie serii Hier und da, zgodny z NPP.

Sylwia Rapacka Program dla szkół ponadgimnazjalnych kurs podstawowy i kontynuacyjny na podstawie serii Hier und da, zgodny z NPP. 1

Spis treści METRYCZKA PROGRAMU... 4 INFORMACJE O AUTORCE... 4 WSTĘP... 4 1. KONCEPCJA PROGRAMU I WARUNKI JEGO REALIZACJI... 5 1.1. OPIS PROGRAMU... 5 1.2. UŻYTKOWNICY PROGRAMU... 5 1.3. WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU... 7 1.4. NAUCZYCIELE KOMPETENCJE ORGANIZATORÓW PROCESU DYDAKTYCZNEGO... 7 2. KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE NA IV ETAPIE EDUKACYJNYM... 8 2.1. WYMAGANIA OGÓLNE... 9 2.2. WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE I TREŚCI NAUCZANIA... 10 3. OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW WEDŁUG ESOKJ... 16 4. ROZWÓJ KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ POPRZEZ JĘZYK LEKCYJNY... 18 5. ZAKRES TEMATYCZNY... 19 5.1. ZAKRES TEMATÓW WEDŁUG NOWEJ PODSTAWY PROGRAMOWEJ I PRZYKŁADOWE INTENCJE KOMUNIKACYJNE REALIZOWANE W SERII HIER UND DA.... 20 5.2. ZAKRES GRAMATYCZNY WEDŁUG PODSTAWY PROGRAMOWEJ... 33 5.2.1. ZAGADNIENIA GRAMATYCZNE REALIZOWANE NA ETAPIE IV.0.... 33 5.2. 2. ZAGADNIENIA GRAMATYCZNE REALIZOWANE NA ETAPIE IV.1.... 37 6. UWAGI METODYCZNE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ PROGRAMU... 45 6.1. METODY NAUCZANIA STOSOWANE NA IV ETAPIE EDUKACYJNYM... 45 6.2. ZASADY NAUCZANIA STOSOWANE NA IV ETAPIE EDUKACYJNYM... 45 6.3. TECHNIKI NAUCZANIA WYKORZYSTYWANE NA IV ETAPIE EDUKACYJNYM... 46 6.3.3. ROZUMIENIE TEKSTU CZYTANEGO... 48 6.3.4. BUDOWANIE WYPOWIEDZI PISEMNEJ... 49 6.3.5. TECHNIKI WPROWADZANIA I UTRWALANIA SŁOWNICTWA... 50 6.3.5. TECHNIKA WPROWADZANIA I UTRWALANIA GRAMATYKI... 51 6.4. RODZAJE TEKSTÓW WYKORZYSTYWANYCH NA IV ETAPIE EDUKACYJNYM... 51 6.5. FORMY PRACY STOSOWANE NA IV ETAPIE EDUKACYJNYM... 52 7. PLANOWANIE PROCESU DYDAKTYCZNEGO... 53 7.1. PRZYGOTOWANIE ROZKŁADU MATERIAŁU I PLANU WYNIKOWEGO... 54 7.2. PRZYGOTOWANIE JEDNOSTKI LEKCYJNEJ... 55 7.2.2. PRZYGOTOWANIE KONSPEKTU LEKCJI... 56 7.3. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE LEKCJI... 58 7.3.1. Przykładowe scenariusze lekcji - Klasa II... 59 7.3.2. Przykładowe scenariusze lekcji klasa III... 61 7.3.3. Przykładowe scenariusze lekcji - Klasa IV... 65 8. EWALUACJA PROCESU DYDAKTYCZNEGO... 68 8.1. EWALUACJA PROCESU DYDAKTYCZNEGO NA IV ETAPIE EDUKACYJNYM... 68 9. KONTROLA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW... 68 9.1. ZADANIA SPRAWDZAJĄCE NA IV ETAPIE EDUKACYJNYM... 69 9.1.1. Przykładowy test dla etapu IV.0... 71 9.1.2 Przykładowy test dla etapu IV.1... 76 9.2. ZADANIA SPRAWDZAJĄCE MATURA PISEMNA I USTNA NA POZIOMIE PODSTAWOWYM... 83 12. OCENIANIE... 87 2

PODSUMOWANIE... 87 BIBLIORAFIA... 89 Test diagnostyczny... 90 3

Metryczka programu Przedmiot: język niemiecki Poziom: kurs realizowany w klasach I III szkół ponadgimnazjalnych na poziomie podstawowym lub kontynuacyjnym na podbudowie wymagań dla III etapu edukacyjnego Czas przeznaczony na realizację kursu: 2 lub 3 godziny w tygodniu w trzyletnim cyklu nauki. Rozpoczynając od poziomu podstawowego przy dwóch godzinach w tygodniu realizacja programu umożliwi osiągnięcie poziomu A2/A2+, zaś przy trzech godzinach tygodniowo na podbudowie wymagań III.0 dla III etapu edukacyjnego realizacja programu umożliwi osiągnięcie poziomu B1/ B1+ według Europejskiego systemu opisu kształcenia językowego. Informacje o autorce Sylwia Rapacka absolwentka filologii germańskiej i polskiej Uniwersytetu Łódzkiego pracownik Katedry Językoznawstwa Niemieckiego i Stosowanego z tytułem doktora nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa wykładowca dydaktyki i metodyki na Uniwersytecie Łódzkim wieloletnia opiekunka praktyk studenckich absolwentka projektu doskonalenia zawodowego nauczycieli organizowanego przez CODN dyplomowany teacher trainer z wieloletnim doświadczeniem w organizowaniu i prowadzeniu form doskonalenia zawodowego z dydaktyki i metodyki nauczania języka niemieckiego jako języka obcego edukatorka nauczycieli języka niemieckiego autorka wielu publikacji z dziedziny dydaktyki i metodyki nauczania języka niemieckiego współautorka trzech części serii podręczników do nauki języka niemieckiego na IV poziomie edukacyjnym oraz autorka czwartej części serii dla uczniów kontynuujących naukę języka niemieckiego na IV poziomie edukacyjnym współautorka dwóch części serii podręczników do nauki języka niemieckiego na III poziomie edukacyjnym autorka poradników i dodatkowych materiałów dydaktycznych dla nauczycieli Wstęp Jednym z priorytetów współczesnej koncepcji edukacyjnej w UE jest kształcenie umiejętności posługiwania się językami obcymi. To zaowocowało opracowaniem wspólnej polityki edukacyjnej w zakresie nauczania języków obcych, a jej szczegółowy opis znaleźć można w dokumencie pt. Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie. Dokument ten stanowi realizację głównego celu Rady Europy, którym jest osiągnięcie większej jedności wśród państw członków Rady przez podejmowanie wspólnych działań w sferze kulturalnej 1. Mając świadomość, że znajomość języków obcych ułatwia komunikację, a dzięki temu współpracę i wymianę doświadczeń, nauka języków obcych ma prowadzić do poznawania własnej kultury i kształtowania wrażliwość na inną. To sprzyja zaś rozwojowi kompetencji interkulturowej, co przyczynia się do przezwyciężania uprzedzeń i streotypów. 1 Coste, D., North, B., Sheils, J., Trim, J.: Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie. Wydawnictwo CODN, Warszawa 2003, str. 14 4

