Stosowanie przepisów prawnych w geodezji 311[10].Z3.01

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ BoŜena Wasielewska Stosowanie przepisów prawnych w geodezji 311[10].Z3.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

Recenzenci: dr inŝ. Barbara Gąsowska mgr inŝ. Sylwia Mikulska Opracowanie redakcyjne: mgr inŝ. Barbara Kapruziak Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[10].Z3.01 Stosowanie przepisów prawnych w geodezji, zawartej w modułowym programie nauczania dla zawodu technik geodeta. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 1

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6 4.1. System prawny Rzeczypospolitej Polskiej 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 23 4.1.3. Ćwiczenia 23 4.1.4. Sprawdzian postępów 25 4.2. SłuŜba Geodezyjna i Kartograficzna 26 4.2.1. Materiał nauczania 26 4.2.2. Pytania sprawdzające 29 4.2.3. Ćwiczenia 29 4.2.4. Sprawdzian postępów 31 4.3. Państwowy Zasób Geodezyjny i Kartograficzny 32 4.3.1. Materiał nauczania 32 4.3.2. Pytania sprawdzające 38 4.3.3. Ćwiczenia 39 4.3.4. Sprawdzian postępów 39 4.4. Przepisy prawne, standardy techniczne i normy techniczne w geodezji 40 4.4.1. Materiał nauczania 40 4.4.2. Pytania sprawdzające 44 4.4.3. Ćwiczenia 44 4.4.4. Sprawdzian postępów 46 5. Sprawdzian osiągnięć 47 6. Literatura 51 2

1. WPROWADZENIE Poradnik, który zaczynasz czytać, ma tytuł Stosowanie przepisów prawnych w geodezji. Jak wynika z tytułu poświęcony będzie zagadnieniom prawnym. W odniesieniu do geodezji jest to bardzo szeroki temat, poniewaŝ praktycznie wszystkie działania geodety realizowane są w oparciu o uregulowania prawne. W poradniku tym nie znajdziesz gotowych procedur, jak wykonać poszczególne prace geodezyjne, ale nauczysz się jak wyczytać z przepisów prawnych odpowiednie procedury, jak odszukać odpowiednie przepisy. Niejednokrotnie, materiał przedstawiony w poradniku moŝe wydać Ci się trudny do zrozumienia. Pewne fragmenty moŝe trzeba będzie przeczytać kilkakrotnie, aby przyswoić wiedzę. Sformułowania języka prawnego są inne niŝ uŝywane w języku potocznym, ale takim językiem i słownictwem trzeba będzie umieć się posługiwać i rozumieć go. W poradniku tym znajdziesz w szczególności: wymagania wstępne, jakie są niezbędne do zrealizowania jednostki modułowej, cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, materiał nauczania, czyli wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki modułowej, pytania sprawdzające, które pozwolą Ci upewnić się, Ŝe poziom Twoich wiadomości jest wystarczający do realizacji ćwiczeń, ćwiczenia, które mają pomóc Ci ugruntować wiadomości teoretyczne oraz nabyć umiejętności praktyczne, sprawdzian postępów, który umoŝliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po wykonaniu ćwiczeń, sprawdzian osiągnięć, który oceni opanowanie materiału całej jednostki modułowej, literaturę. 311[10].Z3 Obsługa geodezyjna nieruchomości 311[10].Z3.01 Stosowanie przepisów prawnych w geodezji 311[10].Z3.02 Prowadzenie ewidencji gruntów i budynków 311[10].Z3.03 Wykonywanie prac geodezyjnych do celów prawnych 311[10].Z3.04 Sporządzenie mapy do celów prawnych Schemat układu jednostek modułowych 3

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: charakteryzować rodzaje podstawowych prac geodezyjnych i kartograficznych, znać sposoby wykonania w/w prac, wymienić rodzaje osnów geodezyjnych, wymienić zakres informacji i sposoby udostępniania danych ewidencji gruntów i budynków, wymienić rodzaje map wykorzystywanych w pracach geodezyjnych, czytać teksty ze zrozumieniem, korzystać z róŝnych źródeł informacji, kojarzyć informacje i logicznie wnioskować. 4

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: posłuŝyć się podstawowymi pojęciami z prawoznawstwa, posłuŝyć się aktami normatywnymi, zastosować przepisy prawa cywilnego, prawa rzeczowego i prawa administracyjnego, określić zakres obowiązków organów Państwowej SłuŜby Geodezyjnej i Kartograficznej, określić zasady prowadzenia i przechowywania państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, zastosować w pracach geodezyjnych i kartograficznych obowiązujące normy, standardy techniczne oraz przepisy prawne, wykonać badania hipoteczne, sprawdzić stan prawny nieruchomości w księdze wieczystej. 5

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. System prawny Rzeczypospolitej Polskiej 4.1.1. Materiał nauczania Podstawowe pojęcia z zakresu prawa Prawo to uporządkowany zbiór norm postępowania wydanych lub usankcjonowane przez państwo i zabezpieczonych przymusem państwowym. Ustawa jest aktem prawa powszechnego uchwalanym wyłącznie przez parlament i zajmującym w hierarchii aktów prawnych miejsce bezpośrednio po konstytucji. Rozporządzanie jest aktem normatywnym prezydenta, naczelnych i centralnych organów administracji państwowej i ministrów oraz poszczególnych kierowników urzędów centralnych. Rozporządzenie jest wydawane wyłącznie na podstawie uprawnienia wynikającego z przepisu ustawy (delegacja ustawowa) i zawiera przepisy wykonawcze do przepisów zawartych w ustawach. Publikatory urzędowe: Dziennik Ustaw, w którym ogłaszane są: ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe. Monitor Polski, w którym publikowane są: uchwały i zarządzenia naczelnych i centralnych organów władzy i administracji państwowej, uchwały międzynarodowe sejmu i senatu, wojewódzkie dzienniki urzędowe, w których publikowane są zarządzenia i uchwały terenowych organów rządowej administracji ogólnej i organów samorządu terytorialnego. Elementy budowy ustawy: tytuł, który zawiera słowo ustawa, datę jej ustanowienia i zwięzłe określenia zagadnień, do których odnoszą się normy prawne w niej zawarte, przepisy merytoryczne, przepisy o wejściu ustawy w Ŝycie. Podstawową jednostką redakcyjną ustawy jest artykuł, który powinien obejmować kaŝdą samodzielną myśl. Artykuły dzielą się na ustępy, paragrafy, punkty i litery. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej podstawa systemu prawnego państwa Konstytucja jest najwaŝniejszym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, co oznacza, Ŝe wszystkie akty prawa muszą być z nią zgodne. KaŜdy ma obowiązek przestrzegania tego prawa. Nawiązując do jednego z zagadnień geodezji - gospodarki nieruchomościami, naleŝy zauwaŝyć, Ŝe w Konstytucji znajduje się niezwykle istotny zapis dotyczący własności: Rzeczypospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. Własność moŝe być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. KaŜdy obywatel ma prawo do własności i innych praw majątkowych oraz prawo dochodzenia naruszenia tych praw. Własność i inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze: władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), 6

