Co pomaga, a co szkodzi? Uczeń migrujący w szkole. Marek Kondziołka Kuratorium Oświaty w Rzeszowie W A R S Z A W A, P A Ź D Z I E R N I K 2 0 1 4 R.
Szacunek emigracji z Polski na pobyt czasowy w latach 2002-2013 786 1 770 000 461 Ogółem Europa Kraje spoza Unii Europejskiej 1 450 1 200 1 950 1 610 2 270 2 210 2 100 2 000 2 018 2 060 2130 2 196 1 925 1 887 1 765 1 685 1 718 1 754 1816 1 891 10 20 30 60 65 67 75 78 74 85 96 102 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: GUS, Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach 2004-2013, Warszawa 2014.
Emigranci z Podkarpacia (2011 r.) Przebywający 12 miesięcy i więcej Przebywający od 3 do 12 miesięcy 39 tys. 21,70% Na każdych 1000 mieszkańców 84 przebywało czasowo za granicą 78,70% 139 tys. Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Migracje zagraniczne i wewnętrzne ludności województwa podkarpackiego. Narodowy spis ludności i mieszkań 2011. Rzeszów 2014.
IMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY CZASOWO POWYŻEJ 3 MIESIĘCY NA PODKARPACIU W 2002 i 2011 R. Na 1496 osób 941 to imigranci długookresowi Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Migracje.
IMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY NA PODKARPACIU POWYŻEJ 3 MIESIĘCY W 2011 R. Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Migracje.
Imigranci przebywający czasowo powyżej 3 miesięcy na Podkarpaciu według kraju poprzedniego zamieszkania w 2011 r. Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Migracje.
IMIGRANCI PRZEBYWAJĄCY NA PODKARPACIU POWYŻEJ 3 MIESIĘCY WEDŁUG MIEJSCA URODZENIA W 2012 R. Urodzeni w Polsce Urodzeni za granicą Nieustalone miejsce urodzenia 12,10% 33,2% 54,70% Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Migracje.
Imigranci w wieku 13 lat i więcej przebywający czasowo powyżej 3 miesięcy na Podkarpaciu według płci i wykształcenia Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Migracje.
Imigranci przebywający czasowo powyżej 3 miesięcy według przyczyn Pozostałe 25,27% Praca 20,61% Leczenie, rehabilitacja 0,50% Edukacja 17,05% Sprawy rodzinne 36,57% Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Migracje.
Integracja a adaptacja Integracja 1. «proces tworzenia się całości z części» 2. «proces gospodarczy polegający na scalaniu przedsiębiorstw, działów gospodarki lub gospodarek poszczególnych krajów» integracja społeczna 1. «proces scalania się zachodzący na różnych szczeblach społecznych» 2. «proces dostosowywania się do siebie zachowań ludzi w grupie» adaptacja 1. «przystosowanie czegoś do innego użytku niż było przeznaczone» 2. «przystosowanie utworu literackiego do wystawienia na scenie lub do sfilmowania; też: utwór literacki w ten sposób przystosowany» 3. «przystosowanie organizmów do warunków środowiska» 4. «zmniejszenie odczuwania określonych bodźców Źródło: http://sjp.pwn.pl
STRATEGIE ADAPTACYJNE STRATEGIA INSTRUMENTALNA, ZADANIOWA ukierunkowanie działań na osiągnięcie, pewnego naczelnego celu STRATEGIA AUTOTELICZNA, IDENTYFIKACYJNA podstawową wartością są dobre kontakty ze środowiskiem szkoły i przyjaciółmi poza nią. ADAPTACJA PSYCHICZNA Jednostka czerpie satysfakcję i radość z kontaktów ze znajomymi, z nowym środowiskiem ADAPTACJA PRAKTYCZNA Wyraża się w skutecznym działaniu jednostki w układach nowych stosunków, w efektywnej realizacji założonych celów. Źródło: Blaski i cienie imigracji. Problemy cudzoziemców w Polsce pod red. E. Nowickiej, Warszawa 2011.
Szkoła, jako miejsce adaptacji 1. Stopień akulturacji z własną kulturą. 2. Relacja między kulturą rodzimą i kultura polską. 3. Różnice w wyobrażeniach na temat prawidłowego funkcjonowania szkoły. - różnice w zakresie permisywności szkoły - stopień otwartości - wyobrażenia na temat relacji pomiędzy uczniami oraz między nauczycielem i uczniem - postawy polskich dzieci i młodzieży wobec imigrantów -. Źródło: Blaski i cienie imigracji. Problemy cudzoziemców w Polsce pod red. E. Nowickiej, Warszawa 2011.
Główne czynniki utrudniające adaptację w szkołach na Podkarpaciu inne 5% uwarunkowania kulturowe 6% nieznajomość realiów polskiej szkoły 26% trudności w relacjach z rówieśnikami 11% trudności i niepowodzenia w nauce 22% nieznajomość (słaba znajomość polskiego) 30% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Źródło: Marek Kondziołka, Tomasz Kras, opracowanie własne.
Źródło: System Informacji Oświatowej, dane dla województwa podkarpackiego. Uczniowie cudzoziemcy 2011-2014 Są obywatelami polskimi i korzystają z dodatkowej nauki języka polskiego 16 18 12 Korzystają z dodatkowych zajęć wyrównawczych 2 6 8 Korzystają z nauki języka i kultury swego kraju 10 9 11 Korzystają z nauki języka polskiego 5 6 9 Nie są obywatelami polskimi 77 94 113 0 20 40 60 80 100 120 2013/2014 2012/2013 2011/2012
Ocena stopnia adaptacji 80% 70% 67% 60% 50% 40% 30% 29% 20% 10% 0% 2% w małym w średnim w dużym nie wiem 2% Źródło: Marek Kondziołka, Tomasz Kras, opracowanie własne.
W jakim stopniu nauczyciele pomagali słabszym uczniom w uzupełnieniu braków. 120 112; 47% 100 80 Liczba obs. 60 54; 23% 57; 24% 40 20 17; 7% 0 w żadnym w małym w średnim w dużym Źródło: Marek Kondziołka, opracowanie własne.