1. Koncepcja programu i warunki jego realizacji 1.1. Opis programu Niniejszy program wychodzi naprzeciw potrzebie stworzenia systemowej i ciągłej edukacji językowej łączącej III i IV etap edukacyjny. Oznacza to, że obejmuje swym zasięgiem uczniów rozpoczynających naukę języka niemieckiego, jako drugiego języka obcego na IV etapie edukacyjnym oraz uczniów, którzy rozpoczęli naukę języka niemieckiego w gimnazjum i kontynuują ją w szkole ponadgimnazjalnej pragnąc przygotować się do egzaminu maturalnego. Program zakłada zatem dwutorowość procesu dydaktycznego w zależności od tego, jakie cele zostaną sformułowane dla danej grupy docelowej. Dla uczniów rozpoczynających naukę realizowane są zagadnienia leksykalno gramatyczne umożliwiające wykształcenie kompetencji komunikacyjnej w zakresie podstawowym, pozwalającym na komunikowanie się w sytuacjach dnia codziennego. Uczniowie, którzy rozpoczęli naukę na III etapie edukacyjnym mają możliwość powtórzenia, ale i poszerzenia swej wiedzy w klasach I-III zgodnie z rozwojem kompetencji językowych i poszerzaniem się kręgu swych zainteresowań. 2 Taka organizacja procesu dydaktycznego w pełni uwzględnia zachowanie zgodności z nową podstawą programową obowiązującą na tym etapie edukacyjnym (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Dziennik Ustaw nr 4, poz. 17 z dnia 15 stycznia 2009 r.) oraz założenia dokumentu opracowanego na zlecenie Rady Europy, tj. Europejskiego systemu opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie. Najważniejszym celem przy opracowaniu niniejszego programu była przydatność, wyrażająca się praktycznością i przejrzystością treści. Zdaniem autorki program nauczania powinien pomagać doskonalić organizację procesu dydaktyczno-wychowawczego oraz poprawiać jakość pracy nauczyciela, a przez to sprzyjać rozwojowi umiejętności językowych uczniów. Podane w nim przykłady działań dydaktycznych mogą być inspiracją do tworzenia dla uczniów wspaniałych lekcji języka niemieckiego. 1.2. Użytkownicy programu 1.2.1. Nauczyciele języka niemieckiego pracujący z uczniami szkół ponadgimnazjalnych rozpoczynającymi lub kontynuującymi naukę języka niemieckiego. Program ma na celu pomóc nauczycielom w przygotowaniu, realizacji i ewaluacji procesu nauczania, tj. w: doborze odpowiednich materiałów dydaktycznych, określaniu celów nauczania, przygotowaniu rozkładów materiału nauczania, doborze odpowiednich metod i technik nauczania uwzględniających specyfikę pracy z uczniami na danym etapie edukacyjnym, wyborze odpowiednich metod kontroli osiągnięć uczniów. W programie wyszczególniono zasady organizacji procesu dydaktycznego, cele nauczania języka niemieckiego, zaprezentowano treści nauczania, formy i techniki wykorzystywane w nauczaniu języka niemieckiego na IV etapie edukacyjnym oraz opisano sposoby oceniania osiągnięć uczących się języka niemieckiego. 2 Zob.: Okoń, W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2003, str. 126 5

1.2.2. Uczący się języka niemieckiego uczniowie klas I-III szkoły ponadgimnazjalnej, którzy rozpoczynają lub kontynuują naukę języka niemieckiego na IV etapie edukacyjnym. Program zakłada pomoc w organizacji procesu nauczania oraz uczenia się. Oznacza to, że obejmuje nie tylko wskazówki dla działań nauczycieli w procesie dydaktycznym, ale również dla interakcji nauczyciel uczeń. Dla autorki programu jest ważne, aby proces dydaktyczny był zorientowany na ucznia - podmiot procesu dydaktycznego, stąd nauczyciel musi mieć świadomość charakterystyki grupy docelowej, z którą przyjdzie mu pracować jej możliwości oraz potrzeb. Aby właściwie zorganizować proces nauczania na tym etapie edukacyjnym, należy przede wszystkim wykorzystać wszystkie, typowe dla tej grupy odbiorców, cechy rozwoju psychicznego i emocjonalnego. Należy zatem pamiętać, że u uczniów w tym wieku dominuje pamięć logiczna oraz myślenie abstrakcyjne, wobec czego można wprowadzić nauczanie systematyczne, polegające na stosowaniu regularnych zadań dydaktycznych, których celem jest ćwiczenie wszystkich sprawności językowych umożliwiających podjęcie komunikacji ustnej (ta przede wszystkim) i pisemnej. Wydłużające się okresy koncentracji uczniów w tym wieku oraz powiększająca się trwałość ich pamięci umożliwiają nauczycielowi organizowanie dłuższych zadań. Ważne jednak, aby cały czas obejmowały one kształcenie wszystkich sprawności językowych i aktywizowały wszystkie zmysły. Uczniowie reprezentują bowiem różne typy uczących się, wobec tego przygotowywane ćwiczenia powinny być interesujące, różnorodne w formie i treści, a przy tym adekwatne do ich możliwości i umiejętności językowych. Od młodzieży w tym wieku można również wymagać częściowego przejęcia odpowiedzialności za efekty procesu nauczania, co związane jest z rozwijaniem motywacji do nauki oraz jej indywidualizacją. Uczeń w tym wieku ma pewne doświadczenia w uczeniu się, zainteresowania, indywidualne cechy osobowościowe oraz podlega wpływom różnych środowisk: społecznego, rodzinnego, szkolnego, których postawy częściowo przejmuje. To wpływa na jego postawę w procesie dydaktycznym i powinno być we właściwy sposób wykorzystane przez nauczyciela 3. Pracując na tym etapie edukacyjnym, należy również pamiętać o zjawisku presji grupy rówieśniczej, które polega na tym, że reakcje kolegów i koleżanek są wyznacznikiem sposobu postępowania. Na lekcji objawia się to niechęcią w podejmowaniu prób wypowiedzi na plenum klasy w obawie przed ewentualnym wyśmianiem lub żartami z popełnianych błędów. To obliguje nauczyciela do przygotowania ćwiczeń umożliwiających pracę indywidualną, w parach lub grupach. Zmienia się wobec tego rola nauczyciela w procesie dydaktycznym - z osoby organizującej cały proces staje się on osobą sterującą działaniami uczniów i kontrolującą efekty postępów w nauce. Nauczyciel ma być kompetentny, sprawiedliwy i wrażliwy na potrzeby uczniów. Rozbudzona u uczniów motywacja poznawcza oraz aktywność grupowa warunkują ocenę nauczyciela. Ta z kolei wpływa na stosunek do nauczanego przez niego przedmiotu oraz na potrzebę dalszej nauki języka obcego. 4 Głównym celem niniejszego programu jest pomoc nauczycielom w przygotowaniu i zorganizowaniu procesu nauczania i uczenia się języka niemieckiego z pełnym uwzględnieniem potrzeb, predyspozycji i zainteresowań uczących się. 3 Zob.: Pfeiffer, W.: Nauka języków obcych od praktyki do praktyki. Wagros, Poznań 2001, str. 99-100 4 Zob.: Komorowska, H.: Metodyka nauczania języków obcych. Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2003, str. 31-35 6