władzy wykonawczej (Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów), władzy sądowniczej (sądy i trybunały). Władza ustawodawcza Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm (460 posłów) i Senat (100 senatorów). Wybory do Sejmu i Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Sejm i Senat wybierane są na czteroletnie kadencje. Obradują na posiedzeniach, które są jawne. Sejm wybiera ze swego grona Marszałka Sejmu, a Senat Marszałka Senatu. Sejm lub Senat powołuje komisje stałe lub nadzwyczajne. Komisje śledcze moŝe powołać tylko Sejm. Władza wykonawcza Władzę wykonawczą sprawuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Rada Ministrów i administracja rządowa. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straŝy suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach. Wybierany jest na pięcioletnią kadencję w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną kraju. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala projekt budŝetu państwa. Rada Ministrów kieruje administracją rządową, której przedstawicielem w województwie jest wojewoda, koordynuje i kontroluje pracę tych organów. Prezes Rady Ministrów kieruje pracami Rady Ministrów, sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym i jest zwierzchnikiem słuŝbowym pracowników administracji rządowej. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania Prezesa Rady Ministrów. Władza sądownicza Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezaleŝną od innych władz, wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Władzę sądowniczą sprawują: Sąd NajwyŜszy, Sądy powszechne, Naczelny Sąd Administracyjny, Sądy administracyjne, Sądy wojskowe, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu. Wymiar sprawiedliwości sprawują: Sąd NajwyŜszy, sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe. Postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne. Sąd NajwyŜszy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania (jest drugą instancją) oraz wykonuje inne czynności określone w Konstytucji i ustawach. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeŝonych dla innych sądów. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie ustalonym w ustawie, kontrolę administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje równieŝ 7

orzekanie zgodności z ustawami uchwał samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności przepisów prawa, wydanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją i ustawami. Trybunał Stanu - Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes NajwyŜszej Izby Kontroli a takŝe posłowie i senatorowie, za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swego urzędowania, ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, rozporządzenia. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów nie są przepisami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Mają one charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającymi te akty. Podobnie jest z aktami prawa miejscowego, które ustanawiane są przez organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej i obowiązują na obszarze ich działania. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów oraz grupie, co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Sejm rozpatruje projekty ustaw i uchwala ustawy większością głosów. Ustawa uchwalona przez Sejm zostaje następnie przekazana do Senatu, który moŝe ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki lub uchwalić jej odrzucenie w całości. Jeśli ustawa zostanie przyjęta przez Senat to następnie trafia do Prezydenta Rzeczypospolitej, który ją podpisuje i zarządza ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego rozporządzenia zawartego w ustawie. Rozporządzenie zawiera wytyczne, czyli przepisy wykonawcze dotyczące aktów ustawy, w celu ułatwienia jednoznacznego korzystania z ustawy. System prawa cywilnego System prawa cywilnego regulują: ustawa Kodeks cywilny z dn.23 kwietnia 1964r. z późniejszymi zmianami, ustawa Kodeks postępowania cywilnego z dn.17 listopada 1964r. z późniejszymi zmianami. Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Składa się z czterech ksiąg (rys. 1). 8

KODEKS CYWILNY Księga pierwsza CZĘŚĆ OGÓLNA Księga druga WŁASNOŚĆ I INNE PRAWA RZECZOWE Księga trzecia ZOBOWIĄZANIA Księga czwarta SPADKI Rys. 1. Struktura ustawy Kodeks cywilny Część ogólną stanowią przepisy zawierające normy, regulujące zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego. W księdze I Kodeksu określone zostały podmioty prawa (rys. 2), mienie, czynności prawne, itp. Ze względu na wagę tych zagadnień w zawodzie geodety, przytoczone zostaną niektóre definicje. Osoba fizyczna jest to kaŝdy człowiek od chwili odłączenia go od ciała matki do chwili śmierci, niezaleŝnie od wieku, płci, stanu zdrowia fizycznego i psychicznego oraz innych cech. Osoba prawna jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z właściwego rejestru. Osobami prawnymi są: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Przykładami stanowienia osób prawnych z mocy ustaw są: jednostki samorządu terytorialnego tj. gminy, powiaty, województwa (z mocy ustaw samorządowych), przedsiębiorstwa państwowe (z mocy ustawy o przedsiębiorstwach państwowych), Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad (z mocy ustawy o autostradach płatnych), Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (z mocy ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa), inne. PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO osoby fizyczne osoby prawne Rys. 2. Podmioty prawa cywilnego Mienie jest to własność i inne prawa majątkowe. Nieruchomość jest to część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności (grunty), jak równieŝ budynki trwale związane z gruntem związane lub części składowe takich budynków, jeŝeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Za części składowe nieruchomości uwaŝa się takŝe drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania. Urządzenia słuŝące do doprowadzania lub 9

odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne, nie naleŝą do części składowych gruntu lub budynku, jeŝeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. Za części składowe nieruchomości uwaŝa się takŝe prawa związane z jej własnością. Nieruchomość rolna (grunty rolne) jest to nieruchomość, która jest lub moŝe być wykorzystywana do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Gospodarstwo rolne są to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeŝeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Czynności prawne są to działania, które zmierzają do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złoŝenie odpowiedniego oświadczenia woli. Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyraŝone, lecz równieŝ te, które wynikają z ustawy, z zasad współŝycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest niewaŝna, chyba, Ŝe właściwy przepis przewiduje inny skutek. Zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne mogą podejmować czynności prawne. NaleŜy pamiętać, Ŝe według przepisów Kodeksu cywilnego osoby fizyczne mogą mieć: a) zdolność prawną, b) pełną zdolność do czynności prawnych, c) ograniczoną zdolność do czynności prawnych, d) brak zdolności do czynności prawnych. Zdolność prawna to zdolność występowania jako podmiot w stosunkach cywilnoprawnych. KaŜdy człowiek od chwili urodzenia posiada zdolność prawną. Pełna zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań, nabywa się ją z chwilą uzyskania pełnoletności (z chwilą ukończenia 18 lat). Małoletni, przez zawarcie małŝeństwa uzyskuje pełnoletność i tym samym pełną zdolność do czynności prawnych, której nie traci w razie uniewaŝnienia małŝeństwa. Ograniczona zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Osoba pełnoletnia moŝe być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii i potrzebna jest pomoc do prowadzenia spraw. Dla takich osób sąd ustanawia kuratora. Brak zdolności do czynności prawnych mają osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Prawo rzeczowe ujęte jest w księdze II a przepisy tego prawa regulują prawne formy korzystania z rzeczy (prawa rzeczowe i ograniczone prawa rzeczowe) (rys. 3). Prawa rzeczowe to prawo własności i prawo uŝytkowania wieczystego. Według Kodeksu cywilnego ograniczone prawa rzeczowe w odniesieniu do nieruchomości, to uŝytkowanie i słuŝebność. Inne przepisy prawa dołączają tu jeszcze własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu uŝytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej i hipotekę. Własność Jest to najszersze prawo do rzeczy (nieruchomości), które moŝe być zbywalne, przenoszalne i dziedziczne. Jest to prawo do rozporządzania rzeczą i korzystania z niej zgodnie z przepisami prawa i zasadami współŝycia społecznego. Właściciel moŝe korzystać z rzeczy, pobierać poŝytki i inne dochody. Właściciel w związku z prawem własności ma takŝe szereg obowiązków wynikających z ustawy. 10

Rys. 3. Prawne formy korzystania z rzeczy (nieruchomości) wg Kodeksu cywilnego UŜytkowanie wieczyste UŜytkowanie wieczyste naleŝy do silnych praw rzeczowych. Jest ono zbywalne, przenoszalne i dziedziczne. Podmiotami tego prawa mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne. Przedmiotem uŝytkowania wieczystego mogą być grunty naleŝące do Skarbu Państwa a takŝe grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego. Mogą to być grunty połoŝone w granicach administracyjnych miast lub osiedli oraz grunty połoŝone poza tymi granicami, ale włączone do planu zagospodarowania przestrzennego. Oddanie gruntu w uŝytkowanie wieczyste następuje na okres 99 lat, ale w wyjątkowych przypadkach moŝe być krótszy, co najmniej jednak 40 lat. UŜytkownik wieczysty ma prawo Ŝądać przedłuŝenia umowy a odmowa przedłuŝenia tego prawa jest dopuszczalna tylko ze względu na waŝny interes społeczny. Umowa o oddanie gruntu w uŝytkowanie wieczyste oraz umowa o przedłuŝenie tego prawa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Budynki i urządzenia wzniesione przez wieczystego uŝytkownika na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie naleŝącym do jednostek samorządy terytorialnego stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i urządzeń, które wieczysty uŝytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w uŝytkowanie wieczyste. UŜytkownik wieczysty uiszcza opłaty roczne przez czas trwania prawa uŝytkowania wieczystego gruntu opłaty roczne, chyba, Ŝe przepisy szczególne stanowią inaczej. UŜytkowanie UŜytkowanie polega na prawie uŝywania cudzej rzeczy (np. nieruchomości) i pobierania z niej poŝytków. Zakres prawa uŝytkowania moŝna ograniczyć do części rzeczy (np. części nieruchomości). UŜytkowanie jest prawem niezbywalnym i nie podlega dziedziczeniu. Wskutek niewykonywania przez 10 lat prawo uŝytkowania wygasa. Właściciel nie ma obowiązku świadczenia nakładów na rzecz obciąŝoną uŝytkowaniem a uŝytkownik obowiązany jest dokonywać naprawy i ponosić inne nakłady związane ze zwykłym korzystaniem z rzeczy. Po wygaśnięciu uŝytkowania uŝytkownik jest zobowiązany zwrócić rzecz we właściwym stanie. 11

SłuŜebność SłuŜebność gruntowa jest to obciąŝenie nieruchomości na rzecz kaŝdoczesnego właściciela innej nieruchomości (tzw. nieruchomości władnącej) pewnym prawem. Przykładami słuŝebności jest słuŝebność przejazdu, przejścia, wejścia na grunt w określonych celach. SłuŜebność powinna być tak wykonywana, Ŝeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciąŝonej. Właściciel nieruchomości obciąŝonej moŝe Ŝądać zniesienia słuŝebności gruntowej za wynagrodzeniem a jeŝeli utraciła ona dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie bez wynagrodzenia. SłuŜebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania po upływie 10 lat. Hipoteka Hipoteka jest to obciąŝenie nieruchomości prawem na mocy, którego wierzyciel moŝe dochodzić zaspokojenia z nieruchomości. Prawo to pozostaje bez względu na zmianę właściciela nieruchomości. Księga trzecia Kodeksu cywilnego normuje stosunki prawne zobowiązaniowe. Zobowiązanie naleŝy rozumieć jako stosunek prawny, w którym jedna ze stron moŝe domagać się od drugiej strony określonego zachowania. Najczęstszymi źródłami zobowiązań są wszelkiego rodzaju umowy (o dzieło, zlecenie, sprzedaŝy, zamiany) oraz akty administracyjne (decyzje). Umowy sprzedaŝy, zamiany, decyzje administracyjne, często związane są z gospodarką nieruchomościami. Poza tym do praw zobowiązaniowych, mających zastosowanie w gospodarce nieruchomościami, naleŝą: najem, dzierŝawa, uŝyczenie i doŝywocie. Najem jest zobowiązaniem w ramach, którego wynajmujący oddaje rzecz (nieruchomość lub jej część) najemcy do uŝywania na czas określony lub nieokreślony, w zamian za ustanowiony czynsz. Umowa najmu na czas dłuŝszy niŝ rok powinna być zawarta na piśmie, bo w przeciwnym razie staje się umową na czas nieokreślony. DzierŜawa jest zobowiązaniem w ramach, którego wydzierŝawiający zobowiązuje się oddać rzecz (nieruchomość lub jej część) do uŝywania i pobierania poŝytków, przez czas określony lub nieokreślony, a dzierŝawca zobowiązuje się płacić wydzierŝawiającemu czynsz. DzierŜawa zawierana jest na czas oznaczony lub nieoznaczony. DzierŜawa na czas dłuŝszy niŝ 30 lat staje się dzierŝawą na czas nieoznaczony. DzierŜawa jest ustanawiana w drodze umowy. UŜyczenie jest zobowiązaniem w ramach, którego uŝyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas określony lub nie, na bezpłatne uŝywanie oddanej mu w tym celu rzeczy (nieruchomości lub jej części). DoŜywocie jest zobowiązaniem w ramach, którego w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywającemu doŝywotnie utrzymanie lub inne świadczenie. Księga czwarta Kodeksu cywilnego odnosi się do prawa spadkowego i reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa. System prawa administracyjnego System prawa administracyjnego, czyli zespół norm regulujących strukturę, kompetencje, sposób działania organów administracji publicznej, zawierają przepisy prawa powszechnego. Podstawowe uregulowania w tym zakresie to: ustawa z dn. 14 czerwca 1960r Kodeks postępowania administracyjnego, ustawa z dn. 8 marca 1990r o samorządzie terytorialnym, ustawa z dn. 5 czerwca 1998r o samorządzie powiatowym, ustawa z dn. 5 czerwca 1998r o samorządzie województwa. 12

