BAROK EPOKA ORYGINALNA

Transkrypt

1 BAROK EPOKA ORYGINALNA

2 Nazwa epoki pochodzi prawdopodobnie od portugalskiego terminu jubilerskiego barroco, oznaczającego perłę o nieregularnych kształtach. Słowa, które najczęściej opisują epokę baroku to: dziwność, deformacja, nieregularność, inność, dziwaczność.

3 Słowo barok oznaczało także specyficzny typ rozumowania, w którym logiczność wywodu nie prowadziła do logicznych i prawdziwych twierdzeń. Mianem barokowe określano wypowiedzi mylące, niepewne, wykrętne. Nazwa miała więc początkowo pejoratywny (negatywny) charakter.

4 Słowo barok stało się z czasem synonimem przesady, ekstrawagancji, absurdalności i nieforemności. Taka też jest epoka baroku. Sztuka XVII wieku nastawiona była właśnie na zaskoczenie odbiorcy, na wywołanie emocji, pokazanie zakłóceń, sprzeczności, paradoksów w świecie realnym i artystycznym.

5 Geneza epoki Epoka baroku rodziła się z uczucia sceptycyzmu, które zdominowało schyłek renesansu. Nad wiarą w moc i wartość człowieka zaczęło brać górę zwątpienie w siłę człowieka i jego zdolność poznania.

6 Rozbudzone przez renesansową myśl: godność osoby i przekonanie o jej wyjątkowości, wpłynęły na rozwój reformacji i wywołały związane z tym konsekwencje natury teologiczno-politycznej.

7 Człowiek, samodzielnie decydując o wierze i religii, brał na siebie odpowiedzialność za zbawienie bądź potępienie swojej duszy. Taka możliwość wyboru była dla człowieka źródłem zagubienia i ciężarem, którego nie potrafił sam ponieść.

8 Odpowiedzią była tutaj m.in. kontrreformacja i sobór w Trydencie, które stanowiły niejako antidotum na zamęt, jaki wprowadziły założenia reformacji. Sobór trydencki, zakończony w 1563 r., uzdrowił organizm Kościoła, jednak sam proces kontrreformacji był niejednolity i skomplikowany.

9 kontrreformacja Sobór trydencki (1563) stawiał Kościołowi nowe zadania wzmocnić pozycję papieża, ograniczać reformację, szerzyć żywą wiarę wśród wiernych.

10 Sporządzono również uchwałę o sztuce sakralnej, zatytułowaną O świętych wizerunkach, ogłoszono pierwsze spisy ksiąg zakazanych, rozwijała się literatura religijna i kalendarze. Ustanowiono specjalne jednostki do kontroli wprowadzania w życie parafii i diecezji uchwał trydenckich.

11 Kontrreformacja, prąd w Kościele katolickim zwalczający reformację w celu odbudowy własnej potęgi oraz politycznych, gospodarczych i kulturalnych wpływów. Wpływy kontrreformacji zaznaczały się od poł. XVI do końca XVII w.

12 System celów stawianych sobie przez działaczy kontrreformacji opierał się na dążeniu do reformy wewnątrz Kościoła poprzez pogłębienie życia religijnego, wzmożenie dyscypliny, eliminację najbardziej rzucających się w oczy nadużyć kleru.

13 Kontrreformacja rozpoczęła się po soborze trydenckim ( ), który podjął kroki zmierzające do uzdrowienia stosunków wewnętrznych w Kościele i przekreślił wszelkie możliwości ugody z protestantami.

14 Dużą rolę w rozwoju tego ruchu odegrał założony w 1540 zakon Braci Jezusowych - jezuitów. Kontrreformacja działała poprzez wszechstronnie rozwiniętą propagandę skierowaną przeciwko reformacji, stosowała także przymus wyznaniowy.

15 Z kontrreformacją silnie związany był zakon jezuitów (czyli Towarzystwo Jezusowe). Zakon założony został w 1534 roku przez Ignacego Loyolę. Jego zadaniem była walka z reformacją. Najwybitniejszym polskim jezuitą był Piotr Skarga.

16 Jan Matejko, Kazanie Skargi, 1864

17 Działania Kościoła przyniosły owoce odnowy duchowości człowieka baroku, jego świadomości religijnej. Z drugiej strony wiele pozytywnych reform nie przyniosło skutku, gdyż zarówno wyznania protestanckie, jak i sam katolicyzm dzieliły się na mniejsze grupy religijne, walczące ze sobą o idee i wpływy (np. w Anglii).

18 Jedność Kościoła stała się niemożliwa do przywrócenia, zwłaszcza że po epoce indywidualistów renesansowych wielu ludzi miało swoje własne sądy o świecie. Konsekwencją było powstawanie nowych systemów moralnych, a tradycji chrześcijańskiej przeciwstawiano równoprawne tradycje innych kultur.

19 Wszystkie te zjawiska stały się podłożem narodzin nowej epoki baroku.

20 Nowa epoka narodziła się z rozdźwięku pomiędzy ideałami renesansu a zastaną rzeczywistością. Ideały pokoju, które tak chwalono w pismach poprzedniej epoki, w działach Erazma z Rotterdamu czy Andrzeja Frycza Modrzewskiego, okazały się nieadekwatne wobec realiów życia.

21 Europa, mimo pięknych haseł pokoju i jedności, pogrążała się w wojnach. Idea renesansowego irenizmu upadła w konfrontacji z sytuacją społeczno-polityczną. Toczyły się wojny religijne, których podłożem była reformacja.