1.3. Warunki realizacji programu Efektywność realizacji programu zależy od warunków, w jakich jest on stosowany oraz od metod i technik nauczania stosowanych przez nauczyciela. Nauczanie języka niemieckiego z zastosowaniem niniejszego programu może odnieść planowany skutek opanowanie przez uczniów podstawowego poziomu biegłości językowej A2+ lub B1+ w omawianych poniżej warunkach. 1.3.1. Czas realizacji programu Niniejszy program przewiduje naukę języka niemieckiego w wymiarze 2 lub 3 godzin lekcyjnych tygodniowo na IV etapie edukacyjnym i dotyczy uczniów, którzy rozpoczynają lub kontynuują naukę języka niemieckiego. 1.3.2. Liczebność grupy Podstawowym warunkiem umożliwiającym rozwój kompetencji komunikacyjnej jest mała liczebność grup dydaktycznych. Pozwala to na przeznaczenie większej ilości czasu na indywidualny kontakt z uczniami. Z tego powodu maksymalna liczebność grup nie powinna przekraczać 15 osób. Realizacja programu w większych grupach jest bardzo trudna lub wręcz niemożliwa do osiągnięcia. Nauczanie w większych grupach jest mało efektywne, gdyż nie jest dostosowane do wszystkich stylów uczenia się, nie zapewnia pomocy w pokonywaniu problemów oraz uniemożliwia stałą kontrolę postępów w nauce. 5 1.3.3. Wyposażenie pracowni językowej Realizacja programu zakłada posiadanie przez nauczyciela języka niemieckiego własnej pracowni językowej lub dostęp do pracowni, w której będą odpowiednie pomoce dydaktyczne umożliwiające prowadzenie zajęć językowych. W pracowni językowej powinny znaleźć się obok tablicy, kolorowej kredy i magnetofonu, również odtwarzacz CD, telewizor, odtwarzacz wideo, rzutnik pisma, tablica korkowa, słowniki, mapy, ilustracje, tablice edukacyjne, gry i zabawy dydaktyczne, stanowiące pomoc w organizacji ciekawych zajęć. Wskazane byłoby również wyposażenie pracowni językowej w komputer i rzutnik multimedialny oraz dodatkowe pomoce w postaci słowników (dwujęzycznych, obrazkowych), gazet lub czasopism niemieckojęzycznych, plansz językowych oraz umożliwienie dostępu, choć na jedną lekcję w tygodniu do pracowni komputerowej lub wyposażenie pracowni językowej w tablicę multimedialną. 1.4. Nauczyciele kompetencje organizatorów procesu dydaktycznego Realizacja programu jest możliwa przy pełnym zaangażowaniu nauczyciela posiadającego odpowiednie kompetencje: językowe, metodyczne, osobowościowe i interpersonalne. 1.4.1. Kompetencje językowe to biegła znajomość języka niemieckiego w mowie i piśmie oraz poprawność fonetyczna na poziomie podstawowym lub zaawansowanym, a także kompetencja interkulturowa, czyli znajomość kultury społeczeństw posługujących się językiem docelowym. Kompetencja językowa powinna być potwierdzona dyplomem ukończenia odpowiedniego kierunku studiów. 1.4.2. Kompetencje metodyczne to umiejętność tworzenia i przeprowadzania efektywnych procesów glottodydaktycznych 6. Kompetencje metodyczne są rozumiane jako dobra znajomość dydaktyki ogólnej, dydaktyki szczegółowej (metodyki nauczania języka niemieckiego) i umiejętność jej stosowania w praktyce szkolnej. To również znajomość różnorodnych metod, technik i form nauczania, znajomość 5 Zob.: Iluk, J.: Jak uczyć małe dzieci języków obcych. Wydawnictwo Gnome, Katowice 2002, str. 36 6 Pfeiffer, W. Nauka Języków obcych. Od praktyki do praktyki. WAGROS, Poznań 2001, s. 195 7

psychicznych i intelektualnych możliwości uczących się z uwzględnieniem ich zainteresowań i potrzeb, umiejętność wyboru odpowiednich, dostosowanych do wieku i możliwości odbiorcy, materiałów dydaktycznych, planowania procesu dydaktycznego z uwzględnieniem fazy ewaluacji, a także zaplanowanie indywidualnego procesu nauczania oraz organizowanie i realizacja różnorodnych zadań dydaktycznych. 1.4.3. Kompetencje osobowościowe to postawa nauczyciela w procesie dydaktycznym - jego osobowość, charakter oraz podejście do procesu nauczania i ucznia. Te dwie ostatnie cechy kształtują pozytywny lub negatywny stosunek uczących się do języka niemieckiego. Kompetencje osobowościowe to również zdolności empatyczne nauczyciela, tolerancja dla błędów i braku zdolności czy też niepowodzeń uczniów w procesie uczenia się, ale również umiejętność tworzenia na zajęciach dydaktycznych przyjaznej atmosfery. 1.4.4. Kompetencje interpersonalne - czyli umiejętność organizowania współpracy z grupą uczniów oraz budowania pozytywnych interakcji w jej obrębie. Kompetencje te pomogą zachęcić uczniów do nauki języka niemieckiego, rozbudzić w nich motywację poznawczą, znaleźć pozytywne rozwiązania pojawiających się problemów dydaktycznych, pozwolą również przygotować uczących się do planowania samodzielnej pracy i przeprowadzenia procesu samooceny 7. 2. Kształcenie językowe na IV etapie edukacyjnym Za podstawowy cel kształcenia językowego na IV etapie edukacyjnym przyjęto zdobycie przez uczniów umiejętności skutecznego porozumiewania się w języku obcym w mowie i w piśmie. Zrealizowanie tego celu wymaga całościowego spojrzenia na kształcenie językowe oraz przyjęcia wspierających ucznia rozwiązań organizacyjnych 8. W szkole ponadgimnazjalnej uczeń uczy się co najmniej dwóch języków obcych w następujących konfiguracjach: a) może doskonalić znajomość dwóch języków obcych, których naukę rozpoczął na jednym z wcześniejszych etapów edukacyjnych, b) może kontynuować naukę jednego języka obcego, którego naukę rozpoczął na jednym z wcześniejszych etapów edukacyjnych i rozpocząć naukę kolejnego języka obcego. Wynika stąd, że podstawowym założeniem nauczania języków obcych na IV etapie edukacyjnym jest możliwość kontynuacji nauki języka wybranego na wcześniejszym etapie i przygotowania się do egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. Zadaniem szkoły jest również zorganizowanie procesu nauczania języków obcych w grupach reprezentujących zbliżony poziom umiejętności językowych. Spełnienie tych warunków wymaga przyjęcia w liceum odpowiednich rozwiązań organizacyjnych polegających na wyłączeniu zajęć językowych z typowego systemu klasowo-lekcyjnego i przydzielaniu uczniów do grupy językowej niezależnie od przydziału do klasy. Dodatkową zaletą takiego sposobu organizowania kształcenia językowego jest fakt, iż uczniowie mają okazję poznania szerszego grona kolegów nie tylko w klasie, ale i na poziomie całego rocznika. Podstawowym narzędziem podziału uczniów według ich umiejętności językowych na grupy językowe reprezentujące zbliżony poziom językowy może być poziomujący test diagnostyczny, który należy przeprowadzić na jednej z pierwszych lekcji języka obcego. Test powinien zawierać zróżnicowane pod względem trudności zadania: typowe i stosunkowo proste, poprzez średnio zaawansowane, aż po zadania skomplikowane, wymagające wiedzy i umiejętności wyższych niż spodziewane u uczniów na tym etapie edukacyjnym. To pomoże 7 Prezentowane tu kompetencje nauczycieli mogą być nazywane i klasyfikowane w różny sposób. Por. np. klasyfikację kompetencji nauczycieli języków obcych u Pfeiffera (2001: 194-198) 8 Podstawa programowa z komentarzami. Tom 3. Języki obce w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum. 8