Administracja (łac. administrare - być pomocnym) jest to jedna z podstawowych form działalności państwa sprowadzająca się do organizowania bezpośredniej realizacji zadań państwa w oparciu o obowiązujące przepisy. Administracja publiczna działalność obejmująca zakres spraw o charakterze publicznym inaczej zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez róŝne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach. Podział administracji publicznej: administracja państwowa, administracja rządowa, administracja samorządowa. Administracja państwowa jest często utoŝsamiana z administracją rządową i odwrotnie. Celowe i logiczne wydaje się wyodrębnienie administracji państwowej, w której skład nie wchodzi administracja rządowa. Obecnie do organów administracji państwowej moŝna zaliczyć m.in.: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, NajwyŜsza Izba Kontroli, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajową Radę Sądownictwa, Narodowy Bank Polski, centralne organy administracji podległe Sejmowi. Administrację rządową, ze względu na zakres jej działania, moŝna podzielić, na administrację rządową centralną (Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, ministrowie oraz centralne organy administracji rządowej) oraz na administrację rządową terenową (wojewoda i podległe mu słuŝby). Administrację samorządową ukształtowano w Polsce na 3 szczeblach: gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Organy kaŝdej jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania publiczne na obszarze właściwości miejscowej. Do organów samorządu terytorialnego na kaŝdym szczeblu naleŝą: organy stanowiące i kontrolne (rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa), organy wykonawcze (zarząd gminy, zarząd powiatu, zarząd województwa). Organy administracji publicznej na róŝnych szczeblach mają między innymi za zadanie przeprowadzanie postępowań administracyjnych. Postępowanie administracyjne jest to procedura postępowania uregulowana przepisami prawa, związana z wydaniem przez organ postanowienia lub decyzji. Postanowienia są to takie akty prawne, które nie rozstrzygają o istocie sprawy i dotyczą tylko poszczególnych kwestii wynikłych w toku postępowania. Ich treścią są przede wszystkim zagadnienia proceduralne (wszczęcie, zawieszenie postępowania) a wyjątkowo dotyczą samej sprawy. Postanowienie, wobec którego strona moŝe napisać zaŝalenie lub skargę do sądu administracyjnego, doręcza się na piśmie. ZaŜalenie moŝna wnieść w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia i tylko w sprawach ściśle określonych w Kodeksie cywilnym, np. o odmowie udostępnienia akt, w sprawie zawieszenia postępowania. ZaŜalenie nie ma takiej mocy jak odwołanie, moŝe jednak wstrzymać wydanie decyzji. Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji (przykład decyzji (rys. 4), która rozstrzyga sprawę, co do jej istoty, w całości lub w części, albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji (decyzja o umorzeniu postępowania). Decyzje w uzasadnionych przypadkach mogą mieć nadany rygor natychmiastowej wykonalności (przykład - rys. 6). Decyzję doręcza się stronom na piśmie. W terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji strony mogą wnieść odwołanie. W zaleŝności od instancji organu 13

administracyjnego, odwołania muszą być kierowane do właściwego organu odwoławczego. W treści decyzji znajduje się pouczenie, czy słuŝy od niej odwołanie, w jakim trybie i gdzie je kierować. Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu z wyłączeniem przypadku, gdy decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności lub podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy prawa. Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której utrzymuje w mocy zaskarŝoną decyzję, albo uchyla zaskarŝoną decyzję w całości lub części i w tym zakresie orzeka, co do istoty sprawy, bądź uchylając tę decyzję umarza postępowanie pierwszej instancji, albo umarza postępowanie odwoławcze. W praktyce geodezyjnej i kartograficznej, w gospodarce nieruchomościami szereg działań wymaga przeprowadzenia postępowań administracyjnych. Postanowienia wydawane są przy ustaleniach proceduralnych takich jak wszczęcie wszelkich postępowań administracyjnych, zawieszenie postępowań (rys. 4) a wyjątkowo dotyczą samej istoty sprawy, np. zatwierdzenie ugody, zatwierdzenie wstępnego projektu podziału działki. Decyzje wymagane są przy takich pracach geodezyjnych jak: podział nieruchomości (decyzja zatwierdzająca podział) (rys. 5), rozgraniczenie nieruchomości (decyzja o rozgraniczeniu nieruchomości) oraz przy: wyłączeniach gruntów z produkcji rolnej lub leśnej, wywłaszczeniach, przekazaniu gruntu w uŝytkowanie wieczyste. W kaŝdej fazie postępowania administracyjnego, aŝ do momentu wydania decyzji, strony mogą zawrzeć przed organem administracji publicznej ugodę. Przyczynia się to do uproszczenia i przyśpieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa. Z inicjatywą zawarcia ugody moŝe wystąpić organ administracji lub strony. Ugoda musi być sporządzona w formie pisemnej. Organ zatwierdza ugodę lub odmawia jej zatwierdzenia w formie postanowienia, na które przysługuje stronom zaŝalenie. Ugoda obowiązuje od dnia, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu staje się ostateczne. Zatwierdzona ugoda wywołuje takie same skutki jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego. Przykładem ugody moŝe być ugoda zawarta w postępowaniu rozgraniczeniowym. 14