22 Jedną z potężnych broni papiestwa do walki z heretykami stała się inkwizycja, która od 1542 pod nazwą Świętego Oficjum (6 kardynałów upoważnionych do wyznaczania trybunału złożonego z dominikanów) rozszerzyła swoją działalność z Hiszpanii na wszystkie kraje katolickie.

23 Od 1543 powierzono biskupom nadzór nad drukarniami, a w 1559 opracowano po raz pierwszy wykaz ksiąg zakazanych (Index librorum prohibitorum).

24 Polski barok można podzielić na: Wczesny barok: jest to schyłek panowania Stefana Batorego oraz część panowania Zygmunta III Wazy.

25 W tym czasie trwają poszukiwania nowych kierunków w poezji. Powstaje twórczość poetów metafizycznych, tzw. poezja światowej rozkoszy, poezja ziemiańska oraz mieszczańsko-plebejska. W prozie następuje odnowa tradycji średniowiecznych, np. pisania żywotów świętych, a także rozwój pamiętnikarstwa, kaznodziejstwa, anegdoty.

26 Jest to okres działalności twórców: Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Sebastiana Grabowieckiego, Kaspra Twardowskiego, Hieronima Morsztyna, Szymona Zimorowica, Piotra Skargi.

27 Dojrzały barok: jest to czas panowania Zygmunta III Wazy, Władysława IV i Jana II Kazimierza; przypada tu także część rządów Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Rozkwita kultura barokowa.

28 Na polu poezji tworzą: Maciej Kazimierz Sarbiewski, Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn. Szybko rozwija się i nagle podupada proza dzieła Samuela Twardowskiego, Zbigniewa Morsztyna. Merkuriusz Polski rozpoczyna dzieje polskiej prasy.

29 Powstaje i bujnie rozwija się teatr. W połowie XVII wieku następuje kryzys, który jest następstwem toczonych wojen. Powstaje kultura sarmacka, której szczytowy okres rozwoju przypada na panowanie Jana III Sobieskiego.

30 Późny barok: są to tzw. czasy saskie (na tronie polskim zasiadają: M. K. Wiśniowiecki ( ), Jan III Sobieski( ), August II Fryderyk Mocny( i ), Stanisław Leszczyński ; następuje okres bezkrólewia do 1733

31 Jest to epoka kryzysu, zamierania dawnych wzorów, powstawania nowych idei i nurtów estetycznych (rokoko). Tworzą poeci: Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski, Stanisław Herakliusz Lubomirski, ks. Józef Baka.

32 W nurcie pamiętnikarskim słynie Jan Chryzostom Pasek. Wciąż działają teatry polskie. Jednak w latach 30. XVIII wieku społeczna funkcja literatury ulega obniżeniu, rozwija się publicystyka. Z tego nurtu narodzi się wkrótce oświecenie.

33 Wydarzenia historyczne: 1545 sobór trydencki 1600 wojny polsko szwedzkie 1609 rokosz Zebrzydowskiego 1618 wojna trzydziestoletnia 1621 bitwa z Turkami pod Chocimiem 1635 powstaje Akademia Francuska 1642 wojna domowa w Anglii 1648 powstanie Chmielnickiego 1651 bitwa pod Beresteczkiem 1655 potop szwedzki 1658 wygnanie Arian z Polski 1665 rokosz Lubomirskiego 1673 bitwa pod Chocimiem 1683 odsiecz wiedeńska rządy Sasów

34 Antonio de Pereda, Sen szlachcica (ok. 1655)

35 w lewym dolny rogu widać mężczyznę, który śpi, po tytule dzieła możemy domyśleć się, że to rycerz, jednak po zestawieniu tej postaci z licznymi symbolami śmierci i marności można założyć, że rycerz ten śpi snem wiecznym. Nad nim, w centralnej części obrazu widać pięknego, z rozłożonymi czarnymi skrzydłami, spoglądającego na rycerza, anioła.

36 Anioł ten ma krwistoczerwoną szatę, która może symbolizować cierpienie, bądź miłość. Postaci anioła towarzyszy tajemniczy napis na szarfie, który głosi: "Wiecznie kłuje, szybko odlatuje i zabija". (miłość? śmierć?)

37 wszystko to co ziemskie jest marne, więc i nasze przyziemne cele również, w związku z tym musimy myśleć o tym co ważne, czyli o życiu po życiu. Jak wszyscy wiemy początkiem tego życia jest śmierć, która jest również tematem obrazu "Sen rycerza" Antonia de Predy.

38 patrząc na ten obraz od razu rzuca nam się w oczy ilość symboli, przedmiotów, które zostały tam zawarte. Najbardziej rzuca się w oczy ludzka czaszka, która jest symbolem przemijania i śmierci. Jest tam również maska, która może oznaczać, że życie jest jak teatr, a my nie mamy wpływu na to co się stanie na scenie, oraz kiedy skończy się sztuka, w której gramy.

39 uczone księgi zapisane drobnym druczkiem, symbolizują doczesną wiedzą, która przeminie, bo wiedza, która dotyczy spraw ludzkich (marnych) w zaświatach jest nieprzydatna; widać również piękny zegar, który odmierza upływające życie, symbolizuje nieuchronną śmiertelność, a dzięki wyszukanej formie przedmiotu autor pokazuje nam, że powodzenie i wszelkie sukcesy także przeminą

40 na stole rozsypane są pieniądze oraz inne drogocenne, dobra doczesne, które symbolizują (jak większość elementów zawartych w tym obrazie) przemijanie i ulotność nawet najcenniejszych ludzkich dóbr.