określić górny poziom ich umiejętności językowych. Ważne jest również, aby test sprawdzał wszystkie umiejętności i sprawności językowe: znajomości słownictwa, poprawnego stosowania konstrukcji gramatycznych, rozumienia tekstu słuchanego, czytania ze zrozumieniem czy tworzenia własnej wypowiedzi. Uczniowie powinni być wcześniej poinformowani, że w sprawdzianie mogą spotkać się z poleceniami i zadaniami, których być może nie będą w stanie samodzielnie rozwiązać oraz że test nie będzie oceniany. Jego wynik ma pomóc jedynie zakwalifikować ich do grupy na adekwatnym dla nich poziomie językowym. Należy zachęcić uczniów do rzetelnego potraktowania testu, gdyż to skutkować będzie progresją lub jej brakiem w uczeniu się języka obcego. Zajęcia z języków obcych nowożytnych prowadzone są na IV etapie edukacyjnym na trzech poziomach: a) na poziomie IV.0 dla początkujących, b) na poziomie IV.1 dla kontynuujących naukę: Þ w zakresie podstawowym na podbudowie wymagań poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego; Þ w zakresie rozszerzonym na podbudowie wymagań poziomu III.1 dla III etapu edukacyjnego; c) na poziomie IV.2 dla oddziałów dwujęzycznych 2.1. Wymagania ogólne W nowej Podstawie Programowej zostały sformułowane ogólne cele kształcenia dla IV etapu edukacyjnego dla każdego z trzech poziomów. W ramach celów ogólnych zostało określone pięć obszarów rozwijania kompetencji językowej uczniów. Pierwszy z nich to znajomość środków językowych; kolejne cztery dotyczą aktywności uczniów w zakresie formułowania wypowiedzi w języku obcym: rozumienie, tworzenie, reagowanie na wypowiedzi oraz ich przetwarzanie. Podział ten odpowiada definicji kompetencji komunikacyjnej zawartej w ESOKJ. W myśl tej definicji kompetencja komunikacyjna rozumiana jest jako rozumienie i tworzenie tekstów (sprawności receptywne i produktywne) oraz jako działania interakcyjne i mediacyjne. Z uwagi na fakt, że niniejszy program przeznaczony jest dla nauczycieli i uczniów uczestniczących w procesie dydaktycznym na poziomie IV.0 oraz IV.1 dla kontynuujących naukę w zakresie podstawowym prezentowane są wymagania ogólne dla tych grup odbiorców. 2.1.1. Poziom IV.0 dla rozpoczynających naukę języka niemieckiego w liceum - znajomość środków językowych Uczeń posługuje się podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych. - rozumienie wypowiedzi Uczeń rozumie bardzo proste i krótkie wypowiedzi ustne artykułowane wyraźnie i powoli, w standardowej odmianie języka, a także krótkie i proste wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. - tworzenie wypowiedzi Uczeń samodzielnie formułuje bardzo krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. - reagowanie na wypowiedzi Uczeń uczestniczy w prostej rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposób zrozumiały, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. - przetwarzanie wypowiedzi 9

Uczeń zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. 2.1.2. Poziom IV.1 dla kontynuujących naukę języka niemieckiego w liceum w zakresie podstawowym na podbudowie wymagań poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego - znajomość środków językowych Uczeń posługuje się w miarę rozwiniętym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych. - rozumienie wypowiedzi Uczeń rozumie proste, typowe wypowiedzi ustne, artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka, a także proste wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. - tworzenie wypowiedzi Uczeń samodzielnie formułuje krótkie, proste, zrozumiałe wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. - reagowanie na wypowiedzi Uczeń uczestniczy w rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposób zrozumiały, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. - przetwarzanie wypowiedzi Uczeń zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych. 2.2. Wymagania szczegółowe i treści nauczania Treści nauczania i umiejętności są rozwinięciem celów ogólnych i odnoszą się do kompetencji komunikacyjnej opisanej w ESOKJ: wiedzy, recepcji, produkcji, interakcji i mediacji. Wiedza rozumiana jest jako znajomość środków językowych przez ucznia: materiału leksykalno-gramatycznego, zasad wymowy i pisowni oraz umiejętności wykorzystania ich w komunikacji ustnej i pisemnej. Na różnych poziomach zapis ten równi się określeniami stopnia zaawansowani tej wiedzy, np.: uczeń posługuje się bardzo prostym, prostym, w miarę bogatym, bogatym zasobem środków językowych. Rozumienie, tworzenie, reagowanie na wypowiedzi i ich przetwarzanie rozumiane jest jako umiejętność recepcji i odpowiedniej reakcji na komunikat w języku obcym. Każda z tych grup podzielona została na formę ustna i pisemną. I tak rozumienie wypowiedzi ze słuchu obejmuje rozumienie poleceń i zwrotów codziennego użytku oraz rozumienie sensu prostego tekstu, wyszukanie prostych informacji, określanie intencji oraz rodzajów sytuacji komunikacyjnej. W zakresie rozumienia tekstu czytanego określa się, że uczeń rozumie ogólny sens tekstu, wyszukuje proste informacje, rozpoznaje rodzaje tekstów. W obszarze tworzenia wypowiedzi zarówno w komunikacji ustnej jak i pisemnej uczeń potrafi opisać kogoś lub coś, opowiada o czynnościach, wydarzeniach, przedstawia swoje poglądy. Jeśli chodzi o reagowanie językowe, to jest to umiejętność udzielanie informacji na swój temat oraz emocji, zaś przetwarzanie informacji rozumiane jest jako umiejętność streszczenia, parafrazowania usłyszanego lub przeczytanego tekstu. 2.2.1. Poziom IV.0 dla rozpoczynających naukę języka niemieckiego w liceum 1. Uczeń posługuje się podstawowym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację 10