..., dnia...r. POSTANOWIENIE Nr... Na podstawie art. 94 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2004. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) oraz art. 101, art. 123, art. 124 i art. 125 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.), z urzędu Wójt Gminy... Zawiesza postępowanie o zatwierdzenie podziału nieruchomości - działki połoŝonej w... nr..., obręb..., o powierzchni..., dla której Sąd Rejonowy w... prowadzi księgę wieczystą KW..., do czasu uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jednak nie dłuŝej niŝ na okres 12 miesięcy. Uzasadnienie Pan... wniósł o zatwierdzenie podziału nieruchomości - działki połoŝonej w... nr..., obręb..., o powierzchni..., dla której Sąd Rejonowy w... prowadzi księgę wieczystą KW..., stanowiącej jego własność. Dla obszaru tego nie uchwalono miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Gmina... ogłosiła o przystąpieniu do sporządzenia planu miejscowego w dniu..., tj. przed złoŝeniem wniosku o podział nieruchomości. Wobec tego na mocy art. 94 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami postępowanie w sprawie podziału naleŝało obligatoryjnie zawiesić do czasu uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jednak nie dłuŝej niŝ na okres 12 miesięcy. Pouczenie: Na podstawie art. 101 3 i art. 141 w związku z art. 17 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, od niniejszego postanowienia słuŝy stronom zaŝalenie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w..., za pośrednictwem Wójta Gminy..., w terminie 7 dni od dnia doręczenia. Rys. 4. Postanowienie o zawieszeniu postępowania o podział nieruchomości 15

.., dnia..r. DECYZJA Nr.. Na podstawie art. 93 ust. 1 i 2, art. 96 ust. 1, art. 97 ust. 1 i art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) w zw. z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2004 roku w sprawie sposobu i trybu dokonywania podziałów nieruchomości (Dz. U. Nr 268, poz. 2663) oraz art. 104 1 i art. 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), na wniosek Pana.., Wójt Gminy.. 1. Zatwierdza podział nieruchomości - działki połoŝonej w.. nr.., obrębu.., o powierzchni.., dla której Sąd Rejonowy w.. prowadzi księgę wieczystą KW.. na działki: nr.., o powierzchni.., nr.., o powierzchni.., nr.. o powierzchni.. i nr.., o powierzchni.., zgodnie z mapą z projektem podziału, stanowiącą załącznik do niniejszej decyzji. 2. Stwierdza, Ŝe powstała w wyniku podziału działka nr.., o powierzchni.. została wydzielona pod publiczną drogę gminną i z mocy prawa przechodzi na własność Gminy.. z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stanie się ostateczna. UZASADNIENIE Pan.. - właściciel nieruchomości - działki połoŝonej w.. nr.., obrębu.., o powierzchni.., dla której Sąd Rejonowy w.. prowadzi księgę wieczystą KW.., wniósł o zatwierdzenie podziału jej na 4 działki: nr.., o powierzchni.., nr.., o powierzchni.., nr.. o powierzchni.. i nr.., o powierzchni.. Do wniosku załączono wszystkie wymagane dokumenty, w tym mapę z projektem podziału. Projektowany podział zgodny jest z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego obowiązującym na tym terenie (uchwała Rady Gminy.. nr.. z dnia.., Dz. Urz. Woj...nr.., poz...). Wydzielona część nieruchomości - działka nr.., o powierzchni.. przeznaczona jest w planie miejscowym pod publiczną drogę gminną. Wobec powyŝszych okoliczności na mocy art. 93 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) naleŝało zatwierdzić podział nieruchomości, zgodnie z wnioskiem. Zgodnie z art. 98 ust. 1 ww. ustawy działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. W związku z tym naleŝało stwierdzić, Ŝe działka nr.., o powierzchni.., wydzielona pod drogę przeszła z mocy prawa na własność Gminy.. Niniejsza decyzja stanowi podstawę do dokonania wpisów w księdze wieczystej i katastrze nieruchomości. Niniejsza decyzja nie podlega opłacie skarbowej - art. 2 ust. 1 pkt 1 lit. h ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635). Pieczęć urzędowa Imię, nazwisko i podpis osoby uprawnionej do wydania decyzji z podaniem stanowiska słuŝbowego Pouczenie Na podstawie art. 127 1 i 2, art. 129 1 i 2 w związku z art. 17 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, od niniejszej decyzji słuŝy stronom odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w.., za pośrednictwem Wójta Gminy.., w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Rys. 5. Decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości 16

.., dnia.. r. DECYZJA Nr.. Na podstawie art. 126 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) oraz art. 104 i art. 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), na wniosek Zarządu Dróg w.. Starosta.. 1. Zezwala Zarządowi Dróg w.. na czasowe zajęcie nieruchomości gruntowej połoŝonej w.. przy ulicy.., działka nr.., obręb.. o powierzchni.. ha, dla której Sąd Rejonowy w.. prowadzi księgę wieczystą KW.., stanowiącej własność Pani.., na okres nie dłuŝszy niŝ 1 miesiąc w celu przeprowadzenia prac drenaŝowych i remontowych na drodze powiatowej nr.. w.. 2. Nadaje decyzji rygor natychmiastowej wykonalności. UZASADNIENIE W dniu.., na skutek obfitych opadów atmosferycznych, na odcinku drogi powiatowej nr.. w.., przyległym do nieruchomości gruntowej połoŝonej w.. przy ulicy.., działka nr.., obręb.. o powierzchni.. ha, dla której Sąd Rejonowy w.. prowadzi księgę wieczystą KW.., stanowiącej własność Pani.., nastąpiło podtopienie i zapadnięcie się części jezdni. Zarząd Dróg w.. jako zarządca dróg powiatowych wystąpił o wydanie decyzji zezwalającej na czasowe zajęcie przedmiotowej nieruchomości na okres nie dłuŝszy niŝ 1 miesiąc. W celu usunięcia awarii, w szczególności przeprowadzenia prac drenaŝowych i odwodnienia podtopionego odcinka drogi oraz wyremontowania nawierzchni niezbędne jest zajęcie sąsiadującej z drogą ww. opisanej nieruchomości, stanowiącej własność Pani.. Prace powinny być przeprowadzone natychmiast w celu zapobieŝenia dalszemu podtapianiu i zapadaniu się jezdni i związanymi z tym znacznymi stratami majątkowymi oraz zagroŝeniem dla bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wobec powyŝszych okoliczności wniosek Zarządu Dróg w.. jest uzasadniony w świetle art. 126 ustawy o gospodarce nieruchomościami i naleŝało orzec jak w sentencji. Po upływie okresu zajęcia nieruchomość zostanie doprowadzona do stanu poprzedniego lub zostanie wypłacone odpowiednie odszkodowanie. JeŜeli na skutek czasowego zajęcia nieruchomości właściciel nie będzie mógł korzystać z nieruchomości w sposób dotychczasowy lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, moŝe Ŝądać, aby starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, nabył od niego na rzecz Skarbu Państwa własność nieruchomości w drodze umowy. Niniejsza decyzja nie podlega opłacie skarbowej - art. 2 ust. 1 pkt 1 lit. h ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635). Pieczęć urzędowa Imię, nazwisko i podpis osoby uprawnionej do wydania decyzji z podaniem stanowiska słuŝbowego Pouczenie Na podstawie art. 127 1 i 2, art. 129 1 i 2 k.p.a. w zw. z art. 9a ustawy o gospodarce nieruchomościami, od niniejszej decyzji słuŝy stronom odwołanie do Wojewody.. w.. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem Starosty.., w terminie 14 dni od daty otrzymania decyzji. Rys. 6. Decyzja na czasowe zajęcie nieruchomości z rygorem natychmiastowej wykonalności 17

