Barok
Nazwa Barocco w języku portugalskim oznacza perłę o nieregularnych kształtach. Baroque to po francusku bogactwo ozdób.
Ramy czasowe Przyjmuje się, iż barok europejski jest epoką trwającą od połowy XVI do połowy XVIII wieku. Polska: od 1584 r. (śmierć Kochanowskiego) do 1764 r. (Stanisław August Poniatowski królem Polski)
Filozofia epoki U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój. Dostrzeżono, że filozofia renesansu nie jest prawdziwa. Pojawiło się rozdarcie i zwątpienie. Ludzie zauważyli, że świat wcale nie jest piękny, spokojny i harmonijny.
Charakterystyka epoki Epoka przeciwieństw człowiek korzysta ze świata, ale jednocześnie zdaje sobie sprawę z jego nietrwałości (motyw vanitas marność). W centrum zainteresowania ponownie znalazł się Bóg (teocentryzm) i żarliwość religijna, często skutkująca nietolerancją.
Kontrreformacja Prąd w Kościele katolickim zwalczający reformację w celu odbudowy własnej potęgi oraz politycznych, gospodarczych i kulturalnych wpływów. Dążono do reformy wewnątrz Kościoła poprzez pogłębienie życia religijnego, wzmożenie dyscypliny, eliminację najbardziej rzucających się w oczy nadużyć kleru.
Sarmatyzm Przekonanie szlachty polskiej o pochodzeniu od starożytnego ludu Sarmatów oraz o pozycji Polaków w Europie (walcząca z Tatarami i Turkami Polska miała być przedmurzem chrześcijaństwa). Zalety: duma narodowa, przywiązanie do tradycji, patriotyzm, wystawność, gościnność. Wady: megalomania, niechęć do zmian, ksenofobia (niechęć do cudzoziemców), awanturnictwo, obżarstwo i pijaństwo, nietolerancja religijna i kłótliwość.
Architektura W Polsce barok przypada na czas kontrreformacji i długoletnich wojen. W przypadku Polski były to walki (ze Szwecją, Rosją, Turcją) oraz powstań kozackich: Kosińskiego, Nalewajki, Chmielnickiego. Etapy baroku w Polsce można podzielić na główne okresy pokrywające się z czasem panowania władców: styl Wazów (wzorowany na twórczości Berniniego) okres panowania Jana III Sobieskiego (wzory włoskie i barok klasycyzujący) okres panowania władców saskich (wzory włoskie i rokoko francuskie)
Rzeźba Rzeźby zachwycały bogactwem i szczegółami oraz kontrastem przedstawianych treści. Cechy: niejednolite, wyszukane kształty (wrażenie ruchu) utrwalanie silnych, ekstatycznych przeżyć Ekstaza Świętej Teresy Berniniego
Malarstwo Cechy: sceny mistyczne, alegoryczne i mitologiczne, pejzaże, portrety, martwe natury; zaskakiwanie odbiorcy, stosowanie krzywych i powyginanych linii, gra światła i cienia.
Rembrandt
Rubens
Caravaggio
Rokoko - styl sztuki barokowej Nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle artystycznym i malarstwie, występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720-1790. lekkość dekoracyjność swobodna kompozycja asymetria płynność linii motywy egzotyczne
Literatura różnorodne nurty literackie, pojawienie się wielu wybitnych twórców, odchodzenie od ideałów i poetyki renesansowej.
Marinizm Styl poetycki stosowany często w literaturze barokowej. Charakteryzowała go efektowna forma utworu, nadużywanie metafor oraz różnorodne chwyty stylistyczne, by osiągnąć pożądany efekt. Jego prekursorem jest włoski twórca - Giambattista Marino. W Polsce reprezentowany był głównie przez Jana Andrzeja Morsztyna.
Jan Andrzej Morsztyn - Jabłka Drażnięta, których strzeże płócienna obrona I słaba oczom naszym zazdrości zasłona, Któreście w ręku cudzych nigdy nie postały, Których i własne ręce rzadko piastowały. Trudno zgadnąć, jakoście stworzone, atoli (Jeśli się pani wasza domyślać pozwoli) Widząc, że sama biała jak śnieg niedeptany, Że twarda, ni jej wzrusza stan mój opłakany, Mniemam, że kto się odkryć was odważy, snadnie Na twarde jabłka i na białą płeć napadnie. Strzeżcie się kanikuły i słońca, można-li, Bo i jabłka dojrzeją, i płeć się przypali.
Nurt metafizyczny Innym odłamem poezji barokowej był nurt metafizyczny, inspirowany twórczością poety angielskiego Johna Donne a. konceptyzm łamanie form klasycznych uczony język filozoficzne, religijne oraz erotyczne tematy. W utworach poetów metafizycznych podkreślone jest zwątpienie w potęgę i możliwości człowieka. Polski poeta metafizyczny to Mikołaj Sęp Szarzyński
Opera W baroku powstała opera spektakl mający oddziaływać na wszystkie zmysły człowieka. Łączy w sobie słowo (tekst opery, czyli libretto), obraz (wystawienie sceniczne) i muzykę. Pierwszym wybitnym twórcą oper był włoski kompozytor, Claudio Monteverdi.
Muzyka Wybitni kompozytorzy epoki baroku: Antonio Vivaldi, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel.
Sprawdź się Co trzeba wiedzieć o baroku?
Na jakie lata przypada barok w Polsce? Panowanie którego króla uważa się za koniec epoki baroku w Polsce? Opisz krótko filozofię baroku. Czy to prawda, że w Europie na czas baroku przypadły liczne wojny? Na czym polegała kontrreformacja? Czy sarmatyzm był dobrą cechą szlachty polskiej? Opisz wygląd sarmaty.
Czym był marinizm? Kto w Polsce pisał w stylu marinizmu? Kto był prekursorem nurtu metaforycznego w poezji? Jak wyglądały barokowe budowle? Podaj przykład. Jak wyglądały barokowe rzeźby? Podaj przykład. Jakie są cechy ówczesnego malarstwa? Czym było rokoko i jakimi cechami się odznaczało? Jak się miała literatura renesansu do literatury baroku? Wymień trzech polskich pisarzy barokowych. Co to jest opera? Jak działa na odbiorcę? Wymień barokowych kompozytorów.
Barok masz opanowany :) Źródło zdjęć: commons.wikimedia.org