pozostałych wymagań ogólnych w zakresie następujących tematów 9 : 1) człowiek (np. dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, zainteresowania, problemy etyczne); 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia, wynajmowanie mieszkania); 3) szkoła (np. przedmioty nauczania, oceny i wymagania, życie szkoły, kształcenie pozaszkolne); 4) praca (np. zawody i związane z nimi czynności, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza); 5) życie rodzinne i towarzyskie (np. okresy życia, członkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, konflikty i problemy); 6) żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki i ich przygotowanie, lokale gastronomiczne); 7) zakupy i usługi (np. rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, korzystanie z usług, środki płatnicze); 8) podróżowanie i turystyka (np. środki transportu, informacja turystyczna, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie); 9) kultura (np. dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze, media); 10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy); 11) zdrowie (np. samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie, higieniczny tryb życia); 12) nauka i technika (np. odkrycia naukowe, obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych, technologie informacyjno-komunikacyjne); 13) świat przyrody (np. klimat, rośliny i zwierzęta, krajobraz, zagrożenia i ochrona środowiska naturalnego, klęski żywiołowe); 14) państwo i społeczeństwo (np. konflikty wewnętrzne i międzynarodowe, przestępczość, polityka społeczna); 15) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego języka oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej, w tym znajomość problemów pojawiających się na styku różnych kultur i społeczności. 2. Uczeń rozumie ze słuchu bardzo proste, krótkie, typowe wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, rozmowy) artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka: 1) reaguje na polecenia; 2) określa główną myśl tekstu; 3) określa główną myśl poszczególnych części tekstu; 4) znajduje w tekście określone informacje; 5) określa intencje nadawcy/autora tekstu; 6) określa kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuację, uczestników); 7) rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 3. Uczeń rozumie krótkie, proste wypowiedzi pisemne (np. napisy informacyjne, listy, ulotki reklamowe, jadłospisy, ogłoszenia, rozkłady jazdy, proste teksty narracyjne): 1) określa główną myśl tekstu; 2) określa główną myśl poszczególnych części tekstu; 9 Wymienione zakresy tematyczne są zgodne z wymaganiami maturalnymi, zarówno na poziomie podstawowym, jak i rozszerzonym i powinny być opanowane w ciągu trzech/czterech lat nauki. Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że na każdy z zakresów składa się wiele zagadnień cząstkowych, które to powinny być wybierane zgodnie z możliwościami językowymi uczniów, a także powinny uwzględniać ich zainteresowania oraz obecnie panujące trendy. 11

3) znajduje w tekście określone informacje; 4) określa intencje nadawcy/autora tekstu; 5) określa kontekst wypowiedzi (np. nadawcę, odbiorcę, formę tekstu); 6) rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 4. Uczeń tworzy bardzo krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne: 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i czynności; 2) opowiada o wydarzeniach życia codziennego i komentuje je; 3) przedstawia fakty z przeszłości i teraźniejszości; 4) opisuje swoje upodobania i uczucia; 5) przedstawia opinie swoje i innych osób; 6) przedstawia intencje i plany na przyszłość. 5. Uczeń tworzy bardzo krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi pisemne w formie prostych wyrażeń i zdań (np. wiadomość, e-mail, krótki opis, notatka, ogłoszenie, zaproszenie, ankieta, pocztówka, prosty list prywatny): 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i czynności; 2) opisuje wydarzenia życia codziennego i komentuje je; 3) przedstawia fakty z przeszłości i teraźniejszości; 4) opisuje swoje upodobania i uczucia; 5) przedstawia opinie swoje i innych osób; 6) opisuje intencje i plany na przyszłość. 6. Uczeń reaguje ustnie w prosty i zrozumiały sposób, w typowych sytuacjach: 1) nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, wita się i żegna, udziela podstawowych informacji na swój temat i pyta o dane rozmówcy i innych osób); 2) rozpoczyna, prowadzi i kończy rozmowę; 3) stosuje formy grzecznościowe; 4) uzyskuje i przekazuje proste informacje i wyjaśnienia; 5) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 6) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 7) wyraża swoje opinie i życzenia, pyta o opinie i życzenia innych; 8) wyraża swoje emocje (np. radość, niezadowolenie, zdziwienie); 9) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub odmowę wykonania prośby; 10) przeprasza, przyjmuje przeprosiny; 11) prosi o powtórzenie bądź wyjaśnienie (sprecyzowanie) tego, co powiedział rozmówca. 7. Uczeń reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. e-mail, wiadomość) w typowych sytuacjach: 1) nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela podstawowych informacji na swój temat i pyta o dane rozmówcy i innych osób); 2) uzyskuje i przekazuje proste informacje i wyjaśnienia (np. wypełnia formularz); 3) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 4) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 5) wyraża swoje opinie i życzenia, pyta o opinie i życzenia innych; 6) wyraża swoje emocje (np. radość, niezadowolenie, zdziwienie); 7) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub odmowę wykonania prośby; 8) przeprasza, przyjmuje przeprosiny. 12

8. Uczeń przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: 1) przekazuje w języku obcym informacje zawarte w materiałach wizualnych (np. mapach, symbolach, piktogramach) i tekstach obcojęzycznych; 2) przekazuje w języku polskim główne myśli lub wybrane informacje z prostego tekstu w języku obcym. 9. Uczeń dokonuje samooceny (np. przy użyciu portfolio ęzykowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad językiem (np. korzystanie ze słownika, poprawianie błędów, prowadzenie notatek, zapamiętywanie nowych wyrazów, korzystanie z tekstów kultury w języku obcym). 10. Uczeń współdziała w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych językowych pracach projektowych. 11. Uczeń korzysta ze źródeł informacji w języku obcym (np. z encyklopedii, mediów, instrukcji obsługi) również za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych. 12. Uczeń stosuje strategie komunikacyjne (np. domyślanie się znaczenia wyrazów z kontekstu, rozumienie tekstu zawierającego nieznane słowa i zwroty) oraz proste strategie kompensacyjne (np. zastąpienie innym wyrazem, opis) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamięta jakiegoś wyrazu. 13. Uczeń posiada świadomość językową (np. podobieństw i różnic między językami). 2.2.2. Poziom IV.1 dla kontynuujących naukę języka niemieckiego w liceum w zakresie podstawowym na podbudowie wymagań poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego 1. Uczeń posługuje się w miarę rozwiniętym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie następujących tematów: 1) człowiek (np. dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, zainteresowania, problemy etyczne); 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia, wynajmowanie, kupno, sprzedaż mieszkania); 3) szkoła (np. przedmioty nauczania, oceny i wymagania, życie szkoły, kształcenie pozaszkolne, system oświaty); 4) praca (np. zawody i związane z nimi czynności, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza, rynek pracy); 5) życie rodzinne i towarzyskie (np. okresy życia, członkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynności życia codziennego, formy pędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, konflikty i problemy); 6) żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki i ich przygotowywanie, lokale gastronomiczne i diety); 7) zakupy i usługi (np. rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, korzystanie z usług, środki płatnicze, banki, ubezpieczenia); 8) podróżowanie i turystyka (np. środki transportu, informacja turystyczna, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie, wypadki); 9) kultura (np. dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze, media); 10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy); 13