Księgi wieczyste i hipoteka Księgi wieczyste dla nieruchomości zakłada się i prowadzi w oparciu o przepisy ustawy z dn. 6 lipca 1982 r o księgach wieczystych i hipotece oraz w oparciu o rozporządzenia, czyli przepisy wykonawcze do tej ustawy. Księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Są one podstawą do bezpiecznego obrotu nieruchomościami i stanowią zabezpieczenie kredytu hipotecznego (wierzytelności). Księga wieczysta jest to urzędowy rejestr, mający na celu ustalenie praw rzeczowych i ograniczonych praw rzeczowych określonych na nieruchomości a takŝe niektórych innych praw i ograniczeń. Przedmiotem wpisu w księdze wieczystej jest zasadniczo nieruchomość gruntowa. W jej skład moŝe wchodzić wiele działek ewidencyjnych, nawet ze sobą niegraniczących. Właściciel kilku nieruchomości (niezaleŝnie od faktu czy graniczą one ze sobą czy nie) stanowiących całość gospodarczą, moŝe ubiegać się o połączenie ich w księdze wieczystej w jedną nieruchomość. Jest to wykonalne, gdy nieruchomości, które mają być połączone, nie są obciąŝone ograniczonymi prawami rzeczowymi na rzecz więcej niŝ jednego podmiotu. Księga wieczysta dla nieruchomości zawiera 4 działy. 1) Dział pierwszy obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy praw związanych z jej własnością, np. wpis drogi koniecznej, dla nieruchomości władnącej (tabele 1,2,3). Tabela 1. Wzór pierwszej strony działu pierwszego I-O księgi wieczystej Tabela 2. Wzór drugiej strony działu pierwszego I-O księgi wieczystej 18

Tabela 3. Wzór pierwszej i drugiej strony działu pierwszego I-Sp księgi wieczystej 2) Dział drugi obejmuje wpisy dotyczące własności oraz uŝytkowania wieczystego a wpisywane są tu wszystkie podmioty tych praw, czyli właściciele i uŝytkownicy wieczyści (tabela 4). Tabela 4. Wzór pierwszej strony działu drugiego księgi wieczystej 3) Dział trzeci przeznaczony jest na wpisy dotyczące (tabela 5, 6): ograniczonych praw rzeczowych z wyjątkiem hipotek (np. uŝytkowania), ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub uŝytkowaniem wieczystym (wpis spełnienia drogi koniecznej dla nieruchomości obciąŝonej), innych praw i roszczeń (np. dzierŝawy, roszczenia prawa pierwokupu nieruchomości). Tabela 5. Wzór pierwszej strony działu trzeciego księgi wieczystej 19

Tabela 6. Wzór drugiej strony działu trzeciego księgi wieczystej 4) Dział czwarty przeznaczony jest na wpisy dotyczące hipotek, to znaczy wielkości wierzytelności zabezpieczonej na nieruchomości (tabela 7). Tabela 7. Wzór pierwszej strony działu czwartego księgi wieczystej Tabela 8. Wzór drugiej strony działu czwartego księgi wieczystej Prowadzenie ksiąg wieczystych naleŝy do właściwych sądów rejonowych. Dla kaŝdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą, ale są przypadki, Ŝe przepisy szczególne stanowią inaczej. Wyjątkiem jest przykładowo sytuacja prowadzenia wspólnej księgi dla gruntu oddanego w uŝytkowanie wieczyste i dla znajdującego się na takim gruncie budynku, który stanowi odrębną nieruchomość będącą własnością wieczystego uŝytkownika gruntu. Wydział ksiąg wieczystych sądu rejonowego wykonuje następujące podstawowe procedury związane z prowadzeniem ksiąg wieczystych: załoŝenie księgi wieczystej, gdy powstaje nieruchomość, 20

zamknięcie księgi wieczystej, gdy nieruchomość przestaje istnieć, odłączenie, gdy część nieruchomości przechodzi do innej księgi wieczystej, przyłączenie, gdy część innej nieruchomości przechodzi do nieruchomości zapisanej w istniejącej księdze wieczystej. ZałoŜenie księgi wieczystej ma miejsce, gdy powstaje nieruchomość. Za przykład moŝe posłuŝyć sytuacja, gdy nieruchomość gruntowa zostaje podzielona, a jej część zostanie nabyta przez nowego właściciela. Wówczas nowy właściciel ma obowiązek złoŝyć wniosek do sądu rejonowego o załoŝenie księgi wieczystej. Księgi wieczyste są jawne i kaŝdy moŝe je przeglądać. Natomiast akta księgi wymagają specjalnej ochrony, poniewaŝ na ich podstawie dokonywane były wpisy do księgi. MoŜe je przeglądać osoba mająca interes prawny lub notariusz w obecności upowaŝnionego do tego pracownika sądu. Geodeta, w związku z wykonywanymi pracami takimi jak podziały, rozgraniczenia, scalenia, wywłaszczenia sprawdza stan prawny nieruchomości i przeprowadza badania ksiąg wieczystych. Badanie to polega na wypisaniu danych z księgi wieczystej i potwierdzeniu ich własnoręcznym podpisem. Przykładowy druk badania ksiąg wieczystych przedstawia tabela 10. Z danych księgi wieczystej moŝna uzyskać odpis po uprzednim złoŝeniu odpowiedniego formularza wniosku. Odpisy wydaje się na Ŝądanie osób zainteresowanych, na Ŝądanie sądu, prokuratora, notariusza, organu administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego a w uzasadnionych przypadkach - na Ŝądanie osoby, której dotyczył wykreślony wpis. Odpisy dokumentów, znajdujących się w aktach ksiąg wieczystych, wydaje się na Ŝądanie osób zainteresowanych, sądu, prokuratora, organu administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego. W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe. Jest to zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko: 1) prawom obciąŝającym nieruchomość z mocy ustawy, niezaleŝnie od wpisu, 2) prawu doŝywocia, 3) słuŝebnościom ustanowionym na podstawie decyzji właściwego organu administracji państwowej, 4) słuŝebnościom drogi koniecznej albo ustanowionym w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia. Tabela 9. Formularz badania ksiąg wieczystych Dział III Rodzaj ograniczeń praw rzeczowych... Podstawa wpisu 10 Uwagi 11 21