11) zdrowie (np. samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie, higieniczny tryb życia, niepełnosprawni, uzależnienia, ochrona zdrowia); 12) nauka i technika (np. odkrycia naukowe, wynalazki, obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych, awarie, technologie informacyjnokomunikacyjne); 13) świat przyrody (np. klimat, świat roślin i zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego, klęski żywiołowe, katastrofy, przestrzeń kosmiczna); 14) państwo i społeczeństwo (np. struktura państwa, urzędy, organizacje społeczne i międzynarodowe, konflikty wewnętrzne i międzynarodowe, przestępczość, polityka społeczna, gospodarka); 15) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego języka oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej, w tym znajomość problemów pojawiających się na styku różnych kultur i społeczności. 2. Uczeń rozumie ze słuchu proste, typowe wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, ogłoszenia, rozmowy) artykułowane wyraźnie, w standardowej odmianie języka: 1) określa główną myśl tekstu; 2) określa główną myśl poszczególnych części tekstu; 3) znajduje w tekście określone informacje; 4) określa intencję nadawcy/autora tekstu; 5) określa kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuację, uczestników); 6) rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 3. Uczeń rozumie proste wypowiedzi pisemne (np. napisy informacyjne, listy, broszury, ulotki reklamowe, jadłospisy, ogłoszenia, rozkłady jazdy, instrukcje obsługi, proste artykuły prasowe i teksty narracyjne): 1) określa główną myśl tekstu; 2) określa główną myśl poszczególnych części tekstu; 3) znajduje w tekście określone informacje; 4) określa intencje nadawcy/autora tekstu; 5) określa kontekst wypowiedzi (np. nadawcę, odbiorcę, formę tekstu); 6) rozpoznaje związki pomiędzy poszczególnymi częściami tekstu; 7) rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 4. Uczeń tworzy krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne: 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, zjawiska i czynności; 2) opowiada o wydarzeniach życia codziennego i komentuje je; 3) przedstawia fakty z przeszłości i teraźniejszości; 4) relacjonuje wydarzenia z przeszłości; 5) wyraża i uzasadnia swoje opinie, poglądy i uczucia; 6) przedstawia opinie innych osób; 7) przedstawia zalety i wady różnych rozwiązań i poglądów, 8) opisuje intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszłość; 9) opisuje doświadczenia swoje i innych osób; 10) wyraża pewność, przypuszczenie, wątpliwości dotyczące zdarzeń z przeszłości teraźniejszości i przyszłości 11) wyjaśnia sposób obsługi prostych urządzeń(np. automatu do napojów, bankomatu) 12) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zależności od sytuacji. 14

5. Uczeń tworzy krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi pisemne (np. wiadomość, opis, notatka, ogłoszenie, zaproszenie, ankieta, pocztówka, e-mail, list prywatny, prosty list formalny): 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, zjawiska i czynności; 2) opisuje wydarzenia życia codziennego i komentuje je; 3) przedstawia fakty z przeszłości i teraźniejszości; 4) relacjonuje wydarzenia z przeszłości; 5) wyraża i uzasadnia swoje opinie, poglądy i uczucia; 6) przedstawia opinie innych osób; 7) przedstawia wady i zalety różnych rozwiązań i poglądów; 8) opisuje intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszłość; 9) opisuje doświadczenia swoje i innych osób; 10) wyraża pewność, przypuszczenie, wątpliwości dotyczące zdarzeń z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości; 11) wyjaśnia sposób obsługi prostych urządzeń (np. automatu do napojów, automatu telefonicznego) 12) stosuje zasady konstruowania tekstów o różnym charakterze; 13) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zależności od sytuacji. 6. Uczeń reaguje ustnie w sposób zrozumiały w typowych sytuacjach: 1) nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela odstawowych informacji na swój temat i pyta o dane rozmówcy i innych osób); 2) rozpoczyna, prowadzi i kończy rozmowę; 3) stosuje formy grzecznościowe; 4) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjaśnienia; 5) prowadzi proste negocjacje w typowych sytuacjach życia codziennego (np. wymiana zakupionego towaru); 6) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 7) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 8) wyraża swoje opinie, intencje, preferencje i życzenia, pyta o opinie, preferencje i życzenia innych; 9) wyraża swoje emocje (np. radość, niezadowolenie, zdziwienie); 10) prosi o radę i udziela rady; 11) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub odmowę wykonania prośby; 12) wyraża skargę, przeprasza, przyjmuje przeprosiny; 13) prosi o powtórzenie bądź wyjaśnienie tego, co powiedział rozmówca. 7. Uczeń reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. e-mail, wiadomość, list prywatny i prosty list formalny) w typowych sytuacjach: 1) nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela podstawowych informacji na swój temat i pyta o dane rozmówcy i innych osób); 2) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjaśnienia 3) prowadzi proste negocjacje (np. uzgadnianie formy spędzania czasu wolnego); 4) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 5) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 6) wyraża swoje opinie, intencje, preferencje i życzenia, pyta o opinie, preferencje i życzenia innych, zgadza się i sprzeciwia; 7) wyraża swoje emocje (np. radość, niezadowolenie, zdziwienie); 8) prosi o radę i udziela rady; 9) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub odmowę wykonania prośby; 15