Dział II 1. Wierzyciel 2. Wieczysty uŝytkownik... Imię, nazwisko, imiona rodziców lub nazwa osoby prawnej, adres Podstawa ustalenia danych wym. w kol. 8 8 9 Informacje o mapach 7 Rodzaj nieruchomości 6 PołoŜenienieruchomości i inne informacje o sposobie wykorzystania 5 Pole powierzchni 4 Numer działki L P 1 3 Dział I Nr księgi wieczystej lub zbioru dokumentów... Nazwa nieruchomości 2 Hipoteka jest to obciąŝenie nieruchomości prawem na mocy, którego wierzyciel moŝe dochodzić zaspokojenia z nieruchomości. Prawo to pozostaje bez względu na zmianę właściciela nieruchomości. Hipoteka zabezpiecza tylko wierzytelności pienięŝne i moŝe być wyraŝona w oznaczonej sumie pienięŝnej. Przedmiotem hipoteki moŝe być takŝe uŝytkowanie wieczyste (łącznie z budynkami i urządzeniami na uŝytkowanym terenie stanowiące własność wieczystego uŝytkownika) oraz inne ograniczone prawa rzeczowe związane z własnością lokali. Hipoteka obejmuje nieruchomość wraz z przynaleŝnościami i utrzymuje się na niej jako na całości aŝ do całkowitego wygaśnięcia wierzytelności, którą zabezpiecza. Części składowe nieruchomości są objęte hipoteką równieŝ po ich odłączeniu, dopóki pozostają na nieruchomości chyba, Ŝe zostały zbyte, co potwierdza pisemna umowa z datą zbycia i jest to zgodne z prawidłową gospodarka. Do chwili zajęcia nieruchomości wierzyciel hipoteczny nie 22

moŝe sprzeciwić się usunięciu jej części składowych lub przynaleŝności, jeŝeli właściciel nie narusza przy tym zasad prawidłowej gospodarki. Wygaśnięcie hipoteki ma miejsce w przypadku: wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie, nie przywrócenia w ciągu 10 lat wpisu bezpodstawnie wykreślonej hipoteki, zrzeczenia się hipoteki, przejścia na wierzyciela nieruchomości obciąŝonej, złoŝenia do depozytu zabezpieczonej kwoty wraz z zrzeczeniem się odebrania jej z powrotem, wygaśnięcia uŝytkowania wieczystego. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest Konstytucja? 2. Na jakiej podstawowej zasadzie opiera się ustrój Rzeczypospolitej Polskiej? 3. Jakie są źródła powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej? 4. Jakie sprawy reguluje Kodeks cywilny i jakie są części składowe Kodeksu cywilnego? 5. Jakie podmioty zdefiniowano w prawie cywilnym? 6. Co to jest nieruchomość? 7. Co to są czynności prawne i co oznacza zdolność do czynności prawnych? 8. Czym róŝni się własność i uŝytkowanie wieczyste? 9. Jakie prawa zobowiązaniowe dotyczą nieruchomości? 10. Co to jest administracja publiczna? 11. Co to jest administracja samorządowa? 12. Jaki organ przeprowadza postępowania administracyjne? 13. Kiedy organy administracji publicznej wydają decyzję a kiedy postanowienie? 14. Jakie znasz postępowania administracyjne w geodezji, kończące się wydaniem decyzji? 15. Kiedy strony postępowania mogą zawrzeć przed organem administracji publicznej ugodę? 16. W jakim celu zakłada się i prowadzi Księgi wieczyste? 17. Jakie informacje zawierają poszczególne działy Księgi wieczystej? 18. Co oznacza sformułowanie, Ŝe księgi wieczyste objęte są rękojmią wiary publicznej? 19. Czy księgi wieczyste są jawne i jaka instytucja zajmuje się ich przechowywaniem? 20. W jakich przypadkach następuje wygaśnięcie hipoteki? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Napisz decyzję zatwierdzającą podział nieruchomości działki nr 101 na działki 101/1 i 101/2. Nieruchomość połoŝona jest we wsi Zimna Woda, gmina Krzywda, woj. Siedleckie i stanowi własność Wiktorii Wesołowskiej i Jana Wesołowskiego (wspólnota małŝeńska). Nieruchomość ma załoŝoną Księgę wieczystą nr KW 1376/88, która znajduje się w Sądzie Rejonowym w Siedlcach. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać uwaŝnie polecenie ćwiczenia i wypisać następujące informacje: 23

właściciel, adres obiektu, rodzaj postępowania, dokumenty dodatkowe, 2) zastanowić się i zdecydować jaki organ wydaje w tym wypadku decyzję, 3) przypomnieć na podstawie materiału nauczania sobie sposób pisania decyzji (data, nr, podstawa prawna, wnioskodawca, treść decyzji, uzasadnienie, pouczenie), 4) napisać treść decyzji (ręcznie na komputerze). WyposaŜenie stanowiska pracy: długopis, ołówek, gumka, papier formatu A4, ewentualnie komputer z edytorem tekstu. Ćwiczenie 2 Wypełnij druk badania księgi wieczystej dla następującej sytuacji: Księga wieczysta nr 13246/87, Współwłasność: (Akt notarialny Rep.345/90 z dn. 12.02.1990 r.) Aniela Grzybek 1 / 2, Katarzyna Kot 1 / 4, Ewelina Łysek 1 / 4. Działki: 34/1 o pow. 2.2130 ha (uŝytek - R) wieś Suchowola, 308 o pow. 0.5000 ha (uŝytek Ls) wieś Suchowola. Na działce 34/1 jest słuŝebność drogi koniecznej na rzecz nieruchomości sąsiadującej dz.35 pozbawionej dojazdu (Dec. nr 132/89 wyd. przez Wójta Gminy Sucha w dn.15.07.1996r). Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać uwaŝnie polecenie ćwiczenia i wypisać następujące informacje: właściciele, tytuł własności, opis nieruchomości, rodzaj ograniczonego prawa rzeczowego, adres obiektu, rodzaj postępowania, dokumenty dodatkowe, 2) przygotować druk formularza badania księgi wieczystej, 3) przeczytać uwaŝnie nagłówki kolumn w formularzu badania księgi wieczystej i porównać z danymi zadania, 4) wypełnić formularz starannym i czytelnym pismem według nagłówków kolumn. WyposaŜenie stanowiska pracy: formularz badania księgi wieczystej, długopis, ołówek, gumka. 24