10) wyraża skargę, przeprasza, przyjmuje przeprosiny. 8. Uczeń przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: 1) przekazuje w języku obcym informacje zawarte w materiałach wizualnych (np. wykresach, mapach, symbolach, piktogramach), audiowizualnych (np. filmach, reklamach) oraz tekstach obcojęzycznych; 2) przekazuje w języku polskim główne myśli lub wybrane informacje z tekstu w języku obcym; 3) przekazuje w języku obcym informacje sformułowane w języku polskim. 9. Uczeń dokonuje samooceny (np. przy użyciu portfolio językowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad językiem (np. korzystanie ze słownika, poprawianie błędów, prowadzenie notatek, zapamiętywanie nowych wyrazów, korzystanie z tekstów kultury w języku obcym). 10. Uczeń współdziała w grupie (np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych językowych pracach projektowych). 11. Uczeń korzysta ze źródeł informacji w języku obcym (np. z encyklopedii, mediów, instrukcji obsługi) również za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych. 12. Uczeń stosuje strategie komunikacyjne (np. domyślanie się znaczenia wyrazów z kontekstu, rozumienie tekstu zawierającego nieznane słowa i zwroty) i strategie kompensacyjne (np. zastąpienie innym wyrazem, opis, środki niewerbalne) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamięta wyrazu. 13. Uczeń posiada świadomość językową (np. podobieństw i różnic między językami). 3. Opis założonych osiągnięć uczniów według ESOKJ Europejski system opisu kształcenia językowego to dokument, który przedstawia wspólną dla całej Europy podstawę dla opracowywania procesu nauczania i uczenia się dowolnego języka obcego. Jest wykładnią dla wszystkich programów nauczania, treści podręczników i materiałów dydaktycznych przeznaczonych do nauki języków obcych oraz treści egzaminów kończących kursy językowe bądź poszczególne etapy edukacyjne i przyjętych kryteriów ich oceniania. Pozwala zapewnić jednoznaczność w ocenie świadectw i dyplomów, gdyż obiektywne kryteria opisu poziomów biegłości językowej na sześciu głównych poziomach od A1- C2 ułatwiają porównywanie oraz uznawanie kwalifikacji i kompetencji językowych zdobywanych w ramach różnych systemów edukacyjnych. Poziomy A1-A2 określają podstawowe umiejętności językowe, poziom B1-B2 informuje o samodzielności w posługiwaniu się językiem obcym, zaś poziom C1-C2 o poziomie biegłości w posługiwaniu się danym językiem, czyli posługując się klasycznym opisem: A to poziom podstawowy, B średnio zaawansowany, C- zaawansowany. Niniejszy program zakłada rozpoczęcie i zakończenie nauki języka niemieckiego w szkole ponadgimnazjalnej na dwóch poziomach: Rozpoczęcie na poziomie zerowym lub A1, a po trzyletnim cyklu kształcenia opanowanie go na poziomie A2+, a zatem wychodzącym poza ramy poziomu podstawowego. Oznacza to, że osoba posługująca się językiem obcym rozumie wypowiedzi i często używane wyrażenia w zakresie tematów związanych z życiem codziennym (są to np.: bardzo podstawowe informacje dotyczące osoby rozmówcy i jego rodziny, zakupów, otoczenia, pracy); potrafi porozumiewać się w rutynowych, prostych sytuacjach komunikacyjnych, 16

wymagających jedynie bezpośredniej wymiany zdań na tematy znane i typowe; potrafi w prosty sposób opisywać pochodzenie i otoczenie, w którym żyje, a także poruszać sprawy związane z najważniejszymi potrzebami życia codziennego. 10 Rozpoczęcie na poziomie A2, a po trzyletnim cyklu kształcenia opanowanie go na poziomie B1+, czyli wychodzącym poza poziom samodzielności średniozaawansowany, co oznacza, że osoba posługująca się na tym poziomie rozumie znaczenie głównych wątków przekazu zawartego w jasnych, standardowych wypowiedziach, które dotyczą znanych jej spraw i zdarzeń typowych dla pracy, szkoły, czasu wolnego itd. Potrafi również poradzić sobie w większości sytuacji komunikacyjnych, które mogą się zdarzyć w czasie podróży w regionie, gdzie mówi się danym językiem. Osoba taka potrafi również tworzyć proste, spójne wypowiedzi ustne lub pisemne na tematy, które są jej znane bądź ją interesują. Potrafi również opisywać zdarzenia, doświadczenia, nadzieje, marzenia i zamierzenia, krótko uzasadniając bądź wyjaśniając swoje opinie i plany. POZIOMY BIEGŁOŚCI JĘZYKOWEJ Rodzaj sprawności A2 B1 R E C E P C J A Słuchanie Czytanie Uczeń potrafi zrozumieć wyrażenia i najczęściej używane słowa, związane ze sprawami dla niego ważnymi (np. podstawowe informacje dotyczące jego i jego rodziny, zakupów, miejsca i regionu zamieszkania, zatrudnienia). Potrafi zrozumieć główny sens zawarty w krótkich, prostych komunikatach i ogłoszeniach. Uczeń potrafi czytać bardzo krótkie, proste teksty. Potrafi znaleźć konkretne, przewidywalne informacje w prostych tekstach dotyczących życia codziennego, takich jak ogłoszenia, reklamy, prospekty, karty dań, rozkłady jazdy. Rozumie krótkie, proste listy prywatne. Uczeń potrafi zrozumieć główne myśli zawarte w jasnej, sformułowanej w standardowej odmianie języka wypowiedzi na znane mu tematy, typowe dla domu, szkoły, czasu wolnego itd. Potrafi zrozumieć główne wątki wielu programów radiowych i telewizyjnych traktujących o sprawach bieżących lub o sprawach interesujących go prywatnie lub zawodowo wtedy, kiedy te informacje są podawane stosunkowo wolno i wyraźnie. Uczeń rozumie teksty składające się głównie ze słów najczęściej występujących, dotyczących życia codziennego lub zawodowego. Rozumie opisy wydarzeń, uczuć i pragnień zawarte w prywatnej korespondencji. 10 Europejski System Opisu Kształcenia Językowego, CODN, Warszawa 2003, str. 33 17

Interakcja porozumiewanie się Uczeń potrafi brać udział w zwykłej, typowej rozmowie wymagającej prostej i bezpośredniej wymiany informacji na znane mu tematy. Potrafi sobie radzić w bardzo krótkich rozmowach towarzyskich, nawet jeśli nie rozumie wystarczająco dużo, by samemu podtrzymać rozmowę. Uczeń potrafi sobie radzić w większości sytuacji, w których można się znaleźć w czasie podróży po kraju lub regionie, gdzie mówi się danym językiem. Potrafi - bez uprzedniego przygotowania włączać się do rozmów na znane mu tematy prywatne lub dotyczące życia codziennego (np. rodziny, zainteresowań, pracy, podróżowania i wydarzeń bieżących). P R O D U K C J A Produkcja - samodzielne wypowiadanie się Uczeń potrafi posłużyć się ciągiem wyrażeń i zdań, by w prosty sposób opisać swoją rodzinę, innych ludzi, warunki życia, swoje wykształcenie, swoją obecną i poprzednią pracę. Uczeń potrafi łączyć wyrażenia w prosty sposób, by opisywać przeżycia i zdarzenia, a także swoje marzenia, nadzieje i ambicje. Potrafi krótko uzasadniać i objaśniać własne poglądy i plany. Uczeń potrafi relacjonować wydarzenia i opowiadać przebieg akcji książek czy filmów, opisując własne reakcje i wrażenia. Pisanie Uczeń potrafi pisać krótkie i proste notatki lub wiadomości wynikające z doraźnych potrzeb. Potrafi napisać bardzo prosty list prywatny, na przykład dziękując komuś za coś. Uczeń potrafi pisać proste teksty na znane mi lub związane z jego zainteresowaniami tematy. Potrafi pisać prywatne listy, opisując swoje przeżycia i wrażenia. 4. Rozwój kompetencji komunikacyjnej poprzez język lekcyjny Rozwój komunikacyjnej kompetencji językowej rozpoczyna się już na lekcji poprzez zastosowanie prostych poleceń i zwrotów z tzw. języka lekcyjnego. Oprócz tego należy stwarzać możliwie dużo sytuacji, w których uczeń będzie miał kontakt z językiem obcym w naturalnym kontekście komunikacyjnym. Należy ograniczyć używanie języka polskiego do minimum, by nakłonić uczniów do prób nawiązania kontaktu w języku obcym. Temu służyć ma np. wprowadzanie poleceń w języku niemieckim oraz prostych wyrażeń i zwrotów z sytuacji życia codziennego bez tłumaczenia ich na język polski, a jedynie obrazowanie ich znaczenia za pomocą mowy ciała. Do takich typowych zwrotów i wyrażeń należą np.: pozdrowienia: Hallo!, Guten Morgen!, Auf Wiedersehen!, Tschüss! 18