4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić ustrój Rzeczypospolitej Polskiej? 2) wymienić źródła powszechnie obowiązującego prawa? 3) wyjaśnić pojęcie: właściciel nieruchomości? 4) wyjaśnić róŝnicę między uŝytkowaniem wieczystym a uŝytkowaniem? 5) wyjaśnić co to jest postępowanie administracyjne? 6) napisać decyzję o wszczęciu postępowania w sprawie podziału nieruchomości? 7) napisać decyzję zatwierdzającą podział nieruchomości? 8) wymienić procedury związane z prowadzeniem ksiąg wieczystych? 9) określić, jakie informacje zawiera księga wieczysta? 10) wypełnić formularz badania księgi wieczystej? 25

4.2. SłuŜba Geodezyjna i Kartograficzna 4.2.1. Materiał nauczania SłuŜba Geodezyjna i Kartograficzna powołana została w ramach struktur państwowych na wszystkich szczeblach administracyjnych. Podstawowym aktem prawnym, regulującym organizację, działanie i zadania SłuŜby Geodezyjnej i Kartograficznej, jest ustawa z 17 maja 1989 r Prawo geodezyjne i kartograficzne, nowelizowana w latach następnych. Sprawami geodezji i kartografii na poszczególnych szczeblach administracji zajmują się: na szczeblu centralnym Główny Geodeta Kraju jako Prezes Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii (GUGiK) a nadzór nad pracami Głównego Geodety Kraju sprawuje minister zajmujący się administracją publiczną, na szczeblu wojewódzkim wojewódzki inspektor nadzoru geodezyjnego i kartograficznego, działający w imieniu wojewody oraz geodeta województwa, działający w imieniu marszałka województwa, na szczeblu powiatowym geodeta powiatowy działający w imieniu starosty, na szczeblu gminnym geodeta gminny działający w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) prowadzący sprawy naleŝące do zakresu zadań i kompetencji starosty powierzone gminie w drodze porozumienia. Organ centralny Główny Geodeta Kraju (prezes GUGIK) Organy wojewódzkie Wojewódzki Inspektor Nadzoru GiK (w imieniu wojewody) Geodeta Województwa (w imieniu marszałka województwa) Organy powiatowe Geodeta Powiatowy (w imieniu starosty) Organy gminne Geodeta Gminny (w imieniu wójta, burmistrza lub prezydenta miasta) Rys. 7. Schemat organizacji SłuŜby Geodezyjnej i Kartograficznej 26

Do zadań SłuŜby Geodezyjnej i Kartograficznej naleŝy w szczególności: 1) realizacja polityki państwa w zakresie geodezji i kartografii, 2) organizowanie i finansowanie prac geodezyjnych i kartograficznych, w tym: a) rejestracji stanów prawnych i faktycznych nieruchomości (kataster), b) pomiarów geodezyjnych i opracowań kartograficznych, c) fotogrametrycznych zdjęć powierzchni kraju i opracowań fotogrametrycznych, d) wydawania urzędowych map i atlasów terytorium Polski, e) prowadzenia krajowego systemu informacji o terenie, 3) administrowanie państwowym zasobem geodezyjnym i kartograficznym i jego aktualizacja, 4) kontrolowanie urzędów, instytucji publicznych i przedsiębiorców w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących geodezji i kartografii, 5) opracowanie wytycznych dotyczących powszechnej taksacji nieruchomości i jej nadzorowanie, 6) prowadzenie państwowego rejestru granic oraz powierzchni jednostek podziału terytorialnego kraju, 7) sporządzanie map topograficznych i tematycznych kraju oraz mapy zasadniczej, 8) nadawanie, do czasu utworzenia odpowiednich samorządów zawodowych, uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii, prowadzenie rejestru osób uprawnionych oraz współpraca z tymi samorządami zawodowymi, 9) współpraca z wyspecjalizowanymi w dziedzinie geodezji i kartografii organizacjami krajowymi, międzynarodowymi i regionalnymi oraz organami i urzędami innych krajów, 10) inicjowanie prac naukowych i badawczo-rozwojowych w zakresie standardów organizacyjno-technicznych oraz zastosowania metod informatycznych, fotogrametrycznych i satelitarnych w dziedzinie geodezji i kartografii oraz w krajowym systemie informacji o terenie, 11) prowadzenie spraw związanych z ochroną informacji niejawnych w działalności geodezyjnej i kartograficznej, 12) przygotowanie organizacyjno-techniczne i wdroŝenie katastru. Główny Geodeta Kraju wykonuje zadania określone w ustawie, a w szczególności: 1) nadzoruje realizację polityki państwa w zakresie geodezji i kartografii, 2) pełni funkcję organu wyŝszego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do wojewódzkich inspektorów nadzoru geodezyjnego i kartograficznego, a takŝe nadzoruje i kontroluje ich działania, 3) prowadzi centralny zasób geodezyjny i kartograficzny oraz dysponuje środkami Centralnego Funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym, 4) zakłada podstawowe osnowy geodezyjne, grawimetryczne i magnetyczne, 5) opracowuje zasady dotyczące techniczno-organizacyjnego przygotowania katastru oraz współdziała w jego tworzeniu, 6) prowadzi państwowy rejestr granic i powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej oraz poszczególnych województw, 7) ewidencjonuje systemy informacji o terenie o znaczeniu ogólnopaństwowym oraz współpracuje z innymi resortami w zakładaniu i prowadzeniu systemów informacji geograficznej, 8) współpracuje z wyspecjalizowanymi w dziedzinie geodezji i kartografii organizacjami międzynarodowymi, regionalnymi oraz organami i urzędami innych krajów, 9) inicjuje prace naukowe i badawczo-rozwojowe w zakresie standardów organizacyjnotechnicznych oraz zastosowania metod informatycznych, fotogrametrycznych 27