zwroty związane z organizacją lekcji: Wer fehlt?, Wer ist da?, Wer ist nicht da? Der wievielte ist heute?, Kommt rein!, Macht die Tür zu! zwroty związane z wykonywaniem konkretnych zadań: Hört zu!, Sage es bitte auf Deutsch!, Sage es noch einmal!, Mach das!, Macht die Bücher auf!, Macht die Bücher zu!, Steh bitte auf!, Wiederhole bitte! zwroty związane z codzienną komunikacją językową: Brauchst du Hilfe?, Seid ihr fertig?, Was heißt...?, Wer will/ möchte?, Was machst du?/ Was macht ihr?, Zeige mal!, Machen wir es zusammen?, Sehr gut/toll/prima/super/ausgezeichnet! 5. Zakres tematyczny Proponowany w programie zakres tematyczny powinien być realizowany w ramach trzyletniego cyklu kształcenia w szkole ponadgimazjalnej, ale można go realizować w różny sposób: a. od początku przy dwóch godzinach lekcyjnych w tygodniu na poziomie IV.0 dla początkujących a. Hier und da. Podręcznik do nauki języka niemieckiego dla klasy 1, 2 i 3 b. od początku przy trzech godzinach w tygodniu na poziomie IV.1 dla początkujących chcących zdawać maturę na poziomie podstawowym a. Hier und da. Podręcznik do nauki języka niemieckiego. Część 1, 2,3 oraz b. Hier und da. Zeszyt maturalny. Część 1, 2 i 3 c. jako kontynuację po gimnazjum w zakresie podstawowym na poziomie IV.1 na podbudowie wymagań III.0 dla III etapu edukacyjnego przy dwóch lub trzech godzinach w tygodniu dla osób chcących zdawać maturę na poziomie podstawowym. Hier und da. Podręcznik do nauki języka niemieckiego. Część 2 i 3 oraz Hier und da. Zeszyt maturalny. Część 1,2,3 oraz Hier und da. Podręcznik do nauki języka niemieckiego. Część 4 Należy jednak pamiętać, że w myśl nowej Podstawy Programowej zajęcia z języków obcych prowadzone są obecnie jedynie na poziomie IV.0 dla początkujących oraz na poziomie IV.1 dla kontynuujących naukę w zakresie podstawowym, stąd opcja realizacji programu zaproponowana w punkcie b jest jedynie dla nielicznych uczniów, którzy, mimo, że rozpoczęli naukę języka obcego w szkole ponadgimnazjalnej chcą zdać egzamin maturalny z tego właśnie języka o ile warunki realizacji programu na to pozwalają. Uczniowie kontynuujący naukę języka obcego mają możliwość powtórzenia materiału poznanego na III etapie edukacyjnym oraz jego systematyzacji przy jednoczesnej jego poszerzeniu o nowe struktury i jednostki tematyczne. Oznacza to, że uczniowie mogą kilkakrotnie spotkać się z danym tematem, za każdym razem będzie on jednak omawiany z innej perspektywy i w innym wymiarze. Inne będą też intencje komunikacyjne. Materiał nauczania jest uszczegółowieniem treści nauczania zawartych w Podstawie programowej. Obejmuje swym zakresem przede wszystkim: - katalog intencji (funkcji) komunikacyjnych - zasób słownictwa niezbędnego do wyrażania intencji komunikacyjnych - wykaz zagadnień gramatycznych ułatwiających efektywną komunikację (struktury morfosyntaktyczne, zasady wymowy i ortografii) 19

Do najważniejszych intencji komunikacyjnych można zaliczyć: zdobywanie i wymiana informacji; opisywanie, relacjonowanie, komentowanie wydarzeń; wyrażanie uczuć, postaw, opinii i życzeń; negocjowanie i perswadowanie; posługiwanie się zwrotami konwencjonalnymi; sterowanie procesem komunikacji. 5.1. Zakres tematów według nowej Podstawy programowej i przykładowe intencje komunikacyjne realizowane w serii Hier und da. 5.1.1. Poziom IV.0 1. człowiek nawiązywanie kontaktów (powitania, pożegnania, przedstawianie się) stosowanie form powitań i pożegnań w różnych sytuacjach komunikacyjnych, przedstawianie się i pytanie o imię rozmówcy dane personalne (imię, nazwisko, wiek, adres z uwzględnieniem danych adresowych charakterystycznych dla niemieckiego obszaru językowego, pochodzenie, adres e- mailowy, numer telefonu) przekazywanie informacji kontaktowych o sobie oraz uzyskiwanie podobnych informacji od innych, wygląd zewnętrzny i cechy charakteru określanie cech wyglądu zewnętrznego i charakteru swoich, członków rodziny oraz przyjaciół, nazywanie części garderoby, określanie stylu ubierania się i zdobywanie podobnych informacji na temat innych osób, uczucia i emocje wyrażanie stanu emocjonalnego, np. radości, smutku, żalu i strachu, określanie samopoczucia i opinii na wybrany temat i zdobywanie tej informacji od osób z najbliższego otoczenia, zainteresowania nazywanie zainteresowań, hobby, nazywanie czynności wykonywanych w wolnym czasie oraz zdobywanie informacji od innych osób na temat ich sposobów spędzania wolnego czasu w ciągu tygodnia i w czasie weekendu. 2. dom miejsce zamieszkania określanie rodzaju budynku mieszkalnego, udzielanie informacji o okolicy miejsca zamieszkania i wyrażanie opinii na temat jego położenia oraz zdobywanie podobnych informacji od kolegi/ koleżanki, opisywanie wymarzonego miejsca zamieszkania i uzasadnianie swej opinii, opis domu/ mieszkania przekazywanie i uzyskiwanie informacji o rozkładzie mieszkania lub domu oraz rodzaju i wielkości znajdujących się w nim pomieszczeń; wyrażanie opinii na temat domu i wyglądu poszczególnych pomieszczeń, opis pomieszczeń w domu nazywanie pomieszczeń w domu, opisywanie pokoju/mieszkania, opis wyposażenia pomieszczeń w domu 20